Turinxa

Turinxa
bandera de Turingia (es)	escudo de Turingia (es)
	y
Alministración
País	Alemaña
ISO 3166-2	DE-TH
Tipu d'entidá	estáu federáu d'Alemaña
Capital	Erfurt
Minister-President of Thuringia (en)	Bodo Ramelow
Nome llocal	Freistaat Thüringen (de)
División	ver Eisenach, Erfurt, Gera, Jena, Suhl, Weimar, Distrito de Altenburger Land (es) , Eichsfeld (es) , Gotha (es) , Greiz (es) , Hildburghausen (es) , Ilm (es) , Distrito de Kyffhäuser (es) , Nordhausen (es) , Saale-Holzland (es) , Distrito de Saale-Orla (es) , Distritu de Saalfeld-Rudolstadt, Schmalkalden-Meiningen (es) , Sömmerda (es) , Sonneberg (es) , Distrito de Unstrut-Hainich (es) , Distrito de Wartburg (es) y Comarca de Weimar (es) ;
Xeografía
Coordenaes	51°N 11°E / 51°N 11°E
Superficie	16171 km²
Llenda con	Baxa Saxonia, Saxonia-Anhalt, Saxonia, Estáu Llibre de Baviera, Hesse y Baja Franconia (es)
Puntu más altu	Großer Beerberg (es)
Altitú media	266 m
Demografía
Población	2 143 145 hab. (31 avientu 2018)
Densidá	132,53 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00 y Hora central europea
Fundación	3 ochobre 1990
	thueringen.de

Turinxa (alemán: Thüringen [ˈtʰyːʁɪŋən] (?·i)) ye un estáu llibre ente los 16 estaos federaos d'Alemaña, travesáu pel monte de Turinxa y asitiáu nel centru xeográficu del país. Delles ciudaes importantes d'esti estáu son Erfurt, Jena, Weimar, Gera y Eisenach.

Historia

Nomáu pola tribu de los turinxos (Thuringii) qu'ocuparon la rexón alredor del añu 300, Turinxa pasó a dominación franca nel sieglu VI.

Turinxa convertir en landgraviato nel añu 1130. Dempués de la estinción de la reinante llinia ludowingios de condes y landgraves en 1247 y la guerra de la socesión de Turinxa (1247–1264), la metá occidental fíxose independiente sol nome de "Hesse", pa nunca volver ser parte de Turinxa. La mayor parte del restu de Turinxa pasó a gobiernu de la dinastía Wettin del cercanu Margraviato de Meissen, el nucleu del posterior Electoráu y reinu de Saxonia. Cola división de la casa de Wettin en 1485, Turinxa pasó a la caña mayor ernestina de la familia, que darréu subdividieron la zona nuna serie d'estaos menores, según la tradición saxona d'estremar l'heriedu ente los herederos masculinos. Estos fueron los "ducaos saxones", consistente, ente otros, de los estaos de Saxonia-Weimar, Saxonia-Eisenach, Saxonia-Jena, Saxonia-Meiningen, Saxonia-Altenburgu, Saxonia-Coburgu, y Saxonia-Gotha; Turinxa convirtióse puramente nun conceutu xeográficu.

Turinxa xeneralmente aceptó la reforma protestante y el catolicismu suprimióse yá en 1520^{[ensin referencies]}; los sacerdotes que permanecieron lleales a él fueron espulsaos de les ilesies y los monesterios fueron en gran midida destruyíos, especialmente mientres la Guerra de los llabradores alemanes de 1525. En Mühlhausen y n'otros sitios, los anabaptistes atoparon munchos adherentes. Thomas Müntzer, un líder de dellos grupos non pacíficos d'esta secta, tuvo activu nesta ciudá. Dientro de los cantos de la moderna Turinxa la fe católica namái sobrevivió nel distritu d'Eichsfeld, que taba gobernada pol arzobispu de Mainz, y hasta un grau menor en Erfurt y la so inmediata vecindá.

