Xardín botánicu

Los xardinos botánicos del llatín hortus botanicus, son instituciones habilitaes por un organismu públicu, priváu o asociativu (n'ocasiones la xestión ye mista) que'l so oxetivu ye l'estudiu, el caltenimientu y divulgación de la diversidá vexetal. Carauterizar por exhibir coleiciones científiques de plantes vives, que se cultiven pa consiguir dalgunu d'estos oxetivos: el so caltenimientu, investigación, divulgación y enseñanza.

Historia

Hai evidencia qu'amuesa que los primeros xardinos botánicos fueron construyíos polos musulmanes n'Al-Andalus nel sieglu XIII.

En 1593, en Montpellier (Francia), apaeció'l primer xardín botánicu, El xardín de les plantes de Montpellier, qu'inda ta xestionáu pola universidá.

Los primeros xardinos botánicos modernos fueron fundaos nel norte d'Italia en conexón coles universidaes:

Grabáu antiguu del Xardín botánicu de Padua, cola basílica de San Antonio al fondu.

Padua (1543 ó 1544)
Pisa (1543), creáu por Luca Ghini (1490-1556)
Valencia (1567)
Bolonia (1567)

Siguiéron-yos otres ciudaes europees:

Leiden (Países Baxos) (1590)
Montpellier (Francia) (1593)
Heidelberg (Alemaña) (1597)
Tübingen (Alemaña), creáu por Leonhart Fuchs
Copenḥague (Dinamarca) (1600)
Upsala (Suecia) (1655)
Hannover (Alemaña) (1666)
Madrid (España) (1755)
Xardín Botánicu de la Paz de Sanlúcar de Barrameda, creáu por Manuel de Godoy en 1806.

El guacamayu macao (Ara macao) Faunia ye un xardín botánicu y parque zoolóxicu en Madrid, España.

Anguaño diverses universidaes caltienen, inda, el so propiu xardín botánicu dedicáu al estudiu y a la investigación d'un gran númberu d'especies vexetales. Anguaño, delles universidaes crean el so propiu xardín botánicu coles mires d'estudiar el conxuntu molecular y llevar a cabu la investigación xenética. Con ello evítase, tamién, la perda d'un saber histórico y científico inestimable.

Oxetivos

Caltenimientu

Unu de los principales oxetivos del xardín botánicu ye la coleición y caltenimientu de les plantes, locales o exótiques, y la proteición de les especies en riesgu d'estinción. En Francia esisten unos xardinos específicos denominaos Conservatorios botánicos nacionales (CBN), como'l Conservatoriu botánicu de Mascarin.

Una de la finalidá ye'l caltenimientu y proteición d'especies que tán amenaciaes o en peligru d'estinción, d'esta manera ayuda a la reproducción de nueves especies.

Investigación

Xardín de cactus en Lanzarote (España).

Los trabayos científicos efectuaos nel xardín botánicu inclúin la Taxonomía, (l'estudiu de la botánica), según l'adaptación de les especies exótiques fuera del so hábitat d'orixe. Los famosos xardinos botánicos reales del Real Xardín Botánicu de Kew, cercanos a Londres, lleven publicando un periódicu científicu, ilustráu en color, d'investigación botánica dende finales del sieglu XVIII. Frecuentemente estes instituciones son, coles mesmes, la base de los herbarios.

Los datos llograos y los estudios llevaos a cabu alrodiu de les nueves especies, dexen qu'éstos sían utilizaos pola agricultura, la industria, o la investigación melecinal.

Anguaño dellos xardinos botánicos dediquen les sos investigaciones a la ecoloxía y al estudiu de la rellación esistente ente les plantes y los seres humanos.

