Wikipedia

Partíu Asturianista

partíu políticu asturianu

El Partíu Asturianista (PAS) ye un partíu políticu asturianu de calter «asturianista y de progresu» según los sos propios estatutos. Fundáronlu en 1985 Xuan Xosé Sánchez Vicente, Sabel Tuñón, Xesús Cañedo, Carlos Rubiera y otros. Les sos mocedaes denómense Xuventú Asturianista.

Partíu Asturianista
Partíu Asturianista
Acrónimu PAS
Presidente Xuan Xosé Sánchez Vicente
Secretaría xeneral Xesús Cañedo Valle
Secretariu d'organización José Antonio Fernández Alonso
Fundación 1985
Sede Avilés
Direición C/ El Riberu, 34 - 1u Derecha
Estáu  España
Ideoloxía política nacionalismu asturianu
Organización de mocedá Xuventú Asturianista
Páxina web Asturianista.es
Cambiar los datos en Wikidata

Ente los sos oxetivos taba un proyeutu de reforma del Estatutu d'Autonomía del Principáu d'Asturies nel que se proponía la so reconocencia como nacionalidá histórica, la oficialidá del asturianu, les competencies máximes d'autogobiernu permitíes pola Constitución española de 1978, y permitir a determinaos conceyos de fuera de les llendes actuales d'Asturies formar parte de la Comunidá autónoma (llegando a tener representación institucional n'Oseya de Sayambre, Lleón).[1][2]

Definición ideolóxica

editar
  • Conciencia nacionalista: defensa de los intereses d'Asturies y de les sos señes d'identidá
  • Interclasista: ofrecimientu del partíu a tolos asturianos.
  • De Progresu: gueta d'una mayor igualdá, xusticia social y riqueza pa tolos asturianos, en solidaridá colos demás pueblos del Estáu y del mundu.

Oxetivos programáticos

editar

Oxetivos de la aición política

editar

Historia

editar

Nacencia (1985-1988)

editar

Tres la salida de Xuan Xosé Sánchez Vicente del PSOE en 1983, ésti xunto a persones de l'asociación Andecha Asturianista como Carlos Rubiera, Sabel Tuñón, y otres funden el Partíu Asturianista en payares de 1985[3] rexistrándose en febreru de 1986[4].

En 1988 el partíu celebra la 1ª Conferencia Nacional, de la que sal aprobáu'l documentu fundacional del partíu y decídese concurrir a les eleiciones autonómiques d'esi añu, de les cuales saldría como la quinta fuercia política asturiana. El 26 de setiembre de 1988 presenta nel rexistru na Xunta Xeneral del Principáu d'Asturies una iniciativa llexislativa popular proponiendo'l cambéu del Estatutu d'Autonomía.

Coalición Asturiana (1989-1992)

editar

Negociaciones de coalición y eleiciones (1989-1991)

editar

En 1989 el PAS preséntase a les eleiciones al Parllamentu Européu dientro de la candidatura Izquierda de los Pueblos de partíos nacionaliegos progresistes de toa España (como Euzkadiko Ezkerra, Chunta Aragonesista, Entesa dels Nacionalistes d'Esquerra, etc) y a les Cortes.Poco dempués entama formar una coalición eleutoral (Coalición Asturiana) con otru partíu nacionaliegu, l'UNA. En 1991 celebra'l so primer congresu nacional nel qu'aprueba'l Documentu d'Ideoloxía y Estratexa. Nes eleiciones del 25 de mayu d'esi añu la coalicción algama un diputáu na Xunta Xeneral na persona de Sánchez Vicente y seis conceyales en cinco conceyos distintos. Ye la primer vegada dende la restauración de la democracia na qu'un miembru d'un partíu nacionaliegu consigue un puestu na Xunta.

