Valdas Adamkus (3 de payares de 1926Kaunas) ye un políticu lituanu que foi presidente de Lituania en dos etapes: dende 1998 hasta 2003, y de nuevu dende 2004 hasta 2009.

Valdas Adamkus
7. Presidente de Lituania

12 xunetu 2004 - 12 xunetu 2009
Arturas Paulauskas - Dalia Grybauskaitė
Llista d'embaxadores de les Naciones Xuníes

setiembre 2003 -
5. Presidente de Lituania

26 febreru 1998 - 26 febreru 2003
Algirdas Brazauskas - Rolandas Paksas
Vida
Nacimientu Kaunas[1]3 de payares de 1926[2] (98 años)
Nacionalidá Bandera de Lituania Lituania
Bandera de Estaos Xuníos d'América Estaos Xuníos  1998)
Familia
Padre Ignas Adamkavičius
Casáu con Alma Adamkienė (1951 – )[3]
Estudios
Estudios Universidá de Munich : ciencies naturales
Intitutu de Teunoloxía d'Illinois
Llingües falaes lituanu[4]
Oficiu
Oficiu políticu, velocista, inxenieruinxenieru civil
Premios
Serviciu militar
Cuerpu militar Exércitu de los Estaos Xuníos
Creencies
Partíu políticu ensin valor
Partíu Republicanu de los Estaos Xuníos
Partido Socialdemócrata Lituano (es) Traducir
Cambiar los datos en Wikidata

Nacíu na entós capital de Lituania, a los 18 años tuvo que exiliase pola ocupación soviética del Bálticu, non ensin antes combatir na resistencia nacionalista antisoviética.[10] Dempués d'una curtia estancia n'Alemaña, en 1949 tola familia treslladóse a Chicago, Estaos Xuníos.[10] Adamkus tuvo una participación activa n'organizaciones de la comunidá lituanu-americana, coles mesmes que desenvolvería la so carrera profesional: en convirtiéndose en ciudadanu d'Estaos Xuníos, en 1961 llogró'l graduáu n'Inxeniería Civil pol Institutu de Teunoloxía d'Illinois. Ente 1969 y 1997 tuvo trabayando pal gobierno federal de los EE.XX., con una esitosa carrera na Axencia de Proteición Ambiental (EPA) que foi reconocida col Premiu del Presidente pal Serviciu Civil Distinguíu (1985).[11]

Dempués de la independencia de Lituania en 1990, empezó a collaborar col serviciu diplomáticu del nuevu estáu hasta implicase na vida política nacional.[12] En 1997 tornó al so país y venció les eleiciones presidenciales como candidatu independiente, gracies al sofitu de los partíos lliberales y conservadores. Nos sos diez años de mandatu trabayó por que Lituania pudiera xuntase tantu a la Xunión Europea como a la OTAN, según na correuta transición escontra una economía de mercáu y l'afitamientu del sistema democráticu.[12][13]

Biografía

editar

Nació'l 3 de payares de 1926 en Kaunas, Lituania, siendo'l primeru de trés fíos (dos varones y una muyer) en familia católica de clase acomodada.[14] El so padre yera instructor de vuelu na academia de la Fuercia Aérea Militar Lituana y combatiera contra los soviéticos que pretendíen establecer una república socialista, ente que la madre yera funcionaria del ministeriu de Comunicaciones.[11] Cursaría la educación básica nel ximnasiu Aušros de Kaunas.[15]

Mientres la Segunda Guerra Mundial, cuando él tenía 18 años, la familia tuvo que fuxir de Lituania pola ocupación de les tropes soviétiques en plena ofensiva del Bálticu. Sicasí, Adamkus retornaría a Lituania pa combatir na resistencia nacionalista antisoviética.[11][14] Primero que se consolidara la República Socialista Soviética de Lituania, pudo fuxir colos sos parientes a un campu de refuxaos d'Alemaña.[11]

