Wikipedia

El Chavo del 8

serie de televisión de Méxicu

El Chavo del 8 ye una serie de televisión comedia de situación risible mexicana creada y protagonizada por Roberto Gómez Bolaños, producida por Televisión Independiente de Méxicu (más tarde, Televisa). Foi emitida per primer vegada'l 20 de xunu de 1971 por Canal 8.[1]

El Chavo del 8
Datos
Títulu orixinal El Chavo del Ocho
Xéneru comedia de situación
País d'orixe Bandera de Méxicu Méxicu
Idioma orixinal castellanu mexicanu
Direición Enrique Segoviano
Númberu de temporaes 8
Númberu d'episodios 290
Llista d'episodios Anexo:Episodios de El Chavo del 8 (es) Traducir
Repartu
Primer emisión 26 de febreru de 1973
Última emisión 7 de xineru de 1980
Emisora orixinal Televisión Independiente de México (es) Traducir
Galavisión
UniMás (es) Traducir
Productora Televisa
Distribuidora Televisa
Obres rellacionaes El Chavo animado (es) Traducir
Premios
Web oficial
Cambiar los datos en Wikidata

El programa trata sobre les vivencies d'un grupu de persones qu'habiten nuna vecindá mexicana onde'l so protagonista, el Chavo, lleva a cabu travesuras xunto colos sos amigos que causen tracamundios y discutinios ente los mesmos vecinos, polo xeneral de tonu risible. El guión surdió d'un sketch escritu por Gómez Bolaños onde un neñu probe d'ocho años alderica con un vendedor de globos nun parque.[2] Emprestóse-y una mayor importancia al desenvolvimientu de los personaxes, a los cualos asignóse-yos una personalidá distintiva. Dende un empiezu, el so creador contempló que El Chavo taría empobináu al públicu adultu, non al infantil, entá cuando se tratara d'adultos interpretando a neños.[1] El repartu principal tuvo integráu por Gómez Bolaños, Ramón Valdés, Carlos Villagrán, María Antonieta de las Nieves, Florinda Meza, Rubén Aguirre, Angelines Fernández y Édgar Vivar, qu'interpretaron al Chavo, Don Ramón, Quico, la Chilindrina, Doña Florinda, el profesor Jirafales, Doña Clotilde y el señor Barriga, respeutivamente. La direición y producción de la serie recayeron en Enrique Segovianu y en Carmen Ochoa.

L'ésitu de El Chavo del 8 foi tal que, pa 1973, yera tresmitíu en dellos países de Hispanoamérica y tenía altos índice d'audiencia televisiva.[3] Envaloróse qu'en 1975 yera vista por más de 350 millones de televidentes cada selmana.[4] Dada la popularidá, el repartu realizó una xira internacional que tomó dellos de los países nos que se tresmitía los programa nesi entós, nuna serie de presentaciones onde baillaben y actuaben en direuto frente a un públicu.[5] En 1978, Villagrán dexó'l programa de forma definitiva por cuenta de conflictos con Gómez Bolaños al respeutive de l'autoría del personaxe de Quico,[1] y al añu siguiente fixo lo mesmo Valdés por cuenta de motivos personales. A pesar d'ello, esti postreru reincorporar al programa tiempu dempués. La última emisión de El Chavo del 8 como programa independiente diose'l 1 de xineru de 1980, anque siguió como parte de Chespirito hasta'l 12 de xunu de 1992.[4] Gómez Bolaños consideró que l'impautu de la serie n'otros países deber al ésitu previu de El Chapulín Colorado.[6]

Tocantes a la crítica, llogró una receición mayormente negativa nes sos primeres emisiones, yá que el so conteníu yera calificáu como «vulgar»,[7] «bobu ya insulsu», «enajenante»[1] y «non recomendable».[8] Unu de les temes que más crítiques negatives xeneró ye la violencia esplícita al traviés de los golpes ya insultos ente dalgunos de los personaxes.[9][10] Sicasí, otros medios aseguraron qu'un aspeutu positivu de El Chavo ye l'usu de situaciones universales» coles que l'audiencia puede identificase fácilmente, ensin importar la edá o nacionalidá del espectador.[11]

A pesar de la so conclusión a empiezos de los años 1990, la serie foi retresmitida de forma ininterrumpida en dellos países dende entós. Hasta 2011, teníase noción de venti países qu'entá la emitíen como parte de la so programación habitual.[4] En 2006 debutó El Chavo animáu, un programa d'animación basáu en El Chavo del 8 y producíu tamién por Televisa. El so ésitu, equiparable al del formatu orixinal, dexó que la franquicia espandiérase tocantes a mercadotecnia y productos comerciales. Televisa considerar como una de les marques más esitoses de la so propiedá.[12] Ente dellos productos derivaos del programa inclúyense'l llibru El diariu del Chavo del ocho (escritu por Gómez Bolaños y publicáu en 1995), el musical El Chavo animáu: show en vivu (estrenáu en 2010), un videoxuegu para Wii llanzáu en 2012, según aplicaciones pa Facebook y dispositivos móviles d'Apple. Tocantes a la cultura popular, El Chavo del 8 perduró como unu de los programes d'entretenimientu más reconocíos[13] y esitosos de la televisión hispanofalante.[14]

Xéneru y ambientación

El Chavo del Ocho ye una comedia de situación qu'enceta les interacciones d'un grupu de persones qu'habiten una vecindá. El protagonista, el Chavo, ye un neñu güérfanu que suel metese en problemes colos demás habitantes, ente ellos Don Ramón, Doña Clotilde y Doña Florinda, por cuenta de tracamundios, a distracciones o a les sos travesuras. Ende convive tamién colos sos amigos Quico y la Chilindrina. Con frecuencia atopar nun barril de madera que s'alluga nel patiu de la vecindá (al que s'acostuma meter, cuasi siempres, dempués de que Don Ramón lo cute na cabeza). Cada capítulu fai usu de chancies, slapstick, ironía, cómicu de repetición risibles de repetición y situaciones gracioses nes que el repartu arréyase. Tamién s'inclúi l'usu de rises grabaes pa dar énfasis nes escenes risibles. La trama trescurre na so gran mayoría nel patiu d'una vecindá, onde s'aprecia un barril y un llavaderu. En dicha vecindá habiten la mayoría de los personaxes principales, sacante'l señor Barriga, el so fíu Ñoñu, Godínez, el profesor Jirafales y Popis. Reparar tamién, a primer instancia, el departamentu 14 onde moren Quico y Doña Florinda, y xusto a los so derecha atopa el cuartu 71, llar de Doña Clotilde, y el departamentu 72, onde viven Don Ramón y la so fía la Chilindrina. Magar esisten unes escaleres que conducen al departamentu 23, l'interior d'este poques vegaes viose. Hai tamién na vecindá una fonte, a la cual llégase al travesar un pasiellu allugáu ente los apartamentos 71 y 72.

Hai segmentos qu'asoceden n'otros llugares ayenos a la vecindá, tal ye'l casu d'un amenorgáu predio onde, n'unu de los episodios, los personaxes aprienden a xugar fútbol americanu con Jirafales y Don Ramón, y n'Acapulco, al cual alleguen a pasar unes vacaciones. Esiste igualmente una escuela, a la qu'asisten los neños de la vecindá y onde imparte clases Jirafales. Sicasí, na serie namái se ve un aula y non tol edificiu como tal. N'otros capítulos apaecen el restorán de Doña Florinda, una peluquería onde nuna ocasión trabaya Don Ramón y la banqueta onde s'alluga la entrada a la vecindá (onde los neños deciden establecer un puestu d'agües fresques en dalguna ocasión, o onde Don Ramón instala un puestu provisional pa vender churros en dalgún intre).

