Cardinalis cardinalis
Les especies d'aves con nome común en llingua asturiana márquense como NOA. En casu contrariu, conséñase'l nome científicu.
Cardinalis cardinalis  | ||
|---|---|---|
.jpg) | ||
| Estáu de caltenimientu | ||
 Esmolición menor (IUCN) | ||
| Clasificación científica | ||
| Reinu: | Animalia | |
| Filu: | Chordata | |
| Subfilu: | Vertebrata | |
| Clas: | Aves | |
| Orde: | Passeriformes | |
| Familia: | Cardinalidae | |
| Xéneru: | Cardinalis | |
| Especie: |
C. cardinalis Linneo, 1758 | |
| Distribución | ||
 | ||
 Zona de distribución de Cardinalis cardinalis. | ||
| Subespecies | ||
Ver testu. | ||
| Consultes | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Cardinalis cardinalis ye una especie d'ave paseriforme de la familia Cardinalidae que vive en Centru y América del Norte. Habita dende'l sur de Canadá hasta'l norte de Guatemala y Belize, pasando pela parte oriental de los Estaos Xuníos dende Maine hasta Texas y por Méxicu. Puede atopáse-y en montes, xardín y banzaos.
El cardenal nortizu ye un páxaru cantor de tamañu mediu con un llargor corporal de 21-23 cm. Tien un distintivu moñu y una mázcara na cara que ye negra nel machu y gris na fema. Presenta dimorfismu sexual na so coloración; el plumaxe del machu ye coloráu brillante, ente que el de la fema ye d'un tonu opacu qu'entemez coloráu y café. El cardenal nortizu ye predominantemente granívoru, pero tamién s'alimenta d'inseutos y fruta. El machu tien un comportamientu territorial, delimitando el so territoriu col so cantar. Como parte del so cortexu, el machu alimenta a la fema de picu a picu con granes. Producir de 2 a 4 puestes per añu, caúna d'ente 3 y 4 güevos. Dalguna vegada esta especie foi apreciada como mascota, pero la so venta como páxaru de xaula alcuéntrase prohibida nos Estaos Xuníos dende 1918.
Taxonomía editar
El cardenal nortizu ye una de les trés especies incluyíes dientro del xéneru Cardinalis (xunto col cardenal pardu y el cardenal bermeyón) que pertenez a la familia Cardinalidae, que ta conformada por páxaros qu'habiten tantu n'América del Norte y América del Sur.
El cardenal foi una de les munches especies descrites orixinalmente por Linneo na so obra del sieglu XIX, Systema Naturae. Primeramente incluyóse nel xéneru Loxia, que contién a los piquituertos. En 1838, foi treslladáu al xéneru Cardinalis y recibió el nome científicu Cardinalis virginianus, que significa "cardenal de Virxinia". En 1918, el so nome científicu camudó a Richmondena cardinalis n'honor a Charles Wallace Richmond, un ornitólogu estauxunidense,[1] y en 1983 foi modificáu de nuevu, pol actual Cardinalis cardinalis, camudando'l nome vulgar a "cardenal coloráu" o "cardenal nortizu" pa evitar tracamundios coles otres siete especies denominaes cardenales.[2]
El so nome vulgar, según el científicu, faen referencia a los cardenales de la Ilesia Católica, quien usen distintives prendes de color coloráu.[3][4] El términu "nortizu" nel nome vulgar referir a la so distribución, pos ye l'únicu cardenal qu'habita nel Hemisferiu Norte.[3]
Subespecies editar
El cardenal nortizu cuenta con 19 subespecies:
|
|
Morfoloxía editar
El cardenal nortizu ye una ave de tamañu mediu que'l so cuerpu mide ente 21 y 23 cm, tien una valumbu de 25 a 31 cm, y pesa aproximao 45 g. El machu ye llixeramente más grande que la fema,[5] y tien un plumaxe de color coloráu carmesí brillosu, más opacu nel llombu y nes ales,[6] pero escarez d'él na cara, onde tien una "mázcara" de color negru na zona que va dende los güeyos hasta la parte cimera del pechu. La fema ye de color beige con tonalidaes grises y cafés y llixeramente acolorataes nes ales, el moñu y la cola,[7] siendo la so mázcara ente gris y negra y menos definida que la del machu. Dambos sexos tienen prominentes moños y fuertes picos de color coral brillosu y forma cónica.[6] Los exemplares nuevos, tanto machos como femes, amuesen un plumaxe similar al de les femes adultes hasta'l primera seronda de la so vida, dómina en que lo camuden pa dexar que-yos creza'l plumaxe d'adultu.[8] Los mozos son cafés na parte cimera y cafés acolorataos na parte inferior, con moñu, frente, ales y cola de color coloráu lladriyu,[2] ente que les pates y les garres son d'una tonalidá café-rosa escura y el iris de los güeyos ye de color café.[2]