Completó la so formación nun centru pa exiliaos lituanos y darréu matriculóse en Ciencies Naturales pola universidá de Múnich. Sicasí, nun llegó a terminar la carrera y en 1947 treslladóse a Augsburgu pa trabayar cola Asociación Cristiana de Jóvenes (YMCA) n'atención a refuxaos y organización de competiciones deportives.[11] Finalmente, en 1949 tola familia pudo emigrar a Chicago, Estaos Xuníos, onde él desempeñaría emplegos industriales de la que perfeccionaba l'idioma inglés.[11]

Na so etapa norteamericana, Adamkus convertir n'unu de los líderes de la numberosa comunidá lituana de Chicago, al traviés d'alcuerdos con otros grupos exiliaos nel marcu del Conseyu Lituanu-Americanu, del que aportó a directivu, y organizaciones d'ideoloxía lliberal.[11][14] Na década de 1950 tuvo collaborando col exércitu de los Estaos Xuníos como traductor del serviciu d'espionaxe na Guerra Fría.[14][16] Llograría la nacionalidá d'Estaos Xuníos en 1960, y al añu siguiente graduar n'Inxeniería Civil pol Institutu de Teunoloxía d'Illinois.[11]

Adamkus taba afiliáu al Partíu Republicanu.[11] Na so vida llegaría a apoderar cinco llingües: lituanu, rusu, inglés, alemán y polacu.[17]

Dende 1951 ta casáu cola tamién lituana Alma Nutautaite, a la que conoció cuando dambos moraben en Chicago. El so llar n'Estaos Xuníos atopar en Hinsdale (Illinois).[17]

Axencia de Proteición Ambiental

editar

Adamkus empezó la so trayeutoria como emplegáu civil del gobierno de los Estaos Xuníos en 1969, especializándose n'inxeniería medioambiental.[14][17]

En 1970 foi unu de los primeros emplegaos de l'acabante crear Axencia de Proteición Ambiental (EPA), na que trabayaría mientres los siguientes 27 años. El so primer cometíu foi representar al organismu nes delegaciones unviaes a Europa del Este. Gracies a ello, pudo visitar Lituania en 1972 per primer vegada dende'l so exiliu, según realizar viaxes frecuentes a la Xunión Soviética, principalmente a los países bálticos, en calidá d'asesor medioambiental.[11][17]

El gobiernu del presidente Ronald Reagan xubió-y en 1981 a responsable de programes ambientales nel Centru Nordeste del país, con una reputación estricta na aplicación de los protocolos.[17] El so llabor foi reconocida en 1985 col Premiu del Presidente pal Serviciu Civil Distinguíu, el mayor gallardón al que puede aspirar un emplegáu civil de carrera.[14][11]

En xubilándose en 1997, foi felicitáu tantu pol presidente Bill Clinton como pola direutora de la EPA, Carol Browner.

Presidencia de Lituania

editar

Cuando Lituania proclamó'l reestablecimientu de la so independencia en 1990, Adamkus aumentó la frecuencia de los sos viaxes a Lituania y trabayó col serviciu diplomáticu lituanu pola reconocencia de los Estaos Xuníos.[11] Foi un estrechu collaborador de Stasys Lozoraitis, embaxador lituanu nos Estaos Xuníos, del que aportaría a direutor de campaña nes eleiciones presidenciales de 1993.[11] Con una implicación cada vez mayor, en 1996 participó inclusive n'actos eleutorales d'Unión de la Patria, fundáu pol líder independentista Vytautas Landsbergis.[14]

En 1997 tornó de forma definitiva a Lituania pa postular a la presidencia de la república, depués de 53 años fora del so país natal. La constitución nacional establecía que los aspirantes presidenciales teníen de tener namái nacionalidá lituana y morar más de trés años nel estáu, condiciones que Adamkus nun cumplía.[14] Sicasí, l'estadista recurrió al Tribunal de Xusticia y ésti dio-y la razón, polo que pudo presentase como candidatu independiente.[14]

