Wikipedia

Arte asturianu

«prerrománicu» redirixe equí. Pa otres aceiciones, ver arte prerrománicu.

El prerrománicu asturianu ye un arte englobáu dientro'l prerrománicu y que s'asitia nel Principáu d'Asturies, nel norte la Península Ibérica, llibre de la ocupación musulmana al final del sieglu VIII.

Samiguel de Lliño

Anque socesor del estilu visigodu, nun pue dicise que l'asturianu seya heriede llexítimu suyu, pos nun conserva sinón accidentamente dellos elementos principales como ye l'arcu en ferradura y si bien al principiu debió ser una imitación perprobe del mentáu arte, mui aina manifiéstase con nuevos y orixinales elementos importaos de Oriente o de Lombardía que lu reaicen y lu denuncien como precursor del románicu.

L'arte asturianu nel marcu européu

editar

Cola cayida del Imperiu Romanu y l'arribada de los pueblos del norte, puxaron n'Europa dellos reinos que se desendolcarán con desiguao capacidá de dominiu, pervivencia o evolución cultural. Paralelu al so grau de poder ye'l de la so producción artística, en cantidá y sobre too en calidá, asina dientru de lo que llamamos arte prerrománicu tenemos l'estilu carolinxu de los francos y el lombardu n'Italia. Na Península Ibérica alcontramos un arte visigodu, promovíu pola monarquía visigoda, un arte mozárabe, fechu polos critianos que tuvieron en tierres musulmanes y un arte asturianu xuníu a la monarquía asturiana. El calificativu d'asturianu vien dau por Xovellanos nel sieglu XVIII y constitúi el primer estilu internacional de la Península dende la desapaición del Imperiu Romanu, ya que nél alcuéntrase delles influyencies, frutu de les rellaciones diplomátiques y comerciales de la monarquía asturiana.

Marcu xeográficu y contestu históricu

editar

Xeográficamente concéntrase nel pequeñu territoriu d'Asturies, n'especial nes fasteres central y oriental, zones xuníes al hábitat de la monarquía. Anque nel so momentu hebo ramificaciones hacia Galicia (Santiago de Compostela) y Lleón, nun mos llegaron nenguna. Nel aspeutu históricu, el reinu asturianu naz cola Conquista cristiana y consolídase como nucleu de resistencia escontra l'islam nel primer cachu del sieglu VIII. La monarquía asturiana xunió la construción d'ilesies, espresamente prohibíu polos musulmanes, arriendes de palacios, hospitales, fontes, etc..., como reafirmacón, especialmente a midida que puxaben les sos rellaciones internacionales y, poro, el so encontu políticu. Non obstante aínda güei resulta sorprendente qu'un reinu tan pequeñu, nuna rexón tan apartada, pudiera llevar a cabu un programa constructivu tan ambiciosu y con idees tan novedoses.

Carauterístiques

editar

Les carauterístiques que lu identifiquen son:

  • La íntima rellación col poder rexu (llamóse tamién arte de la monarquía asturiana)
  • Predominiu de l'arquiteutura, sobre too abovedada, per enrriba les demás artes, dientru la arquiteutura destacamos les siguientes notes:
    • El sillarexu, la mampostería y el lladriyu nes muries, reservando los sillares pa les esquines y los elementos de refuerzu.
    • L'arcu de mediu puntu, peraltáu o non, y la bóveda de cañón, reforzada per duana d'arcos faxones o dafechamente despexada.
    • La muria compuesta (arqueríes ciegues nel interior y estribos o contrafuertes nel esterior).
    • Les bases decoraes, los fustes sogueados y los capiteles arriquecíos, too ello pa realzar les columnes.
    • Nos edificios relixosos y de manera predominante, la planta basilical de tres naves (separtaos por arqueríes sobre pirales) y cabecera tripartita, con ábsides de trazáu rectangular, siendo'l central el más ampliu.
    • Na parte superior del ábside central, una cámara abierta al esterior por una ventana ensin comunicación interna, pero la so función nun se pudo precisar, magar que podría ser un meru recursu plásticu pa caltener l'armonía de los volúmenes esteriores del templu.