Enseñanza

Un xardín botánicu tien, tamién, una función educativa. Enséñense les coleiciones de plantes yá etiquetaes qu'ayuden al estudiu de la sistematización (ciencia que tien por oxetu renombrar y clasificar les plantes nun determináu orde). Los proyeutos educativos tomen dende presentaciones de plantes qu'espolleten en distintes redolaes hasta conseyos práuticos pa xardineros particulares. Munchos xardinos botánicos tienen tiendes, onde se vienden flores, yerbes y plantes en pebidales afeches pal tresplante. El xardín botánicu de la Universidá de Colombia, Xardín Botánicu y Centru d'Investigación de Plantes UBC, na Colombia Británica (Canadá) y el Botánicu de Chicago tienen programes de reproducción ya introducen nueves plantes nel mercáu hortícola.

Educación

Unu de los paseos del Xardín Botánicu Nacional de Santu Domingu.

Ye una faceta que los xardinos botánicos contemplen na actualidá. La proteición de la biodiversidá y la tresmisión del patrimoniu natural pasen, obligatoriamente, pola educación y la sensibilización alrodiu de esta tema.

Queda enforma por faer nel campu de la educación al respective de la naturaleza. Seríen inútiles tou les investigaciones y los estudios realizaos hasta'l día de güei si nun se llevara a cabu una educación que conduxera a tomar de conciencia de la importancia de la so preservación y caltenimientu per parte de la población.

Ye esencial que los xardinos botánicos convertir nel motor del espardimientu y la conocencia de les plantes, el mediu nel que viven y que comparten colos seres humanos.

Turismu

El turismu significa una aportación qu'interesa, xeneralmente, tanto a los financieros como a los políticos que son los encargaos de sofitar y sostener les estructures del xardín botánicu. El turismu verde, o ecoturismo siente, anguaño, una gran atraición polos xardinos botánicos que se dediquen al cuidu ecolóxicu, ya interésase poles instituciones que defenden la biodiversidá y el caltenimientu de los valores patrimoniales.

Carauterístiques

Vista del Xardín Botánicu de Castiella-La Mancha, n'Albacete (España).

Nos xardinos botánicos espónense plantes orixinaries de tol mundu, xeneralmente coles mires de fomentar l'interés de los visitantes escontra'l mundu vexetal, anque dalgunos d'estos xardinos dedíquense, puramente, a determinaes plantes y a especies concretes:

Arboretum: dedicáu a les coleiciones d'árboles
Palmetum: dedicáu a les coleiciones de palmeres
Orchidarium: un xardín dedicáu a les coleiciones d'orquídees , plantes que pertenecen a la familia de les orquidáceas.
Cactarium: un xardín dedicáu a les coleiciones de cactus (familia de les cactáceas) y, más xeneralmente, a les plantes que crecen nos desiertos.
Bambusetum: dedicáu a les coleiciones de bambús (bambusóideas).
Alpinum: dedicáu a les plantes de los Alpes y, polo xeneral, a les especies del altu monte.
Fruticetum: (del llatín frutex, -icis, arbolucos): dedicáu a les coleiciones de arbustos y arbolucos.
Xardín conservador: dedicáu a la preservación de la diversidá biolóxica y xenética, al caltenimientu de les especies frutales yá esistentes, o recién.
Xardín Etnobotánico: dedicáu a les plantes que tienen una rellación direuta cola esistencia del home y la muyer.
Xardín ecolóxicu: dedicáu al estudiu de les especies vexetales y la rellación esistente ente elles y el mediu nel que se desenvuelven.
Xardín botánicu específicu dedicáu a una Flora local: dedicáu al estudiu de la vexetación propia d'una rexón.
Carpoteca: Coleición de frutos clasificaos, usada como material pal estudiu de la botánica.
Xiloteca: Coleición de maderes clasificaes, usada como material pal estudiu de la botánica.
Yerbariu: Coleición de plantes seques clasificaes, usada como material pal estudiu de la botánica.
Index Seminum

Ivernaderu tropical del Xardín Botánicu de Berlín.

