Wikipedia

Chien-Shiung Wu

Chien-Shiung Wu (31 de mayu de 1912, Taicang (es) Traducir – 16 de febreru de 1997, Nueva York) foi una física d'Estaos Xuníos nacida en China esperta en radioactividá. Wu trabayó nel Proyeutu Manhattan, onde contribuyó a desenvolver el procesu pa dixebrar l'uraniu metálicu n'isótopos d'uraniu-235 y uraniu-238 por aciu espardimientu gaseosu. Ye conocida por llevar a cabu'l Esperimentu de Wu, que contradicía la llei hipotética del caltenimientu de la paridá. Por esti descubrimientu, los sos colegues Tsung-Dao Lee y Chen Ning Yang ganaron el Premiu Nobel de Física de 1957, y Wu foi gallardoniada col primer Premiu Wolf en Física en 1978. Les sos aportaciones en física esperimental fueron tan importantes que foi comparada cola química y física Marie Curie, y moteyar como "la Primer Dama de la Física", "la Marie Curie china" o "la reina de la investigación nuclear".[20][21]

Chien-Shiung Wu
Vida
Nacimientu Taicang (es) Traducir, 31 de mayu de 1912[1]
Nacionalidá Bandera de Taiwán República de China  (31 mayu 1912 -  1949)
Bandera de Taiwán Taiwán  (1949 -  valor desconocíu)
Bandera de Estaos Xuníos d'América Estaos Xuníos  (1954 -  16 febreru 1997)
Llingua materna chinu
Muerte Nueva York[2], 16 de febreru de 1997[3] (84 años)
Causa de la muerte accidente vascular cerebral[4]
Familia
Casada con Luke Chia-Liu Yuan (es) Traducir (1942 – 1997)[5]
Fíos/es
Estudios
Estudios National Central University (Nanjing) (en) Traducir
Universidá de Zhejiang
Smith College (es) Traducir
Universidá de California en Berkeley 1940) doctoráu : física
Universidá de Nankín
Nivel d'estudios Philosophiæ doctor
Direutor de tesis Ernest Lawrence
Llingües falaes castellanu[8]
inglés[9]
chinu
Alumna de Ernest Lawrence
Oficiu física nuclear, profesora universitaria, física, científica
Emplegadores Universidá de Princeton
Smith College (es) Traducir
Universidá de Columbia
Universidá de Zhejiang
Trabayos destacaos Non-Conservation of Parity (en) Traducir
Premios
Nominaciones
Miembru de Academia Nacional de Ciencies de los Estaos Xuníos
Academia China de las Ciencias (es) Traducir
American Physical Society
Academia de les Artes y les Ciencies d'Estaos Xuníos
Asociación d'Estaos Xuníos pa la Meyora de la Ciencia
Academia Sínica (es) Traducir
Royal Society of Edinburgh
Committee of 100 (es) Traducir
TWAS (es) Traducir
Cambiar los datos en Wikidata

Infancia y educación

editar

Wu nació na ciudá de Liuhe en Taicang, provincia de Jiangsu (China) el 31 de mayu de 1912,[22] y foi la segunda de trés fíos de Wu Zhong-Yi (chinu tradicional: 吳仲裔) y Fan Fu-Hua. El costume familiar yera que los neños d'esta xeneración tuvieren a Chien como'l primer personaxe del so nome, siguíu polos personaxes de la frase Ying-Shiung-Hao-Jie, que significa "héroes y figures destacaes". Por esti motivu, Wu tenía un hermanu mayor, Chien-Ying, y un hermanu menor, Chien-Hao. Wu y el so padre taben bien xuníos y él afalar por que desenvolviera los sos intereses de forma apasionada, nun ambiente onde taba arrodiada de llibros, revistes y periódicos.[23]