Primer etapa (1998-2003)

editar

Nes eleiciones presidenciales de 1997, Valdas Adamkus superó la primer vuelta col 27,56% de los votos, bien por detrás del exfiscal xeneral Artūras Paulauskas. Sicasí, terminaría beneficiándose de la eliminación de los candidatos venceyaos a grupos políticos. Gracies al sofitu de Vytautas Landsbergis y de les fuercies conservador y lliberal, Adamkus remontó na segunda vuelta col 49,96% de los sufraxos, frente al 49,22% de Paulauskas.[16] Antes de xurar el cargu tuvo qu'arrenunciar a la nacionalidá d'Estaos Xuníos.

 
Valdas Adamkus y Vladímir Putin, presidente de Rusia (2001).

Nesta primer etapa, foi presidente de Lituania dende'l 26 de febreru de 1998 hasta'l 26 de febreru de 2003. So'l so mandatu asocedieron cinco primeros ministros: Gediminas Vagnorius (1996-1999), Rolandas Paksas (1999), Andrius Kubilius (1999-2000), Rolandas Paksas (2000-2001) y Algirdas Brazauskas (2001-2006).

El llabor de Adamkus tuvo centrada en fiscalizar l'actividá del parllamentu lituanu (Seimas), rematar la transición del país escontra una economía de mercáu, entainar l'alministración y combatir la corrupción. En política esterior, y en llinia col so predecesor Algirdas Brazauskas, Lituania siguió trabayando por integrar se tantu na Xunión Europea como na OTAN, dambes completaes en 2004.[18] Unu de los sos finxos más importantes foi la visita oficial a Vilnius del presidente d'Estaos Xuníos George W. Bush en 2002. Y a pesar de que l'acercamientu al bloque occidental yera prioritariu,[13] hubo tamién esfuercios por caltener bones rellaciones con Rusia.[14]

A nivel nacional, hubo disputes colos partíos conservadores y especialmente col primer ministru Andrius Kubilius, al que vetó dellos proyeutos de llei.[14] Na transición escontra una economía de mercáu, abogó pola privatización de la mayoría d'empreses públiques, salvo aquelles necesaries pal correutu desempeñu de la soberanía nacional.[13] Tres les eleiciones parllamentaries del 2000, producióse un entorno eleutoral col trunfu de la Coalición Social Demócrata y la posterior eleición d'Algirdas Brazauskas como primer ministru.[14]

Adamkus presentar a la reelección nes eleiciones presidenciales de 2002, confiáu pol so altu índiz de popularidá. Anque na primer ronda llogró'l 35% de los sufraxos, na segunda apenes sacó'l 44% de los votos y cayó ganáu pol conservador Rolandas Paksas.[18][19] El 29 de setiembre de 2003 foi nomáu Embaxador de Bona Voluntá de la UNESCO.[12]

Segunda etapa (2004-2009)

editar
 
El presidente d'EE.XX. George W. Bush recibe a Valdas Adamkus nel Despachu Oval (2007).

En 2004 convocáronse eleiciones presidenciales antemanaes porque Rolandas Paksas fuera inhabilitáu pol Tribunal Supremu.[20] Adamkus volvió presentase, otra vegada como candidatu independiente; superó la primer vuelta con mayoría simple y na segunda venció col 52,6% de los votos, frente al 47,4% del so rival Kazimira Prunskienė.[21] La segunda etapa presidencial trescurrió dende'l 12 de xunetu de 2004 hasta'l 12 de xunetu de 2009, colos siguientes primeros ministros: Algirdas Brazauskas (2001-2006), Gediminas Kirkilas (2006-2008) y Andrius Kubilius (2008-2012).