Repartu

Protagonistes

  • Roberto Gómez Bolaños como El Chavo: ye'l protagonista, un neñu d'ocho años d'edá que llega a la vecindá dempués d'escapase d'un orfanatu, una vegada que'l so ma abandonar.[15] Magar acostuma metese nel interior d'un barril asitiáu cuasi na entrada de la vecindá, vive nel departamentu 8.[16] En nengún de los capítulos méntase'l so nome verdaderu. Unu de les sos traces carauterístiques ye la «garrotera», onde'l so cuerpu agazúpase y caltién paralizáu, ante situaciones de mieu. Quita tirándose-y -y agua frío.
  • Carlos Villagrán como Quico: ye un neñu de nueve años d'edá,[17] que'l so nome verdaderu ye Federico. N'unu de los capítulos méntase que'l so padre yera marineru, polo qu'él acostuma vistir siempres una indumentaria reminiscente a él. Vive nel departamentu 14 xunto cola so madre Doña Florinda. Ye xeneralmente presumíu y envidiosu coles mesmes, polo que suel tener conflictos colos demás neños de la vecindá.
  • María Antonieta de las Nieves como la Chilindrina: ye la fía de Don Ramón, una neña traviesa, peza ya intelixente» de 8 años, y amiga del Chavo y de Quico. Ta namorada del primeru, polo que anda a la tema con Paty, interés románticu del Chavo n'unu de los episodios.[18]
  • Ramón Valdés como Don Ramón: vive nel apartamentu 72 de la vecindá, xunto cola so fía la Chilindrina. Ta desemplegáu y tien una delda de 14 meses de renta col señor Barriga, asina qu'intenta safalo tan llueu lo ve llegar a la vecindá.
  • Florinda Meza como Doña Florinda: ye la madre de Quico, una muyer sobeyosa, arrayante y altanera» que suel faer de menos a los sos vecinos por cuestiones económiques, refiriéndose a éstos como «canaya».[18] Ta namorada del profesor Jirafales.
  • Rubén Aguirre como'l Profesor Jirafales: ye'l maestru de la escuela primaria a la qu'asisten los neños de la vecindá. Tien una rellación romántica con Doña Florinda. Una de les sos espresiones más carauterístiques ye «¡Ta, ta, ta, taaaa, tá!» al enoxar. La so llarga estatura suel ser motivu de chistes y burlles ente'l Chavo y los sos amigos.
  • Édgar Vivar como'l Señor Barriga: ye'l dueñu de la vecindá a la qu'allega a cobrar la renta de los inquilinos. Na mayoría de los capítulos, el Chavo acostuma a recibilo con un golpe». Por cuenta de la so obesidá, ye oxetu constante de burlles per parte de los demás.
  • Angelines Fernández como Doña Clotilde: ye una señora soltera qu'habita nel departamentu 71, a la que los neños de la vecindá suélen-y dicir «la bruxa del 71», por cuenta del so excéntrico comportamientu (por casu, tener un perru llamáu Satanás, o realizar una sesión espiritista n'unu de los capítulos).[18] Ta namorada de Don Ramón.

Otros personaxes

Ver tamién: Personaxes d'El Chavo

Amás de los anteriores, esisten otros personaxes recurrentes en El Chavo del 8, na so mayoría interpretaos polos mesmos actores del repartu principal. Ente ellos figuren Ñoñu (interpretáu por Vivar), fíu del Señor Barriga, que suel dir a la vecindá pa xugar col Chavo, Quico y la Chilindrina. Al igual que'l so padre, tien obesidá lo que provoca les burlles de los sos compañeros na escuela. La Popis (encarnada por Meza), ye la sobrina de Doña Florinda, una neña que siempres va acompañada d'una muñeca a la que llama Serafina, y que ye gangosa. Estudia na mesma escuela que los otros neños de la vecindá. Con menor frecuencia tamién apaecen, en dellos episodios, el Doctor Chapatín, un vieyu satíricu y burlesco» y el Chapulín Coloriáu,[19] dambos por Gómez Bolaños, según Doña Nieves, la bisagüela de la Chilindrina ya interpretada por De les Nieves. Igualmente n'unu de los capítulos apreciar a Don Federico (actuáu por Villagrán), como'l padre de Quico.

Tres la salida de Valdés en 1981, Raúl Chatu Padilla incorporar al programa y asumió'l rol de Jaimito el Carteru en 1982, un vieyu que s'encarga d'apurrir el corréu na vecindá (para más información, vease la seición Conflictu con Villagrán y muerte de Valdés). Horacio Gómez Bolaños, hermanu del creador del programa, encargar de Godínez, un neñu al que se-y ve solamente na escuela, y que suel ignorar la respuesta de la mayoría de les entrugues que'l profesor Jirafales fai-y nes clases. Otros personaxes incidentales inclúin a Gloria (por Maribel Fernández, Regina Torné y Olivia Leiva); Paty (por Rosita Bouchot y Ana Lilian de la Macorra); Don Román, primu de Don Ramón (por Germán Robles); Malicha, afiada de Don Ramón (por María Luisa Alcalá) y el señor Calvillo (por Ricardo de Pascual).

Historia

Antecedentes

En collaborando nel programa Cómicos y cantares como escritor y actor ocasional,[1] el mexicanu Roberto Gómez Bolaños, meyor conocíu pol llamatu de Chespirito, debutó na canal 8 (XEQTV) de la cadena Televisión Independiente de Méxicu cola serie El ciudadanu Gómez, onde actuaba xunto con Rubén Aguirre (qu'enantes participaba en El club del Chori). Magar esti tresmitir en 1968, Bernardo Garza Sada, propietariu de canal 8,[20] decidió retardar indefinidamente la so emisión con tal de tenela preparada pa una futura competencia con canal 2 (XEW-TV) de la cadena rival Telesistema Mexicanu».[1] El ciudadanu Gómez volvió a entamar les sos emisiones en 1970.[21]

Nesti ralu, el productor Sergio Peña, tamién del mesma canal, convidó a Gómez Bolaños al programa Sábados de la fortuna, que duraba ocho hores y que contenía segmentos de diverses temátiques, tales como actos de maxa, concursos y bailles. El so llabor ende consistió n'escribir nuevos sketches cómicos, de media hora de duración. Gran parte d'estos segmentos yeren conocíos por el mesmu creador como «chespirotadas», n'alusión al so llamatu.[1] Unu d'estos titulóse La mesa cuadrada, que más tarde adoptaría los nome Los supergenios de la mesa cuadrada. Ende actuaben Ramón Valdés como l'Inxenieru Ramón Valdés Tirado Alanís,[22][1] Aguirre como'l profesor Jirafales, Gómez Bolaños como'l doctor Chapatín y María Antonieta de las Nieves como la presentadora. Gómez Bolaños reparara l'actuación de Valdés nel filme El cuerpazo del delitu (1968), onde dambos compartíen creitos como parte del repartu,[23] ente que De les Nieves ingresara a Los supergenios en sustituyendo a Bárbara Ramson. Primeramente, emprestara la so voz pal doblaxe n'español de dellos personaxes como Eddie Munster, de The Munsters, y Wednesday Addams, de The Addams Family.[1]