Recibió la so educación primaria en Ming De School, una escuela pa neñes fundada pol so padre y dexó la so ciudá natal en 1923 con 11 años pa dir a la Escuela Normal Femenina Non. 2 de Suzhou. Yera un internáu con clases pa formación de profesoráu, según para estudiantes de secundaria. L'almisión a la formación docente yera más competitiva, yá que nun cobraba pola matrícula o la xunta, y garantizaba un trabayu al graduase. Anque la so familia podría haber pagu, Wu escoyó la opción más competitiva, y asitióse nel novenu llugar ente unos 10.000 solicitantes.[23]

En 1929, Wu graduar de les primeres de la so clase y foi almitida na Universidá Nacional Central en Nankín. Acordies coles regulaciones gubernamentales de la dómina, los estudiantes universitarios de formación docente que deseyaben treslladase a les universidaes precisaben sirvir como maestros d'escuela mientres un añu. Nel casu de Wu, esto solo aplicóse nominalmente y foi dar clase a la Escuela Pública de Shanghai, que'l so presidente nesi momentu yera'l filósofu Hu Shih, a que les sos clases asistió.[24][25]

De 1930 a 1934, Wu estudió na Universidá Central Nacional (más tarde renombrada Universidá de Nankín y reinstalada en Taiwán), primero en matemátiques y depués en física,[26] y arreyóse na política estudiantil. Les rellaciones ente China y Xapón yeren tirantes nesi momentu, y los estudiantes taben encamentando al gobiernu a tomar una llinia más fuerte con Xapón.[27] Wu foi escoyida como una de les líderes estudiantiles polos sos colegues porque consideraben que yá que ella yera una de los meyores estudiantes de la universidá, les autoridaes podríen perdonar la so participación o siquier pasala por altu. Siendo esi'l casu, tuvo curiáu de nun desdexar los sos estudios.[28] Dirixó protestes qu'incluyeron una sentada nel Palaciu Presidencial en Nankín, onde los estudiantes fueron recibíos pol presidente Chiang Kai-shek.[27]

Mientres dos años dempués de la so graduación, realizó estudios de posgráu en física y trabayó como asistente na Universidá de Zhejiang. Fízose investigadora nel Institutu de Física de l'Academia Sínica. El so supervisor yera'l profesor Gu Jing-Wei, que llograra'l so doctoráu nel estranxeru na Universidá de Michigan (UM), y animó a Wu a faer lo mesmo. Wu foi aceptada pola UM y el so tíu, Wu Zhou-Zhi, apurrió-y los fondos necesarios. Embarcar pa los Estaos Xuníos con una amiga, Dong Ruo-Fen (chinu: 董若芬), una química de Taicang, n'agostu de 1936. Los sos padres y el so tíu despidir d'ella y nunca los volvió a ver.[29]

Berkeley

editar
 
Chien-Shiung Wu con Wallace Brode na Universidá de Columbia en 1958.

Les dos muyeres llegaron a San Francisco, onde los planes de Wu pa estudios de posgráu camudaron dempués de visitar la Universidá de California en Berkeley.[30] Conoció al físicu Luke Chia-Liu Yuan, nietu de Yuan Shikai (el primer Presidente de la República de China y autoproclamado Emperador de China). Yuan amosó-y el Llaboratoriu de Radiación, que'l so direutor yera'l físicu Ernest Lawrence, que ganó'l Premiu Nobel de Física en 1939 pola so invención del acelerador de partícules ciclotrón.[23]

Wu enterar de qu'en Michigan les muyeres nun podíen utilizar la entrada principal del campus y decidió que prefería estudiar en Berkeley. Yuan llevar a ver a Raymond T. Birge, xefe del departamentu de física, y ufiertó-y a Wu un llugar na escuela de posgráu a pesar de que l'añu académicu yá empezara. Wu entós abandonó definitivamente los sos planes d'estudiar en Michigan y matriculóse en Berkeley. Ente los sos compañeros de clase atopaben el estauxunidense Robert R. Wilson y el canadiense George Volkoff. Ente les sos amistaes atopábense Ursula Schaefer, una estudiante d'historia que decidió quedase n'Estaos Xuníos en llugar de tornar a l'Alemaña nazi,[31] y Margaret Lewis, una estudiante postdoctoral estauxunidense. Wu solicitó una beca a la fin del so primer añu, pero había prexuicios contra los estudiantes asiáticos, y a Wu y Yuan ufiertóse-yos places de profesores auxiliares con menor retribución. Yuan solicitó y llogró una beca nel Institutu de Teunoloxía de California (Caltech).[32]