Negociaciones de fusión y frayamientu de Coalición Asturiana (1991-1992)

editar

Dempués de les eleiciones entamaríen negociaciones pa xuntase dambes organizaciones nun mesmu partíu, anque esto nun finaría bien y foi la sida del frayamientu de la coalición, amás de la engarradiella política ente los líderes de dambes Xuan Xosé Sánchez Vicente y José Suárez «Felechosa».

Espoxigue y Llei d'usu del asturianu (1992-1998)

editar

El 14 d'ochobre vio refugada na Xunta Xeneral del Principáu d'Asturies la so proposición non de llei pa convidar a la Universidá d'Uviéu a introducir nos nuevos planes d'estudiu de Filoloxía Hispánica l'asignatura de llingua asturiana, en calidá d'optativa; nesta proposición tamién convidaben a que se dotara a la llingua asturiana d'una especialidá. Nesi mesmu añu tamién presenta propuestes d'incorporación de conceyos de la provincia de Llión (como por exemplu Valdeón o Ḷḷaciana) a la Comunidá Autónoma d'Asturies

Los resultaos nes autonómiques de 1995 medraríen, onde amás llogróse l'alcaldía de Nava. Por mor del Referendu d'independencia de Quebec de 1995, esi mesmu día, apaez en La Voz de la Selmana de fecha 30 d'ochobre de 1995 un artículu de Xuan Xosé Sánchez Vicente dando'l sofitu al drechu a la llibre autodeterminación de los pueblos y a la solución de los discutinios de manera pacífica y democrática. El 8 de setiembre de 1996 por mor del Día de la Nación Asturiana nuna tribuna d'opinión roblada por Xuan Xosé Sánchez Vicente nel periódicu La Voz de Asturias asemeya la situación d'Asturies cola d'una colonia:

"[...]Como una colonia d'Asturies esñalaren les plusvalíes, los capitales y aquellos individuos o grupos sociales qu'agabitaren a esmielgar les plusvalíes de los trabayadores asturianos. Como una colonia, tamién, el procesu cuntó cola ayuda socioideolóxica de grupos sociales aparentemente enfocaos na defensa de los esplotaos. Ye hora de dicir que l'Estáu tien, por tou ello, una deuda histórica con Asturies; ye hora de dicir que nun ye tolerable que puros doctrinarismos ideolóxicos pretendan acabar col sacrificiu y el trabayu de xeneraciones d'asturianos.[...] Pues bien, en defensa d'estos derechos históricos de la comunidá y d'estos derechos civiles de los ciudadanos de güei, el PAS esixe una reforma estaturia que nos permita los techos máximos d'autonomía reconocíos na Constitución Española: non más que naide, pero non menos que naide[...] (La Voz de Asturias, 8 de setiembre de 1996)"

En 1998 sofita la convocatoria de fuelga xeneral del 12 febreru y la manifestación d'Uviéu.

Demientres la llexislatura de 1995 a 1999 el PAS sofitó delles veces al gobiernu de Sergio Marqués pa sacar alantre los presupuestos xenerales[5]. Gracies a esti sofitu aprobóse una llei de promoción del asturianu (Llei d'usu y promoción del bable/asturianu de 1998), pasu previu encamináu a la futura oficialidá de la llingua, lo que ye ún de los mayores llogros de la formación. Nel segundu y tercer congresos nacionales del partíu, en 1994 y 1998 respeutivamente, apruébense documentos como la Ponencia d'Empobinamientu Políticu y les estratexes polítiques del partíu.

Enclincamientu (1998-2008)

editar

Llei d'Usu y eleiciones de 1999 y 2003 (1998-2004)

editar

La Llei d'Usu fizo resquiebra na unidá de la militancia del Partíu Asturianista ente los que sofitaben la llei como un cauce amañosu, un primer pasu haza la oficialidá; y los que consideraben que nun yera daqué bueno, que nun daba rempuesta a les demandes y necesidaes de normalización de la llingua asturiana. El 22 d'ochobre de 1998 l'asturianista Xuan Xosé Sánchez Vicente na Xunta Xeneral del Principáu d'Asturies presentó una proposición non de llei pa la creación d'una Comisión Especial «pa esaminar les posibilidaes que pue ufiertar» el Drechu foral-consuetudinariu asturianu, tando como presidente de la Comisión hasta'l 9 d'abril de 1999.