Ente que El ciudadanu Gómez funcionaba como asonsaña a la política mexicana, Los supergenios consistía nuna parodia de los programes informativos, nel que tres personaje respondíen a entrugues lleíes por De les Nieves, mesmes que yeren unviaes pol públicu (en realidá, yeren parte del llibretu) y qu'encetaben temes populares d'esi entós. Dau l'ésitu de Los supergenios, los productores de la cadena aceptaron estendelo como programa independiente, que se tresmitió por dos meses en 1970.[22][1]

A pesar del ésitu de Los supergenios, el so creador decidió atayalo. Nel so llibru biográficu, Ensin querer queriendo (2006), el tamién comediante reveló:

Había un motivu poderosu: la constitución mesma del sketch [Los supergenios de la mesa cuadrada] esixía que munchos chistes fueren fayadizos al momentu, de cuenta que funcionara perbién nun programa como Sábados de la fortuna, que se presentaba en vivu, pos esto dexaba la mención de persones y acontecimientos actuales, pero perdía tal carauterística cuando'l productu almacenar mientres dos o tres selmanes pa constituyir la reserva necesaria de capítulos.[24]

Los supergenios dio orixe a Chespirito, un nuevu programa conformáu por dellos segmentos risibles ente ellos El Chapulín Colorado, Los Caquitos y Los chifladitos. Nesti postreru, Gómez Bolaños participaba nel rol estelar xunto con Aguirre. Por cuenta de que Aguirre robló un contratu temporal cola canal 2, el primeru tuvo qu'escurrir un nuevu sketch que fungiera como reemplazu de Los chifladitos. Este pasaría a denominase El Chavo.[25]

Guión y personaje

Yo nunca pretendí que la xente creyera que yéramos neños, sinón qu'aceptaren que yéramos adultos interpretando a los neños.
—Roberto Gómez Bolaños.[1]

Sobre la base d'otru sketch previu, Gómez Bolaños ellaboró l'esbozu de El Chavo con una trama atemporal (esto ye, ensin siguir una cronoloxía con dalguna otra hestoria) onde un neñu probe, de 8 años d'edá, aldericaba con un vendedor de globos nun parque. Él interpretaría al neñu, y l'otru personaxe recayería en Valdés.[2] «Cuando [Gómez Bolaños] ve l'aceptación y afaya que tien elementos de comedia bien curiosos, vuelve escribilo, pero yá con más forma [...] la clave foi metelos [a los personaxes] nuna vecindá onde hubo un potencial más grande y adulces armar [el conceutu central del programa]», según recordó'l so fíu Roberto Gómez Fernández.[4]

Los siguientes capítulos surdieron de manera similar, mientres usaba hestories que nun fueren consideraes enantes. Sicasí, quixo estremase de los personaxes de neños interpretaos hasta esi entós: «El retu nun yera senciellu [...] Porque toos (o siquier cuasi toos) fueron variantes diverses del clásicu Pepito, que la so gracia anicia precisamente en que ye un neñu, pero qu'actúa cola picardía propia del adultu», d'alcuerdu al propiu escritor nel so llibru biográficu. Na so perceición, el personaxe del Chavo tenía de ser unu «inocente ya inocente».[2] El conteníu de El Chavo taría empobináu «al públicu adultu, non al infantil».[1] La so fía Marcela Gómez Fernández reveló que dellos de los xestos y degomanes del protagonista proveníen d'ella y de los sos hermanos cuando yeren pequeños. D'acordies con Roberto Gómez Fernández: «el mio padre trató d'atopar valores universales infantiles, con personaxes que pudieren tener grandes contradicciones, elementos opuestos, asina surde la comedia [...] y eso saber perfectamente». Cabo añader que'l personaxe ye tamién conocíu como'l Chavo del 8 por cuenta de que la serie yera tresmitida nos sos entamos pela canal 8; Gómez Bolaños reveló entós que yera conocíu asina porque vivía nel departamentu 8 de la vecindá, y non nel barril onde solía metese comúnmente.[4]

Pal personaxe de Don Ramón, pensó nun individuu folgazán, incultu, comodino [...] pero posesor d'esa gracia natural qu'identifica al pícaru». Tocantes a la Chilindrina, la so apariencia física sería similar a la del Chavo al tener delles peques na so cara, pero na so personalidá tenía de figurar como «más traviesa ya intelixente qu'él». Pa dar esa impresión, optó por definir la como una neña ensin dientes y qu'usara antioyos. Inclusive, dio-y un sentíu de lideralgu sobre los demás neños de la vecindá.[23] El so nome provién d'un pan típico mexicanu que tien granes d'ajonjolí, reminiscente de les varies peques que tien el personaxe.[18] Doña Florinda yera l'estereotipu d'una muyer d'edá y que curia pocu del so arreglu personal» y la so sobrina, Popis, sería más bien «bobalicona». El términu «Doña» deber a la connotación d'un bon nivel social, según l'escritor. El personaxe de Quico, de la mesma, funcionaría como contraparte de les cualidaes del protagonista: «caprichosu, testarudo, consentíu y envidiosu». El so nome yera orixinalmente «Federico», pa enfatizar la última sílaba del mesmu («ricu»), sobre la base d'una de les sos carauterístiques na serie. Sicasí, conocer meyor pol llamatu de Quico. Gómez Bolaños rellacionar depués como'l fíu de Doña Florinda; sobre la so vistimienta de marineru, n'unu de los capítulos méntase que'l so padre yera marín y morriera cuando'l so barcu fundióse. Esa ye la causa de la so indumentaria habitual.[1] Nuna entrevista, Villagrán dixo que Enrique Segovianu propunxera delles de les frases y movimientos carauterísticos del so personaxe, incluyendo'l lloru.[26]

Hai que recordar que'l personaxe del profesor Jirafales, xunto col irregular doctor Chapatín, yá apaecía cola mayoría de les sos traces en Los supergenios, y nun se modificar enforma al respeutu. Si acasu una diferencia yera qu'en Los supergenios, Jirafales nun yera un profesor d'escuela, sinón «un suxetu intelectual y educao que resolvía les duldes de los sos compañeros». Pa El Chavo, adoptó'l rol de maestru de primaria y namoráu de Doña Florinda.[1] Aguirre suxirió utilizar la espresión «¡Ta, ta, ta, taaaaa, tá!», al recordar qu'unu de los sos profesores, Celayo Rodríguez, solía dicir una frase similar al enoxase.[27] Plantegóse adicionalmente que'l señor Barriga fuera'l dueñu de la vecindá, al que fadien los neños cada vez que llega a cobrar la renta de los inquilinos, y la so versión infantil recayó nel so fíu Ñoñu. De primeres nun tenía apellíu; esti usar en referencia a l'apariencia física del actor.[1] La bruxa del 71, o Doña Clotilde, concibiérase como una «picotera solterona», y finalmente'l rol de Godínez yera «el que menos estudiaba» de tolos neños.[21]

