Schinus molle

Schinus molle;
Clasificación científica
Reinu:	Plantae
División:	Magnoliophyta
Clas:	Magnoliopsida
Orde:	Sapindales
Familia:	Anacardiaceae
Xéneru:	Schinus
Especie:	S. molle; L.
Consultes
Royal Botanic Gardens, Kew	Royal Botanic Gardens, Kew
World Flora Online	World Flora online
	[editar datos en Wikidata]

Schinus molle ye una especie arbórea de fueyes perennes perteneciente a la familia Anacardiaceae, orixinaria del sur de Brasil, Uruguái, y la mesopotamia arxentina; puede llegar a midir alredor de 15 metros d'altor. Recibe, ente otros, los nomes comunes de gualeguay o anacahuita, y nel Ríu de la Plata, denominar aguaribay ^[1] o aguaraibá ^[1].

Una especie similar distribuyir dende Perú hasta'l noroeste de l'Arxentina y Chile, pasando por Bolivia, tando amontesada en Méxicu, ye'l Schinus areira, que foi considerada por enforma tiempu namái como una variedá d'esta especie, llamándose polo tanto: Schinus molle var. areira; güei tratar como especie plena.

Descripción editar

Son árboles de tamañu pequeñu a medianu, qu'algamen un tamañu d'hasta 15 m metros d'altu y 30 cm de diámetru, cañes colgantes, corteza esterior café o gris, bien aspra, esfoliante en plaques llargues, tricomes erectos o curvaos, hasta 0.1 mm de llargu, ablancazaos; plantes dioicas. Fueyes alternes, siempres verdes o decidues, imparipinnaes o paripinnaes, 9–28 cm de llargu, 11–39-folioladas; foliolos opuestos a alternos, estrechamente llanceolaos, 1.3–5.1 cm de llargu y 0.2–0.5 cm d'anchu, ápiz agudu, obtusu o arrondáu, acumen mucronáu a uncináu, base arrondada, obtusa o cuneada, oblicua, márxenes enteros a serraos, especialmente escontra'l ápiz, xeneralmente glabros, cartáceos. Inflorescencia terminal y axilar, pleiotirsos o fascículos, bráctees frondosas, de 10–25 cm de llargu, glabra a escasamente pubescente, pedúnculu 0–3 cm de llargu, pedicelos 1.3–2 mm de llargu, articulaos. Frutu globosu, de 5–7 mm de diámetru, exocarpo delgáu, deciduo, rosáu a colloráu-rosáu cuando maduru, glabro, mesocarpo carnosu y resinosu, endocarpu oseu; granes estruyíes, cotiledones planos.^[2]

Distribución editar

S. molle ye orixinariu del estáu de Rio Grande do Sul nel sur de Brasil, del Uruguái, Bolivia, Perú, y de la mesopotamia arxentina.

Ye una especie tolerante a la seca y a les altes temperatures, llonxeva, resistente y perenne, anque nun aguanta bien les xelaes. Por estes razones cultivar en tol mundu. N'Europa llantar en parques, paseos y aveníes. N'España ye frecuente'l so cultivu nes provincies más templaes, especialmente nel Llevante y Andalucía. Aportó a un seriu problema en munchos llugares del mundu pol so calter invasor, naturalizándose nos nuevos hábitats.^[3]

N'África del sur, por casu, S. molle invadió sabanes y pacionales y espandióse a lo llargo de cunetes y canales de riego n'ambientes semidesérticos.^[3] Tamién se considera invasiva en gran parte d'Australia, dende pacionales a montes abiertos y árees costeres. Tamién en finques abandonaes y xunto a les víes del tren. N'América del Norte, tanto S. molle como'l so pariente cercanu Schinus terebinthifolius son particularmente dañibles en Florida y Ḥawai, y pueden atopase tamién nel sur d'Arizona, sur de California, Texas, Luisiana, y Puertu Ricu.^[4]

Sistemática editar

Mientres enforma tiempu, a una especie similar que se distribúi dende Perú hasta'l noroeste de l'Arxentina y Chile, tando amontesada en Méxicu, considerar namái como una variedá de Schinus molle, llamándose polo tanto: Schinus molle var. areira; güei tratar como especie plena: Schinus areira.

Observaciones editar

Schinus ye'l nome llatín, d'orixe griegu, pa designar al llentiscu; foi aplicáu a una especie similar: el pimenteru falsu (Schinus areira), porque produz una resina goliosa bien similar a la del llentiscu, polo qu'esa especie tamién foi llamada llentiscu de Perú.

El términu molle recuerda a un antiguu nome xenéricu pa esta planta, utilizáu por Tournefort, y deriva del nome quechua mulli, non del llatín molle ("fluexu").

Usos editar

Uso medecinal editar

Trátase d'una planta llargamente utilizada pola medicina tradicional. A la so corteza y resina atribuyéronse-y propiedaes tóniques, antiespasmódicas y repulguantes y la resina ye usada pa solliviar les caries. Los frutos frescos en fervinchu tomar contra la retención d'orina. Les fueyes fervíes y los baños cola agua de les fueyes en decocción, sirven como analxésicu, cicatrizante y anti inflamatorio d'usu esternu, y les fueyes seques espuestes al sol úsense como cataplasma pa solliviar el reumatismu y la ciática.

En medicina folclórica les fueyes y les flores utilícense como cataplasmes calientes contra'l reumatismu y otros dolores musculares. Les fueyes en fervinchu xunto con fueyes d'ocalitu, y n'inhalaciones, son usaes pal aliviu d'afecciones bronquiales. La so resina atopa asemeyaes aplicaciones que l'almáciga.