Nes eleiciones autonómiques de 1999 el PAS (cola irrupción de la Unión Renovadora Asturiana[6]) quédase por mor d'escasos 1504 votos[7] na circunscripción centro d'Asturies ensin representación; dende entós nun algamó tornar a la Xunta Xeneral del Principáu d'Asturies. Amás de la perda del escañu na Xunta Xeneral, darréu entamaren l'abandonu y les escisiones[8] col alcalde asturianista de Nava (d'entós) Xulián Fernández Montes de cabezaleru, fundando Asturianistes por Nava.

Nes eleiciones a conceyu, rescampla la obtención d'un conceyal fuera de les llendes oficiales de la comunidá autónoma, nel conceyu lleonés d'Oseya de Sayambre con 36 votos (13,33% del total).[9]

Dempués de negociaciones n'agostu de 2002 fexose anuncia qu'IAS y el PAS roblaren un alcuerdu[10] pa facer un Día de la Nación Asturiana unitariu en Cangues d'Onís[11]. En payares d'esi mesmu añu'l conceyal asturianista d'Oseya de Sayambre remite un carta al Altu Comisionáu pa los Drechos Humanos de la ONX na que axuntaba testimoniu y una montonera de documentación llograda mientres los años d'investigación sobre la represión franquista na zona de la montaña oriental[12].

El 10 de xineru de 2003 el Partíu Asturianista (PAS) presentó ante'l Tribunal Superior de Xusticia d'Asturies (TSXA) una denuncia por delitu ecolóxicu con base nos daños producíos pol arramáu de fuel del Prestige na mariña asturiana[13]. Amás nesi añu el PAS amosó la so disconformidá a l'ampliación del puertu d'El Musel aduciendo qu'afectaba «gravemente al mediu ambiente» y que yera una obra innecesaria que nun meyoraba un res la economía asturiana pal tráficu del puertu[14].

Sofita un manifiestu a favor de la cultura asturiana[15] acusando al Gobierno Asturianu de xenocida, y nesi mes tamién presentó una iniciativa llexislativa popular na Xunta Xeneral pa reformar l'Estatutu d'Autonomía[16] como yá fizo en 1988.

Nel 2004 el PAS presentose a les eleiciones al Parllamentu Européu dientro de la candidatura Coalición Europea[17]) na que taben mayoritariamente partíos rexonalistes conservadores de toa España (como Coalición Canaria, Unió Mallorquina, etc) quedándose la coalición ensin representación.

Unión Asturianista (2004- )

editar

En 2004 roblen un alcuerdu la URAS y Partíu Asturianista pa dir a les eleiciones autonómiques de 2007 aconceyaos nuna coalición estable col nome d'Unión Asturianista. Nestes eleiciones autonómiques de 2007 nun algamó nengún diputáu na Xunta Xeneral teniendo la coalición 13.255 votos, faltando-y 2736 votos[18] nel centru d'Asturies p'algamalu[19].

Eso sí, nes eleiciones a conceyos cola candidatura Unión Asturianista algamó 11 conceyales, colos que tien dos alcaldías nos conceyos de Villaviciosa de 15.000 habitantes (ye'l conceyu 11 de mayor población d'Asturies), y nel de Ponga de 700 habitantes (que ye Parque Natural na mayor parte). Por ponei un exemplu de la so implantación Izquierda Unida n'Asturies tien namai 4 alcaldíes más que la candidatura Unión Asturianista.

Anguaño (2008- )

editar

El día 28 de xunu de 2008 en Xixón foi'l so V Congresu nacional del Partíu Asturianista, baxo’l lema «CADA VEZ MÁS NECESARIOS», onde foi reelixida la so Executiva y aprobada una igua de los sos Estatutos.