Primeres emisiones y popularidá

Surdíu primeramente como segmentu de Chespirito, El Chavo del Ocho llogró la so propia serie de media hora de duración y consistente nun capítulu per selmana, tresmitíu en «horariu estelar».[3] Ante esto, Gómez Bolaños adquirió escenografía y demás utilería pa recrear la vecindá onde habiten los personaxes del sketch, y empezó les audiciones pa contratar a otros actores. Amás d'Aguirre, De les Nieves[28] y Valdés, que yá collaboraben con Gómez Bolaños dende años anteriores, contratar a Florinda Meza, que participaba na serie de comedia La media naranxa.[23] Per mediu d'Aguirre, conoció a Carlos Villagrán, quien actuaba nun programa presentáu pol primeru. Particularmente, contratar una vegada que Gómez Bolaños reparó un sketch onde interpretaba al moñecu d'un ventrilocuo; el so nome yera Pirolo, y dende ende Villagrán yá «enchía les sos mocaes» p'apurri-y más comedia a la so actuación. Gómez Bolaños comparó'l so estilu col del francés Henri Bergson y la so filosofía de «la humanización de lo mecánico y la mecanización de lo humano».[21] Villagrán apurrió tamién el carauterísticu lloru de Quico, heredáu del personaxe d'una vieya llamada Lola Mento, nel programa El club del Chori.[1] Nacho Brambila, amigu de Gómez Bolaños, encamentó-y al médicu Edgar Vivar pa El Chavo.[21] El mesmu actor dixo que la so incorporación fuera «daqué totalmente non entamáu, gustábame ver teatru y cine, pero nunca pensé tar nesti proyeutu».[4] Per otra parte, la española Angelines Fernández yá yera conocida poles sos actuaciones nel cine español.[1][29] Otros actores que llegaron a participar dacuando nel programa fueron Ofelia Guilmain, Germán Robles, Héctor Bonilla, Rogelio Guerra, ente otros.[21]

El primer capítulu de la serie El Chavo del Ocho tresmitióse'l 20 de xunu de 1971.[1] El sketch más antiguu del que se tien noción ye «El ropavejero», grabáu en 1971. Equí apaecen solamente Valdés, De les Nieves y Gómez Bolaños nos sos correspondientes personaxes. Nun foi sinón hasta'l capítulu «La fiesta de la bona vecindá» qu'apaecieron dalgunos de los personaxes principales restantes. Amás, en «Los muebles de don Ramón», el personaxe del Sr. Barriga entá nun tenía esi apellíu, polo que se refieren a él como «el señor». Esti capítulu se regrabó en 1972.[30] Apenes dos años dempués de la so apaición, El Chavo del Ocho yá se tresmitía en dellos países de Hispanoamérica y cuntaba con altos índices d'audiencia televisiva.[3]

En 1972, yera'l programa más esitosu de la canal 8,[1] polo que, al añu siguiente, l'empresariu Emilio Azcárraga Milmo convidó a Gómez Bolaños por que El Chavo y los sos demás programes, tresmitíos na canal 8, incorporar a la canal 2. Coles mesmes, garantizó-y un meyor salariu del que ganaba nesi entós. El comediante nun aceptó la propuesta, aduciendo que tenía un contratu robláu en canal 8 que tenía de cumplir.[1][31] En 1974 Telesistema Mexicanu (canal 2) y Televisión Independiente de Méxicu (canal 8) fundir pa dar llugar a Televisa, entós el programa empezó a tresmitise na canal 2.[1]

En 1973, la canal 13 (XHDF-TV) contrató a De les Nieves como presentadora del programa Pampa Pipiltzin. La so ausencia de El Chavo foi esplicada por Don Ramón n'unu de los capítulos, onde reveló que se fora a estudiar a Guanajuato, sol amparu d'unes tíes».[32] A manera de solución por cuenta de la so salida, incorporar a la Popis, personaxe que sería interpretáu por Meza.[33] Más d'un añu dempués, De les Nieves reincorporar al repartu de la vecindá.[32]

D'alcuerdu al periódicu Excélsior, en 1975 la serie yera vista por más de 350 millones de televidentes cada selmana, y llogró hasta 55 y 60 puntos de cuota de pantalla.[4] El repartu principal empezó a realizar xires per otros países a partir de 1977, nes qu'actuaben y baillaben frente a una audiencia.[5] Visitaron dellos sitios como l'Estadiu Nacional de Chile en doble función nun solu día, nes qu'enllenaron la cortil con capacidá pa 80 000 persones, y nel Anfiteatru de la Quinta Vergara,[1][34] el Poliedru de Caracas, en Venezuela,[34] l'auditoriu Luna Park, en Buenos Aires, Arxentina (onde tuvieron per una selmana), y otros escenarios del mesmu país como los estadios Malvinas Argentinas, Jorge Luis Hirschi y Mario Alberto Kempes,[35] el Coliséu Amauta, en Perú, nel estadiu Ramon Tahuichi Aguilera en Santa Cruz, Bolivia, en Panamá (nun eventu al qu'asistieron tamién dellos políticos, ente ellos l'entós presidente Demetrio Laques), según San Xuan,[36] Ponce y Mayagüez en Puertu Ricu, el Madison Square Garden n'Estaos Xuníos, San Pedro Sula, Honduras, Guatemala, El Salvador, Nicaragua, Costa Rica, Ecuador, Uruguái, Paraguái y la Casa de Gobiernu de Colombia.[34][37]

Conflictu con Villagrán y muerte de Valdés

En 1978, Villagrán dexó el repartu del programa pa empezar el so propiu espectáculu col personaxe de Quico, pa lo cual solicitó-y autorización a Gómez Bolaños, quien aportó.[38] Sicasí, tiempu dempués el primeru consideró que'l personaxe yera de la so autoría y demandó a Gómez Bolaños. La resultancia foi favorecedor pa Chespirito.[39] Más tarde, Villagrán dixo que la so salida del repartu deber a problemes de «celos y envidia» ente'l so personaxe y el del Chavo. D'alcuerdu a Vivar, esti postreru solía escribir los meyores chistes de la serie pa Quico, pos sabía de la so popularidá na audiencia. A pesar del conflictu col creador de la serie, Villagrán grabó los sos últimos capítulos colos sos compañeros en 1978, con una aparente normalidá. Una vegada qu'abandonó El Chavo del 8, Villagrán quixo usar el personaxe pa otru programa de Televisa, a lo cual refugóse Gómez Bolaños yá que aquel nun quería reconocer la so autoría. Por cuenta de esto, Azcárraga Milmo optó por atayar el proyeutu independiente de Quico.[1] Sicasí, l'actor siguió usando'l personaxe en Venezuela en 1981.[40]

Nesa dómina, los productores Valentín Pimstein y Fabián Arnaud pidiéron-y a Gómez Bolaños escribir el guión pa una adautación cinematográfica de El Chapulín Colorado o de El Chavo del 8. Esti nun quixo pos consideró que, nel casu de El Chavo, la so hestoria desenvolvíase namái na vecindá, y resultaría-y amás difícil redactar una trama inédita que nun fuera redundante colo amosao na serie hasta entós. Nel so llugar, arreyar na producción de El Chanfle, que cuntó cola mesma repartu de El Chavo del 8.[41] Nesta película participó tamién Villagrán, a pesar del so distanciamientu colos sos otros compañeros.

