Illinois

Illinois
	Bandera de Illinois (es)
Alministración
País	Estaos Xuníos d'América
ISO 3166-2	US-IL
Tipu d'entidá	Estaos d'Estaos Xuníos
Capital	Springfield
Gobernador d'Illinois	J. B. Pritzker (Partíu Demócrata)
Nome llocal	State of Illinois (en)
Llingües oficiales	inglés ; inglés d'Estaos Xuníos
División	ver condáu d'Adams, condáu d'Alexander, condáu de Bond, condáu de Boone, condáu de Brown, condáu de Bureau, condáu de Calhoun, condáu de Carroll, condáu de Cass, condáu de Champaign, condáu de Christian, condáu de Clark, condáu de Clay, condáu de Clinton, condáu de Coles, condáu de Cook, condáu de Crawford, condáu de Cumberland, condáu de DeKalb, condáu de DeWitt, condáu de Douglas, condáu de DuPage, condáu d'Edgar, condáu d'Edwards, condáu d'Effingham, condáu de Fayette, condáu de Ford, condáu de Franklin, condáu de Fulton, condáu de Gallatin, condáu de Greene, condáu de Grundy, condáu de Hamilton, condáu de Hancock, condáu de Hardin, condáu de Henderson, condáu de Henry, condáu d'Iroquois, condáu de Jackson, condáu de Jasper, condáu de Jefferson, condáu de Jersey, condáu de Jo Daviess, condáu de Johnson, condáu de Kane, condáu de Kankakee, condáu de Kendall, condáu de Knox, condáu de Lake, condáu de LaSalle, condáu de Lawrence, condáu de Lee, condáu de Livingston, condáu de Logan, condáu de Macon, condáu de Macoupin, condáu de Madison, condáu de Marion, condáu de Marshall, condáu de Mason, condáu de Massac, condáu de McDonough, condáu de McHenry, condáu de McLean, condáu de Menard, condáu de Mercer, condáu de Monroe, condáu de Montgomery, condáu de Morgan, condáu de Moultrie, condáu d'Ogle, condáu de Peoria, condáu de Perry, condáu de Piatt, condáu de Pike, condáu de Pope, condáu de Pulaski, condáu de Putnam, condáu de Randolph, condáu de Richland, condáu de Rock Island, condáu de Saline, condáu de Sangamon, condáu de Schuyler, condáu de Scott, condáu de Shelby, condáu de St. Clair, condáu de Stark, condáu de Stephenson, condáu de Tazewell, condáu d'Union, condáu de Vermilion, condáu de Wabash, condáu de Warren, condáu de Washington, condáu de Wayne, condáu de White, condáu de Whiteside, condáu de Will, condáu de Williamson, condáu de Winnebago y condáu de Woodford;
Xeografía
Coordenaes	40°00′01″N 89°15′01″W / 40.0003°N 89.2503°O
Superficie	149998 km²
Llenda con	Wisconsin, Iowa, Missouri, Kentucky, Indiana y Michigan
Puntu más altu	Charles Mound (es)
Puntu más baxu	Ríu Ohio
Altitú media	191 m
Demografía
Población	12 812 508 hab. (1r abril 2020)
Densidá	85,42 hab/km²
Viviendes	4 884 061 (31 avientu 2020)
Más información
Estaya horaria	Hora Estándar Central y América/Chicago
Fundación	3 avientu 1818
	illinois.gov

Illinois ye un estáu de la rexón del Mediu Oeste, nos Estaos Xuníos. Llenda'l norte con Wisconsin, al noreste col llagu Michigan, al este con Indiana, al sur con Kentucky, y al oeste con Missouri y Iowa. Ye'l sestu de mayor población, el quintu col mayor productu interior brutu y el 25ᵘ mayor n'estensión del país. Dellos autores falan d'elli como un microcosmos que, na so variedá, representa'l conxuntu del país^[1]. Con Chicago na fastera noreste, un garapiellu de pequeñes ciudaes industriales arrodiaes por inmensos campos cultivaos con agricultura intensiva nel norte y el centru, y bayura de recursos naturales (carbón, madera, petroleu) nel sur, Illinois tien una base productiva pervariada, y ye amás un importante nudu de comunicaciones y tresporte. El puertu de Chicago conecta al estáu coles rutes internacionales de comerciu por dos caminos principales: una que, travesando los Grandes Llagos, aporta al océanu Atlánticu al traviés del pasu marítimu de San Llorienzu (Saint Lawrence Seaway), y otra que xune los Grandes Llagos col ríu Mississippi al traviés del ríu Illinois y les canales del sistema conocíu como Illinois Waterway. L'aeropuertu internacional de Chicago (O'Hare International Airport), pela so banda, ye ún de los que más pasaxeros mueven al año nel mundu.

