Wikipedia

Cetrería

La cetrería ye l'actividá de cazar con aves de presa, especialmente con halcón, azores y otres aves de presa pa la captura d'especies de volatería o de tierra. Biolóxicamente tratar d'una simbiosis ente home y animal, una rellación na que dambes especies ardíciense. Unu de los sos mayores espertos mundiales, Félix Rodríguez de la Fuente, definir como «la primer vegada en que l'home nun sometió al animal al xugu y al llátigu». L'humanu prinda y lliga a l'ave de presa al propiu home, por reflexos condicionaos, y entrenar na caza y na fidelidá. El so páxaru prinda entós otres aves o cualesquier otru tipu de presa, xeneralmente cuadrúpedos pequeños o medianos (coneyos, llebres). La cetrería foi una práutica bien estendida na Edá Media, amestada a la nobleza y a los potentaos. Acabó decayendo pol progresu de les armes de fueu y la mayor vistosidá y festividá que podía ufiertase coles partíes de caza mayor, especialmente la montería. El 16 de payares de 2010, la Unesco declarar Patrimoniu Cultural Inmaterial de la Humanidá,[1] nuna candidatura multinacional d'Arabia Saudita, Bélxica, República Checa, Corea del Sur, Emiratos Árabes Xuníos, España, Francia, Marruecos, Mongolia, Qatar y Siria. El 6 d'avientu de 2012, xunir a esta candidatura Austria y Hungría.[2]El 30 de payares de 2016 xuntar a esta candidatura Alemaña, Italia, Kazakstán, Paquistán y Portugal.[3]

La cetrería, un patrimoniu humanu vivu
Patrimoniu de la Humanidá — UNESCO
El águila ye una ave bien usada en cetrería
Llugar
Criterios inmaterial: R1, R2, R3, R4 y R5
Referencia 01209
Inscripción 2011 (XXXV Sesión)
Área Europa, estaos árabes y Asia
Cambiar los datos en Wikidata
Posición garre a un gavilán, nun dibuxu de 1903.

Historia

editar
 
Federico II col so Ferre de Cetrería del so llibru D'arte venandi cum avibus (Sobre l'arte de cazar con aves). sieglu XIII tardíu.

Los oríxenes de la cetrería son bien antiguos. Ye posible que s'afayara en China, yá que esisten munches referencies sobre la práutica de la cetrería antes de Cristu en diversos testos chinos.

El mundu greco-llatín nun prauticó la cetrería. Dalgunes de les representaciones que se faen pasar como de cetrería, tan solo ser de lo qu'ente los romanos llámase aucupio (captura de páxaros, llambiotada, pajaritería).

Paez qu'a Europa occidental llegó de mano de les invasiones godes. El primer testimoniu gráficu, datáu nel sieglu V d. C., atopar nos mosaicos de la Villa del Halconero en Argos (Grecia). Darréu va mentase nes lleis de los pueblos xermánicos qu'adulces fueron trespasando les fronteres del Imperiu de Roma y asitiáronse al sur de los ríos Rín y Danubiu. Na península Ibérica alcontróse nel campu arqueolóxico de Mértola (Portugal) un mosaicu, fragmentariu, que solo se puede interpretar como una escena de cetrería. El fechu de que s'afayara nun estratu inferior d'una construcción musulmana, ye un claru niciu de que la cetrería llegó a la península Ibérica de la mano de los pueblos xermánicos.[4] Per otra parte, les fontes árabe indiquen que cuando los primeros invasores musulmanes entraron na península afayaron y adoptaron una modalidá cetrera que puede interpretase como altanería.

N'Europa la dómina dorada d'esta arte y afición foi la Edá Media. Puede dicise que más o menos dende'l sieglu VI hasta'l sieglu XVI, nel que se practicaba la caza con halcón y azores, esfrutó de la so mayor puxanza y espardimientu. Esta téunica venatoria perdió terrenal frente a les novedoses armes de fueu y, tamién, por causa de lo costoso que yera caltener un bon equipu de ferres y halconeros, pos la cetrería, polo xeneral, foi una práutica reservada pa reis y grandes señores, anque nun había nenguna llei que la prohibiera al pueblu llanu, pero pa llograr comida había métodos más efectivos y seguros.

Güei ye un deporte que nel mundu occidental prauticar con aves de presa criaes en cautividá, lo cual nun supón nengún peligru pa les aves selvaxes. Sicasí, entá hai zones remotes nes que se siguen prindando aves monteses.

En payares de 2010 la cetrería foi declarada Patrimoniu Inmaterial de la Humanidá, por ser unu de los métodos de caza tradicionales más antiguu, selectivu coles preses cinexétiques, non contaminante y respetuosu col mediu ambiente.

Métodu

editar

N'Oriente, llar de los mongoles nómades descendientes de Gengis Khan ye una práutica bastante frecuente entá anguaño, y ye'l métodu de subsistencia de parte de la población nómada. Pa cazar montaos a caballu y col equipu fayadizu entrenen principalmente a águiles que cacen dempués de qu'estos comieron y tán demasiáu cansaos pa volar, echándo-yos una rede enriba iguada por ellos mesmos.

De siguío dan en llevar la nueva ave de presa al ger (tienda) pa caltenela mientres un mes nel so interior por que se afaiga a tactu, soníos y los movimientos que faemos los humanos. Los dos o tres selmanes siguientes van llevar sobre'l so puñu, enseñándo-y a caltener l'equilibriu a galopie y a nun aldericase nel guante, y acabáu esto enseñarán-y la xera más importante: tornar al llamáu del cetrero.