Etapes

editar

El prerrománicu asturianu ufre les dos menes que ya notáronse distintes nel estilu visigodu, pero que nel asturianu precísense entá más: el tipu llatín y el tipu bizantín. Ún y otru almiten columnes y pilastres y tamién semicolumnes adosaes a la muria y trabaes con arcos, formando asina la muria compuesta y preludiando el pilar compuestu de la arquiteutura románica que aparez ya completu en la arquteutura mozárabe del sieglu X. En dambos tipos atópense arcu de mediu puntu y arcu peraltáu pero non d'arcu de ferradura sinón por esceición sacante los alximez y arcos tamién de descarga nes muries y contrafuertes o estribos esteriores. En ún y n'otru adíquense canceles de piedra ornamentada nel ingresu del ábside, capiteles daqué hestoriaos y que se separten de la isea clásica, ventanes aximezaes y con ornamentacion de piedra calada, pequeños rosetones, ornamentos de tosques figures, de tallos serpenteaos, de rosetoncillos variaos, de cables y trenzaos y otres llabores del estilu visigodu.

Según esto separtaremos esti arte en varies etapes:

Oríxenes del arte asturianu

editar

P'alcontrar el raigañu de l'arte asturianu hai que dir a la gueta d'otres cultures, sirviendo de banca pa crear un estilo dafechu particular, orixinal, al facer d'elles una interpretación llariega. De la cultura romana garró'l modelu de planta basilical, téuniques d'aparexu, l'usu de les bóvedes, aros de descarga, les pintures murales, de la cultural oriental (Bizanciu, Siria, Persia), programes decorativos, formes de capiteles, modelos pa los complexos palaciales. L'arte visigodu nun tuvo un pesu señaláu nel asturianu, pero pue apreciase la so influyencia nel xuegu de volúmenes al esterior de los edificios y, xuntamente col arte lombardu, na orfebrería. Les rellaciones col Imperiu Carolinxu amosaron elementos como los aros peraltaos o conceutos como'l de divinidá, realiza aplicáu a la cadarma de les ilesies. La influyencia mozárabe dexose apebidar vieyamente, dándose nel usu d'elementos constructivos y decorativos como l'aru de ferradura, l'alfiz, l'almena escanada... L'arte llariegu tradicional tamién fai la so aportación col sogueáu que adorna fustes, aros, etc.

Primeres obres del arte asturianu

editar

La ilesia la Vera Cruz, en Cangues d'Onís, orixinariamente construida enrriba un dolmen prehistóricu, y reconstruyía tres l'esfaimientu que sufrió na guerra civil. La ilesia San Xuan, en Santillanes de Pravia, edificada por orde del Rei Silu. Nesta apaecen práuticamente tolos elementos del prerrománicu asturianu, anque n'esencia sigue a lo visigodu.

Prerramirense o alfonsí

editar

Falamos equí de la dómina comprendida ente 791 y 842, reináu d'Alfonsu II d'Asturies , quien intentó emular Toledo, dende la so capital, Uviéu. Nes ilesies vieyes d'Asturies constitúise pola adopción de planta basilical con tres naves polo común colos sos ábsides cuadraos y la so ventana en ca uno. Cúbrense estos con bóveda de cañón y les naves con armadura de maera. Esti rei construye la Cámara Santa d'Uviéu. Ye un pequeñu edificiu de dos plantes, la segunda, l'oratoriu, reformada cuando s'amestó la bóveda de cañón, y la primera abovedada, destinada a guardar reliquies. Tamién se construyó la cripta de Santa Leocadia. Tamién fizo construir cerca la capital, la ilesia de San Xulián de los Praos, o de Santullanu, templu espaciosu que presenta nidiamente definíos los carauteres propios d'esti estilu. Tien planta basilical de tres naves, separtaes per pilares cuadraos qu'aguanten arcos de mediu puntu y presenta un transeptu con un remarcáu alzáu. L'inconostasiu, que separta la parte reservada'l cleru, del restu del templu, presenta una remarcable aldéu con un arcu triunfal. Solliña d'esti templu la so grandiosidá y la so orixinalidá que s'aparta de modelos visigodos. Pero ensin dulda, lo que más atrae d'esti templu ye la so decoración pictórica, con pintures al frescu en tres cuerpos superpuestos, anricóniques, con decoración arquiteutónica, de claru influxu romanu. Trataríase más bien d'un templu monásticu y non palatinu, si bien reservábase pal rei una tribuna nel transptu.

