Idioma tigré
El tigré (alfabeto ge'ez: ትግረ tigre o ትግሬ tigrē; tamién conocíu como Xasa en Sudán; en alfabetu árabe: الخاصية ḫāṣiyah) ye un idioma semíticu que xunto al tigriña créese que ye un descendiente direutu del yá estinguíu idioma ge'ez. La ge'ez inda s'usa como llingua llitúrxica de les Ilesies tewahedo ortodoxa etíope y eritrea. Pa 1997, el tigré yera faláu por aproximao 800 000 persones n'Eritrea.[1] El pueblu tigré atópase casi tou nel occidente d'Eritrea, el restu habita la parte axacente del Sudán. N'Eritrea habiten el pandu central y norte y les sableres del mar coloráu al norte de Zula. Nun se debe confundir al pueblu tigré colos sos vecinos del sur, el pueblu tigriña d'Eritrea y Etiopía. La provincia septentrional etíope qu'agora se llama la rexón de Tigray ye territoriu de los tigriñas.
 ትግረ tigre, ትግሬ tigrē | |
|---|---|
| Faláu en |  Eritrea Sudán
|
| Falantes | 800 000 n'Eritrea (1997) |
| Familia | Afro-asiáticu Semíticu |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | Nengún país |
| Reguláu por | Nun ta reguláu |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | nengún |
| ISO 639-2 | tig
|
| ISO 639-3 | tig
|
Tradicionalmente usábase'l alfabetu árabe pa escribir tigré, siquier ente los musulmanes. L'alfabetu ge'ez foi usáu dende la traducción de 1902 del nuevu testamentu por Tewolde-Medhin Gebre-Medhin, Dawit Amanuel y misionarios suecos. Munchos musulmanes tigrés inda usen l'alfabetu árabe.[ensin referencies]
Fonoloxía
editarEl tigré caltuvo dos consonantes faríngeas de la ge'ez. L'inventariu vocálicu de la ge'ez foi calteníu casi por completu sacante poles dos vocales paecíes a la [ɐ] del AFI, y la [a] paez estremase en dos fonemes que tienen la mesma calidá vocálica (anque difieren en llargor, /a/ contra /aː/). La distinción fonémica orixinal d'alcuerdu a calidá vocáliques sobrevive nel tigriña y l'amháricu. La vocal [ɐ] tradicionalmente llamada "vocal de primer orde" suel trescribise como "ä" en llingüística semítica.
Los fonemes del tigré amuésense de siguío en tanto'l AFI (dientro de paréntesis) y los símbolos comúnmente utilizaos ente llingüistes que trabayen colos idiomes semíticos etíopes. Pa la vocal llarga /a úsase "ā" como en Raz (1983). Trés consonantes, /p, p', x/, asoceden solo en dellos préstamos, y por esto escríbense ente paréntesis tamién.
Como n'otros idiomes semíticos etíopes, l'estatus fonémico de /ə/ ye cuestionable, paez ser posible analizalo como una vocal epentética que s'introduz pa dixebrar grupos consonánticos.
| Llabial | Dental | Palatal | Velar | Faríngea | Glotal | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nasal | m | n | |||||
| Oclusiva | Sorda | (p) | t | č [tʃ] | k | ʔ | |
| Sonora | b | d | ǧ [dʒ] | ɡ | |||
| Eyectiva | (pʼ) | tʼ | č' [tʃʼ] | kʼ | |||
| Fricativa | Sorda | f | s | š [ʃ] | (x) | ħ | h |
| Sonora | z | ž [ʒ] | ʕ | ||||
| Eyectiva | sʼ | ||||||
| Aproximante | l | y [j] | w | ||||
| Rótica | r | ||||||
| Anterior | Central | Posterior | |
|---|---|---|---|
| Zarrada | i | ə [ɨ] | o |
| Entemedia | y | o | |
| Abierta | a, ā [aː] |
Llargor consonantal
editarEl llargor nes consonantes ye fonémica nel tigré, esto ye, hai pareyes de pallabres que son distintes namái nel llargor de dalguna consonante, anque bien poques pareyes. Delles consonantes nunca asoceden como llargues, estes son les faríngeas, les glotales, /w/ y /j/. Nesti idioma les consonantes llargues apaecen casi solo geminadas como resultáu d'un procesu morfolóxicu, hai escasos o quiciabes nengún exemplu de pallabres con una consonante llarga nel lexema. La xeminación ye especialmente prominente na morfoloxía verbal.
