Llingües valyries
Les llingües valyries son una familia de ideolenguas (llingües ficticies) usaes na serie de noveles fantástiques Cantar de xelu y fueu de George R. R. Martin, y la so adautación televisiva Game of Thrones.
Llingües valyries | ||
|---|---|---|
| Distribución xeográfica | Essos (continente del mundu ficticiu de Cantar de xelu y fueu) | |
| Filiación xenética | Lengua valyries | |
| Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Nes noveles, méntense frecuentemente l'altu valirio y les llingües descendientes d'él, anque la so estructura llingüística y el so vocabulariu nun se desenvuelve más allá d'unes poques pallabres. Pa l'adautación televisiva, el llingüista David J. Peterson desenvolvió un vocabulariu y dellos paradigmes gramaticales pal «altu valirio», según pa la llingua derivada conocida como «valirio de Astapor», inspirándose en dellos fragmentos d'estes llingües reflexaos nes noveles.[1]
Alto valirio
editarNyke Daenerys Jelmāzmo hen Targārio Lentrot, hen Valyrio Oēpo ānogār iksan. Valyrio muño ēngos ñuhys issa.
“Yo soi Daenerys, Fía de la Nube, de la Casa de Targaryen, del sangre de l'Antigua Valiria. El valirio ye la mio llingua madre.”
|
Nel mundu ficticiu de Cantar de xelu y fueu, l'altu valirio ocupa un llugar cultural asemeyáu al llatín na Europa medieval.[3] Les noveles describir como una llingua clásica que nun s'usa na comunicación cotidiana, sinón que s'emplega como llingua culta na educación y ye conocida pola nobleza d'Essos y Westeros (Poniente), esistiendo una importante tradición lliteraria y bárdica en valirio.
Desenvolvimientu
editarColes mires de crear el dothraki y les llingües valirias na forma falada qu'apaez en Game of Thrones, HBO escoyó al llingüista David J. Peterson per mediu d'una competición ente ideolingüistas (conlangers). Los productores concedieron amplia llibertá a Peterson pa desenvolver estes llingües, yá que según Peterson, el mesmu autor de les noveles George R. R. Martin nun taba demasiáu comenenciudu nos aspeutos lingüisticos del trabayu del desarrollador.[3] Les noveles yá publicaes namái inclúin un puñáu de pallabres en «altu valirio», incluyendo'l célebre valar morghulis ('tolos homes tienen de morrer'), valar dohaeris ('tolos homes tienen de sirvir') o dracarys ('fueu de dragón'). Pa la novela futura The Winds of Winter, Peterson apurrió a Martin delles traducciones al valirio que van ser usaes pol autor.[3]
Les frases valar morghulis y valar dohaeris, convertir na base de delles terminaciones gramaticales de la llingua.[3] Otra pallabra, trēsy, que significa 'fíu', foi acuñada a partir del nome del siguidor númberu 3000 de Peterson en twitter.[4]
Escritura y vocabulariu
editarPer otra parte, Peterson nun creó inda un sistema d'escritura específicu pal altu valirio, pero comentó que tuvo considerando la posibilidá de crear daqué similar al sistema xeroglíficu exipciu, non n'apariencia pero sí en términos funcionales. Sicasí, na tercer temporada nel episodiu L'osu y la doncella, amosar a Talisa escribiendo una carta en valirio por aciu alfabetu llatín, yá que acordies con Peterson, «nun merez la pena crear tou un sistema d'escritura pa lo que ye namái una instatánea momentanea».[5]
A principios de xunu de 2013, el vocabulariu creáu del altu valirio constaba de 667 pallabres.[6]
Descripción llingüística
editarFonoloxía
editarEl cuadru de fonemes consonánticos del altu valirio ta formáu poles siguiente unidaes:[7][8]
| Llabial | Coronal | Palatal | Velar | Uvular | Glotal | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Oclusiva | p /p/, b /b/ | t /t/, d /d/ | j /dʒ~j~ʒ/a lj /ʎ/ |
k /k/, g /ɡ/ | q /q/ | |
| Fricativa | v /v~w/a | s /s/, z /z/ th /θ/b |
gh /ɣ~ʁ̝/c kh /x~ɣ~h/b |
h /h/ | ||
| Aproximante | r /r/, rh /r̥/, l /l/ | |||||
| Nasal | m /m/ | n /n~ŋ~ɴ/d | ñ /ɲ/ | n /n~ŋ~ɴ/d | ||
Notes:[7]
- a. < v > y < j > varien alofónicamente ente una aproximante y una fricativa dependiente del falantes y del contestu fonéticu.