Adamkus retornó a la presidencia cuando yá se completara l'adhesión a la Xunión Europea y a la OTAN. Na mesma llinia que nel so primer mandatu, consideró prioritariu averase al bloque occidental p'amenorgar la dependencia de Rusia.[22] Como líder d'un país que fuera parte de la URSS, foi mediador na crisis d'Ucraína de 2004 y dio'l so sofitu a que Ucraína, Xeorxa y Moldavia integrar na XE.[23] En 2006 el so país entamó la Conferencia de Vilnius, na que fueron convidaos numberosos países d'Europa Oriental pa supervisar les meyores democrátiques na rexón.[24]

Les tensiones con Rusia fueron mayores que nel primer mandatu, por cuenta de la negativa de Vladímir Putin a condergar el Pactu Ribbentrop-Mólotov. Lituania y Estonia refugaron la invitación pa celebrar el Día de la Victoria nel 60º aniversariu del fin de la Segunda Guerra Mundial en 2005.[25]

En clave doméstica, tuvo que mediar nes diverses reestructuraciones de gobiernu. Amás, solicitó al Seimas qu'aprobara lleis p'amontar la participación ciudadana, aprobar un códigu d'ética, construyir una nueva central nuclear y ameyorar los procesos de selección de maxistraos. En 2008 hubo una disputa col gobiernu pola celebración d'un referéndum pa enllargar la vida útil de la central nuclear de Ignalina, al que Adamkus oponíase porque esi zarru yera un compromisu de l'adhesión a la Unión Europea.[26] Al nun consiguise'l porcentaxe mínimu de participación, la consulta quedó invalidada y la central de Ignalina foi clausurada nel plazu previstu.[27]

En 2009, yá con 82 años, nun pudo optar a la reelección por cumplir la llende de mandatos. Foi reemplazáu por Dalia Grybauskaitė.

Distinciones

editar

Lituania

editar

Otros estaos

editar

Ver tamién

editar


Predecesor:
Algirdas Brazauskas
 
Presidente de Lituania

1998-2003
Socesor:
Rolandas Paksas
Predecesor:
Rolandas Paksas
Presidente de Lituania
2004-2009
Socesor:
Dalia Grybauskaitė

