Idioma tigriña

L'idioma tigriña ye una llingua etiópica y baxa del ge'ez, que ye una llingua semítica meridional. El nome de la llingua correspuende al nome de la provincia de Tigray, n'Etiopía. Amás de ser la llingua moderna que más se paez al ge'ez, sábese pocu sobre la hestoria llingüística del tigriña, pos tolos documentos escritos son relativamente recién, siendo qu'antes tou escribir nel antiguu idioma ge'ez. Solamente hai rares esceiciones n'escritos anteriores al sieglu XIX, que ye cuando dellos viaxeros europeos rexistraron llistes de pallabres en tigriña. El códiz Loggo Sarda, topáu na ilesia de Sarda, n'Etiopía, ye probablemente la primer producción de lliteratura escrita y data del sieglu XIX.

Tigriña ትግርኛ / Təgərəña'
Faláu en	Eritrea Etiopía
Rexón	Eritrea y Etiopía, especialmente en Tigray
Falantes	6,75 millones
Familia	Afro-asiáticu Semíticu Semíticu meridional Etiópicu Etíopico septentrional Tigriña
Estatus oficial
Oficial en	Eritrea Etiopía (Tigray)
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	`ti`
ISO 639-2	`tir`
ISO 639-3	`tir`

El tigriña ye faláu mayoritariamente pola población de la provincia de Tigray, n'Etiopía, y nes tierres altes d'Eritrea (nes provincies d'Akkele Guzay, Serae y Hamasien). Amás, el tigriña fálase, principalmente como segunda llingua, nel restu d'Eritrea.

Calcúlase'l númberu de falantes de tigriña nunos 6,7 millones de persones, de los cualos alredor de 2 millones viven n'Eritrea, lo que supón cerca del 50% de la población total d'esi país.

El tigriña ye, xunto col árabe, l'inglés y l'italianu, una de les llingües oficiales d'Eritrea, siendo'l principal mediu d'enseñanza, lliteratura y comunicación masiva en dichu país.

El tigriña ye'l tercer idioma más faláu d'Etiopía, onde cuenta col so espaciu na televisión nacional. Pa escribir en tigriña úsase'l silabariu etiópicu proveniente del ge'ez. L'orde de la pallabra ye de normal suxetu, complementu y verbu.

Na versión eritrea del tigriña hai un ampliu vocabulariu italianu, productu de la enllargada colonización d'Italia nesti país. Esta presencia ye enforma menor nel tigriña del norte d'Etiopía, país que se caltuvo llibre del colonialismu européu. Tamién hai otres diferencies d'acentu y vocabulariu ente'l tigriña eritréu y el tigriña etíope. Sicasí, estes variaciones nun apexen la comunicación, siendo seique comparables coles qu'hai ente un falante del español d'España y otru d'América Llatina.

En tol territoriu de fala tigriña la influencia recién del amháricu (idioma nacional d'Etiopía) sobre'l tigriña ye bien amplia, anque nun ye una influencia bien forana, una y bones dambos idiomes tienen el mesmu raigañu, el mesmu alfabetu, gramátiques y vocabularios bien paecíos, marcando una diferencia seique comparable cola qu'esiste ente l'español y el francés.

Referencies editar

Bibliografía editar

Amanuel Sahle (1998) Säwasäsǝw Tǝgrǝñña bǝsäfiḥ. Lawrencevill, NJ, USA: Red Sea Press. ISBN 1-56902-096-5
Dan'el Täxlu Räda (1996, Eth. Cal.) Zäbänawi säwasəw kʷ'ankʷ'a Təgrəñña. Mäx'älä
Rehman, Abdel. English Tigrigna Dictionary: A Dictionary of the Tigrinya Language: (Asmara) Simon Wallenberg Press. Introduction Pages to the Tigrinya Language ISBN 1-84356-006-2
Eritrean People's Liberation Front (1985) Dictionary, English-Tigrigna-Arabic. Rome: EPLF.
⸻ (1986) Dictionary, Tigrigna-English, mesgebe qalat tigrinya englizenya. Rome: EPLF.
Kane, Thomas L. (2000) Tigrinya-English Dictionary (2 vols). Springfield, VA: Dunwoody Press. ISBN 1-881265-68-4
Leslau, Wolf (1941) Documents tigrigna: grammaire et textes. Paris: Libraire C. Klincksieck.
Mason, John (Ed.) (1996) Säwasǝw Tǝgrǝñña, Tigrinya Grammar. Lawrenceville, NJ, USA: Red Sea Press. ISBN 0-932415-20-2 (ISBN 0-932415-21-0, paperback)
Praetorius, F. (1871) Grammatik der Tigriñasprache in Abessinien. Halle. ISBN 3-487-05191-5 (1974 reprint)
Täxästä Täxlä et al. (1989, Eth. Cal.) Mäzgäbä k'alat Təgrəñña bə-Təgrəñña. Addis Ababa: Nəgd matämiya dərəǧǧət.
Ullendorff, Y. (1985) A Tigrinya Chrestomathy. Stuttgart: F. Steiner. ISBN 3-515-04314-4
Ze'im Girma (1983) Lǝsanä Ag’azi. Asmara: Government Printing Press.

Consulta la edición de Wikipedia n'idioma tigriña.