Saceruela
Saceruela ye un conceyu español de la provincia de Ciudá Real, na comunidá autónoma de Castiella-La Mancha. Ye'l puntu d'entamu del trazáu históricu del Camín de Guadalupe de Llevante.
 Saceruela | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Alministración | |||||
| País |  España | ||||
| Autonomía |  Castiella-La Mancha | ||||
| Provincia |  provincia de Ciudá Real | ||||
| Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Saceruela (es)  | Germán Díaz Pérez | ||||
| Nome oficial | Saceruela (es)[1] | ||||
| Nome llocal | Saceruela (es) | ||||
| Códigu postal |
13414 | ||||
| Xeografía | |||||
| Coordenaes | 38°56′36″N 4°36′30″W / 38.9434°N 4.6083°O | ||||
  Saceruela Saceruela (España)  | |||||
| Superficie | 247.28 km² | ||||
| Altitú | 585 m | ||||
| Llenda con | Abenójar y Valdemanco del Esteras | ||||
| Demografía | |||||
| Población |
530 hab. (2023) - 297 homes (2019) - 262 muyeres (2019) | ||||
| Porcentaxe | 0.11% de provincia de Ciudá Real | ||||
| Densidá | 2,14 hab/km² | ||||
| Más información | |||||
| Estaya horaria | Hora central europea | ||||
| saceruela.es | |||||
 | |||||
.svg)
Toponimia
editarSaceruela tien dos nomes que s'atribúin al raigañu y orixe del mesmu: “Sacer” y “Sacerral”. Sacer, según el diccionariu, ye pallabra llatina que significa Sagráu.
El nome d'esta llocalidá vien de sacer (sagráu) uela (villa) del llatín. La Orde de Calatrava añadiólu 039;'de Calatrava, polo que la xusticia en 1575 ante un interrogatoriu contestó esta villa llámase Saceruela del Campo de Calatrava.
Símbolos
editarL'escudu municipal de Saceruela foi diseñáu pol académicu de la Real Academia de la Historia don Ramón Maldonado y Coca. Foi aprobáu pol Conseyu de Ministros n'abril de 1962.
Escudu cortáu. Primero, de plata, una Cruz de Calatrava de gules. Segundu, d'oru, una torga de sable. Faen referencia estes armes tantu a la so pertenencia a la Orde de Calatrava, nel primer cuartel, como al primer emblema que llevó'l conceyu. La torga, n'alcordanza del Maestre Don Pedro Girón, que la alzó a rangu de villa.
La bandera ta gironada n'oru y sable cola Cruz de Calatrava nel centru. Foi apurrida al conceyu por Alicia de Borbon-Parma y Habsburgu-Lorena, infanta d'España.
Xeografía física
editarPertenez a la contorna d'Almadén. Llenda al norte col términu de Puebla de Don Rodrigo, al sur colos términos d'Almadén y Almadenejos, al este con Valdemanco del Esteras y al oeste con Luciana y Abenójar.
Demografía
editar| 1991 | 1996 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2014 | 2015 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 801 | 783 | 774 | 741 | 723 | 727 | 703 | 694 | 694 | 690 | 672 | 653 | 652 | 642 | 622 | 617 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| (Fonte: INE) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Historia
editarLa población ye perantigua según Pascual Madoz, anterior a los romanos, y na so redolada hai restos romanos, árabes y visigodos.
En 1183 Alfonsu VIII concedió derechos a la Orde de Calatrava pa encampizar les tierres de Saceruela. El fechu d'apaecer nes cróniques del Llibru de la Montería, d'Alfonsu XI, detallaes les sierres de Saceruela como bien montuosas y llenes d'osos y llobos, pueden imaxinase los motivos del despoblamientu d'esta zona onde namái d'asitiaben escasos asentamientos, siendo al más destacable el de la Hontanilla, onde esistía unu de los caños d'agua más importante del pueblu. Esti dominiu de la naturaleza sobre l'home dio orixe al so nome “sacer” y vela”: villa sagrada. Cunten les Rellaciones Topográfiques ordenaes por Felipe II en 1575 que Saceruela, y según los paisanos, yeren tierres que taben arrodiaes de frondosos montes onde abondaben los osos y los llobos: “… la lleña que s'hasta la traen de la sierra… y qu'hai muncha copia d'osos y llobos… que socede tán 21 vaques mancaes de llobos por ser tierra tan montosa…”
Falen en Saceruela d'un pobláu antiguu y desconocíu al que por nome lo llamen Esteres, y que se considera'l pobláu principal, anterior al actual. Los restos topaos de muralla de más d'un metro d'anchu, nuna talaya de poniente, indiquen que quiciabes fueron los restos de los que falen los paisanos. Restos estos conocíos por Les Corrolades” cerca del tamién sabíu de “Los Castillejos”.