La capital del estáu ye la ciudá de Springfield, asitiada na fastera central del estáu. Magar qu'anguaño la mayoría de los principales nucleos de población del estáu asítiense na so fastera nororiental, la población d'orixe européu medró nos primeros momentos na fastera occidental del territoriu, una y bones los franceses, cuando la rexón yera conocida como Tierra d'Illinois (Illinois Country) y formaba parte de Nueva Francia, asentáronse mayormente a la vera'l ríu Mississippi. Tres de la guerra d'independencia, na década de 1780, los colonos americanos empezaron a aportar dende Kentucky siguiendo'l cursu del ríu Ohio, y la población foi medrando de sur a norte. En 1818 Illinois convirtióse n'estáu. La medría de l'actividá comercial nos Grandes Llagos dempués de la construcción de la Canal d'Erie fizo crecer la población en Chicago, asitiada a la oriella del ríu Chicago y nún de los pocos puertos naturales de la fastera meridional del llagu Michigan^[2]. De resultes, la población algamó l'estatus de ciudá na década de 1830. La invención, por John Deere, del llabiegu d'aceru autofrenante axudó a convertir les riques praderíes d'Illinois en tierres de cultivu de gran productividá, que vinieron a trabayar campesinos llegaos d'Alemaña y Suecia. La Canal d'Illinois y Michigan, inaugurada en 1848, facilitó y abarató el tresporte ente los Grandes Llagos y el valle del ríu Mississippi. Al tiempu, los ferrocarriles recién acabaos llevaron al oeste del país a bien d'inmigrantes, y a los productos agrícoles que producíen estos al este del país; y muncho de too ello, al traviés del estáu d'Illinois, convertíu dafechu nún de los principales nudos de comunicaciones del país^[3].

El desarrollu de la industria nel norte del estáu y de la minería del carbón nel centru y sur del mesmu atraxo, pa 1900, una montonera d'inmigrantes d'Europa del sur y oriental. L'estáu siguió siendo, na dómina de les dos guerres mundiales, un centru industrial perimportante. Amás, la Gran Migración traxo al estáu a miles d'afroamericanos, que sentaron les bases pal desarrollu del jazz^[4] y el blues^[5] na ciudá de Chicago. Esta, que ye'l centru del área metropolitana de Chicago, nomada Chicagoland y na que vive'l 65% de la población del estáu, ye una ciudá global alfa. Les principales poblaciones del estáu non incluyíes en Chicagoland son Metro East (que forma parte del Gran Saint Louis), Peoria y Rockford.

Trés presidentes d'Estaos Xuníos foron elixíos demientres que vivíen n'Illinois: Abraham Lincoln, Ulysses S. Grant y Barack Obama. Amás Ronald Reagan, que desarrolló la so carrera política en California, nació y criose n'Illinois. L'estáu tien como eslogan oficial estatal, que figura nes matrícules de los sos vehículos dende 1954, La Tierra de Lincoln (Land of Lincoln)^[6]. Nelli tien la so sede, en Springfield, la Biblioteca Presidencial d'Abraham Lincoln, y nelli ha tar, en Chicago, el futuru Centru Presidencial Barack Obama.

Referencies

↑ Ohlemacher S, Analysis ranks Illinois most average state, artículu na web thesouthern.com (17 de mayu de 2007).
↑ What did Chicago look like in the early 1830s?, artículu na web de la Biblioteca Pública de Chicago.
↑ Ryburn-LaMonte T, The Historical Development of Transportation in Illinois, artículu na web de la Biblioteca de la Universidá del Norte d'Illinois.
↑ Kenney WH, Jazz, entrada na Encyclopedia of Chicago (2005).
↑ Green A, Blues, entrada na Encyclopedia of Chicago (2005).
↑ Illinois State Motto Archiváu 2021-11-21 en Wayback Machine, na web del Gobiernu d'Illinois.