Moreda de Álava/ Moreda Araba
Moreda de Álava/ Moreda Araba (en castellán, Moreda de Álava y n'euskera, Moreda Araba) ye un conceyu español perteneciente a la provincia d'Álava, nel País Vascu.
 Moreda de Álava/ Moreda Araba | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  España | ||
| Autonomía |  País Vascu | ||
| Provincia | Álava | ||
| Comarca | Rioja Alavesa (es)  | ||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
| Alcalde de Moreda de Álava | Miguel Ángel Bujanda Fernández | ||
| Nome oficial |
Moreda de Álava (es)[1] Moreda Araba (eu)[2] | ||
| Nome llocal | Moreda Araba (eu) | ||
| Códigu postal |
01322 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 42°31′30″N 2°24′29″W / 42.525°N 2.4080555555556°O | ||
  Moreda de Álava/ Moreda Araba Moreda de Álava/ Moreda Araba (España)  | |||
| Superficie | 9 km² | ||
| Altitú | 460 m | ||
| Llenda con |
Oyón y Viana (es) | ||
| Demografía | |||
| Población |
208 hab. (2023) - 108 homes (2019) - 113 muyeres (2019) | ||
| Porcentaxe |
100% de Rioja Alavesa (es) | ||
| Densidá | 23,11 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Fundación | 1631 (Xulianu) | ||
| Estaya horaria | UTC+01:00 | ||
 | |||
Topónimu
editarEl significáu etimolóxicu del nome del pueblu paez tresparente. Según el DRAE Moreda tien dos significaos en castellán: 'moral' o 'sitiu pobláu de moreres'. Sía que non el topónimu fai referencia a la presencia nel llugar d'árboles que dan como frutu mores. El topónimu ye una evolución romance de la pallabra llatina moreta.
A pesar de tener una etimoloxía tan tresparente, el fechu de mentase como Moreta suxer que'l nome pudiera ser Murueta ('llombes'), lo que se sofita pol trazáu del so territoriu.
El documentu escritu más antiguu que se caltién sobre esta llocalidá data del añu 939, y ye un diploma escritu en llatín nel que se recueyen los votos del Conde de Castiella y Álava Fernán González a favor del Monesteriu de San Millán de la Cogolla. Nesti documentu méntase que Rivo de Moreta ('Ríu de Moreda') contribúi al monesteriu con una midida de vinu en oblación por vecín y añu. Nun documentu del sieglu XI apaez mentáu un Senior Lope Albarez de Moreca como testigu d'una donación d'un monesteriu nel vecín Cripán. Ye nel sieglu XII, cuando'l nome del pueblu apaez yá llargamente documentu como Moreda en dellos documentos.
El pueblu haise denonimado históricamente Moreda, pero per decretu de 2 de xunetu de 1916, a encamientu de la Real Sociedá Xeográfica camudóse la denominación oficial a Moreda de Álava. Esto realizóse pa evitar qu'esistieren llocalidaes cola mesma denominación oficial n'España. Les otres llocalidaes denominaes Moreda n'España son Moreda d'Ayer n'Asturies, otra Moreda en Llión (anguaño integrada en Vega de Espinareda) y otra en Granada (integrada anguaño nel conceyu de Morelábor).
Moreda de Álava atopar nuna zona romanceada dende bien antiguu, onde'l mesmu nome del pueblu tien esi orixe. Por ello nun llegó hasta'l presente un nome tradicional del pueblu en llingua vasca, si dalguna vegada haber. Solióse utilizar el nome antiguu del pueblu, Moreta, como denominación vasca del mesmu llegando a utilizase en delles ocasiones como denominación billingüe Moreda de Álava/Moreta, pero anguaño la Real Academia de la Llingua Vasca tien fitu Moreda como nome formal del pueblu n'euskera. Naquellos contestos nos qu'haya qu'estremalo d'otres llocalidaes homónimes encamienta la forma Moreda Llabraba [1].
Contestu xeográficu
editarMoreda de Álava asitiar na Rioja Alavesa, y na frontera con Navarra, sobre la fastera d'un pequeñu montículo. El terrén del pobláu ta tou en cuesta empobinada escontra'l sur. Moreda cunta con apenes 233 vecinos.[3]
Historia
editarDe los sos oríxenes entá caltién parte de la muralla que la arrodió. Perteneciente al conceyu de Laguardia foi en 1666 cuando tres el pagu d'una sustanciosa cantidá Carlos II dio-y el privilexu de villazgo, lo que-y supunxo un desembolsu de 2.500 ducaos de vellón y de 50 de plata, que foi emprestáu poles monxes del Conventu Madre de Dios de Logroño pa pagar el títulu, los gastos del procesu de separación y pleitos contra Laguardia.