Wu fixo grandes progresos na so educación y na so investigación. Anque Lawrence yera oficialmente'l so supervisor, tamién trabayó estrechamente col físicu Emilio Segrè. La so tesis tenía dos partes separaes. La primera yera sobre la radiación de frenáu, la radiación electromagnético producida pola desaceleración d'una partícula cargada cuando ye esviada por otra partícula cargada, típicamente un electrón por un nucleu atómicu. Ella investigó esto usando una emisión beta de fósforu 32, un isótopu radioactivu fácilmente producíu nel ciclotrón que Lawrence y el so hermanu John H. Lawrence taben evaluando pal so usu nel tratamientu del cáncer y como trazador radioactivu. Esto marcó'l primer trabayu de Wu col decaimiento beta, una tema sobre'l cual ella convertir nuna autoridá.[33] La segunda parte de la so tesis yera sobre la producción d'isótopos radioactivos de xenón producíos pola fisión nuclear del uraniu colos ciclotrones de 37 y 60 pulgaes nel Llaboratoriu de Radiación.[34]

Wu terminó'l so doctoráu en xunu de 1940, y foi reconocida pola hermandá honorífica Phi Beta Kappa. A pesar de los encamientos de Lawrence y Segrè, nun pudo consiguir un puestu nuna universidá, polo que permaneció nel Llaboratoriu de Radiación como becaria postdoctoral.[35]

Segunda Guerra Mundial

editar

Wu y Yuan casar na casa de Robert Millikan, supervisor académicu de Yuan y presidente de Caltech, el 30 de mayu de 1942. Nenguna de les sos families pudieron asistir debíu al españíu de la Guerra del Pacíficu. Camudar a la mariña este de los Estaos Xuníos, onde Wu convertir en miembru de la facultá del Smith College, una universidá privada pa muyeres en Northampton, Massachusetts, mientres Yuan trabayaba en radar pa RCA. Ella atopó'l trabayu frustrante, yá que namái podía dar clase y nun había oportunidá pa la investigación. Pidió ayuda a Lawrence, qu'escribió cartes d'encamientu a delles universidaes. Smith respondió convirtiendo a Wu en profesora acomuñada y aumentando el so sueldu. Aceptó un trabayu na Universidá de Princeton en Nueva Jersey como instructora d'oficiales navales.[36]

En marzu de 1944, Wu xunir al Proyeutu Manhattan nos llaboratorios de materiales d'aleación sustitutos (SAM) na Universidá de Colombia. Vivía nun cuartu nel campus y volvía a Princeton les fines de selmana. El papel de los Llaboratorios SAM, encabezaos pol científicu Harold Urey, foi sofitar el programa d'espardimientu gaseosu (K-25) pal arriquecimientu d'uraniu del Proyeutu Manhattan. Wu trabayó xunto col físicu James Rainwater nun grupu empobináu por William W. Havens, Jr. que la so xera yera desenvolver la instrumentación del detector de radiación.[35]

