Zulú, tamién conocíu como isiZulu, ye l'idioma del pueblu zulú con unos 9 millones de falantes, la gran mayoría de los cualos (más del 95%) vive en Sudáfrica. El zulú ye la principal llingua materna de Sudáfrica y unu de los 11 idiomes oficiales del país dempués del fin del Apartheid

Zulú
'isiZulu'
Faláu en Bandera de Sudáfrica Sudáfrica
Bandera de Malaui Malawi
Bandera de Mozambique Mozambique
Bandera de Suazilandia Suazilandia
Rexón Zululandia, Durban, Johannesburgu
Falantes ~10 millones (2001)
Puestu 87º (Ethnologue 1996)
Familia Níxer-Congu

 Atlánticu-Congu
  Volta-Congu
   Benué-Congu
    Bantoide
     Meridional
      Bantú estrechu
       Central
        S
         Nguni
          Zulú

Estatus oficial
Oficial en Bandera de Sudáfrica Sudáfrica
Reguláu por Zulu Language Board
Códigos
ISO 639-1 zu
ISO 639-2 zul
ISO 639-3 zul

L'idioma zulú ye una llingua aglutinante que forma parte de la subfamilia nguni de la familia de llingües bantús. Una de les sos carauterístiques más distintives ye l'usu de consonantes que suenen como clics. Estes consonantes tamién tán presentes n'otres llingües del sur d'África. Hai trés clics básicos en zulú:

  • c - Consonante dental
  • q - Consonante alveolar
  • x - Consonante llateral

Estos soníos pueden modificar de delles maneres, por casu, por una aspiración, de forma qu'hai unos 15 soníos cliqueantes en zulú. Esto mesmu asocede en xhosa, onde son inda más frecuentes qu'en zulú.

La forma escrita del idioma ta controlada pola Zulu Language Board de KwaZulu-Natal.

La conocencia de la historia del idioma ye llindada pero esisten evidencies del idioma dende'l sieglu XVI.

Descripción llingüística editar

El zulú ye una llingua bantú meridional similar a les otres llingües del grupu nguni. El zulú muestres traces fonolóxiques atribuyibles a un sustratu o contautu estrechu con llingües khoisán, como la presencia de clicks.

Ortografía editar

Ortografía zulú
a b bh c ch d dl y f g gc gq gx h hh hl i j k kh kl l
[a] [ɓ] [b] [kǀ] [kǀʰ] [d] [ɮ] [y], [ɛ] [f] [g] [gǀ] [gǃ] [gǁ] [h] [ɦ] [ɬ] [i] [dʒ] [kʼ], [ɠ] [kʰ] [kʟ̝̊ʼ] [l]
m mb mf mv n nc ndl ngc ngq ngx nhl nq ns nx ny nz o p ph q qh r*
[m], [m̩] [mb] [ɱp̪fʼ] [ɱb̪v] [n] [ŋǀ] [ndɮ] [ŋǀʱ] [ŋǃʱ] [ŋǁʱ] [ntɬʼ] [ŋǃ] [ntsʼ] [ŋǁ] [ɲ] [ndz] [ɔ], [o] [pʼ] [pʰ] [kǃ] [kǃʰ] [r]
s sh t th ts tsh o v w x xh y z
[s] [ʃ] [tʼ] [tʰ] [tsʼ] [tʃʼ] [o] [v] [w] [kǁ] [kǁʰ] [j] [z]

* - namái en estranxerismos y oríxenes onomatopéyiques

Frases editar

De siguío hai una pequeña llista de frases que pueden ser útiles al visitar la rexón onde l'idioma principal ye'l zulú:

  • Sawubona (Hola empobináu a 1 persona)
  • Sanibonani (Hola a un grupu de persones)
  • Umlala gahle (Bonos díes)
  • Unjani (¿Qué tal? a 1 persona)
  • Ninjani (¿Qué tal? a un grupu de persones)
  • Ngiyaphila (Toi bien)
  • Ngiyabonga (Gracies)
  • Siyabonga (Te estimámoslo)
  • Isikhathi sithini? (¿Qué hora ye?)
  • Uhlala kuphi? (¿Ónde vas quedate?)
  • Yebo ()
  • Cha (Non)
  • Ukhuluma isiNgisi na? (¿Fala inglés?)

Exemplu de testu editar

Artículu 1 de la Declaración Universal de los Derechos Humanos

Bonke abantu bazalwa bekhululekile belingana ngesithunzi nangamalungelo. Bahlanganiswe wumcabango nangunembeza futhi kufanele baphathane ngomoya wobunye.

Traducción: Tolos seres humanos nacen llibres ya iguales en dignidá y derechos y, dotaos como tán de razón y conciencia, tienen de portase fraternalmente los unos colos otros.

Ver tamién editar

Referencies editar

Bibliografía editar

Enllaces esternos editar