El 30 d'agostu de 2008 presentose nel Colexu Begoña de Xixón el primer númberu de la so revista que tien el nome de L'Asturianista[20], espublizándola pal Día de la Nación Asturiana. Anguaño anden pel númberu 5[21].

Nel 2009, pocos díes enantes del Día de la Nación Asturiana el PAS y Andecha Astur aconceyaron p'afitar una futura collaboración conxunta[22], roblando meses dempués un comunicáu en comuña alrodiu de la torna y oficialidá[23] de les seleiciones deportives asturianes, y yá en 2010 refugando que barcos gallegos pesquen n’agües asturianes[24] pol posible arramplu de les agües asturianes y llaceria pal sector pesqueru asturianu.

Por cuenta de los sos 25 años d'historia entamó dos conciertos de baldre pal públicu, el 22 de mayu de 2010 de La Coral Polifónica d'Asturies 'Cruz de la Victoria' en Xixón na ilesia de San José[25] y el 2 d'ochobre n'Uviéu del grupu folk Tuenda[26]

Dempués de selmanes calteniendo negociaciones el PAS cola Plataforma 8 de Setiembre pa celebrar un actu conxuntu'l Día de la Nación Asturiana pal 2010 col Bloque por Asturies y la Unidá Nacionalista Asturiana, refuga participar[27] por discrepancies sobre'l planteamientu del actu. Considerando «qu'imposibilita la xerarquización d'organizaciones y persones y la so visualización» (al ser una concentración), talantando amás que'l Día de la Nación Asturiana tien de ser «un actu entamáu y xestionáu polos partíos políticos» y la composición de los convocantes escapaba a esa idea.

VII Congresu

editar

El 14 de setiembre del 2019, el Partíu Asturianista celebró su VII Congresu. Nesti s'aprobaron los nuevos Estatutos.[28]

Resultaos eleutorales

editar

A la Xunta Xeneral del Principáu d'Asturies

editar
Resultaos nes Eleiciones a la Xunta Xeneral del Principáu d'Asturies
1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011
PAS¹² votos 7.302 14.569 20.659 15.998 11.087 13.255 2.956
escaños 0 1 1 0 0 0 0
¹ en 1991 presentóse cola UNA como Coalición Asturiana.

² Dende 2007 en coalición cola URAS como Unión Asturianista.
³ En 2012 nun se presentó.

De Conceyu

editar
Resultaos nes Eleiciones de Conceyos del Principáu d'Asturies
1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011 2015 2019
PAS¹² votos 3.066 10.891 13.409 16.194 8.715 11.527 3.023 262 620
conceyales 0 6 6 12 3 11 2 3 6
¹ en 1991 presentóse cola UNA como Coalición Asturiana.

² Dende 2007 en coalición cola URAS como Unión Asturianista.

Congresu de los Diputaos

editar
Resultaos nes Eleiciones al Congresu de los Diputaos
1989 1993 1996 2000 2004
PAS votos 2.527 11.011 12.213 5.876 4.102
diputaos 0 0 0 0 0

Parllamentu Européu

editar
Resultaos nes Eleiciones Europees nel Principáu d'Asturies
1989 1994 1999 2004
PAS¹² votos 5.430 9.679 10.693 2.098
europarllamentarios 1 0 0 0
¹ en 1989 presentóse na coalición Izquierda de los Pueblos qu'obtuvo representación.

² en 2004 presentóse na Coalición Europea.