Poco dempués, en 1979,[42] Valdés abandonó El Chavo «por cuenta de motivos personales». Tres esto, contratar a Raúl Chatu Padilla pa integrase al repartu de El Chavo en 1980, anque Gómez Bolaños nun quería sustituyir a Don Ramón. Nel so llugar, incorporó'l personaxe de Jaimito el Carteru[43] que d'una o otra forma convertir nun reemplazu de Don Ramón.[44] En 1981 Valdés reincorporar al programa por un bon tiempu, yá que a principios del añu siguiente 1982 protagonizó la serie Federrico con Villagrán. Seis años dempués, en 1988, trabayó nuevamente con él en ¡Ah, qué Kiko!. Sicasí, el so estáu de salú yera delicáu pos-y fuera detectáu cáncer d'estómagu. Finalmente morrió'l 9 d'agostu d'esi añu.[1]

Últimos episodios y conflictu con De les Nieves

Por cuenta de les salíes de Villagrán y Valdés, Gómez Bolaños optó por regrabar dellos de los capítulos pasaos pero con llixeros cambeos na hestoria y nos diálogos, primordialmente sustituyendo a Quico y Don Ramón con nueves escenes.[45][46] L'últimu capítulu de media hora de El Chavo del 8 como serie emitióse'l 1 de xineru de 1980 (delles fontes como Chespirito.org, ente otres, consideren a «La llavadora» l'episodiu final)[30] ente que el sketch final apaeció más d'una década dempués, el 12 de xunu de 1992, como parte nuevamente de Chespirito (que se volvió a producir darréu dempués del términu de El Chavo del Ocho).[4] En total tresmitiéronse 290 capítulos.[47] Gómez Bolaños declaró nuna entrevista:

Dexé de faelo, precisamente por eso, porque'l peor error qu'unu puede cometer ye dexar d'evolucionar. El ser humanu ye un productu de la evolución y tien que dir camudando.[1]

Lo anterior auníu a la so edá avanzada (63 años). Cabo añader que Vivar dexó la serie en 1992, por cuenta de problemes cardiovasculares.[48] Gómez Bolaños confesó, en 2008, qu'en dalgún momentu concibió'l final del programa con un capítulu onde'l Chavo morría pilláu por un automóvil. Una de les sos fíes alvirtió-y qu'esa idea impactaría, de forma negativa, na audiencia infantil pos afalaría sentimientos depresivos y de suicidiu. Ante esto, el comediante refugó'l so conceutu.[49]

Ente 2002 y 2005 llevar a cabu un procesu llegal per parte de Gómez Bolaños pa prohibir a De les Nieves utilizar el nome de la Chilindrina; el procesu remató en bonos términos,[50] pero en 2006 la Chilindrina foi escluyida de la serie animada. En 2010 l'escritor volvió demandar a De les Nieves de xacíu usu indebíu del personaxe.[51] Coles mesmes y al respeutive de posibles realcuentros de los protagonistes a manera de conmemoración de la serie, el comediante refugó la idea. Nes sos pallabres: «los personaxes esisten y viven na imaxinación y no que vieron y ende quedó».[52]

Producción

La direición y producción de la serie recayeron en Enrique Segovianu, que primeramente collaborara con Gómez Bolaños en Chespirito, y en Carmen Ochoa. En dellos episodios, el mesmu Gómez Bolaños apaez enlistado nos creitos finales como direutor escénicu, xunto con Segovianu.[53] Mary Cabanes, Tere de la Cueva, Ersilia Anderlini y Norma Gutiérrez yeren les asistentes de Ochoa y del equipu de producción,[54] y Luis Felipe Macías fungía como'l xefe de producción, Saltiel Peláez yera'l responsable del foru onde se grababen los episodios, ente que Gabriel Vázquez yera'l direutor de cámares. De la mesma, tener hasta tres camarógrafo pa grabar unu solu de los capítulos. Ente ellos inclúyense Andrés H. Salinas, José M. Carrillo, Jaime Sánchez y Armando Soto. La escenografía yera responsabilidá de Julio Lattuf (n'episodios de 1976 y 1977), de Gabriel Bernal (en 1977 y 1978) y d'Alicia Cázares (en 1979), ente que Leopoldo Sánchez y Alberto García yeren los xefes de pisu.[53][55] Los episodios grabar nos foros 8[56] y 5,[53][57]de Televisa San Ángel, anque hubo delles esceiciones onde dalgunos se filmaron n'esteriores, tal como aquel onde la vecindá visita Acapulco. Delles fontes menten qu'esti capítulu foi l'únicu onde apaeció el repartu completu.[58] El vestuariu de los personaxes provenía de la compañía Casa Turráu, allugada na ciudá de Méxicu, mesma que ta especializada nel arriendu d'amarutes.[53][59]

Un aspeutu carauterísticu de la mayoría de los capítulos anicia nes rises grabaes que s'escuchen cuando dalgún de los personaxes comenta daqué graciosu o asocede una situación delirante na hestoria. Villagrán comentó al respeutu: «Los gringos [estauxunidenses] fixeron un estudiu que demostraba que al escuchar rises reales grabaes, llográbase rises nel televidente. Entós nós utilizar [...] la xente taba acostumada a eso».

Delles escenes yeren realizaes de manera sincronizada; por casu, pa grabar les bofetadas de Doña Florinda a Don Ramón, la cámara asumía un rol importante en tomar, pos faía creíble tal interacción ente los personaxes. Por casu, pal soníu d'una bofetada, recurrir a una palmetada.[26] Esti tipu d'efeutos d'audiu yeren realizaos so la supervisión de Carlos Inzunza, Javier Torres y José Guzmán nos episodios de 1976.[53] Per otra parte, los llabores d'edición realizar nel centru de postproducción de Televisa, per parte de Manuel Hong y Martín Santillana,[53][55] y los efeutos especiales yeren producíos por Raúl Gutiérrez,[60] Víctor G. Ávila y René Tirado nes primeres temporaes emitíes nos años 1970.[53][54]

Secuencia d'apertura y de zarru

El cantar usáu na secuencia d'apertura de El Chavo del Ocho ye «The elephant never forgets», compuesta pol francés Jean-Jacques Perrey en 1970. De la mesma, esta melodía tópase basada na obra "Les Ruines d'Atenes" de Ludwig van Beethoven.[27] La secuencia tuvo delles variantes tocantes a les escenes qu'apaecíen conforme mentábense los actores xunto colos sos respeutivos personaxes. Xeneralmente, componer de curties escenes pa presentar a cada personaxe y una voz en off que menta tanto al actor como a la so interpretación na serie. Una variante notable ye aquella qu'apaeció nes emisiones de 1979, que consiste d'una animación en stop motion de los personaxes modelaos en plastilina.[57]

Na secuencia d'apertura, De les Nieves foi la primer encargada de la presentación mientres les dos primeres temporaes (1972 y 1973), depués Meza quedó a cargu una vegada salida De les Nieves, dende finales de 1973 a entamos de 1974. Primeramente en 1974, Jorge Gutiérrez Zamora convertir nel encargáu de la presentación. La so primer presentación foi nel episodiu "El billete de llotería". Gutiérrez tuvo a cargu hasta 1979, quién foi precedíu esi mesmu añu por Aguirre hasta'l so últimu episodiu como serie independiente en 1980, inclusive entá nes primeros años de la serie Chespirito (ente 1980 y 1981). En 1983, Gabriel Fernández, maríu de De les Nieves, fungió como'l narrador que presenta al repartu estelar. La so primer presentación foi l'episodiu en que torna Valdés al programa.[58] Tocantes a la secuencia de zarru, solamente apaecen los creitos del equipu de producción responsable d'un determináu episodiu, cola última escena del mesmu o una imaxe fixa rellacionada, xunto cola mesma tema musical usáu na apertura.[61]