El color del plumaxe de los machos producir unos pigmentos carotenoides presentes na so dieta.[9] La coloración ye producida tantu por pigmentos coloraos como por pigmentos carotenoides mariellos.[10] El machu tien l'habilidá de metabolizar pigmentos carotenoides pa crear la pigmentación del plumaxe d'un color distintu al del pigmentu inxeríu, polo que cuando los machos aliméntense namái de pigmentos mariellos, volver de color coloráu maciu, en llugar de volvese mariellos.[10]
Distribución y hábitat editar
El cardenal coloráu ye abondosu nel este de los Estaos Xuníos dende l'estáu de Maine hasta Texas y en Canadá nes provincies d'Ontario, Quebec y Nueva Escocia. El so área de distribución estender escontra l'oeste escontra la frontera ente Estaos Xuníos y Méxicu y escontra el sur al traviés de la zona costera oriental de Méxicu pasando pol Ismu de Tehuantepec y llegando hasta'l norte de Guatemala, Belize y Venezuela. Foi introducíu nes Bermudes en 1700. Tamién foi introducíu en Ḥawai y el sur de California. Na Península Ibérica citóse como especie ocasional potencialmente invasora[11][12]
El so hábitat natural son los montes, los xardinos y los banzaos.[13] Esta ave mora permanentemente nel so área de distribución, esto ye, nun ye ave migratoria, anque puede treslladase a otros sitios pa refugar el clima estremu o si la comida arralez.[14]
Comportamientu editar
El cardenal coloráu ye una ave territorial. El machu canta con un xiblíu fuerte y claro dende la copa d'un árbol o otru puntu eleváu pa delimitar el so territoriu. Puede escorrer y afrellar a otros machos qu'ingresen al so territoriu. El cardenal nortizu apriende los sos cantares, y como resultáu los cantares varien regionalmente. Ye capaz d'estremar fácilmente'l sexu d'otru cardenal nortizu que s'atope cantando tan solo pol so cantar.[15] Dambos sexos canten patrones de cantares claros, que son repitíos delles vegaes, y dempués varien.
El cardenal coloráu tien una señal d'alerta distintivo, un rápidu soníu metálicu que suena como 'chip'. Esta alerta suelse dar cuando un depredador averar al nial, con cuenta d'alverti-y a la fema y a los pitucos.[2] En dellos casos tamién producen una serie de notes agudes. La frecuencia y el volume d'estes notes amonten en proporción a l'amenaza.[2]
Los cardenales nortizos son amenaciaos por una gran variedá de depredadores nativos de Norteamérica. Ente ellos tán l'azor de Cooper, el paniega testarudo, el picanzu peguizu, la esguil gris, l'uxu chicu y l'curuxín oriental. Los depredadores de los pitucos y los güevos inclúin a la falsa coral, la culiebra corredora, la pega azul, la esguil foín, la esguil coloráu y la esguil llistáu del oriente.[5]
Dieta editar
La dieta del cardenal nortizu consiste principalmente (más del 90%) en granes de yerbes, granos y frutes. Aliméntase de lo qu'atopa nel suelu y busca la so comida mientres da saltos na tierra al traviés d'árboles o arbustos. Tamién come escarabayos, billorios, saltapraos, cascoxos, frutos y bagues monteses, maíz, avena, granes de xirasol, les flores y la corteza de llameres, y bebe la cazumbre de los maples al traviés de fuexos fechos por chupasavias, un exemplu de comensalismo.[16] Mientres el branu, amuesa preferencia por granes a les que se-yos puede quitar el pulgu fácilmente, pero ye menos selectivu mientres l'iviernu, cuando la comida ye escasa. El cardenal nortizu tamién s'alimenta d'inseutos y alimenta a los mozos cuasi puramente con inseutos.[5]
Reproducción editar
Los cardenales empareyaos con frecuencia viaxen xuntos,[17] y n'ocasiones canten xuntos enantes d'empezar a añerar. Mientres el cortexu tamién pueden presentar un comportamientu afeutivu onde'l machu recueye alimentu y llevar a la fema, alimentándola de picu a picu.[14] Si'l apareyamientu ye esitosu, esta práutica puede siguir a lo llargo del periodu d'incubación.