Demografía
editar| Gráfica d'evolución demográfica de Moreda de Álava ente 1900 y 2009 |
 |
|
Población de derechu (1900-1991) o población residente (2001) según los censos de población del INE. Población según el padrón municipal de 2009 del INE. |
Política y alministración
editar| Partíu políticu | 2015[4] | 2011[5] | 2007[6] | 2003[7] | 1999[8] | 1995[9] | 1991[10] | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Partíu Socialista d'Euskadi-Euskadiko Ezkerra (PSE-EE) | 43,75% | 3 | 30,9% | 2 | 35,71% | 3 | 16,92% | 1 | 14,35% | 1 | 14,35% | 1 | 25,00% | 3 |
| Partíu Nacionalista Vascu (EAJ-PNV) | 43,75% | 2 | 38,2% | 3 | 35,2% | 3 | 52,24% | 4 | 41,15% | 3 | 62,96% | 5 | 48,15% | 3 |
| Partíu Popular (PP) | 7,50% | 0 | 22,47% | 0 | 20,41% | 1 | 29,85% | 2 | 42,11% | 3 | 21,3% | 1 | 25,93% | 2 |
| Aralar | - | - | 3,37% | 0 | 6,12% | 0 | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Unidá Alavesa (UA) | - | - | - | - | - | - | 0,00% | 0 | - | - | 0,00% | 0 | - | - |
Patrimoniu
editar
Ilesia de Santa María: Les obres empezaron a finales del sieglu XVI, en 1595, de que la so dómina caltener el coru, la pila bautismal, la portada plateresca y dellos elementos de la nave. Otros elementos fueron llevantaos a finales del XVII. A empiezos del XVIII terminó la construcción. Nel so interior, amás de les pintures que decoren por completu les parés y los murios del templu, lo más destacao ye'l retablu mayor barrocu, amás d'una bella imaxe del Santu Cristu.
Tocantes a la imaxe de Santa María de Moreda, ye heredera de la llinia románicu-gótica correspuende al estilu de les Andra-Mari tradicional del País Vascu.
Caltiénense dellos edificios singulares con escudos, portaes con arcos de mediu puntu y galeríes con solanes.
Festividaes
editarEl día 15 d'agostu'l pueblu celebra la festividá de l'Asunción.
El Domingu de Pascua celébrase la Quema del Judas. Celebrar nes escaleres de la ilesia, nel rincón que da accesu a la ilesia. Ellí mientres los oficios esponen dos moñecos, que representen a Judas y a la so compañera, la Judesa. Dempués de la Misa de Resurrección, cuando la xente sale de la ilesia llee la sentencia que conderga a los personaxes a ser quemaos, mientres son voltiaos.
Gastronomía
editarEl vinu
editarComo tola Rioja Alavesa, Moreda estremar pol vinu, de lo cual esiste constancia documental dende l'añu 939 (cfr. supra). Nél recueyen los votos del Conde de Castiella, Fernán González, a favor del monesteriu rioxanu de San Millán de la Cogolla y qu'obligaba a contribuyir a "Rivo de Moreta" (Ríu de Moreda, en llatín) per cada vecín y añu, con una midida de vinu como muestra de oblación escontra dichu monesteriu. La calidá de los vinos de Moreda atestiguar en numberosos escritos, incluyíos llibros de Diezmos onde se señala que los vecinos del pueblu apurríen a la Ilesia'l diez per cientu de les sos colleches, sacante una familia de Moreda que s'apurría direutamente 100 cántares de vinu a la Casa del Rei.
Na actualidá una única bodega tien a Moreda como centru d'operaciones, Bodega Fernández de Piérola. Pequeña y de calter familiar, nació en 1996. Pa la creación de los sos vinos de Seleición utilicen los viñeos familiares enclavaos na mesma llocalidá.
El zurracapote
editarAmás del vinu nun hai qu'escaecer el zurracapote, ellaboráu con vinu, llimón, azucre y canela, una bébora que se bebe nes fiestes patronales del pueblu.
La sartenada
editarGastronómicamente lo más destacao ye la sartenada’, un revueltu fechu a base de pataques, cascoxos, pimientos y guindilles. La so ellaboración ye senciella, tal que'l so propiu nome indica prepárase tou revueltu nuna gran sartén, de xacíu con aceite de Moreda.
L'aceite
editarDestaca'l conceyu pol soa gran tradición aceitera, que se reflexa nel trujal d'aceite, de gran interés pola so antigüedá.
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Afirmao en: Euskaltzaindia.
- ↑ «Población del Padrón Continuu por Unidá Poblacional en 2015». Consultáu'l 8 de xineru de 2017.
- ↑ ara.cat (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Moreda 2015». Consultáu'l 25 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Moreda 2011». Consultáu'l 25 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Moreda 2007». Consultáu'l 25 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Moreda 2003». Consultáu'l 25 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Moreda 1999». Consultáu'l 25 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Moreda 1995». Consultáu'l 25 d'agostu de 2015.
- ↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Moreda 1991». Consultáu'l 25 d'agostu de 2015.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Moreda de Álava/ Moreda Araba.
Datos: Q1442886- Multimedia: Moreda Araba
