Llingües etiópiques
Les llingües etiópiques (tamién llamáu afrosemítico[1][2]) son un grupu de llingües semítiques que xunto col antiguu sudarábigo formen una caña de les llingües semítiques meridionales. Les etiópiques falar n'Etiopía y Eritrea, y una d'eses llingües tamién se fala en Sudán.
Llingües etiópiques | ||
|---|---|---|
| Distribución xeográfica | Cuernu d'África | |
| Países |
 Etiopía Eritrea Sudán | |
| Filiación xenética |
Afroasiáticu (AA) | |
| Códigu Glottolog | ethi1244 | |
| Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Clasificación editar
La división propuesta ente etiópicu septentrional y etiópicu meridional foi aceptada mientres enforma tiempu (Cohen 1931, Hetzron 1972), sicasí apocayá Voigt punxo en dulda esta división bipartita.[3] La clasificación tradicional qu'estrema ente una caña septentrional y una caña meridional ye la siguiente:
- Etiópicu septentrional
- Ge'ez (Etiópicu) – llingua muerta, que ye llingua llitúrxica na Ilesia ortodoxa etíope, la Ilesia ortodoxa eritrea, la Ilesia católica etíope, y ente los Beta Israel.
- Tigriña
- Tigré
- Dahlik
- Etiópicu meridional
- Tresversal
- Amháricu–Argobba
- Amháricu – llingua nacional d'Etiopía ****
- Amháricu–Argobba
- Tresversal
- Harari – Gurage oriental
- Periféricos
El semíticu ye la única caña del afroasiáticu que tien un importante espardimientu fora d'África. Un estudiu recién de Kitchen et al propunxo a partir de téuniques de cómputu filoxenéticu basaes n'estadística bayesiana que les "llingües etiosemíticas contemporánees d'África amuesen que fueron introducíos d'una sola vegada a partir d'una variedá del sureste de Arabia hai unos 2800 años", y que tres esa rápida introducción l'etiópicu sufrió una "diversificación rápida" n'Etiopía y Eritrea.[4]
Descripción llingüística editar
Comparanza léxica editar
Los numberales en distintes llingües semítiques etiópiques septentrionales son:[5]
| GLOSA | Septentrional | PROTO-ETIÓPICU | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ge'ez | Tigré | Trigriña | Dahalik | PROTO-ETIÓPICU SEPTENTRIONAL | ||
| '1' | aħədu (m.) aħati (f.) |
worot (m.) ħatːy (f.) |
ħadə (m.) ħantit (f.) |
ħente | *ħad- | *ħad- |
| '2' | kɨlʔetu (m.) kɨlʔeti (f.) |
kɨlʔot (m.) kɨlʔy (f.) |
kɨltə | kile | *kɨlʔ- | *kɨlʔ- |
| '3' | śələstu (m.) śələs (f.) |
sələs | sələstə | sales | *śnales | *śnales |
| '4' | ʔarbaʕel to (m.) ʔarbaʕ (f.) |
ʔarbaʕ | ʔarbaʕastə | arbaʕ | *ʔarbaʕ | *ʔarbaʕ |
| '5' | ḫəmɨstu (m.) ḫəms (f.) |
ħamɨs | ħamuʃtə | ħamus | *ḫamus | *ḫams- |
| '6' | sɨdɨstu (m.) sɨssu (f.) |
sɨs | ʃudɨʃtə | el soʔus | *sidis | *sidsis- |
| '7' | səbʕəel to (m.) səbʕo (f.) |
sabuʕ | ʃəwʕatə ʃabʕatə |
sabiʕ | *sabʕ- | *sabʕa |
| '8' | səməntu (m.) səmani (f.) |
samān | səmantə | saman | *samān- | *samān |
| '9' | tɨsʕəel to (m.) tɨsʕə (f.) |
sɨʕ | tɨʃʕatə | tiseʕ | *tisʕ- | *tisʕ- |
| '10' | ʕəśɨrtu (m.) ʕəśru (f.) |
ʕasɨr | ʕasərtə | ʕaser | *ʕaśdir dir | |
Pa les llingües semítiques etiópiques meridionales tiense:
| GLOSA | Meridional esterior | Meridional tresversal | PROTO-ETIÓPICU MERIDIONAL | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kistane (Soddo) |
Chana | Inor | Mesqan | Amháricu | Argobba | Harari | Silt'y | Zay | ||
| '1' | att | at | āt | āt | and | hand (m.) handit (f.) |
aħad | hadd | had | *had- |
| '2' | kitt | xʷet | wəʔet | xʷet | hulett | ket | koʔot | hōʃt | hōyt | *kiɫʔet |
| '3' | sost | sost | soʔost | sost | sost | sost | ʃiʔiʃti | ʃēʃt | ʃyʃt | *soʔost |
| '4' | arətt | arβət | arβʔət | arbət | aratt | arbit | ħarat | arāt | ʔarətt | *(ʔ)arβʔət |
| '5' | ammɨst | amɨst | amʔɨst | ammɨst | ammist | amməst | ħammisti | ammɨst | hamməst | *ħamməst |
| '6' | sɨddɨst | sɨdɨst | sɨdɨst | sɨddɨst | siddist | səddəst | siddisti | sɨddɨst | səddəst | *sɨddɨst |
| '7' | səbatt | səβat | saβʔat | səbət | sebat | saʔint | saːtti | saʔabt | sāβət | *saβʔat |
| '8' | sɨmmɨnt | sɨmʷʉt | sũːt | sɨmmut | simmint | səmmənt | el soːt | sɨmmut | summut | *səmmənt |
| '9' | zəṭəɲ | ʒəṭə | ʒĩʔə̃ | ʒəṭə | zeṭyɲ | ʒʌhṭʷʌɲ | ziħṭaɲ | ziṭṭəɲːə | zeṭṭyɲ | *ziħṭəɲ |
| '10' | assɨr | asɨr | asɨr | assər | assir | assər | assir | assɨr | ʔassər | *(ʔ)assɨr |
Referencies editar
- ↑ http://www.jstor.org/stable/1514983
- ↑ http://llacan.vjf.cnrs.fr/PDF/Publications/Senelle/DahlikBilan.pdf
- ↑ http://portal.svt.ntnu.no/sites/ices16/Proceedings/Volume%204/Rainer%20Voigt%20-%20North%20vs.%20South%20Ethiopian%20Semitic.pdf
- ↑ [1] Bayesian phylogenetic analysis of Semitic languages identifies an Early Bronze Age origin of Semitic in the Near East.
- ↑ Ethiopic Numerals (E. Chan)
Bibliografía editar
- Cohen, Marcel. 1931. Études d'éthiopien méridional. Paris.
- Hetzron, Robert. 1972. Ethiopian Semitic: studies in classification. Manchester: Manchester University Press.
Datos: Q163629