 
Chien-Shiung Wu en 1963 na Universidá de Columbia

En setiembre de 1944, Wu foi contactada pol inxenieru de distritu de Manhattan, el coronel Kenneth Nichols. El Reactor B apocayá comisionado nel allugamientu de Hanford atopárase con un problema inesperáu, arrincando y apagando a intervalos regulares. John Archibald Wheeler abarruntaba qu'un productu de fisión, xenón-135, con una vida media de 9,4 hores, yera'l culpable, y podría ser un venenu nuclear. Segrè entós recordó'l trabayu que Wu fixera en Berkeley sobre los isótopos radioactivos del xenón. L'artículu sobre la tema entá nun fuera publicáu, pero Wu y Nichols fueron al so cuartu y recoyeron el borrador mecanografiado preparáu pa la publicación Physical Review. El xenón-135 yera'l culpable; resultó tener una seición tresversal d'absorción de neutrones inesperadamente grande.[37]

Dempués del final de la guerra n'agostu de 1945, Wu aceptó la ufierta d'un puestu como profesora acomuñada d'investigación en Columbia. La comunicación con China foi restaurada, y Wu recibió una carta de la so familia, pero los planes de visitar China fueron atayaos pola Guerra civil china, y la nacencia en 1947 d'un fíu, Vincent Yuan (chinu tradicional: 袁緯承), que creció pa convertise nun físicu como los sos padres. En 1949, Yuan xunir al Llaboratoriu Nacional de Brookhaven y la familia camudar a Long Island. Dempués de que los comunistes llegaren al poder en China esi añu, el padre de Wu escribió encamentándola a nun tornar. Como'l so pasaporte fuera expedíu pol gobiernu del Kuomintang, resultába-y difícil viaxar al estranxeru. Esto finalmente llevar a tomar la decisión de llograr la ciudadanía estauxunidense en 1954. Ella permanecería en Columbia pol restu de la so carrera. Convertir en profesora acomuñada en 1952, profesora titular en 1958 y catedrática de física Michael I. Pupin en 1973. El so alumnos llamar la Dama del Dragón, pol personaxe d'esi nome na tira risible Terry y los pirates.[38]

