Idioma shona

El shona (ChiShona) o yona ye una llingua bantú, nativa de Zimbabue.^[1] Ye oficial nesi país xunto col inglés y l'idioma ndebele.^[2] Tamién se fala en Mozambique, Zambia y Botsuana. En total suman 7 millones de falantes.

Shona 'ChiShona'
Faláu en	Zimbabue Mozambique Botswana
Rexón	África oriental
Falantes	9 000 000
Puestu	107 (Ethnologue 1996)
Familia	Níxer-Congu Volta-Congu Benue-Kwa Benue-Congu Bantoide Bantoide S Bantú (S.10) Llingües shona Idioma Shona
Alfabetu	Alfabetu llatín
Estatus oficial
Oficial en	Zimbabue
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	`sn`
ISO 639-2	`sna`
ISO 639-3	`sna`

El shona ye una llingua escrita estándar con una ortografía y gramática que foi codificada mientres el sieglu XX y fita a principios de la década de 1950. La primer novela en shona foi Feso, de Solomon Mutswairo, y publicóse en 1957.^[3] Enseñar nes escueles, pero polo xeneral nun ye'l mediu d'instrucción n'otres materies. Tien una lliteratura y descríbese al traviés de diccionarios monollingües y billingües (principalmente shona↔inglés). El shona modernu basar nel dialeutu faláu polos karanga (el ikalanga) de la provincia de Masvingo, la rexón en redol a Gran Zimbabue, y los zezuru, del centru y norte de Zimbabue. Sicasí, tolos dialeutos shona son consideraos oficialmente de la mesma importancia y enséñense nes escueles locales.

La llingua shona ye miembru de la gran familia de les llingües bantús. Na zona de clasificación de les llingües bantús de Guthrie, la zona S10 designa un dialeutu continuu de variedaes estrechamente rellacionaes, incluyíos el mesmu shona, el manyika, el nambya, y el ndau, falaos nel centru de Mozambique y Zimbabue; Tawara y Tewe, que s'atopa en Mozambique, y el ikalanga en Botsuana.

Los falantes de shona moviéronse anguaño a Zimbabue mientres la gran espansión bantú.

El shona tien cinco vocales: a, e, i, o, u; y tien un ricu inventariu consonánticu, que la so particularidá probablemente son los carauterísticos "soníos xiblaos" transcritos como "zv" (posiblemente unu de los más frecuentes; zvakanaka por casu, perbién), "dzv", "sv" y "tsv". Trátase d'un idioma tonal, anque'l tonu nun ta representáu na ortografía.

Dialeutos

Hai munches variedaes ensin reconocer oficialmente, amás de posibles llingües criollas. Ethnologue describe los siguientes dialeutos, que de la mesma s'estremen en subdialeutos:^[4]

Hwesa.
Karanga o chikaranga, faláu en redol a Masvingo, al sur de Zimbabue.
Korekore, faláu en redol a Mvurwi, al norte de Zimbabue.
Zezuru, faláu na rexón de Mashonaland y wialio (Zimbabue) y alredor de Ḥarare (tamién en Zimbabue).

Referencies

↑ «Les llingües falaes de Zimbabwe». Consultáu'l 26 de marzu de 2017.
↑ «Zimbabwe». Consultáu'l 26 de marzu de 2017.
↑ «Feso work by Mutswairo». Consultáu'l 26 de marzu de 2017.
↑ «Shona». Consultáu'l 26 de marzu de 2017.

Consulta la edición de Wikipedia n'idioma shona.

[1] «Les llingües falaes de Zimbabwe». Consultáu'l 26 de marzu de 2017.

[2] «Zimbabwe». Consultáu'l 26 de marzu de 2017.

[3] «Feso work by Mutswairo». Consultáu'l 26 de marzu de 2017.

[4] «Shona». Consultáu'l 26 de marzu de 2017.

[1]

[2]

[3]

[4]