Pueyo

Pueyo
Alministración
País	España
Comunidá foral	Navarra
Tipu d'entidá	conceyu d'España
Alcalde de Pueyo (es)	Juan Cruz Edurza Lopez
Nome oficial	Pueyo (es); Puiu (eu)
Nome llocal	Puiu, Hirigaray (eu)
Códigu postal	31394
Xeografía
Coordenaes	42°33′52″N 1°39′38″W / 42.56432069°N 1.66051894°O
	Pueyo Pueyo (España)
Superficie	21.22 km²
Altitú	526 m
Llenda con	Garínoain, Leoz (es) , Artajona (es) y Tafalla
Demografía
Población	346 hab. (2023); - 192 homes (2019); - 159 muyeres (2019)
Porcentaxe	0.05% de Navarra
Densidá	16,31 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00

Pa ver otros usos d'esti términu, Pueyo (dixebra).

Pueyo (n'euskera Puiu) ye un conceyu de la Comunidá Foral de Navarra, asitiáu na merindad de Olite, na contorna de Tafalla, na Valdorba o valle de Orba y a 29 km de la capital de la comunidá, Pamplona. La so población ye de 346 habitantes (2023)^[4]^[5]. Pueyo tamién significa monte.

Símbolos

Escudu

Trai de gules y les cadenes de Navarra n'orla, cruz y sotuer d'oru. Por timbre un yelmu empenachado. Esti blasón ye'l mesmu que'l de Navarra, cola única diferencia de que ta timbrado de cascu en cuenta de corona y escarez d'esmeralda.^[6]

Xeografía física

Situación

Pueyo ye unu de los pueblos entendíos na Valdorba. Empináu sobre la carretera xeneral de Pamplona a Zaragoza (N-121), falta 29 km de la primera y la so altitú ye de 558 msnm. El so términu estiende sobre'l valle del Zidacos, valle que s'abrir de norte a sur. Destaquen los cuetos de Orcamendi, Peñardín y Solanoa.^[6]

Llocalidaes estremeres

El conceyu Límita pel norte con Garínoain, pel este con Leoz, pel sur y suroeste con Tafalla y pel oeste con Artajona.

Historia

Paez esistir dalgún tipu d'hábitat prehistóricu nel términu municipal de Pueyo, na redoma de la Ermita de San Criz o San Quirico. Pascual Madoz documenta dellos despoblaos: Ariamain (xunto a Sansoáin), Villanueva o Villava (cerca de Tafalla) despobláu para finales del sieglu XV y Oibar de Yuso super Tafalia Monesteriu que la reina Estefanía y el so fíu Sancho'l de Peñalén donaron al monesteriu de San Salvador de Leyre con toles sos pertenencies, incluyida la so parte na lleña del monte de "Sanssoan" en 1055.^[7]

Na antigüedá esistió un fuerte castiellu, que foi de xuru el que dio nome al despobláu de Gaztelugaña o Castalugaña. Los tiempos pasaos fueron meyores pa Pueyo, si hemos de creer al Padre Moret y a xulgar pola cantidá con que contribuyía al fiscu. Tuvo De ser de los pueblu llamaos novenarios, ye dicir de más de 900 families. Son munches les ruines qu'esisten na so contorna y que falen de pasaes grandores. Pagaba'l so pecha con Tafalla y yera esta de 400 cahíces de trigu y otros tantos de cebada. En 1264 Teobaldo II prometió a los sos llabradores que si pagaben tal cantidá, nun seríen ayenaos de la corona nin se-yos esixiría los homicidios casuales. Foi donáu pol Príncipe de Viana a doña María Armendáriz, mientres la so vida, cola xurisdicción baxa y mediana.^[6]

Demografía

Evolución demográfica
1897	1900	1910	1920	1930	1940	1950	1960	1970	1981	1991	2001	2017
672	675	667	726	720	670	655	603	435	367	332	316	340

