Massachusetts

Massachusetts (The Commonwealth of Massachussets) ye un estáu de los Estaos Xuníos, parte de la rexón de Nueva Inglaterra. Massachusetts yera una de les 13 colonies orixinales que llucharon escontra'l gobiernu británicu na Revolución Americana. El censu poblacional de Massachusetts en 2008 yera 6.497.967 persones. Llenda'l norte con New Hampshire y Vermont, al este col Océanu Atlánticu, al sur con Rhode Island y Connecticut, y al oeste con Nueva York. Boston ye la capital del estáu y la ciudá más grande. Hai 30 universidaes.

Massachusetts
Bandera de Massachusetts (es)
Alministración
País	Estaos Xuníos d'América
ISO 3166-2	US-MA
Tipu d'entidá	Estaos d'Estaos Xuníos
Capital	Boston
Gobernadora de Massachusetts	Maura Healey
Nome llocal	Commonwealth of Massachusetts (en)
Llingües oficiales	inglés
División	ver condáu de Barnstable, condáu de Berkshire, condáu de Bristol, condáu de Dukes, condáu d'Essex, condáu de Franklin, condáu de Hampden, condáu de Hampshire, condáu de Middlesex, condáu de Norfolk, condáu de Plymouth, condáu de Suffolk, condáu de Worcester y Nantucket (es)
Xeografía
Coordenaes	42°18′N 71°48′W
Superficie	27336 km²
Llenda con	Rhode Island, Connecticut, Nueva York, Vermont y New Hampshire
Puntu más altu	Monte Greylock (es)
Puntu más baxu	Océanu Atlánticu
Altitú media	150 m
Demografía
Población	7 029 917 hab. (1r abril 2020)
Densidá	257,17 hab/km²
Viviendes	2 646 980 (31 avientu 2020)
Más información
Estaya horaria	Horariu del este de Norteamérica y America/New_York (es)
Fundación	6 febreru 1788
mass.gov

Historia

La población orixinaria del territoriu yeren delles tribus de la familia llingüística algonquina: Wampanoag, Nauset, Nipmuc, Pocomtuc, Mahican, y Massachusett. La so esistencia camudó pa siempre pola llegada de los Padres Pelegrinos (Pilgrims) que desembarcaron del Mayflower, no qu'ellos llamaron New Plymouth y anguaño ye Plymouth, el 21 d'avientu de 1620. Pocos años dempués fórmase, col envís d'esplotar el territoriu, una compañía privilexada, la Massachusetts Bay Colony, con colonos puritanos que fundaron Boston el 17 de setiembre de 1630. Pronto hubo problemes d'intolerancia relixosa ente estes xentes qu'emigraran pa escapar precisamente d'esi tipu de persecuciones, y asina ún d'ellos, Roger Williams, emigró al norte y fundó Providence (1636), que foi'l guañu del actual estáu de Rhode Island.

Nos sieglos XVII y XVIII la colonia, amás de conocer delles guerres escontra les tribus natives y escontra la colonia de Nueva Francia (anguaño Quebec), espolletó económica y culturalmente. Nel 1639 fundóse'l Harvard College, y en 1704 entamó a espublizase'l que foi'l primer periódicu (selmanariu nesti casu) que apaeció regularmente nes colonies ingleses d'América, el The Boston News-Letter. La colonia foi tamién centru d'una importante actividá política, y la primera na qu'entamó'l descontentu col dominiu británicu.

El malestar foi medrando y tuvo'l so momentu cimeru no que se conoz como El Motín del Té (Boston Tea Party). Pol Acta del Té de 1773 los territorios americanos foron obligaos a pagar impuestos por importar dellos productos (ente ellos, el té) de la metrópolis. Esto creó un malcontentu nes colonies qu'acabó españando en Boston. El 16 d'avientu de 1773 los colonos tiraron al mar 45 tonelaes de té que llegaran al puertu nes bodegues de trés barcos de la Compañía Británica de les Indies Orientales. La rempuesta de les autoridaes foi la represión: el boicot de los colonos a los productos británicos fizo que'l gobiernu inglés cerrara'l puertu pa impedir el comerciu de la colonia hasta que pagaran lo que teníen estrozao. El Parllamentu, amás, aprobó otres lleis (el conxuntu d'elles ye conocíu como Lleis Intolerables o Intolerable Acts) qu'alteriaben el statu quo institucional, reforzando'l control británicu sobre les colonies.

Les protestes crecieron, y les colonies convocaron el Primer Congresu Continental, que-y pidió al rei que retirara eses lleis. Pedíen tamién que'l control de los asuntos internos de los territorios fora decidíu n'América, ensin intervención metropolitana. La falta de rempuesta inglesa fizo que la situación s'engafara hasta qu'españó la guerra en Lexington, cerca de Boston, en 1775. Pocos años dempués, en 1780, los representantes de los colonos aprobaron la Constitución de Massachussets, la primera d'ente les de les colonies americanes y la que lleva más tiempu funcionando ensin interrupción en tol mundu. En 1787 ratificóse tamién la Constitución federal d'Estaos Xuníos.

El 15 de marzu de 1820 los territorios más septentrionales de la colonia dixebráronse d'ella pa formar l'estáu de Maine. La perda d'esos territorios, nostante, foi compensada pol ésitu económicu del territoriu, ún de los más industrializaos de los Estaos Xuníos nel sieglu XIX. El so paisaxe entamó a poblase de fábriques (sobremanera de ropa y zapatos), que llevaron a Massachusetts a munchos inmigrantes que contribuyeron a que l'estáu tuviera un gran desarrollu tanto económicu como social. Foi'l ñeru del abolicionismu al abolir la esclavitú yá en 1783, y el primer estáu que tuvo un reximientu de soldaos negros. El so sistema educativu, d'otra banda, yera'l modelu nel que miraben les otres colonies.

Na primer metá del sieglu XX la so riqueza amenorgó, porque munches de les compañíes que s'asentaben nella marcharon pal Sur de los Estaos Xuníos, y la Gran Depresión foi dura de llevar nesti estáu que volvería a espolletar económicamente dempués de la Segunda Guerra Mundial. Acabada esta, instaláronse nelli un bon númberu d'empresas d'alta teunoloxía qu'aprovechaben el bon nivel académicu de los estudiantes que salíen de los elitistes colexos universitarios de la redolada de Boston. Les árees suburbanes entamaron a medrar perdayuri, y ficiéronse necesaries grandes obres públiques p'articular el territoriu. La más principal d'elles ye'l túnel de más de 5 km conocíu como The Big Dig.

Nos últimos años una nueva fonte de riqueza contribúi a aumentar la renta del estáu: el turismu. Boston o Plymouth, pero tamién la península de Cape Cod, son los destinos principales de los visitantes d'esti estáu que sigue, más de 200 años dempués de llevantase escontra los ingleses, a la cabeza de les conquistes sociales nos Estaos Xuníos. Así, foi'l primer estáu n'aprobar les bodes ente persones del mesmu sexu (2004) y aprobó en 2008 una llei que descriminaliza la posesión de marihuana.

Mayflower in Plymouth Harbor, pintáu por William Halsall en 1882

Parllamentu de Massachusetts

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Massachusetts.

• Datos: Q771
• Multimedia: Massachusetts