Color primariu

Considérase color primariu, antes llamáu color primitivu, a los color que nun se puede llograr por aciu l'amiestu de nengún otru color. Este ye un modelu idealizáu, basáu na respuesta biolóxica de les célules receptores del güeyu humanu (conos) ante la presencia de ciertes frecuencies de lluz y les sos interferencies.

Base biolóxica

Los colores primarios nun son una propiedá fundamental de la lluz, sinón un conceutu biolóxicu, basáu na respuesta fisiolóxica del güeyu humanu. Fundamentalmente, la lluz blanco ye un espectro continuu de llonxitúes d'onda, lo que significa qu'en realidá puede esistir un númberu indefiníu de colores, solamente llindáu pola sensibilidá del güeyu. Sicasí, un güeyu humanu normal solo contién tres tipos de receptores, llamaos conos L, M y S. Estos respuenden a llonxitúes d'onda específiques de lluz colorada, verde y azul. Les persones y los miembros d'otres especies que tienen estos trés tipos de receptores llámense tricrómatas. Anque la sensibilidá máxima de los conos nun se produz esautamente nes frecuencies RVA, escuéyense estos colores como primarios yá que con ellos ye posible aguiyar los trés receptores de color de manera cuasi independiente, apurriendo una gama especialmente amplia.

Pa xenerar rangos de color óptimos pa otres especies distintes a los seres humanos tendríense qu'usar colores primarios aditivos distintos. Por casu, pa les especies conocíes como tetracrómatas, con cuatro receptores de color distintos, utilizaríense cuatro colores primarios (como los humanos solo pueden ver hasta 400 nanómetros (violeta), pero los tetracrómatas pueden ver parte del ultravioleta, hasta los 300 nanómetros aproximao; esti cuartu color primariu taría asitiáu nesti rangu y probablemente sería vistu como un magenta espectral puru, en llugar del magenta que vemos, correspondiente a una interferencia ente les llonxitúes d'onda del colloráu y l'azul). Munches aves, inseutos y marsupiales son tetracrómatas, y según dellos estudios suxirióse que delles muyeres tamién herieden esta capacidá de visión,^[1]^[2] yá que tienen receptores adicionales pal mariellu. Per otru llau, la mayoría de los mamíferos tienen solu dos tipos de conos receptores de color, y polo tanto son dicrómatas; pa ellos, solo hai dos colores primarios, de la mesma manera qu'asocede coles persones que tienen el defectu xenéticu que causa'l daltonismu nos sos distintos graos, nel cual los conos L y M desenvolver de manera incorreuta y torguen la perceición de matices de colloráu y verde.

Colores primarios na lluz (RGB)

Amiestu aditiva usando 3 reflectores pa cada color primariu.

La tríada colloráu-verde-azul, conocida tamién como RGB (Red, Green, Blue) o RVA (n'español) considérase idealmente como'l conxuntu de colores primarios de la lluz, yá que con ella, pueden representase una gama bien amplia de colores visibles; l'amiestu de los trés n'iguales intensidaes (adición) resulta en grises claros, que tienden idealmente al blancu.

Na síntesis aditiva, l'amiestu de los colores primarios ideales da les siguientes resultaos:

Verde + azul = Cian
Colorado + azul = Magenta
Colorado + verde = Mariellu
Colloráu + azul + verde = Blanco

Colores primarios nel pigmentu (CMYK)

Colores primarios y secundarios según el modelu d'amiestu sustractiva

Na síntesis sustractiva, los trés colores primarios son la tríada cian - magenta - mariellu, conocíes igualmente poles sos sigles CMYK (del inglés Cyan, Magenta, Yellow y BlacK); el so amiestu en partes iguales (sustracción) da orixe a tonalidaes grises escures, que tienden -nel modelu ideal- al negru. L'amiestu de los colores primarios da les siguientes resultaos ideales na síntesis sustractiva:

Magenta + mariellu = Colloráu
Cian + mariellu = Verde
Cian + magenta = Azul
Cian + magenta + mariellu = Negru

Reciprocidá ente CMY y RGB

Según los dos modelos ideales, dambos esquemes de color tienen una clara correspondencia: los colores secundarios del modelu RGB son los colores primarios de CMYK, y viceversa. Magar esto ye ciertu nel planu teóricu y puede considerase válidu hasta ciertu puntu, na práutica ye imposible de consiguir, una y bones la perceición del color ye una función biolóxica y non una propiedá física de la lluz; amás, ye práuticamente imposible na realidá llograr pigmentos y lluces totalmente puros, y cualquier amiestu, ensin importar que seya sustractiva o aditiva, ye realmente un fenómenu d'interferencia percibida como una falsa tonalidá pol güeyu, y non un cambéu real na frecuencia de la lluz. Por esta razón, ye bien pocu probable llograr una correspondencia absoluta pa cada color ente dambos modelos, y si esto fai necesariu tien de faese usu de métodos qu'asemeyen la perceición visual p'averar una respuesta ente dambos modelos, lo cual ye'l campu d'estudiu de la colorimetría.

Historia

Dispersión de la lluz nun prisma, base pa la teoría de Newton.

La idea del amiestu de colores esistía dende l'antigua Grecia; sicasí, la teoría de la esistencia de colores primarios y los sos derivaos foi desenvuelta por Isaac Newton y publicada nel so llibru Opticks de 1704. Newton plantegaba que —al igual que les notes musicales— esistíen siete colores básicos na lluz, dándo-y total relevancia a los tonos que más resaltaben nel espectru d'un prisma, lo cual idealizaba'l modelu ensin tener en cuenta que nel fenómenu de la dispersión de la lluz esiste una gradación tonal, correspondiente a una distribución uniforme de rangos de frecuencia.