Obres del periodu puen contemplase muestres como la Cámara Santa, o lo que queda d'ella, que ye una de les obres más destacaes y la Ilesia de San Xulián de los Praos

Ramirense

editar

Esta etapa ye la del rei Ramiru I, dende l'añu 842 al 850, ye'l periodu culminante del arte asturianu, delles teoríes baraxáronse pa desplicar la gran orixinalidá de les obres d'esta dómina, amás de tan curtia, denguna les teoríes ye definitiva, poro óptase por una conxunción de varies: madurez de los talleres asturianos que trabayaren la dómina anterior, la llegada d'un maestru, apelláu a vegaes "maestru del Narancu" cuando nin siquier sabemos si esistió nin d'ú procedía, que conocería bien l'oficiu y l'arte d'Oriente y Occidente, y la voluntá el Rei qu'impuso estes construcciones col sofitu la ilesia.

Son munches les novedaes qu'apaecen nesta dómina: nos materiales, pásase a utilizar sillares de bon corte pa les muries y piedra toba pa les bóvedes. Xeneralízase l'usu la bóveda y con ella sistemes de refuerzu como los aros faxones o perpiaños, que sirven tamién como articulación d'espacios, precedentes del Románicu; los contrafuertes, que foron multiplicaos de tal miente que más qu'estructurales yeren decorativos, nun ye estraño qu'esto asoceda n'edificios carolinxos tamién; les arqueríes ciegues y los sistemes de contrarrestu de bóvedes, alternando les paraleles y les perpendiculares, con antecedentes nes basíliques romanes. Les bóvedes amás escomencipien un de la verticalidá que llegará a algamar una proporción 3:1, proporción que nun se repetirá fasta'l góticu.

Introdúcense les columnes de fuste fasciculáu, en dos o cuatru fascículos, sogueaos en sen helicoidal. En cuantu a los capiteles, caltiénse l'usu el corintiu barbarizáu, pero apaecen agora los troncopiramidales, d'orixe bizantín, facetaos. Impónense los aros peraltaos, usaos en Bizanciu y nel mundiu carolinxu, y nel sistema d'iluminación tamién hai un elementu nuevu: el rosetón caláu, antecedente los rosetones góticos, y dalgunos románicos, nel mundu clásicu hebo óculos pero non rosetones de mou que l'orixe ye inciertu.

La decoración escultórica nesta dómina faise enforma importante y rica, apaez la figura humana y animal, que nun lo fizo enantes nin lo fadrá dempués, nos capiteles, faxes, medallones etc. les estríes y sogueaos adornen fustes, contrafuertes, rosques d'aros... Los modelos acusen procedencia oriental: Siria, Persia..., especialmente en cuantu al bestariu y animanes fantásticu y a la vez que recuerden al arte irlandés, nesti casu les figures humanes tamién recuerden a los relieves irlandeses. Estos modelos llegaríen al traviés de teles, platos, oxetos metálicos... o d'artistes viaxeros.

La decoración pictórica caltúvose, pero apenes llegó dalgún fragmentu que denote un camudu d'estética y de representación la figura humana.

Bienes prerrománicos d'Asturies

editar

Arquiteutura prerrománica

editar

Restos arquiteutónicos y escultóricos esvalixaos

editar

Orfebrería prerrománica

editar

Referencies

editar
  1. ↑ Madoz, Pascual (1806-1870) (1845-1850). Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar. Madrid: Est. Literario-Tipográfico de P. Madoz y L. Sagasti, Tom. VIII, p. 453.
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Arte_asturianu&oldid=4153746»