Ivernaderu: Los xardinos botánicos disponen, casi siempres, d'unes instalaciones fayadices pal caltenimientu de les especies exótiques que nun s'afaen bien a un clima llocal. Los ivernaderos templaos pa les plantes tropicales, caltienen una atmósfera seca y disponen d'equipamientos que corrixen los factores climáticos locales recreando otru clima pa les plantes grueses. Los ivernaderos son unos llugares nos que les plantes mediterránees, que nun soporten bien les tierres bien fríes, pasen l'iviernu nel interior d'unes instalaciones relativamente abellugaes de les xelaes, apurriendo a les plantes los factores que favorecen el so desenvolvimientu: aire, mugor, calor, lluz, etc.

Funcionamientu

Nos grandes xardinos botánicos hai diversos sectores nos que se lleven a cabu distintos actividaes:

Coleición de plantes vives

Xardín Botánicu de los Estaos Xuníos.

El cuidu de les coleiciones de les plantes vives ye'l primer oxetivu d'un xardín botánicu. El so cuidu tien de ser irreprochable, les plantes tienen de presentar un aspeutu inmeyorable, y tienen que corresponder a la tema xeneral desenvueltu pol xardín botánicu.

Cada planta tien de ser reconocida pol xardineru encargáu del

sector nel que s'atopa, y cada una ten de tar etiquetada y débese siguir la so evolución.

Cuadiernu d'introducción

Cuando una planta incorporar a un xardín botánicu tien que tar claramente identificada, ¡ye primordial!

Una vegada identificada la planta tresplantar a aquella parte del xardín que-y correspuende de forma que pueda desenvolvese afechiscamente, y tien de ser etiquetada y rexistrada. A partir d'esti momentu'l siguimientu de la planta va ser continuu hasta la so muerte; el xardineru va conseñar les distintes etapes poles que va pasando la planta en cuestión a lo llargo de la so vida.

Coleiciones de plantes seques o herbarios

Herbario en procesu d'ensugáu. Diseñu del herbario de la universidá de Ouagadougou, en Burkina Fasu.

Preparación d'un herbario, na universidá de Texas.

Los herbarios son unos llugares habilitaos pa guardar les plantes seques.

Esti términu (herbario) fai referencia, tamién, a una coleición de plantes seques que se peguen a unes fueyes de papel (pliegos) guardaes en distintes carpetes (camises). Anguaño'l herbario más importante del mundu ta en Francia, nel Muséu nacional d'historia natural, en París, que contién más de 8 millones d'especialidaes herbarias.

Una especialidá herbaria ye una planta seca representante d'una especie claramente identificada y descrita en dalguna publicación. La primera d'estes plantes que foi descrita llámase tipu, que ye la referencia, pola so paecencia, de les plantes de la mesma especie.

Los herbarios, nun xardín botánicu, tienen una función preponderante, tienen, evidentemente, una función científica pero, sobremanera, tienen el cometíu de caltener la memoria, cosa absolutamente indispensable. Esta memoria va dexar, col intre de los años, conocer aquelles plantes qu'un día tuvieron presentes nel cultivu de los xardinos.

Tou xardín botánicu que se considere importante, tien de tener el so herbario y curiar del so caltenimientu.

Pebidal

El pebidal d'un xardín botánicu ye un llugar fresco y seco nel que se depositen les granes de les especies vexetales que se produzan, o non, nel mesmu xardín. Estes granes recuéyense, de forma prioritaria, nel so estáu natural con cuenta de qu'asegurar la so pureza xenética.

Tolos grandes xardinos botánicos disponen de personal especializáu que, mientres la estación de la fructificación de les granes, realicen determinaes xires pa dir recoyer les granes de les especies selvaxes d'orixe natural. En función de los oxetivos del xardín, estes espediciones llindar al conxuntu de la contorna o de la rexón na que s'atopen. Dellos xardinos botánicos programen espediciones al estranxeru pa satisfaer les sos necesidaes d'investigación.