- b. < th > and < kh > nun apaecen en pallabres natives valirias, sinón solo en dalgunos préstamos, como'l términu dothraki arakh.
- c. < gh > puede ser una velar fuerte pa dellos falantes, o una uvular pa otros, respondiendo a variantes rexonales y non a diferencies fonémicas.
- d. < n > asimilar de manera natural al llugar d'articulación de la siguiente consonante cuando ye velar o uvular.
Tocantes a los fonemes vocálicos estrémesse les siguientes unidaes:[7]
| Anterior | Central | Posterior | |
|---|---|---|---|
| Zarrada | ī, i [iː, i] ȳ, y [yː, y] |
ū, o [oː, o] | |
| Media | ē, y [yː, y] | ō, o [oː, o] | |
| Abierta | ā, a [aː, a] | ||
Les vocales con un macrón sobre elles (ī, ȳ, ū, ē, ō y ā) son vocales llargues, polo que la so duración ye doble que les vocales curties (ensin macrón). N'alto valirio, delles pallabres estrémense namái pola cantidá vocálica (como asocede en llatín o griegu clásicu). Les vocales arrondaes < ȳ > y < y > pueden elidirse n'alto valirio modernu, y de fechu sumieron en toles llingües descendientes modernes. Como resultancia, anque'l primer nome en Daenerys Targaryen articular xeneralmente como [dǝ.ˈnɛː.ɹɪs] na versión televisiva afecha de Game of Thrones, la pronunciación completa n'alto valiria ye más cercana a [ˈdae̯.ne.ɾys], con un diptongu na primera sílaba y una vocal reondeada na postrera.
Referencies
editar- ↑ Peterson, David J. (31 de marzu de 2013). «Valar Dohaeris». Dothraki.com. Consultáu'l 27 d'abril de 2013.
- ↑ Peterson, David J. (22 d'abril de 2013). «Sesīr Urnēbion Zȳhon Keliton Issa». Dothraki.com. Consultáu'l 24 d'abril de 2013.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Tharoor, Ishaan (3 de mayu de 2013). Tongues of Ice and Fire: Creating the Languages in Game of Thrones. http://entertainment.time.com/2013/05/03/tongues-of-ice-and-fire-creating-the-languages-of-game-of-thrones/. Consultáu'l 3 de mayu de 2013.
- ↑ Peterson, David J. (20 de mayu de 2013). «Tȳnin Trēsi». Dothraki.com. Consultáu'l 25 de mayu de 2013.
- ↑ Peterson, David J. (13 de mayu de 2013). «Gryves se Reña Litse». Dothraki.com. Consultáu'l 22 de mayu de 2013.
- ↑ Peterson, David J. (4 de xunu de 2013). «Kastāmiro Daomior (comment at 2:46 am)». Dothraki.com. Consultáu'l 25 de xunu de 2013.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Peterson, David J. (8 d'abril de 2013). «Tīkuni Zōbrī, Udra Zōbriar». Dothraki.com. Consultáu'l 24 d'abril de 2013.
- ↑ Peterson, David J. (23–24 June 2013). «Some More High Valyrian Inflection (comments on 23 June at 11:20 am and on 24 June at 3:00 pm)». Dothraki.com. Consultáu'l 25 de xunu de 2013.
Enllaces esternos
editar- dothraki.com — A site managed by David J. Peterson, where he blogues about the languages he's constructed for Game of Thrones.
- Tongues of Ice and Fire wiki Archiváu 2021-03-01 en Wayback Machine — fan wiki collating information about the constructed languages in Game of Thrones.
- Learning High Valyrian Archiváu 2020-11-12 en Wayback Machine on the Tongues of Ice and Fire wiki.
- Learning Astapori Valyrian Archiváu 2019-09-29 en Wayback Machine on the Tongues of Ice and Fire wiki.
- Tongues of Ice and Fire forums, including Valyrian-specific discussion threads (for beginners Archiváu 2018-03-23 en Wayback Machine and about language updates Archiváu 2018-03-23 en Wayback Machine).
Datos: Q13563729