Política y alministración

Eleiciones municipales en Pueyo
Partíu políticu	2015^[8]		2011^[9]		2007^[10]		2003^[11]		1999^[12]		1995^[13]		1991^[14]
Landerri	93,43%	7	91,86%	7	-	-	80,00%	7	83,24%	7	-	-	-	-
Agrupación Eleutoral Santiago	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	89,07%	7

Llista d'alcaldes
Mandatu	Nome del alcalde	Partíu políticu
2007 - 2011	Pedro Leoz	Independiente
2011 - 2015	Juan Cruz Edurza López	Landerri
2015 -	Miren Nekane Salaberría Echeverría	Landerri

Cultura

Pueyo, en navarru-aragones, significa cabezo. Folclor navarru-aragonés según espresiones a la de falar descendientes del antiguu romance navarru-aragonés y del que güei queda la fabla aragonesa n'Huesca. La llocalidá foi frontera llingüística mientres sieglos. Esto demuéstrase cola toponimia predominantemente euskerica frente a la de Tafalla, fundamentalmente romance.^[7]

Primeramente adscrita a la zona non vascófona pola Llei Foral 18/1986, en xunu de 2017 el Parllamentu navarru aprobó'l pasu de Pueyo a la Zona mista de Navarra por aciu la Llei foral 9/2017.^[15]

Fiestes

Fiestes patronales: La llocalidá celebra les sos fiestes patronales ente'l 24 y el 28 de xunetu n'honor a Santiago.

Curiosidad

Apellíu Pueyo

Bien antiguu llinaxe d'Aragón, orixinariu del llugar d'El Pueyo de Jaca ( p. j. de Jaca, prov. de Huesca), nel que s'abellugaron y establecieron los sos proxenitores cuando la invasión de los moros, tomando'l so nome por apellíu. Más tarde pasaron a aniciar a la villa de Plan, que pertenez al por casu. de Boltaña, na mesma provincia, calteniendo l'apellíu Pueyo y llevantando ellí'l casal del que dimanaron les cañes que socesivamente fueron estableciéndose nes ciudaes de Barbastro (Huesca) y Zaragoza; nel llugar de Panticosa (Jaca); na villa de Linares de Mora, del partíu xudicial de Mora de Rubielos y provincia de Teruel; na villa de Lluna y llugar de Valplanas, del partíu d'Ejea de los Caballeros y provincia de Zaragoza; na ciudá de Tarazona (Zaragoza), y nes de Palma de Mallorca y Valencia. Guillén de Pueyo sirvió al Rei aragonés don Pedru II, con quien tuvo nel sitiu del castiellu de Maurel; Guillén Pueyo, segundu del nome, sirvió a Xaime I, morriendo nel sitiu d'Albarracín, llibrando a dichu monarca de la muerte con sacrificiu de la so vida. Arnaldo Pueyo pasó a morar en Barbastro pel añu 1300, y fundó la caña de Pueyo establecida en dicha ciudá. Procede Pueyo, según Tibón, del baxu llatín "podium", "podiu" o "llugar saliente, eleváu". En Navarra, indica, utilizar col significáu de "cabezo", "monte pequeñu". Armes.-Unos Pueyo, de Pueyo de Jaca, nel Valle de Tena, llevaron: En campu de gules, un pueyo (pequeñu montículo) de plata, motudu d'azur, sumáu d'una flor de lliriu d'oru y puestu sobre ondes d'agua d'azur y plata. Los Pueyo de Plan: En campu de gules, un pueyo de sinople floreteado de llirios d'oru. La punta del escudu cortada en faxa, de plata, con una faxa ondeada d'azur. Na República Dominicana esti apellíu sufre un cambéu, de Pueyo pasa a Puello, refiérense amás a los hermanos Puello de Santu Domingu. Amás esisten los Puello Beleño de Cartagena, Colombia.