Música

Ver tamién: Banda sonora y cantares de Chespirito

Nun primer momentu, la musicalización de El Chavo del Ocho foi efeutuada por Ángel Álvarez,[60] Luis A. Diazayas,[53] René Tirado y depués por Alejandro García.[55] En dellos episodios usaron melodíes pa marcar cierta énfasis en delles escenes. Ente estes atópense «The Second Star to the Right», compuesta orixinalmente pa la película animada Peter Pan,[62] «Funeral March», escrita por Frederic Chopin,[63] «Miss Lilly Higgins Sings Shimmy In Mississippi's Spring» del grupu arxentín Les Luthiers,[64] «Minnie's Yoo Hoo» de Disney, «Gonna Fly Now» del filme Rocky, ente otros.[65]

En 1977, Polydor Records, subsidiaria d'Universal Music, distribuyó'l discu LP Asina cantamos y bazcuyamos na vecindá del Chavo, con cantares que s'incorporaron en dellos episodios del programa. El discu contién 10 temes en total, con una duración de pocu más de media hora.[66] Ente ellos atopa la cantar «La vecindá del Chavo» (tamién conocida como «Qué guapa vecindá»), que pasó a convertise nuna de les temes musicales colos que sería acomuñada la serie, dempués de la melodía usada na secuencia d'apertura.[67][68] Tres años dempués, en 1980, publicóse otra serie de 3 discos denominada Síganme los bonos a la vecindá del Chavo, igualmente en formatu LP con cantares tantu de El Chapulín Colorado como de El Chavo.[69] En 1981 salió a la venta'l LP El Chavo canta Eso, eso, eso...! con 10 cantares en total, distribuyíu por PolyGram.[70] Más d'una década dempués, en 1992 comercializóse'l primera CD cola música del programa, al que lu siguieron Asina cantamos y bazcuyamos na vecindá del Chavo (2000) y Asina cantamos y bazcuyamos na vecindá del Chavo volume 2 (2007), nel mesmu formatu.[71]

Cabo añader que delles d'estos cantares tienen lletres que se refieren a una tema n'específicu, acorde al capítulu pal cual destináronse. Por casu, la tema «Gracies Cri-Cri» ta dedicáu a Francisco Gabilondo Soler, cantautor mexicanu conocíu pol llamatu de cri-cri, catalogáu como «el más importante creador de música infantil en Méxicu»,[72] o'l cantar «Eso, eso, eso» que, amás de guardar rellación con una frase repitida pol Chavo nel programa, fala del amor y l'allegría. De manera similar, «Oilo, escúchalo» ten un mensaxe relixosu al faer mención de Xesucristu.

Distribución

Ver tamién: Emisión internacional de programes de Chespirito

El primer país nel que se tresmitió El Chavo fora de Méxicu foi Guatemala. Darréu, llegó a Puertu Ricu, República Dominicana y Ecuador; inclusive, distribuyir n'otros continentes al emitise en China, Marruecos, India, Italia, Rusia y Angola.[4] Pa Gómez Bolaños, la popularidá de la serie a nivel internacional deber al ésitu previu de El Chapulín Colorado.[6] En total, doblar en 50 idiomes distintos. Hasta 2011 tiense noción de qu'entá yera tresmitida en 20 países.[4] Por citar dalgunos, en Chile tresmitir por primer vegada en 1977 na Canal 9, ente que ente 1981 y 1986 emitir en TVN, pa depués ser tresmitida per Megavisión.[73] En Brasil, onde se denomina Chaves, la cadena SBT tien los derechos de tresmisión dende 1986, y tresmite añalmente siquier la metá de los capítulos producíos.[74] L'únicu país iberoamericanu onde nun se tresmitió'l programa, con esceición d'unos cuantos díes, foi Cuba.[75] De siguío, se enlistan dalgunos de los países que tresmitieron la serie, y la correspondiente canal onde s'espublizó:

País Tresmitíu por Referencies
  Arxentina |align=center|[[Canal

9 (Buenos Aires)|Canal 9]]
Telefe
Magic Kids

[76][77][78][79]
  Bolivia |align=center|Bolivisión [80]
  Brasil SBT [74]
  Chile |align=center|[[Mega

(canal de televisión)|Mega]]

[81]
  Colombia |align=center|[[RCN

Televisión|RCN]]

[82]
  Costa Rica |align=center|Repretel [83]
  Ecuador Gama TV [77]
  El Salvador Canal 6 [84]
  España |align=center|La 2 [85]
  EE.UU Telefutura [86]
  Panamá |align=center|[[RPC

TV Canal 4|Canal 4]]

[87]
  Paraguay Telefuturo [88]
  Perú |align=center|América Televisión [89]
  Venezuela |align=center|Venevisión [90]

Mercadotecnia

El Chavo pasó a asitiase como una de les marques que-y dexó a Televisa ampliar la so ufierta como compañía de medios a otros países, más allá de Méxicu.[91] La estratexa de mercadotecnia del programa anicia nes sos retresmisiones y nel preciu que trai l'usu de los derechos de los personaxes.[92] En 1974, una historieta de El Chavo empezó a comercializase tantu en Méxicu como en dellos países de Hispanoamérica.[4] L'estrenu de la serie animada, en 2006, dexó'l llanzamientu de nuevos productos basaos nos sos personaxes.[92] Tal ye'l casu d'una llinia de xuguetes distribuyíos en 2008 pola cadena de restoranes McDonald's,[93] una serie de ceberes de Kellogg, mochiles,[94] tortas de xamón,[95] xuguetes y animaciones en formatu DVD,[96] zapatos (que son esportaos de Méxicu a Colombia y a EE.XX.),[97] una máquina de bingu pa casinos,[98] un cursu d'inglés pa dispositivos móviles,[99] ente otros. En 2011, Televisa reconoció a El Chavo del 8 como una de les sos marques comerciales más esitoses.[12] Otres compañíes que llograron la llicencia de la marca, amás de les yá mentaes enantes, son Grupu Bimbo, American Greetings, Barcel y Mabesa.[100] Federico de la Garza, direutor xeneral de la Motion Pictures Asociation en Méxicu, mentó que los productos derivaos de El Chavo son de los más Infracción de derechos d'autor comercializaos illegalmente n'América.[101]

En 1995, salió a la venta'l llibru El diariu del Chavo del ocho, redactáu por Gómez Bolaños y publicáu pola editorial Santillana, tantu n'español como n'inglés. La obra contién la biografía del Chavo narrada en primer persona, ya inclúi les vivencies de los demás personaxes de la vecindá.[102][103] Un mes dempués del so debú, vendiéronse 8 000 exemplares, esto na so primer tirada.[104] Más d'una década dempués, n'ochobre de 2006, Televisa estrenó El Chavo animáu, una serie animada producida n'asociación con Ánima Estudio. Los sos primeros capítulos tán basaos na serie orixinal de los años 1970,[105] y enceta primordialmente elementos fantásticos a diferencia de la orixinal. En 2008, empezó a tresmitise n'EE.XX., convirtiéndose n'unu de los programes «más populares de la televisión n'español per cable».[96] El so sesta temporada empezó a tresmitise n'abril de 2013.[106]