Referencies

editar
  1. ↑ El PAS envía documentos a la ONX sobre la época franquista -diariodeleon.es- (2002)
  2. ↑ El PAS denuncia al alcalde de Oseja por impedir a los ediles que intervengan en los plenos -diariodeleon.es- (2002)
  3. ↑ Nuevo grupo asturianista El País 01/10/1987
  4. ↑ Partíu Asturianista , nel Rexistru de Partíos 14/2/1986 Archiváu 2009-12-13 en Wayback Machine.
  5. ↑ El Parllamentu asturianu refuga ente dures crítiques los presupuestos de Marqués -elpais.com- (1998)
  6. ↑ El partido de Marqués (Unión Renovadora Asturiana) se inscribe hoy en el registro (1998)
  7. ↑ «Resultaos Circunscripción Central d'Asturies nes Eleiciones Autonómiques de 1999». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-10-04.
  8. ↑ La ruptura del Pas origina un nuevo partido regionalista en Asturias -elpais.com- (2009)
  9. ↑ «Reseultaos MIR (Xunu, 1999)». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-04.
  10. ↑ «IAS y PAS algamen un principiu d'alcuerdu pal 8 setiembre (2002)». Archiváu dende l'orixinal, el 2011-09-16.
  11. ↑ «Izquierda Asturiana (IAS) y el Partíu Asturianista (PAS) celebraron xuntos por primer vegada el Día de la Nación Asturiana (2002)». Archiváu dende l'orixinal, el 2011-12-21.
  12. ↑ El PAS unvia documentos a la ONX sobre la dómina franquista -diariodeleon.es- (2002)
  13. ↑ «Los asturianistes presenten una denuncia por delitu ecolóxicu -lavozdeasturias.es-(2003)». Archiváu dende l'orixinal, el 2011-12-21.
  14. ↑ «El PAS critica l'ampliación del puertu d'El Musel -lavozdeasturias.es-(2003)». Archiváu dende l'orixinal, el 2011-12-21.
  15. ↑ «El PAS fala de «xenocidiu» de la cultura asturiana -lavozdeasturias.es-(2003)». Archiváu dende l'orixinal, el 2011-12-21.
  16. ↑ «El PAS defiende la reforma del Estatutu d'Autonomía -lavozdeasturias.es-(2003)». Archiváu dende l'orixinal, el 2011-12-21.
  17. ↑ «Xesús Cañedo encabezará la llista del Partíu Asturianista -lavozdeasturias.es-(2004)». Archiváu dende l'orixinal, el 2011-12-21.
  18. ↑ «Resultaos Eleiciones Autonómiques de 2007 na Circunscripción central (La Nueva España)». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-02-22.
  19. ↑ Desencanto en URAS-PAS por quedarse lejos de la representación parllamentaria
  20. ↑ El PAS presenta el primer númberu de «L'Asturianista»
  21. ↑ «Númberu 5 de "L'Asturianista"». Archiváu dende l'orixinal, el 2021-10-16.
  22. ↑ «PAS y Andecha aconceyaron p'afitar una futura collaboración conxunta (asturies.com)». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-01-15.
  23. ↑ «Andecha Astur y el PAS piden que vuelva a crease la seleición asturiana de fútbol (lesnoticies.com)». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-04.
  24. ↑ «Andecha y PAS refuguen que barcos gallegos pesquen n’agües asturianes (asturies.com)». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-06-02.
  25. ↑ https://www.elcomercio.es/v/20100523/gijon/concierto-coral-aniversario-20100523.html Archiváu 2016-03-05 en Wayback Machine Concierto coral en el 25 aniversario del PAS] El Comercio
  26. ↑ «El Partíu Asturianista (PAS) entama güei un conciertu, por cuenta del so 25 aniversariu, nel Auditoriu, a los ocho de la tarde, al cargu de Xosé Ambás y Tuenda -lne.es-». Archiváu dende l'orixinal, el 2024-06-17.
  27. ↑ El PAS esclaria por qué nun participa n'otros actos del 8-S Archiváu 2011-06-24 en Wayback Machine Asturies.com
  28. ↑ VII Congresu del Partíu http://asturianista.es/index.php/2019/09/09/vii-congresu-del-partiu/ Archiváu 2021-06-02 en Wayback Machine

Personaxes

editar

Ver tamién

editar

Enllaces esternos

editar
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Partíu_Asturianista&oldid=4263714»