Referencies

editar
  1. Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 11 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
  2. Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 26 abril 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
  3. Afirmao en: Who's Who. Identificador de Who's Who (Reino Unido): U4987. Editorial: A & C Black. Llingua de la obra o nome: inglés británicu. ISSN: 0083-937X.
  4. Biblioteca Nacional de Francia. «autoridaes BNF» (francés). Consultáu'l 10 ochobre 2015.
  5. 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 5,16 5,17 5,18 5,19 5,20 5,21 5,22 5,23 5,24 5,25 5,26 5,27 5,28 5,29 5,30 5,31 5,32 5,33 URL de la referencia: http://www.adamkus.lt/en/family/biography.html.
  6. Afirmao en: Suomen Valkoisen Ruusun ja Suomen Leijonan ritarikunnat. Páxina: 499. Editorial: Edita. Llingua de la obra o nome: finlandés. Data d'espublización: 2017. Autor: Antti Matikkala.
  7. URL de la referencia: https://www.lrp.lt/lt/prezidento-veikla/apdovanojimai/apdovanotu-asmenu-duomenu-baze/27252?sqid=4b7ef0442e1245a1ecd3065d74266decb6c59b0c.
  8. URL de la referencia: http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=154.
  9. URL de la referencia: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/484/2016#Text.
  10. 10,0 10,1 (n'inglés) Adamkus, a lock in Lithuania. 22 d'avientu de 2002. Archivado del original el 2017-03-22. https://web.archive.org/web/20170322015049/http://articles.chicagotribune.com/2002-12-22/news/0212220387_1_arturas-paulauskas-lithuanian-parliament-valdas-adamkus. Consultáu'l 21 de marzu de 2017. 
  11. 11,00 11,01 11,02 11,03 11,04 11,05 11,06 11,07 11,08 11,09 11,10 11,11 11,12 «Valdas Adamkus Biography» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2018-10-26. Consultáu'l 18 de marzu de 2017.
  12. 12,0 12,1 12,2 «Biography of Valdas Adamkus» (inglés). Consultáu'l 21 de marzu de 2017.
  13. 13,0 13,1 13,2 «Valdas Adamkus. Candidate for President. Republic of Lithuania» (inglés). Consultáu'l 21 de marzu de 2017.
  14. 14,00 14,01 14,02 14,03 14,04 14,05 14,06 14,07 14,08 14,09 14,10 14,11 «Valdas Adamkus». Consultáu'l 18 de marzu de 2017.
  15. Prezidentas Valdas Adamkus: Kaunas yra esquito gyvenimas. 15min.lt. 16 de marzu de 2016. http://www.15min.lt/naujiena/aktualu/kauno-zinios/prezidentas-valdas-adamkus-kaunas-yra-mano-gyvenimas-798-594561. Consultáu'l 18 de marzu de 2017. 
  16. 16,0 16,1 Un norteamericanu trunfa nes eleiciones presidenciales en Lituania. El País. 6 de xineru de 1998. https://elpais.com/diario/1998/01/06/internacional/884041211_850215.html. Consultáu'l 19 de marzu de 2017. 
  17. 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 (n'inglés) Lithuania May Find President In Hinsdale. 7 de xunu de 1997. http://articles.chicagotribune.com/1997-06-07/news/9706120181_1_valdas-adamkus-lithuanian-american-council-top-guo-official. Consultáu'l 18 de marzu de 2017. 
  18. 18,0 18,1 (n'inglés) Rightist Wins Presidency In Lithuania. The New York Times. 6 de xineru de 2003. ISSN 0362-4331. http://www.nytimes.com/2003/01/06/world/rightist-wins-presidency-in-lithuania.html. Consultáu'l 20 de marzu de 2017. 
  19. País, Ediciones El títulu=El derechiegu Rolandas Paksas gana per sorpresa les presidenciales lituanes (6 de xineru de 2003) (en castellanu). El País. https://elpais.com/diario/2003/01/06/internacional/1041807612_850215.html. Consultáu'l 19 de marzu de 2017. 
  20. El Parllamentu lituanu destitúi al presidente por corrupción. El País. 7 d'abril de 2004. https://elpais.com/diario/2004/04/07/internacional/1081288815_850215.html. Consultáu'l 19 de marzu de 2017. 
  21. «Former leader wins Lithuania poll» (castellanu). BBC (27 de xunu de 2004). Consultáu'l 30 de setiembre de 2014.
  22. Dempsey, Judy (27 d'ochobre de 2005) (n'inglés). Lithuanian leader faults EU over new gas pipeline. The New York Times. ISSN 0362-4331. http://www.nytimes.com/2005/10/27/world/europe/lithuanian-leader-faults-eu-over-new-gas-pipeline.html. Consultáu'l 20 de marzu de 2017. 
  23. «Adamkus tries hand at mediating in eye of Ukrainian maelstrom» (inglés) (1 d'avientu de 2004). Consultáu'l 21 de marzu de 2017.
  24. «Vice President's Remarks at the 2006 Vilnius Conference» (inglés). Consultáu'l 21 de marzu de 2007.
  25. Bilefsky, Dan (14 d'avientu de 2005) (n'inglés). 'Baltic Iron Lady' stands up to the Kremlin. The New York Times. ISSN 0362-4331. http://www.nytimes.com/2005/12/14/world/europe/baltic-iron-lady-stands-up-to-the-kremlin.html. Consultáu'l 16 de marzu de 2017. 
  26. «'Ignalina referendu misleading,' Adamkus says» (inglés) (18 de setiembre de 2008). Consultáu'l 21 de marzu de 2017.
  27. «Lithuania shuts Ignalina plant» (inglés) (4 de xineru de 2010). Consultáu'l 21 de marzu de 2017.

Enllaces esternos

editar