Villa dende 1463, Saceruela asítiase nel estremu sur-occidental de la provincia de Ciudá Real y significó siempres un encruz importante de caminos: Camín de Toledo, Camín de Sevilla, Camín de Portugal y de Guadalupe; atestiguáu tamién pola esistencia d'una ponte romana. Camín d'arrieros y pelegrinos. Ruta de les mayaes y paraísu de los monteros. Nos sieglos XIX y XX, estos caminos pasaron a ser víes secundaries, polo que la importancia de la población decayó.
Nel sieglu XVI, en 1570, fundóse la Orde del Sácer por Alonso Rodríguez de Camargo, presbíteru de la Orde de Calatrava y Alcalde Mayor de Toledo, que xunió dos cofradía esistentes na villa: una la de Santa Ana y la otra la de La Veracruz, al xuniles creó la Archicofradia de la Orde del Sácer, pa caltener hospitales nel camín real a Guadalupe y asistir a pelegrinos y precisaos.
Anguaño esta Orde sigue esistiendo, col mesmu nome y la mesma filosofía, y dedícase a cooperar n'obres destinaes al desenvolvimientu de los pueblos del tercer mundu. Añalmente tamién noma “Caballero” a una persona que fuera significativa n'asuntos humanitarios, relixosos o sociales.
En 2011, la Orde del Sácer recibe'l Premiu Hispanidá (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). dau pola Real Asociación de Caballeros de Santa María de Guadalupe, xunto al Cardenal-Arzobispu Eméritu de Sevilla Monseñor Carlos Amigo Vallejo y el direutor, realizador y guionista Joaquín Araújo.
La Orde del Sácer desfila'l día del Corpus Christi, en xunu, peles cais de la villa. L'actual Gran Maestre ye Germán Díaz Pérez.
Acontecimientos históricos
editarEl pueblu de Saceruela, asitiáu nel Camín de Guadalupe de Llevante, yera una zona de camín, y nél cobraba la xoda y el portalgu a los caminantes.
En 1463, Pedro Girón, acompañáu por Enrique IV, paraba en Saceruela al so pasu escontra Guadalupe, y n'anguaño, el rei concediólu a Saceruela la independencia de Piedrabuena y dio-y los anexos de Valdemanco del Esteras y Gargantiel, que fueron de Saceruela hasta la Primer Guerra Carlista, dempués de la cual el pueblu quedó totalmente destruyíu, habiendo amás quemáu tolos archivos, el Conceyu y la ilesia, fechos que s'atribúin al Capitán Gatuña” que se diz yera d'Abenójar.
Dos años dempués del fin de les Guerres Carlistes la xente del pueblu volver a reconstruyir pero más arriba d'onde taba de primeres, qu'onde agora tán los güertos y la fonte o pilastra de la Hontanilla.
Por cuenta de la construcción que se produció, los únicos restos que queden d'edificaciones antigües son l'escudu de la Inquisición, na casa que se supón de la mesma, y la fachada de la casa de los Montoya.
Mientres la Guerra de la Independencia, ésta tamién foi una zona de llucha.
Un enclave que pocos conocen, ye la esistencia d'un campu d'aviación que se construyó en tiempos de la Segunda República Española, y del cual entá se caltién la torre de control, un hangar, delles oficines y siete bunkers, que son los que meyor estáu de caltenimientu caltienen.
Tocantes a acontecimientos, si non históricos, sí anecdóticos, cúntase que'l rei Alfonsu IX rellata nun llibru la importancia de Saceruela na cacería, “ye privilexáu pola cantidá y calidá”.
Tamién Cervantes na so universal obra Don Quixote de la Mancha narra'l pasaxe de la pastora Marcela, que se desenvuelve en Saceruela.
Monumentos
editar- Ilesia de Santa María de les Cruces: construyida nel sieglu XIII, d'estilu románicu, ye l'edificiu anguaño más emblemáticu del pueblu.
- Ponte romana: por ser bien antiguu o ponte de los muertos, pos ellí llavaben antaño les ropes de los difuntos, pero la so arquiteutura diznos que ye de la mesma dómina que'l castiellu.
- Ruines del Castiellu de Castilnegro: la so construcción ye anterior a la Reconquista.
Fiestes
editar- La Candelaria: celébrase'l 2 de febreru.
- Romería de la Virxe de les Cruces: ye la patrona de Saceruela. La so imaxe col neñu en brazos representa'l perdón. La romería celebrar del 1 al 3 de mayu.
- Feria y Fiestes d'Agostu: del 10 al 13 d'agostu.
- El Cristu del Consuelu (Hábeas Christi): esta fiesta celebra'l 14 de setiembre.
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
Enllaces esternos
editar- Páxina del conceyu de Saceruela Archiváu 2016-09-12 en Wayback Machine
- Información sobre Saceruela
- Camino de Guadalupe en Castiella-La Mancha
