Idioma xhosa

Xhosa o xosa ([ˈkǁʰoːsa]) ye un idioma bantú, una de les once llingües oficiales de Sudáfrica. Ye falada por aproximao 7,9 millones, equivalente al 18% de la población sudafricana.

Xhosa isiXhosa
Faláu en	Sudáfrica
Rexón	Provincia Oriental del Cabu, Provincia Occidental del Cabu
Falantes	7,9 millones
Familia	Níxer-congu Atlánticu-congu Volta-Congu Benué-Congu Bantoide Meridional Bantú Central Grupu S Idioma nguni Xhosa
Estatus oficial
Oficial en	Sudáfrica
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	`xh`
ISO 639-2	`xho`
ISO 639-3	`xho`
Estensión del xhosa

Como la mayoría de les llingües bantús, el xhosa ye una llingua tonal, esto ye, que la mesma secuencia de consonantes y vocales tien distinta significáu si ta dicha con una entonación ascendiente o descendiente, alta o baxa. Una de les carauterístiques más distintives ye la prominencia de consonantes con clic; la pallabra "xhosa" empieza con un clic.

El xhosa escribir col alfabetu llatín. Úsense tres lletres pa representar los clics básicos: c pa los clics dentales, x pa los llaterales y q pa los post-alveolares (ver tabla de consonantes más embaxo). Los tonos nun s'indiquen na forma escrita.

Alfabetu

Consonantes

		Llabial	Dental / Alveolar		Postalveolar / Palatal	Velar	Glotal
		Llabial	Central	Llateral	Postalveolar / Palatal	Velar	Glotal
Chasquíu	sorda \|	[kǀ] c	[kǁ] x	[kǃ] q
	aspirada		[kǀʰ] ch	[kǁʰ] xh	[kǃʰ] qh
	marmulláu \|	[ɡǀʱ] gc	[ɡǁʱ] gx	[ɡǃʱ] gq
	nasal sonoru \|	[ŋǀ] nc	[ŋǁ] nx	[ŋǃ] nq
	nasal marmulláu \|	[ŋǀʱ] ngc	[ŋǁʱ] ngx	[ŋǃʱ] ngq
	nasal glotalizado		[ŋ̊ǀˀ] nkc	[ŋ̊ǁˀ] nkx	[ŋ̊ǃˀ] nkq
Oclusiva	eyectiva	[pʼ] p	[tʼ] t		[tʲʼ] ty	[kʼ] k
	aspirada	[pʰ] ph	[tʰ] th		[tʲʰ] tyh	[kʰ] kh
	marmulláu \| [bʱ] bh	[dʱ] d		[dʲʱ] dy	[ɡʱ] g
	implosiva	[ɓ] b
Africada	eyectiva		[ʦʼ] ts		[ʧʼ] tsh	[kxʼ] kr
	aspirada		[ʦʰ] ths		[ʧʰ] thsh
	marmulláu \|	[ʣʱ] dz		[ʤʱ] j
Fricativa	sorda \| [f] f	[s] s	[ɬ] hl	[ʃ] sh	[x] rh	[h] h
Fricativa	marmulláu \| [v̤] v	[z̤] z	[ɮ̈] dl		[ɣ̈] gr	[ɦ̤] hh
Nasal	sonoru \| [m] m	[n] n		[nʲ] ny	[ŋ] n'
Nasal	marmulláu \| [m̤] mh	[n̤] nh		[n̤ʲ] nyh
Aproximante	sonoru \|		[l] l	[j] y	[w] w
Aproximante	marmulláu \|		[l̤] lh	[j̈] yh	[w̤] wh

Referencies

Consulta la edición de Wikipedia n'idioma xhosa.

Bibliografía

"Xhosa – Definition and pronunciation". Oxford Learner's Dictionaries. Oxford University Press.
"Xhosa – pronunciation of Xhosa". Macmillan Dictionary. Macmillan Publishers Limited.
Laurie Bauer, 2007, The Linguistics Student's Handbook, Edinburgh.