Otros usos editar

La grana emplégase como «pimienta rosada». Al estregase na piel xenera una sustancia qu'alloña a los mosquitos. De les fueyes y la corteza estrayi un aceite esencial (bálsamu) el cual ye utilizáu en dentífricos, arumes y xabones como materia

Taxonomía editar

Schinus molle describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 1: 388–389. 1753.^[2]

Etimoloxía

Schinus, ye'l nome griegu del llentiscu: arbolín perenne d'esta mesma familia;

molle: epítetu que recuerda a un antiguu nome xenéricu pa esta planta, utilizáu por Tournefort, y deriva del nome quechua mulli, non del llatín molle ("fluexu").

Variedaes

Schinus molle var. rusbyi

Sinonimia

Schinus angustifolia Sessé & Moc.
Schinus bituminosus Salisb.
Schinus huigan Molina
Schinus molle var. argentifolius Marchand
Schinus molle var. huigan (Molina) Marchand
Schinus molle var. huyngan (Molina) March.
Schinus occidentalis Sessé & Moc.^[5]

Nomes comunes editar

Nun hai conseñaos nomes comunes n'asturianu pa esta especie.

Bibliografía editar

↑ ^1,0 ^1,1 Malaret, Augusto (1970). Lexicón de Fauna y Flora (en castellanu). Madrid: Comisión Permanente de l'Asociación d'Academies de la Llingua Española, páx. vii + 569.
↑ ^2,0 ^2,1 «Schinus molle». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 16 de xunetu de 2013.
↑ ^3,0 ^3,1 Iponga, D.M.; Milton, S.J.; Richardson, D.M. (May 2008), «Superiority in competition for light: A crucial attribute defining the impact of the invasive alien tree Schinus molle (Anacardiaceae) in South African savanna», Journal of Arid Environments 72 (5): 612–623, doi:10.1016/j.jaridenv.2007.10.001
↑ Elfers, S.C. (1988-10-13), Element Stewardship Abstract for Schinus terebinthifolius, Arlington, Virginia, United States: The Nature Conservancy, http://tncweeds.ucdavis.edu/esadocs/documnts/schiter.pdf, consultáu'l 6 de xunetu de 2008
↑ Schinus molle en PlantList

Demaio, Pablo; Karlin, Ulf Fola; Medina, Mariano. 2002. Árboles Nativos del Centru d'Arxentina. 1ª Ed. 210 pp. ISBN 950-9725-51-X
Girault, Louis 1987. "Mulli, Molle, Árbol de la vida"; Kallawaya, mestrones itinerantes de los Andes: 409. UNICEF - OPS - OMS. La Paz: Quipus, p.p. 288-292.
Golstein D. & R. C. Colemann 2004. Schinus molle L. (Anacardiaceae) chicha production in Central Andes. Economic Botany 58(4): 523-529

Bibliografía uso forestales non maderables editar

Acero D, Luis Enrique. 2000. Árboles, xentes y costumes. Universidá Distrital Francisco José de Caldas. Colombia
Acero D, Luis Enrique. 2007. Plantes útiles de la cuenca del Orinoco. Colombia
Herrera, L. & L. Urrego. 1996. Atles de polen de plantes útiles y cultivaes de l'Amazonia colombiana. Estudios na Amazonia Colombiana Tomu XI. TROPEMBOS Colombia.
Gupta, M. 270 Plantes Melecinales Iberoamericanes. Programa Iberoamericanu de Ciencia y Teunoloxía pal Desenvolvimientu, (CYTED) - Convenio Andrés Bello (SECAB). Santafé de Bogotá, D.C., Colombia. 1995.
La Rotta, Constanza. Estudiu etnobotánico de les especies utilizaes pola comunidá Miraña. WWF, Fen – Colombia.1984.
Mahecha G., Ovalle A., Camelo D., Rozo A., Barrero D. (2004) Vexetación del territoriu CAR. 450 especies de les sos llanures y montes. Bogotá, Colombia 871pp
Pérez Arbeláez, E. 1996. Plantes Útiles de Colombia. Edición de centenariu. Colombia.
López-C. R., Navarro-L. J. A., Montero-G. M. I., Amaya-V. K., Rodríguez-C. M. Manual d'identificación d'especies non maderables del correximientu de Tarapacá, Colombia. 2006.
Vargas, William G. Guía ilustrada de les plantes de los montes del Quindío y Andar Centrales. Coleición: Ciencies Agropecuaries. Manizales: Universidá de Caldas, marzu de 2002. 813p. Colombia.
Lojan Idrobo, Leoncio. El verdor de los Andes. Proyeutu Desenvolvimientu Forestal Participativu de los Andes. Ecuador. 1992.

Enllaces esternos editar

La páxina Árboles de la UNAM

[Malaret-1] 1,0 ^1,1 Malaret, Augusto (1970). Lexicón de Fauna y Flora (en castellanu). Madrid: Comisión Permanente de l'Asociación d'Academies de la Llingua Española, páx. vii + 569.

[Trop-2] 2,0 ^2,1 «Schinus molle». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 16 de xunetu de 2013.

[SouthAfrica-3] 3,0 ^3,1 Iponga, D.M.; Milton, S.J.; Richardson, D.M. (May 2008), «Superiority in competition for light: A crucial attribute defining the impact of the invasive alien tree Schinus molle (Anacardiaceae) in South African savanna», Journal of Arid Environments 72 (5): 612–623, doi:10.1016/j.jaridenv.2007.10.001

[NatureConservancy-4] Elfers, S.C. (1988-10-13), Element Stewardship Abstract for Schinus terebinthifolius, Arlington, Virginia, United States: The Nature Conservancy, http://tncweeds.ucdavis.edu/esadocs/documnts/schiter.pdf, consultáu'l 6 de xunetu de 2008

[5] Schinus molle en PlantList

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]