Idioma protokartveliano
L'Idioma proto-kartveliano o Idioma común kartveliano ye una protollingua o ancestru común hipotéticamente reconstruyíu de les llingües caucásiques meridionales (kartvelianes) d'El Cáucasu, qu'al traviés del cambéu llingüísticu diversificóse dando llugar a los modernos kartvelianos.
 *kartvl- ena | |
|---|---|
| Faláu en | Iberia caucásica |
| Rexón | Cáucasu meridional |
| Falantes | Llingua muerta |
| Familia | Kartveliana Protokartveliano |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | Nengún país |
| Reguláu por | Nun ta reguláu |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | nengún |
| ISO 639-2 | |
| ISO 639-3 | |
La esistencia d'esti idioma ta llargamente aceptada polos especialistes en llingüística, que reconstruyeron a les traces l'idioma, comparando ente sí los idiomes kartvelianos esistentes.[1]
Influencies
editarLos patrones apofónicos del protokartveliano yeren bien similares a les llingües indoeuropees, y ye llargamente aceptáu que'l esta xeneróse al traviés de la interacción del protokartveliano col indoeuropéu en tiempos recién. Esto vese reforzáu por un gran númberu de pallabres emprestaes del indoeuropéu, tales como'l protokartveliano m.k.erd (pechu), con obvia rellación col indoeuropéu kerd (corazón).
Rellación coles llingües derivaes
editarLos modernos descendientes del protokartveliano son el xeorxanu, mingreliano, laz y esvano. D'estos, el mingreliano y el laz son similares, y frecuentemente considérase-yos dialeutos de la mesma llingua, llamada zan o mingrelo-laz. Los patrones apofónicos del protokartveliano tán meyor calteníos nel xeorxanu, y particularmente nel esvano, que nel mingreliano o'l laz, en que les sos nueves formes establecióse'l caltenimientu d'una vocal estable per cada elementu de la pallabra.[1]
El sistema de pronomes del protokartveliano ye distintu tocantes a la so categoría d'inclusivu-esclusivu (por ello, hai dos formes de pronome "nós": unu qu'inclúi al qu'escucha y otru que non). Esto sobrevivió nel esvano pero non nes otres llingües. El esvano tamién entiende formes arcaiques de la dómina protokartveliana, polo que se piensa que'l esvano rompió col protokartveliano nun estadiu relativamente inicial: darréu'l protokartveliano estremar en xeorxanu y mingrelo-laz.[1]
Descripción llingüística
editarFonoloxía
editarL'inventariu de vocales hipotéticamente reconstruyíu vien dau por:[2][3][4]
| Anterior | Posterior | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| non-redond. | arrondada | |||||
| curtia | llarga | curtia | llarga | curtia | llarga | |
| Zarrada | (*i) | (*u) | ||||
| Media | *e | *ē | *o | *ō | ||
| Abierta | *ɑ | *ā | ||||
Pela so parte l'inventariu consonánticu foi reconstruyíu como:[5][6]
| Llabial | Dental | Denti-alveolar | Alveolar | Velar | Uvular | Glotal | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| central | llateral[6] | ||||||||
| Nasal | *m | *n | |||||||
| Oclusiva | sonora | *b | *d | *g | |||||
| sorda | *p | *t | *k | *q | |||||
| eyectiva | *ṗ (= pʼ) | *ṭ (= tʼ) | *ḳ (= kʼ) | *qʼ | |||||
| Africada | sonora | ʒ [dz͡] | ʒ₁ [dʐ͡] | ǯ [dʒ͡] | |||||
| sorda | c [ts͡] | c₁ [tʂ͡] | č [tʃ ͡] | ||||||
| eyectiva | ċ [ts͡ʼ] | ċ₁ [tʂ͡ʼ] | čʼ [tʃʼ͡] | ɬʼ [tɬ͡ʼ] | |||||
| Fricativa | sorda | s [s] | s₁ [ʂ] | š [ ʃ ] | lʿ [ɬ] | x [x] | h [h] | ||
| sonora | z [z] | z₁ [ʐ] | ž [ʒ] | ɣ [ɣ] | |||||
| Rótica | r [r] | ||||||||
| Aproximante | w [w] | l [l] | y [j](?) | ||||||
Referencies
editarNotes
editarBibliografía
editar- Encyclopedia Britannica, 15th edition (1986): Macropedia, "Languages of the World", see section titled "Caucasian languages".
Datos: Q2608203