Rueda de color de Goethe, tomada del so llibru Teoría de los colores de 1810.

Darréu, la Escuela Francesa de pintura nel sieglu XVIII, sofitada nel modelu -más románticu que científicu- estudiáu por Johann Wolfgang von Goethe y descrita nel so llibru Teoría de los colores de 1810, creó'l Modelu RYB. Pa Goethe, los colores teníen de representar les sensaciones básiques, y por ello representó una carta de seis colores, ente primarios y secundarios.

Síntesis aditiva de color, propuesta por James Clerk Maxwell

Darréu, tres el desenvolvimientu del impresionismu nel sieglu XIX, les investigaciones sobre la naturaleza ondulatoria de la lluz y la perceición visual humana, estudiaos mientres los sieglos XIX y XX, atopáronse les pistes pa determinar con mayor precisión un grupu más cercanu al ideal de colores primarios, atopando que nel amiestu sustractiva l'azul y el colloráu son aproximamientos bastante imprecises, yá que éstos pueden llograse al traviés del amiestu de dellos tintes y los sos amiestos xeneren tonos de poca lluminosidá, consideraos como impuros o puercos. D'esta manera, el cian determinóse como un meyor sustitutu pal azul, y el magenta reemplazando en candia, dando orixe al modelu de síntesis sustractiva de color actual, que reemplaza al modelu RYB. Amás d'ello, coles investigaciones de James Clerk Maxwell alrodiu de la síntesis de color perfecciona'l conocencia alrodiu de la síntesis aditiva de color, y afayar que los modelos d'amiestu sustractiva y aditiva son aproximao recíprocos, dando pasu a la plena adopción de dambos na redolada industrial, na cual síguense aprovechando hasta l'actualidá pa toles téuniques qu'esixan representación de color, ente les cualos figuren la televisión, la fotografía, la impresión, litografía ófset y polo xeneral la industria de les artes gráfiques.

Finalmente, y por razones práutiques (ente les cualos figura la economía de tintes) nel amiestu sustractiva (cian-magenta-mariellu) añader el pigmentu negru, de normal más baratu de producir ya ideal pa la impresión de testu, llegando al modelu de color CMYK. Adicionalmente, p'aprovir un rexistru más fiel del color en delles tonalidaes crítiques (como'l cielu azul claro en delles imáxenes), añader amás variaciones de les tintes cian y magenta de menor intensidá, compuestos direutamente na tinta, lo cual dexa faer gradaciones tonales más delicaes d'estos dos colores; esta variación ye conocida como CcMmYK, y utilízase n'imprentadores calidable fotográfica y en dellos procesos litográficos previu a la separación por semitonos.

Modelu tradicional de coloración (RYB)

Aproximamientu de los colores primariu y secundariu según el modelu RYB.

Tamién llamáu Modelu de color RYB (del inglés Red, Yellow, Blue, colloráu, mariellu, azul) ye un modelu tradicional de síntesis sustractiva de color, precursor del modelu CMY(K), y que se remonta al sieglu XVI. Nél, considérense primarios los colores coloráu, mariellu y azul. De la mesma, esti modelu describe como colores secundarios al verde, naranxa y moráu.

Gracies al desenvolvimientu de los pigmentos sintéticos, esti modelu foi movíu totalmente na industria pol modelu CMYK (el cual ye la so correición), anque se sigue aplicando —por tradición— nes escueles de belles artes (artes visuales, diseñu gráficu) y apaez tamién frecuentemente dientro de la educación básica.

L'adopción del modelu CMYK acelerar na industria gracies a la informática y a la industria litográfica; el software de los ordenadores ye yá correspondiente col modelu más modernu, y ye bien difícil atopar referencies al modelu RYB na edición dixital, a pesar d'ello, munchos profesionales en belles artes o los sos derivaos nun reconocen dichu cambéu, y más bien considerar una disyuntiva solamente a tener en cuenta cuando s'aplica industrialmente.

Colores secundarios y terciarios

El conceutu de colores secundarios y terciarios tien el so orixe na teoría del arte. Un color secundariu ye'l llográu por aciu l'amiestu de dos colores primarios en proporciones iguales. De la mesma forma, al entemecer un primariu col so secundariu produzse un color terciariu. Si un primariu entemecer col so complementariu secundariu fórmase un color que ta formáu polos trés primarios en proporciones de 50+25+25, y por cuenta del so aspeutu puerco o apagáu llámase-yos comúnmente tierres.

Ver tamién

Bibliografía

↑ Backhaus, Kliegl & Werner « Color vision, perspeutives from different disciplines» (De Gruyter, 1998), páxs.115-116, section 5.5.
↑ Pr. Mollon (Cambridge university), Pr. Jordan (Newcastle university) « Study of women heterozygote for colour difficiency» (Vision Research, 1993)

[1] Backhaus, Kliegl & Werner « Color vision, perspeutives from different disciplines» (De Gruyter, 1998), páxs.115-116, section 5.5.

[2] Pr. Mollon (Cambridge university), Pr. Jordan (Newcastle university) « Study of women heterozygote for colour difficiency» (Vision Research, 1993)

[1]

[2]