Evidentemente los xardineros pueden recoyer les granes de les plantes que s'atopen nel xardín botánicu, pero ye necesariu poner atención a les contaminaciones producíes pola hidratación non controlada ente los xéneros o les distintes especies que se cultiven. Nesti casu la pureza xenética cuerre'l peligru de nun ser respetada, nesti casu ye necesariu indicalo asina per mediu d'una inscripción na que se detalle'l xardín d'orixe nel que se recoyeron les granes. Verdaderos bancos de granes, los pebidales caltienen los llotes de granes n'enormes cámares fríes, o inclusive en conxeladores.

Esti cometíu de reserva amplifícase extraordinariamente ente los distintos xardinos botánicos del mundu debíu al intercambiu de granes que se verifica regularmente.

Collecha de les granes

Mientres la collecha de les granes, estrayer una parte del tarmu procurando nun estropiar a la planta madre. Cada collecha tener de tar identificada: nome del xéneru y de la especie, acompañada por una nota na que s'especifique'l llugar y la fecha de la so recoyida y el nome del pañador. Una vegada nel pebidal, y pa caúna de les especies recoyíes, empieza'l procesu d'ensugáu que se fai, xeneralmente, nunos sacos de papel. Almacenar en secu curiando la clasificación de les granes.

Les granes yá tán preparaes pa la so distribución. El xardín acútase les granes de determinaes especies en función de les sos necesidaes, les demás van salir escontra otros destinos por cuenta de esi sistema d'intercambiu establecíu ente los xardinos botánicos del mundu.

L'INDEX SEMINUM (índiz de granes) ye un catálogu de granes en formatu 14,6 x 21 cm. (A5) que cada xardín botánicu edita añalmente y parte pa dar a conocer los cambeos llevaos a cabu ente los más de 800 xardinos botánicos de tol mundu.

Distintos componentes d'un "índiz de granes":

Referencies completes del xardín botánicu, nome, direición, etc.
Una presentación curtia pero completa del xardín botánicu.
La climatoloxía xeneral del xardín botánicu del que se fai referencia.
Llocalización xeográfica del xardín botánicu.
Una páxina d'información esplicando los servicios útiles relativos al funcionamientu de l'actividá rellacionada coles granes.
Una llista de les plantes de les llocalidaes cercanes al xardín botánicu.
Dacuando, una llista de les especies disponibles trayíes de llugares tropicales o otros.
Una bibliografía de les obres de referencia.
N'ocasiones axúntase una llista de les persones que se dediquen al cuidu del pebidal y a los intercambios.

La clasificación de les especies vexetales facer por orde alfabéticu de les families a les que pertenecen, y otra por xéneru. Les granes recoyíes nel mesmu xardín botánicu tienen que tener una clasificación estreme.

Los xardinos botánicos de la rexón Ibero Macaronésica, onde tán incluyíos tolos de la Península Ibérica ente otros, publiquen añalmente les sos index seminum al traviés de l'Asociación Ibero-Macaronésica de Xardinos Botánicos.

Depósitu de granes

L'almacenar, nos pebidales, les semientes madures tien por oxetu'l semales y cultivales con cuenta de llograr unes plantes que puedan ser reparaes, comparaes ya identificaes de nuevu. El seminariu ye un depósitu de granes que'l so valor germinativo nun ye lo más importante. Ésti correspuende a la necesidá d'identificación y comparanza de les granes, del xéneru al que correspuenden y a la so especie y demuéstrase la gran diversidá qu'esiste ente les granes d'una mesma especie tantu nes formes como nos colores.

Coleición de frutos

Esta coleición axunta les granes y les estructures que-yos dieron vida: los frutos. Esti llugar denominar carpoteca, llugar onde'l visitante puede afayar les maravíes de la naturaleza que dan una prueba escelente de la so gran variedá de formes y colores.

Non tolos xardinos botánicos disponen d'una carpoteca pese al interés pedagóxicu d'estes coleiciones.

Ver tamién

Referencies

Enllaces esternos

N'inglés

Italia

Xardín Botánicu Marbal