Anguaño, la cetrería en Norteamérica realizar de forma un pocu distinta. Yá nun s'utiliza'l caballu y la necesidá pelos espacios foi amenorgando en forma significativa'l númberu de persones que la practica.

Principalmente hai qu'estremar si les aves de presa son d'altu o de baxu vuelu, una y bones les preses llograes son de carauterístiques diametralmente opuestes. Si son de baxu vuelu, les preses son polo xeneral royedores (mures, llebres, coneyos etc.) o aves que son lentes; Les representantes d'estes aves de presa son les águiles, les aguilillas y los azores o gavilanes y principalmente entrénense al guante o lúa. Si son d'altu vuelu, la caza vuélvese más especializada y llógrense de normal preses como palombos, cercetas, huilotas, garces y coríos ente otres. Esta cacería ye representativa de los ferres y entrénense al señuelo.

El primer pasu dempués de llograr al ave de presa ye acostumala al contautu humanu, por aciu el control de pesu empezar a faer menos agresives y empiécense a condicionar los sos sentíos alimentándolos nel señuelo o guante. Aproximao dempués d'un par de selmanes el ferre ta llistu pa llevalo al campu y dánse-y vuelos rectos col fiador. Dempués de que yá esiste una respuesta incondicional al señuelo o a la lúa, el ferre yá vuela sueltu y respuende a los xiblíos o llamaos del cetrero. Y empieza la cacería.

Orixinalmente, la cetrería utilizar pa llevar a la presa a la mesa del cazador, sicasí, na actualidá yá nun ye avezada. El cetrero averar al ferre con un cachu de carne nel guante, dempués de qu'ésti hubo cazáu a la presa. D'esta manera, el ferre tresfier la so atención al guante por que'l cetrero retire la presa y el ferre quede con abondu mambís pa volver casar.[5]

Equipu

editar
 
Azor con caperuchu.

Los principales elementos que componen l'equipu d'un cetrero, aparte, ta claro, del páxaru de presa, son:

Especies

editar

Les especies más emplegaes na cetrería son:

Lliteratura histórica

editar

La hestoria de los testos de cetrería ye estensa. Empezó nel sieglu IX con un perbreve tratáu, calteníu fragmentariamente, que contién un recetario pal cuidu de les aves que se conoz como Anónimu de Vercelli. A este siguirá-y la gran tríada normano-sícula formada por Dancus Rex, Guillelmus falconarius y Gerardus falconarius. Esta primer dómina, nes que los llibros ocúpense básicamente del ferre enfermu cerrar col D'arte venandi cum avibus del emperador Federico II una extensísima obra (seis libros o partes) nos que'l primeru ye, en realidá, un tratáu d'ornitoloxía, el segundu trata del entramiento y los restante de la caza. Esta obra foi una traducción del tratáu árabe Kitab al-yawarih de Moamín. Traducir al francés medieval a finales del sieglu XIII y na actualidá esisten traducciones al español, francés, italianu ya inglés.

Na península ibérica, amás de los primitivos testos llatinos y dalgún qu'otru d'orixe árabe cabo destacar el *El llibru de la caza escritu pol príncipe de Villena, Don Juan Manuel, escontra 1325: Ye un curtiu tratáu -doce capítulos- que se dedica a la cetrería. Hasta agora creíase-y absolutamente orixinal y que ente les sos llinies dexábense entever llixeres reminiscencies de los antiguos trataos de cetrería escritos en llatín. Sicasí, apocayá, demostróse que se basa nel D'arte venandi cum avibus del emperador Federico II de Hohenstaufen. L'últimu capítulu, que ta incompletu, ufierta una guía de los meyores cazadorios de los reinos de Castiella y Lleón. Son una interesante fonte pa la distribución d'aves na España medieval.

Sicasí, el Libro de la caza de las aves por Pedro López de Ayala, del que se caltienen más de 30 manuscritos copiaos ente los sieglos XV y XIX, alzóse na obra básica de la cetrería hispánica hasta'l puntu que subyace na base de L'arte de cetrería de Félix Rodríguez de la Fuente publicáu per primer vegada en 1964; ye un tratáu que goció de gran aceptación per parte de los cetreros de fala catellana, ente que les sos páxines formar la gran mayoría.

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. ↑ El milenariu arte de la cetrería, Patrimoniu Inmaterial de la Humanidá, RTVE, 16 de payares de 2010, consultáu'l 17 de setiembre de 2010.
  2. ↑ «Falconry, a living human heritage». Unesco (6 d'avientu de 2012). Consultáu'l 6 d'avientu de 2012.
  3. ↑ «patrimoniu cultural-inmaterial 5 nueves inscripciones na Llista representativa del patrimoniu cultural inmaterial». Unesco (1 d'avientu de 2016). Consultáu'l 1 d'avientu de 2016.
  4. ↑ LOPES, Virgílio - Mértola na Antiguidade Tardia: a topografia histórica da cidade y do seu território nos alvores do cristianismu. Mértola: Campu Arqueolóxico de Mértola, 2003. ISBN 972-9375-21-6.
  5. ↑ Rodríguez de la Fuente, Francisco (2016). L'Arte de la Cetrería. Madrid: Limusa.

Enllaces esternos

editar



Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Cetrería&oldid=4299554»