Referencies
editar- ↑ «Censo eritréu citáu por Ethnologue». Archiváu dende l'orixinal, el 2012-09-25.
Enllaces esternos
editar- Tutorial en llinia sobre'l tigré por Omar M. Kekia
- Páxina del tigré en Ethnologue
- Woldemikael, Tekle M. 2003. Language, Education, and Public Policy in Eritrea. (Idioma, educación y práutiques llegales públiques n'Eritrea) mio_qa4106/is_200304/ai_n9219176 African Studies Review, abril 2003. Archiváu 2005-03-10 en Wayback Machine
'[1] Awkir
- [2] Archiváu 2014-02-02 en Wayback Machine Modaina
Bibliografía
editar- Voigt, Rainer (2008), "Zum Tigre", in: Aethiopica (International Journal of Ethiopian and Eritrean Studies), volume 11, Wiesbaden: Harrasowitz Verlag 2008, pp. 173–193.
- Beaton, A.C. & A. Paul (1954). A grammar and vocabulary of the Tigre language (as spoken by the Beni Amer). Khartoum: Publications Bureau.
- Elias, David L. (2005). Tigre of Habab: Short Grammar and Texts from the Rigbat People. Disertación de posgráu. Harvard University.
- Leslau, Wolf. (1945) Short Grammar of Tigré. Publications of the American Oriental Society, Offprint Series, Non. 18. New Haven: American Oriental Society.
- Leslau, Wolf. (1945), "The Verb in Tigré", en: Journal of the American Oriental Society 65/1, pp. 1–26.
- Leslau, Wolf. (1945), "Grammatical Sketches in Tigré (North Ethiopic): Dialect of Mensa", en: Journal of the American Oriental Society 65/3, pp. 164–203.
- Leslau, Wolf. (1948), "Supplementary observations on Tigré grammar", en: Journal of the American Oriental Society 68/3, pp. 127–139.
- Littmann, Y. (1897), "Die Pronomina in Tigré", en: Zeitschrift für Assyriologie 12, pp. 188–230, 291-316.
- Littmann, Enno. (1898), "Das Verbum der Tigre-Sprache", en: Zeitschrift für Assyrologie 13, pp. 133–178; 14, pp. 1–102.
- Littmann, Enno. (1910–15). Publications of the Princeton expedition to Abyssinia, 4 volumes. En 4, Leyden.
- Littmann, Enno. and Höfner, Maria. (1962) Wörterbuch der Tigrē-Sprache: Tigrē-Deutsch-Englisch. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag.
- Nakano, Aki'o & Yoichi Tsuge (1982). A Vocabulary of Beni Amer Dialect of Tigre. Tokyo: Institute for the Study of Languages and Cultures of Asia and Africa.
- Palmer, F.R. (1956). "'Openness' in Tigre: a problem in prosodic statement", en: Bulletin of the School of Oriental and African Studies 18/3, pp. 561–577.
- Palmer, F.R. (1961). "Relative clauses in Tigre", en: Word 17/1, pp. 23–33.
- Palmer, F.R. (1962). The morphology of the Tigre noun. London: Oxford University Press.
- Raz, Shlomo. (1980). "Tigre syntax and Semitic Ethiopian", in: Bulletin of the School of Oriental and African Studies 43/2, pp. 235–250.
- Raz, Shlomo. (1980). "The morphology of the Tigre verb (Mansaʿ dialect)", en: Journal of Semitic Studies 25/1, pp. 66–84; 25/2, pp. 205–238.
- Raz, Shlomo. (1983). Tigre grammar and texts. Malibu, California, USA: Undena Publications.
- Sundström, R. (1914). "Some Tigre texts", en: Monde Orientale 8, pp. 1–15.
Datos: Q34129