Referencies

↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
↑ Afirmao en: Institutu Nacional d'Estadística.
↑ Afirmao en: Euskaltzaindia.
↑ Afirmao en: Padrón municipal d'España de 2023. Autor: Institutu Nacional d'Estadística. Data d'espublización: 13 avientu 2023.
↑ oficina de rexistru
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Jesús Lorenzo Otazu Ripa, Heráldica Municipal Merindad de Olite,pg 24 Navarra. Temes de Cultura Popular nᵘ236, Ed. Gobiernu de Navarra, 1999, ISBN 84-235-0276-7
↑ ^7,0 ^7,1 Conceyos de la Valdorba Idioma:español - Consultáu: 30/01/2009
↑ ara.cat (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Pueyo 2015». Consultáu'l 29 d'agostu de 2015.
↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Pueyo 2011». Consultáu'l 29 d'agostu de 2015.
↑ publico.es (ed.): «2007: Nun haya candidatures». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-04. Consultáu'l 29 d'agostu de 2015.
↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Pueyo 2003». Consultáu'l 29 d'agostu de 2015.
↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Pueyo 1999». Consultáu'l 29 d'agostu de 2015.
↑ Ministeriu del Interior (ed.): «1995: Nun hai candidatures.». Consultáu'l 29 d'agostu de 2015.
↑ Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Pueyo 1991». Consultáu'l 29 d'agostu de 2015.
↑ Naiz.info (22 de xunu de 2017): 44 llocalidaes navarres ganen derechos pal euskara al pasar a la zona mista’

Ver tamién

Enllaces esternos

Institutu d'estadística de Navarra - Gobiernu de Navarra *

Infraestructura de Datos Espaciales de Navarra - Gobiernu de Navarra * Semeyes maraviyoses de Pueyo, captaes pol oxetivu d'Ernesto López Espelta Archiváu 2009-03-14 en Wayback Machine

[4aa567f4760d292d0ff63887ec8a7625a1eb7407-1] Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.

[ef6b6a098c1f8ff2449e56c3e2879dc9fead1260-2] Afirmao en: Institutu Nacional d'Estadística.

[936c479f7fd6015fb86391355b117ae7a1ad89fd-3] Afirmao en: Euskaltzaindia.

[d89f7d4533c45e35984c9b278270d9ca0ac6868f-4] Afirmao en: Padrón municipal d'España de 2023. Autor: Institutu Nacional d'Estadística. Data d'espublización: 13 avientu 2023.

[5] rexistru

[ref_duplicada_1-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Jesús Lorenzo Otazu Ripa, Heráldica Municipal Merindad de Olite,pg 24 Navarra. Temes de Cultura Popular nᵘ236, Ed. Gobiernu de Navarra, 1999, ISBN 84-235-0276-7

[ref_duplicada_2-7] 7,0 ^7,1 Conceyos de la Valdorba Idioma:español - Consultáu: 30/01/2009

[8] ra.cat (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Pueyo 2015». Consultáu'l 29 d'agostu de 2015.

[9] Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Pueyo 2011». Consultáu'l 29 d'agostu de 2015.

[10] ublico.es (ed.): «2007: Nun haya candidatures». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-04. Consultáu'l 29 d'agostu de 2015.

[11] Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Pueyo 2003». Consultáu'l 29 d'agostu de 2015.

[12] Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Pueyo 1999». Consultáu'l 29 d'agostu de 2015.

[13] Ministeriu del Interior (ed.): «1995: Nun hai candidatures.». Consultáu'l 29 d'agostu de 2015.

[14] Ministeriu del Interior (ed.): «Resultaos eleiciones municipales Pueyo 1991». Consultáu'l 29 d'agostu de 2015.

[15] Naiz.info (22 de xunu de 2017): 44 llocalidaes navarres ganen derechos pal euskara al pasar a la zona mista’

[4]

[5]

[1]

[2]

[3]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]