Mapa de los estaos de Turinxa en 1890

Dalguna reordenación de los estaos turinxos tuvo llugar mientres la mediatización alemana de 1795 a 1814. A empiezos del sieglu XIX, y de resultes de les Guerres napoleóniques , el territoriu qu'entiende esti estáu pasó a formar parte de la Confederación del Rin, y tres el Congresu de Viena xuntar a la Confederación Xermánica; el reinu de Prusia tamién adquirió daqué de territoriu de Turinxa y alministrar dientro de la provincia de Saxonia. Los ducaos de Turinxa que formaron parte del Imperiu alemán en 1871 mientres la unificación d'Alemaña liderada por Prusia fueron Saxonia-Weimar-Eisenach, Saxonia-Meiningen, Saxonia-Altenburg, Saxonia-Coburgu-Gotha, Schwarzburg-Sondershausen, Schwarzburg-Rudolstadt y los dos principaos de la llinia mayor de Reuss y llinia menor de Reuss. La industrialización d'Alemaña mientres el sieglu XIX empecipiar en Turinxa y Saxonia.

En 1920, dempués de la Primer Guerra Mundial, estos pequeños estaos fundir n'unu solu, llamáu Turinxa; namái Saxonia-Coburgu votó, sicasí, por xunise a Baviera. Weimar convertir na nueva capital de Turinxa. L'escudu d'esti nuevu estáu foi más simple que'l de los sos predecesores.

En 1930 Turinxa foi unu de los estaos llibres onde los nazis ganaron auténticu poder políticu. Wilhelm Frick foi nomáu Ministru del Interior pal estáu de Turinxa dempués de que'l partíu nazi ganara seis delegaos a la Dieta de Turinxa. Nesta posición esanició de la policía turinxa a cualesquier qu'él abarruntara que yera un republicanu y reemplazar con homes que yeren favorables al partíu nazi. Tamién aseguró que cuando cualquier posición importante surdiera dientro de Turinxa, usó'l so poder a asegurar qu'un nazi llograra'l puestu.

Mientres la Segunda Guerra Mundial, la rexón foi severamente destruyida y sufrió un gran númberu de baxes civiles provocaes na so mayoría polos bombardeos de los aliaos. Dempués de ser de volao controlada per Estaos Xuníos, dende xunetu de 1845, l'estáu de Turinxa pasó a la zona d'ocupación soviética, y foi ampliada pa incluyir partes de Saxonia Prusiana, como les árees alredor d'Erfurt, Mühlhausen, y Nordhausen. Erfurt convertir na nueva capital de Turinxa. Ostheim, un exclave de Landkreis (equivalente de manera averada a un condáu nel mundu anglosaxón) Eisenach, foi cedíu a Baviera.

A partir de 1949 Turinxa formó parte de la República Democrática Alemana (RDA). En 1952 foi eslleida como Estáu y el territoriu pasó a ser alministráu ente tres distritos (Bezirke), los de Erfurt, Gera y Suhl. El Kreis d'Altenburg foi parte del Bezirk de Leipzig.

Tres la reunificación alemana en 1990, l'Estáu Llibre de Turinxa recuperó la so naturaleza d'estáu federáu, coles sos fronteres namái llixeramente alteriaes.

Organización político-alministrativa

Dende la reforma alministrativa del 1 de xunetu de 1994, l'Estáu federáu de Turinxa componer de 17 distritos rurales (Landkreis), lo mesmo que de 6 ciudaes independientes que formen el so propiu distritu urbanu (kreisfreie Städte). Esisten en Turinxa cerca de 992 ciudaes y conceyos. Gran parte d'elles formen parte de les Agrupaciones alministratives.

**Distritos de Turinxa (*Landkreise*)**
Altenburger Land Eichsfeld Gotha Greiz Hildburghausen Ilm-Kreis Kyffhäuserkreis Nordhausen Saale-Holzland-Kreis Saale-Orla-Kreis Saalfeld-Rudolstadt Schmalkalden-Meiningen Sömmerda Sonneberg Unstrut-Hainich-Kreis Wartburgkreis Weimarer Land Ciudaes independientes Eisenach (EA) Erfurt (EF) Gera (G) Jena (J) Suhl (SHL) Weimar (WE)