N'avientu de 2010, presentóse'l musical El Chavo animáu - Show en vivu nel teatru Metropólitan, na ciudá de Méxicu. La trama consiste nuna hestoria inédita na que los habitantes de la vecindá intenten evitar que'l señor Barriga viénda-y la vecindá al empresariu Rufino Malacara.[13] L'aspeutu visual del musical ta basáu na serie animada,[107] y consta de 10 temes musicales, dellos de los cualos componer Gómez Bolaños. El direutor, Daniel Chávez Marín, comentó sobre la producción: «Dempués de que la serie animada tien tantu ésitu nel mercáu, plantégase la posibilidá de qu'esista un show animáu en direuto basáu na caricatura. Faela cola serie orixinal resultaba imposible porque precisabes a los actores orixinales». Cabo señalase que tantu na serie animada como nel musical resulta bultable l'ausencia de la Chilindrina. N'abril de 2012, El Chavo animáu en vivu entamó una xira por EE.XX.[108] Ente xunu y setiembre de 2012, establecióse un parque temáticu en Venezuela, inspiráu nel capítulu de «La fiesta de la bona vecindá», y consistente nun percorríu per parte d'actores personificaos como los personaxes de El Chavo del 8.[109]

A empiezos de 2012, distribuyóse un xuegu tituláu de forma homónima pa la consola Wii, desenvueltu pol estudiu mexicanu Kaxan Games y publicáu por Slang. Esta cuenta tantu con una manera individual como unu cooperativu con capacidá pa 4 xugadores simultáneos, y consiste en minixuegos que rinden homenaxe a xuegos clásicos mexicanos, como tiru de dardos, batalles de globos, ente otros. Cabo añader que'l so diseñu ta basáu na serie animada.[110][111] Esi mesmu añu, Televisa estrenó una aplicación pa Facebook titulada La vecindá del Chavo, consistente nun xuegu onde los usuarios tienen d'encargase del caltenimientu del so propiu departamentu, convivir colos demás personaxes y llevar a cabu una serie de xeres asignaes pol mesmu sistema de xuegu. A un mes del so llanzamientu, rexistró más d'un millón d'usuarios participantes.[112] En mayu de 2012 tuvo disponible pa la so descarga Una feria na vecindá, una aplicación pa productos de la empresa Apple (iPhone, iPod y iPad),[113] y el 22 de febreru de 2014 contémplase la distribución del videoxuegu El Chavo Kart, pa les consoles Xbox 360 y PlayStation 3, producíu por Televisa y desenvueltu por Slang,[114] que'l so sistema de xuegu ye reminiscente al del videoxuegu Mario Kart, de la empresa nipona Nintendo.

Tocantes a la distribución de la serie orixinal en formatu de videu, en Méxicu apaeció la coleición de discos VHS Lo meyor d'El Chavo del Ocho n'avientu de 2002.[115] Igualmente, la edición DVD tuvo disponible n'avientu de 2001 pa la so renta, y n'abril de 2004 pa la so venta.[116] Ta conformada de seis volúmenes comercializaos por separáu, cada unu con cinco capítulos.[117] Nesti últimu añu, asitióse como unu de los llanzamientos en DVD más esitosos en Colombia,[118] y n'Estaos Xuníos, onde se vendieron más de 600 000 copies.[119] Esisten otres ediciones, amás de les anteriores: La fiesta,[120] L'exame,[121] Travesuras na vecindá,[122] El chicle nel sombreru,[123] y Los globos.[124] Una nueva coleición titulada El Chavo del 8 presenta surdió a empiezos de 2006. De magar, les sos ediciones, cada DVD con cinco capítulos nel so haber, fueron Lo meyor de los neños de la vecindá,[125] Lo meyor de Don Ramón,[126] Lo meyor de Quico,[127] Lo meyor del Profesor Jirafales[128] y Lo meyor de Doña Florinda.[129] Inclusive, esisten ediciones nes que s'incluyeron tanto capítulos de El Chavo como de El Chapulín Colorado.[130]

Receición

 
Escultura de «el Chavo» en Cali, Colombia.

Crítica

El Chavo convirtióse rápido nel programa más esitosu de la canal 8,[1] siendo unu de los pocos que superó en cuota de pantalla a los de la canal 2 na so dómina,[131] magar nun entamu'l programa «yera consideráu vulgar», a pesar de cuntar con «una bona estructura dramática».[7] Aguirre mentó que lo calificó como «una basura, [con conteníu] bobu, insulsu». En Colombia, el gobiernu buscó prohibir el so espardimientu al consideralo como un programa enajenante»,[1] ente qu'en Brasil dellos executivos de la cadena SBT calificar como «non recomendable» pal so espardimientu.[8]

Magar Gómez Bolaños declaró que nun ta dirixíu pal públicu infantil, esisten estudios que demuestren que los neños procuren sintonizar programes televisivos «que-yos dexe relaxar se per mediu de rises», siendo El Chavo del Ocho unu d'estos exemplos. Pa Valerio Fuenzalida Fernández, de la Pontificia Universidá Católica de Chile, «munchos adultos creen que los programes d'humor son inútiles ya irrelevantes pa los neños, y prefieren pensar en programes educativos», lo cual calificó como un prexuiciu erróneu.[132]

Unu de les temes polos que se criticó a la serie ye la violencia. Nuna encuesta llevada a cabu n'Ecuador, en 2008, a más de 1400 padres de familia y neños, concluyóse que los golpes que-yos da Don Ramón a los neños de la vecindá, según les bofetadas de Doña Florinda a este, representen una mala influencia pa l'audiencia infantil.[133] Patricia Ávila Muñoz, na revista española Sphera Pública, determinó que magar fai usu d'humor blanco, la trama estremar del aspeutu familiar al «amosar personaxes aisllaos, y adultos que con frecuencia son burllaos polos neños». Amás, añadió que los diálogos son «fluexos y sosos». Comparar con The Simpsons, al «presentar unu de los posibles reflexos de la sociedá [... pero] embrive los problemes sociales».[9] L'escritor mexicanu Fernando Bon Abá consideró, per otra parte, que'l so conteníu constitúi una vía de terrorismu mediáticu», al enfocase nel conceutu del entretenimientu que brinda a l'audiencia la orfandad d'un menor d'edá, y la violencia a la que s'espón na vecindá.[134] Sumáu a lo anterior, otros autores incluyeron a la discriminación, y a les agresiones contra los estereotipos físicos de dalgunos de los personaxes, como oxetu de crítica. Nesti sentíu, el señor Barriga siempres ye cutíu pol Chavo. Amás, la so obesidá llévalu a ser víctima constante de mofles polos otros personaxes.[10] De la mesma, la Popis, que la so carauterística más predominante ye la so voz gangosa, en dalgún intre produció la inconformidad d'un padre de familia que, nuna de les xires realizaes pol repartu a otros países, espresó que la so manera de falar yera una especie de burlla escontra otros neños con este mesmu problema.[1]

A pesar de les anteriores crítiques, esisten medios qu'emponderen el conteníu del programa. Pal chilenu Paulo Ramírez, editor del diariu El Mercurio: «El Chavo ye unu d'esos personaxes y de eses series imperecederas»; nel so analís, fixo fincapié en que, a pesar de que ye una serie mexicana, contién «situaciones que son universales», y reconoció que'l so ésitu deber a que cualesquier televidente podía identificase «con una gracia realmente impresionante» colos personaxes y coles temes encetaes, primordialmente dellos valores como l'amistá o la traición.[11] En 2010, el presidente d'Ecuador, Rafael Correa espresó que El Chavo ye «el meyor programa de la televisión» y emponderó el guión, los personaxes y les actuaciones, cuantimás la de Villagrán como Quico.[135] Cabo señalase que por cuenta de la so forma d'humor, considerar como un programa precursor del doble sentíu en Hispanoamérica.[136]