Bibliography

editar

Referencies

editar
  1. ↑ Afirmao en: Atomic Heritage Foundation Profiles. Atomic Heritage Foundation ID: chien-shiung-wu.
  2. ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 31 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
  3. ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 28 abril 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
  4. ↑ «Chien-Shiung Wu, 84, Dies; Top Experimental Physicist» (inglés). The New York Times. The New York Times Company (18 febreru 1997). Consultáu'l 3 mayu 2023.
  5. ↑ «Wu, Chien-Shiung (1912-1997), nuclear physicist». American National Biography Online. 29 payares 2017. doi:10.1093/ANB/9780198606697.ARTICLE.1302686. 
  6. ↑ URL de la referencia: https://www.lanl.gov/museum/news/newsletter/2021/3/madame-wu.php. Data de consulta: 26 setiembre 2022.
  7. ↑ URL de la referencia: https://www.cnn.com/2021/02/11/us/chien-shiung-wu-stamp-scn/index.html. Data de consulta: 26 setiembre 2022.
  8. ↑ Afirmao en: idRef. Identificador de referencia de idRef SUDOC: 031607241. Data de consulta: 23 mayu 2020. Editorial: Agencia Bibliográfica de Enseñanza Superior. Llingua de la obra o nome: francés.
  9. ↑ Afirmao en: catálogu de la Biblioteca Nacional Checa. Identificador NKCR AUT: ntk20211109653. Data de consulta: 8 marzu 2023.
  10. ↑ URL de la referencia: https://fi.edu/en/awards/laureates/chienshiung-wu.
  11. ↑ URL de la referencia: http://www.nasonline.org/programs/awards/comstock-prize-in-physics.html. Data de consulta: 7 ochobre 2018.
  12. ↑ URL de la referencia: https://www.science.org/content/article/postage-stamp-honor-female-physicist-who-many-say-should-have-won-nobel-prize.
  13. ↑ URL de la referencia: https://www.aps.org/programs/honors/prizes/bonner.cfm. Data de consulta: 18 febreru 2022.
  14. ↑ URL de la referencia: https://wolffund.org.il/chien-shiung-wu/.
  15. ↑ URL de la referencia: http://www.moe.gov.cn/s78/A22/xwb_left/moe_829/tnull_44386.html. Data de consulta: 11 abril 2019. Llingua de la obra o nome: chinu. Editorial: Ministerio de Educación de la República Popular China.
  16. ↑ URL de la referencia: https://www.witi.com/halloffame/.
  17. ↑ URL de la referencia: https://www.womenofthehall.org/inductee/chienshiung-wu/.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 Afirmao en: nobelprize.org. Identificador de nominación de persona al Premio Nobel: 10859. Editorial: Fundación Nobel. Llingua de la obra o nome: inglés.
  19. ↑ URL de la referencia: http://www.nasonline.org/member-directory/deceased-members/48916.html. Data de consulta: 25 febreru 2018.
  20. ↑ Chiang, T.-C. (27 de payares de 2012). «Inside Story: C S Wu – First Lady of physics research». CERN Courier. Consultáu'l 5 d'abril de 2014.
  21. ↑ (en castellanu) ciencia/ 10 increíbles muyeres de la ciencia. Culturizate. 20 de setiembre de 2017. http://www.culturizate.com/10-increibles-muyeres-de-la ciencia/. Consultáu'l 10 de xunu de 2018. 
  22. ↑ Benczer-Koller, Noemie. «Chien-Shiung Wu, 1912–1997» (PDF). National Academy of Sciences.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 McGrayne, 1998, p. 254–260.
  24. ↑ Chiang, 2014, páxs. 15–19.
  25. ↑ «吴健雄» (chinu). China Network. Archiváu dende l'orixinal, el 3 de payares de 2015. Consultáu'l 16 d'agostu de 2015.
  26. ↑ «Chien-Shiung Wu: Courageous Hero of Physics». Scientific American. 15 d'ochobre de 2013. http://blogs.scientificamerican.com/guest-blogue/2013/10/15/channeling-ada-lovelace-chien-shiung-wu-courageous-hero-of-physics/. Consultáu'l 17 d'ochobre de 2013. 
  27. ↑ 27,0 27,1 Chiang, 2014, páxs. 30–31.
  28. ↑ «Chien-Shiung Wu 1912–1997». Biographical Memoirs (National Academy of Sciences). 2009. http://www.nasonline.org/publications/biographical-memoirs/memoir-pdfs/wu-chien-shiung.pdf. Consultáu'l 5 May 2015. 
  29. ↑ Chiang, 2014, páxs. 31–34.
  30. ↑ «Chien-Shiung Wu: Courageous Hero of Physics». Scientific American. 15 d'ochobre de 2013. http://blogs.scientificamerican.com/guest-blogue/2013/10/15/channeling-ada-lovelace-chien-shiung-wu-courageous-hero-of-physics/. Consultáu'l 17 d'ochobre de 2013. 
  31. ↑ Ursula Lamb, UA historien, dies at 82. 21 d'agostu de 1996. Archivado del original el 5 d'abril de 2015. https://archive.today/20150405025057/http://wc.arizona.edu/papers/90/1/16_1_m.html. 
  32. ↑ Chiang, 2014, p. 172.
  33. ↑ «The Continuous X-Rays Excited by the Beta-Particles of Plantía:Chem». Physical Review 59 (6):  páxs. 481–488. March 1941. doi:10.1103/PhysRev.59.481. Bibcode: 1941PhRv...59..481W. 
  34. ↑ «Radioactive Xenons». Physical Review 67 (5–6):  páxs. 142–149. March 1945. doi:10.1103/PhysRev.67.142. Bibcode: 1945PhRv...67..142W. 
  35. ↑ 35,0 35,1 Wang, 1970–80, p. 365.
  36. ↑ Chiang, 2014, p. 66.
  37. ↑ Chiang, 2014, páxs. 95–96.
  38. ↑ Chiang, 2014, p. 114.

Enllaces esternos

editar














Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Chien-Shiung_Wu&oldid=4275107»