Xeografía

**Principales ciudaes**
Ciudá	Habitantes			Distritu
Ciudá	31/12/1970	31/12/2000	30/06/2005	Distritu
Erfurt	192.679	200.564	202.590	ciudá llibre
Gera	106.841	112.835	104.737	ciudá llibre
Jena	85.169	99.893	102.201	ciudá llibre
Weimar	63.985	62.425	64.361	ciudá llibre
Gotha	57.256	48.376	47.045	Gotha
Eisenach	50.059	44.442	43.858	ciudá llibre
Nordhausen	42.018	45.633	43.781	Nordhausen
Suhl	28.177	48.025	43.202	ciudá llibre
Altenburgu	47.497	41.290	38.203	Altenburg
Mühlhausen	46.135	38.695	37.480	Unstrut-Hainich
Saalfeld	31.048	29.511	28.148	Saalfeld-Rudolstadt
Ilmenau	19.634	27.176	26.713	Ilm
Arnstadt	27.368	27.220	25.828	Ilm
Rudolstadt	30.087	27.528	25.584	Saalfeld-Rudolstadt
Apolda	29.754	25.899	24.684	Weimar
Greiz	39.424	26.177	24.007	Greiz
Sonneberg	29.811	24.837	23.928	Sonneberg
Sondershausen	22.195	23.088	21.718	Kyffhäuser
Meiningen	24.876	22.240	21.642	Schmalkalden-Meiningen
Sömmerda	15.959	21.977	20.885	Sömmerda

L'estáu federáu de Turinxa atopar nel mediu del territoriu alemán, y tien como vecinos los estaos federaos de Hesse (270 km), Baviera (381 km), Saxonia (265 km), Saxonia-Anhalt (296 km) y Baxa Saxonia (112 km). L'Estáu llibre de Turinxa pertenez, xunto con Saxonia-Anhalt y Saxonia, a la denomada zona media d'Alemaña (Mitteldeutschland). Por cuenta de la so gran cantidá de zones montiegues suelse denominar tamién al territoriu de Turinxa como'l Corazón verde d'Alemaña» („Grüne Herz Deutschlands“).

El sur del estáu federáu atópase apoderáu pol monte de Turinxa (Thüringer Wald), que s'estiende dende Eisenach hasta Sonneberg. Al norte topa'l Thüringer Becken. Los ríos más importantes de Turinxa son el Saale, l'Ilm, el Werra, el Unstrut, según el Weiße Elster. El monte más altu dientro del Estáu tien ye'l Großer Beerberg, con un altor de 982,9 m.

Rexones

Economía

Casa típica en Nordheim (Turinxa).

Paisaje de Veste Heldburg nel sur de Turinxa.

Turinxa, al igual que la mayor parte de la ex RDA, vivió una desemeyada evolución económica y la situación ameyoró globalmente. Sicasí, Erfurt ostenta unu de los niveles de riqueza más baxos del país a pesar de les constantes subvenciones del Gobierno federal y de la Xunión Europea (XE).^[1]

**Empreses**^[2]
Empresa	Sector	Trabayadores	Ciudá
Opel	Industria de automoción	1750	Eisenach
Bosch	Accesorios d'automóvil	1650	Eisenach
Carl Zeiss	Óptica	1600	Jena
Jenoptik	Óptica	1400	Jena
Kali Werra	Minería	1100	Unterbreizbach y Merkers
GPP Media	Imprenta	1100	Pößneck
WAGO Kontakttechnik	Industria d'electrodomésticos	1100	Sondershausen
CSG Computer Service	Servicios de Hardware	1000	Erfurt

Cultura

Asador de salchiches Thüringer Rostbratwurst en plenu trabayu.

Relixón

Ilesia Evanxélica n'Alemaña: 25,1 %,^[3] Ilesia Católica: 7,8 %.^[4]

Especialidaes culinaries

La Gastronomía de Turinxa ye conocida por delles de les sos especialidaes más populares, como les Thüringer Klößy, o l'habitual Thüringer Rostbratwurst (na zona oriental de Turinxa conocíes tamién como Roster) y el Thüringer Rostbrätel. Otres especialidaes rexonales son el Mutzbraten y el Schmandkuchen.

== Llugares d'interés Unu de los centros turísticos más importantes d'esti estáu federáu ye la ciudá de Weimar, considerada Patrimoniu de la Humanidá pola Unesco, según Eisenach (Wartburg) y otres ciudaes nes qu'esisten numberosos castiellos y palacios.