La fema constrúi un nial nun sitiu bien ocultu dientro d'un arbustu trupu o un árbol non bien alto, a un altor d'ente 1 y 3 m del suelu. El nial fabricar con ramillas delgaes, tires de corteza y yerba, forráu tamién con yerba o otres fibres vexetales.[18] Los güevos son blancos, con un llixeru tinte verde, azul o café, y tán marcaos con manches grises, cafés o lavanda que son más grandes alredor del estremu más anchu.[9] El cascarón ye llisu y llixeramente brillosu.[18] Cada puesta componer d'ente 3 y 4 güevos. Los güevos miden aproximao 1 x 0,75 pulgaes.[9] La fema xeneralmente guara los güevos, anque rares vegaes el machu guara por curtios periodos. La incubación dura de 12 a 13 díes.[18] Les plumes empiecen a crecer a los pitucos 10-11 díes dempués de la nacencia. Cada añu los padres críen dos, trés o dacuando cuatro niaraes.[18] El machu curia y alimenta a los pitucos mientres la fema guara la siguiente puesta.[16]
El cardenal selvaxe más llonxevu rexistráu vivió siquier 15 años y 9 meses, anque un exemplar criáu en cautiverio llegó a vivir 28,5 años. La tasa añal de sobrevivencia de los cardenales nortizos adultos envaloróse en 60-65%,[19] sicasí, al igual que n'otros páxaros, l'alta mortalidá de los exemplares nuevos implica que'l so periodu de vida promedio ye de tan solo 1 añu.
Rellación col ser humanu editar
El cardenal nortizu pue ser topáu n'árees residenciales a lo llargo de la so zona de distribución. Los observadores d'aves atraer utilizando comederos con granes, particularmente de xirasol. Anque hai ciertu discutiniu alredor de l'alimentación d'aves, una medría nesta práutica per parte de los humanos xeneralmente foi benéficu pa esta especie. Alcuéntrase clasificada como una especie "Non amenazada" na Llista Colorada de la IUCN. Tien una área de distribución global envalorada de 5.800.000 km² y una población global que se piensa ye d'alredor de 100 000 000 exemplares.[13] La población aparentemente permanez estable y nun crució l'estragal pa ser considerada una especie amenazada, pa lo que se riquir un amenorgamientu de más del 30 % en diez años o tres generaciones.[13] Dalguna vegada aprecióse-y como mascota por cuenta del so color brilloso y distintivo cantar.[7] Nos Estaos Xuníos, esta especie recibe proteición llegal especial gracies al Migratory Bird Treaty Act de 1918, que tamién prohibe la so venta como páxaru de xaula.[20] Tamién s'atopa protexíu pola Convención pa la Proteición d'Aves Migratories de Canadá.[21] Ye illegal tomar, matar o tener cardenales nortizos, y la violación de la llei ye punible por una multa d'hasta $15 000 dólares d'Estaos Xuníos y encarcelamientu d'hasta seis meses.[22]
Mascota editar
Nos Estaos Xuníos, el cardenal nortizu ye la mascota de dellos equipos deportivos. En deportes profesionales, ye la mascota de los St. Louis Cardinals de la Lliga Nacional de béisbol, y de los Arizona Cardinals de la National Football League de fútbol americanu. En deportes universitarios, ye la mascota de delles universidaes, incluyendo la Universidá de Louisville, la Universidá Estatal de Nueva York en Plattsburgh, la Universidá Estatal Ball, la Universidá Estatal d'Illinois, la Universidá Estatal de Iowa, la Universidá Católica d'América, la Universidá Wesleyana, la Universidá Xesuita Wheeling y Saint John Fisher College. En Venezuela representa al equipu Cardenales de Lara de la lliga de béisbol profesional. Amás ye l'ave estatal de Carolina del Norte, Virxinia Occidental, Ohio, Illinois, Indiana, Kentucky y Virxinia. Consecuentemente, ye l'ave estatal de más estaos naquel país.
