Imperiu lunda

	estáu desapaecíu
Alministración
Xeografía

L'Imperiu lunda foi una confederación de pequeños países y un imperiu comercial qu'esistió na zona sur de l'actual República Democrática d'El Congu, el nordés d'Angola y el noroeste de Zambia antes de la colonización europea d'África. Desenvueltu a partir d'un pequeñu pobláu, en 1680 ocupaba 150.000 km², y el doble, 300.000, a mediaos del sieglu XIX.

A mediaos del sieglu XIX foi invadíu pola etnia chokwe, que debilitó descomanadamente'l poder de los sos monarques, favoreciendo la descentralización y la división. En 1884 foi partíu ente'l Reinu de Bélxica, l'Imperiu británicu y el Reinu de Portugal, los grandes poderes coloniales d'esa rexón africana. Dempués de la independencia de les colonies africanes, los lunda quedaron estremaos ente tres países, frutu de les distintes colonies europees.

Historia

Reinu lunda

L'Imperiu lunda tien el so orixe nun pequeñu pobláu lunda llamáu Gaand y gobernáu por un xefe o rei (Mwaanta en idioma kilunda). Ilunga Tshibinda, unu d'estos mwaanta, traxo un periodu d'estabilidá al casase con una princesa del sur y tar ocupáu'l vecín Imperiu luba pol so hermanu. El so fíu, qu'espandió los territorios de los lunda de Gaand, creó'l títulu de Mwanta Yaav, siendo xefe de xefes.

Imperiu comercial

En redol a 1700 los reis de Lunda empezaron a apoderar tola cuenca alta del ríu Kasai, debíu en parte al surdimientu de nueves oportunidaes comerciales. De magar, l'imperiu nun dexó d'espandise hasta'l tercer cuartu del sieglu XIX. Los xefes de les tribus sometíes pol imperiu pagaben tributu, inclusive aquelles que se encontaba a dos meses de viaxe. Les sos cuotes, comerciu y viaxes yeren escrupulosamente controlaos polos funcionarios del mwanta yaav.

Mientres el sieglu XIX asocedieron delles curties guerres socesories y reinaos efímeros, pero polo xeneral foi un sieglu sele, sobremanera considerando los grandes cambeos que socedíen n'África debíu al colonialismu, y coincidió colos reinaos de 3 grandes mwanta yaav.

Fin del imperiu

Mientres el tercer cuartu del sieglu XIX producieron una serie de cambeos importantes na rexón qu'amenació l'orde establecíu mientres los sieglos precedentes. Nueves tribus y pueblos treslladáronse y fixéronse más poderosos, los árabes y n'especial los suaḥili llegaron dende'l norte y buscaron nuevos mercaos, y los colinizadores europeos empezaron a enfusar nel interior del continente africanu. Toos estos cambeos afectaron a la estructura social, política y económica del Imperiu lunda, que se debilitó y terminó por disgregarse tres l'ataque d'una etnia, los chowke, qu'establecieren un reinu creciente xunto a les sos fronteres.

Política

De primeres l'imperiu nun tenía una capital fixa. Nin siquier éstes yeren ciudaes. Cada mandatariu mandaba montar una suerte de pobláu llamáu musumba, onde s'asitiaba cola so corte. Unu de los sos gobernantes afitó un pobláu y mandó construyir cais y una gran plaza pa funciones públiques. Nella vivíen el mwanta yaav con dos cortes y los descendientes d'aquellos líderes de cla que formaron primeramente l'imperiu, que curiaben al mwanta yaav. Una corte separada yera la de la lukoukhesia (madre de la nación), que recibía inclusive les sos propies visites y tributos. Otra yera la de los burócrates, funcionarios escoyíos pol mwanta.

Esti sistema dio gran resultancia, asegurando una llarga estabilidá nel imperiu inclusive na mayor parte del sieglu XIX, cuando se producieron diverses migraciones y la llegada de los colonizadores europeos. Amás, los lunda taben xuníos por un fuerte sentíu nacional enrraizado nes sos costumes y tradiciones. Tamién había cierta cercanía colos mwanta yaav, quien a pesar del so poder visitaben los sos plantíos. Inclusive, mientres un tiempu, el Reinu de Cazembe tuvo que paga-yos tributu en mineral de cobre.

Economía

Una de les bases de la economía lunda foi l'agricultura, ensin batura a duldes el so principal puntu fuerte nos entamos del imperiu. La mesma capital taba asitiada metanes plantíos, nun terrén aparente y ricu. Esta riqueza dexó'l desenvolvimientu ensin fames de los pequeños poblaos, lo cual evitaba disensiones. Llueu s'aprovecharon tamién de les mines de cobre qu'había al sureste del Imperiu, el cantu de lo que se conoz por Petrina del Cobre. El cobre utilizóse profusamente na artesanía, especialmente nunes figures en forma de cruz que fueron llargamente espublizaes. Tamién convertíen el cobre en filos que se enrroscaban con pelos d'elefante de manera que formaben brazaletes.

Otra materia primo importante que llograben y cola que comerciaban yera la sal. Tamién comerciaron intensamente con esclavos. D'unos estudios realizaos en redol a 1850 derívase que cada añu siquier ente 2.000 y 3.000 esclavos yeren vendíos polos lunda, aproximao un terciu de los esclavos salíos d'África Central.

Ver tamién

Otros Estaos precoloniales al sur de la Rep. Democrática del Congo, norte de Zambia y este d'Angola:

Referencies

Bibliografía

R. O. Collins & J. M. Burns (2007): A History of Sub-Saharan Africa, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-86746-7.
VVAA; The Cambridge History of Africa: From c. 1790 to c. 1870. Ed. Universidá de Cambridge (1986) ISBN 978-0521207010.