Referencies editar
- ↑ Bailey, Florence Merriam (1921). Handbook of Birds of the Western United States. Houghton Mifflin. (n'inglés)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Ritchison, Gary; Badger, Curtis J. (1997). Northern Cardinal. Stackpole Books. ISBN 0-8117-3100-6. (n'inglés)
- ↑ 3,0 3,1 Holloway, Joel Ellis (2003). Dictionary of Birds of the United States: Scientific and Common Names. Timber Press. ISBN 0-88192-600-0. (n'inglés)
- ↑ «Cardenal Colorado (Cardinalis cardinalis)». Flickr. Consultáu'l 23 de mayu de 2008.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Dewey, Tanya; Crane, J. y Kirschbaum, K. (2001). «Cardinalis cardinalis» (inglés). Animal Diversity Web. Consultáu'l 10 de mayu de 2008.
- ↑ 6,0 6,1 «Northern cardinal Cardinalis cardinalis» (inglés). United States Geological Survey. Consultáu'l 11 de mayu de 2008.
- ↑ 7,0 7,1 Wright, Mabel Osgood (1907). Birdcraft: A Field Book of Two Hundred Song, Game, and Water Birds. Macmillan & co., ltd. (n'inglés)
- ↑ «Northern Cardinal» (inglés). Universidá de Cornell. Consultáu'l 11 de mayu de 2008.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Krinsky, Norman I.; Mayne, Susan T.; Sies, Helmut (2004). Carotenoids in Health and Disease. CRC Press. ISBN 0-8247-5416-6. (n'inglés)
- ↑ 10,0 10,1 McGraw, Kevin J.; Hill, Geoffrey Y.; Stradi, Riccardo; Parker, Robert S. «The Influence of Carotenoid Acquisition and Utilization on the Maintenance of Species-Typical Plumage Pigmentation in Male American Goldfinches (Carduelis tristis) and Northern Cardinals (Cardinalis cardinalis)» (inglés). Chicago Journals. Universidá de Chicago. doi:10.1086/323797. Consultáu'l 11 de mayu de 2008.
- ↑ Aves invasores n'España: llista preliminar d'especies na categoría Y; Grupu d'Aves Exótiques de SEO/BirdLife. 6 de marzu de 2003
- ↑ AVES INVASORES N'ESPAÑA: LLISTA D'ESPECIES NES CATEGORÍES C Y Y; Grupu d'Aves Exótiques (GAE-SEO/BirdLife)
- ↑ 13,0 13,1 13,2 «Cardinalis cardinalis» (inglés). Llista Colorada de IUCN. IUCN. Consultáu'l 27 d'abril de 2008.
- ↑ 14,0 14,1 Elliott, Lang; Read, Marie (1998). Common Birds and Their Songs. HMCo Field Guides. ISBN 0-395-91238-5. (n'inglés)
- ↑ Snowdon, Charles T.; Hausberger, Martine (1997). Social Influences on Vocal Development. Cambridge University Press. ISBN 0-521-49526-1. (n'inglés)
- ↑ 16,0 16,1 Terres, John Kenneth (1980). The Audubon Society Encyclopedia of North American Birds. Nueva York, NY: Knopf. ISBN 0-394-46651-9. (n'inglés)
- ↑ Robison, B. C.; Tveten, John L (1990). Birds of Houston. University of Texas Press. ISBN 0-89263-303-4. (n'inglés)
- ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 Harrison, Hal H. (2001). A Field Guide to Western Birds' Nests. HMCo Field Guides. ISBN 0-618-16437-5. (n'inglés)
- ↑ Halkin, S., S. Linville. (1999). Northern cardinal (Cardinalis cardinalis). Pp. 1-32 n'A. Poole, F. Gill, eds. The Birds of North America, Vol. 440. Philadelphia, PA: The Birds of North America.
- ↑ «MBTA Alpha List» (inglés). US Fish & Wildlife Service. Consultáu'l 12 de mayu de 2008.
- ↑ «Game and Wild Birds: Preservation» (inglés). US Code Collection. Universidá Cornell. Consultáu'l 12 de mayu de 2008.
- ↑ «Migratory Bird Treaty Act» (inglés). US Code Collection. Universidá Cornell. Consultáu'l 12 de mayu de 2008.
Enllaces esternos editar
| Wikispecies tien un artículu sobre Cardinalis cardinalis. |
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Cardinalis cardinalis.
- Investigación avera del cantar del cardenal de la Universidá Columbia (n'inglés)
- Videos del cardenal nortizu n'Internet Bird Collection (n'inglés)
Datos: Q726389- Multimedia: Cardinalis cardinalis
Especies: Cardinalis cardinalis