La escritora brasilana Ruth Rocha destacó, al igual que Ramírez, la temática universal encetada dende una perspeutiva «por demás infantil». Igualmente señaló qu'una de les razones del so ésitu anicia en que «lo que vemos son neños, caricaturizaos, pero neños verdaderos na so manera de reaccionar, de rellacionase y d'espresase [...] podemos ver non a un neñu mexicanu, sinón a un neñu a cencielles que podría hasta ser brasilanu, arxentín, o chinu, lo que vemos ye a un neñu que nos recuerda qu'una vegada lo fuimos».[74] D'una manera similar, Joaquín Bode apuntó, na so reseña publicada nel sitiu web Veintemundos.com, que'l programa había resultancia popular na audiencia de dellos países por cuenta de que «reflexa perbién la forma de ser y de vivir de los llatinos, ye dicir la nuesa cultura. L'idioma, l'apurra llingüísticu y l'humor; pero tamién los sos inolvidables y queríos personaxes, ónde estos vivíen, ya inclusive aspeutos morales y relixosos son parte d'una identidá común [...] ye un fiel reflexu de la realidá social llatinoamericana: xente de condición social baxa, desemplegada, padres solteros, que magar tolos problemes y faltes, llogren salir alantre con esperanza, bon humor, llealtá y amistá».[137]

Brendan Koerner, de la revista en llinia estauxunidense Slate, comparó l'estilu de la serie, ambientáu práuticamente nun únicu escenariu (la vecindá), col del musical You're a Good Man, Charlie Brown (1967). Coles mesmes, Koerner comentó que la población hispana n'Estaos Xuníos ve El Chavo del 8 principalmente pola señardá» que trai mirar producciones mexicanes nun país distintu al so. Apuntó nel so reportaxe que'l programa sigue siendo esitosu por cuenta de que ye tresmitíu de xeneración en xeneración.[119] Similar a la so opinión, Carolina Sanín, de la revista electrónica Revista Arcadia, mentó que gracies a «la estructura y l'estética de la comedia, y les sos yuxtaposiciones», el programa convirtiérase n'unu de los más memorables pa ella. Asina, cavilgó sobre la posibilidá de que'l so conteníu constituyera una metáfora sobre la educación y l'inesistente «interioridá del neñu».[138]

Premios y distinciones

En 1974 galardonar, xunto con El Chapulín Colorado, col Heraldu de Méxicu per parte del periódicu del mesmu nome, como «el meyor programa risible de la televisión mexicana».[139] En 2004, l'asociación mexicana A favor de lo Meyor dio-y el premiu Qualitas como «meyor programa d'entretenimientu na televisión mexicana»,[140] y en 2011 Televisa reconoció a la franquicia como una de les «marques más granibles de la empresa» nesi añu. Na ceremonia d'entrega del respeutivu gallardón, Roberto Gómez Fernández sorrayó: «La prueba del tiempu yá lu pasó, ye ensin dulda, una obra atemporal que va poder siguir por enforma tiempu».[12] Tocantes a distinciones, la revista chilena Qué Pasa calificó a El Chavo del 8 como unu de los «programes más destacaos de la televisión chilena»,[73] y Google estremar en 2016 con un Botón d'oru» por ser «el primer show de televisión mexicanu en llograr un millón de suscriptores» en Youtube.[141]

Cuotes de pantalla

Les retresmisiones del programa fueron vistes por más de 30 millones d'espectadores en siquier 90 países.[142] En dellos países, llogró asitiase como una de les series más vistes pola audiencia, entá tratándose de retresmisiones de los sos capítulos. Por casu, en Chile, yera unu de los diez programes más sintonizados en 2004, con 26,5 puntos d'audiencia,[73] ente qu'en Brasil, en 2006, algamó hasta 19 puntos d'audiencia según informes del IBOPE, el rexistru más altu del que se tenía conocencia nel horariu en que se tresmitía (a mediudía). Inclusive superó l'audiencia consiguida por programes de distintu xéneru. Dende finales de los años 1980, tien en permediu 13 puntos de cuota en Brasil, lo cual representa una audiencia d'aproximao 700 mil espectadores.[74] Nesti país tresmitir por primer vegada en 1984, una vegada que Silvio Santos adquirió los sos derechos de tresmisión. Tres el so debú, volvióse un ésitu instantáneu pa SBT y superó a l'audiencia del so rival Rede Globo.[8]

Esto asocede de forma similar en países como Méxicu (onde nos sos empiezos llegó a 55 y 60 puntos),[4] Perú,[143][144] Ecuador,[145] Arxentina[146] y Estaos Xuníos (onde pasó a ser el programa n'español más vistu por audiencies d'ente 6 y 11 años d'edá),[147][119] ente otros.

Mandáu

La popularidá que llegó a xenerar la serie dexó-yos a dellos de los actores llevar a cabo presentaciones colos sos propios circos tanto a nivel nacional como internacional. Tal ye'l casu de los circos del profesor Jirafales ente los años 1970 y 2000,[148] Quico nos años 1990[40] la Chilindrina nes décades de 2000 y 2010,[149][150] y el señor Barriga.[151] De la mesma, el creador de la serie convirtióse nun iconu del entretenimientu a partir del ésitu de El Chapulin Coloráu y El Chavo del 8.[13]

Tres el términu de la serie, Gómez Bolaños siguió como escritor y guionista d'otres producciones, y casóse en 2004 con Meza, ente que De les Nieves y Villagrán siguieron coles sos interpretaciones de la Chilindrina y Quico, colos que se presentaron n'otros países y grabaron discos. Dambos tuvieron problemes llegales con Gómez Bolaños pola autoría de los sos respeutivos personaxes, polo que permanecieron desamoraos d'este y de los sos otros compañeros del repartu. Vivar participó na película El orfanato (2007) y na telenovela Pa volver amar (2010).[152] Al respeutive de la so participación en El Chavo del 8, Vivar mentó que-y daba señardá y coses bones [...] conocer tanta xente, viaxáu a tantos llugares»; alrodiu de la tresmisión ininterrumpida del programa, mentó que «ye un luxu que non cualesquier tien la oportunidá de vivilo».[4]

El Chavo del Ocho tresmitióse ininterrumpidamente nes cadenes televisives de dellos países de Hispanoamérica y n'EE.XX.; hasta 2011, siguía espublizándose en siquier 20 países distintos, ente ellos Méxicu.[4] D'alcuerdu a la escritora Julia Burg, l'ésitu de la serie foi tal qu'entá pueden vese los episodios en delles canales de tol mundu y los neños siguen creciendo col Chavo», a pesar de la sociedá cambiante, distinta a la d'esi entós onde actos como pega-y a los neños a manera de sanción» poles sos males conductes, na dómina contemporánea nun son vistes como apropiaes.[153] El so retresmisiones haber lleváu a ser unu de los programes más esitosos na historia de la televisión, d'alcuerdu a la revista estauxunidense Forbes.[14] En Brasil, por casu, en 2003 delles persones protestaron nes cais pa pidi-y a la televisora SBT que retomara la retresmisión de El Chavo na canal. Los sos pidimientos consiguieron que los executivos volvieren incluyilo na so programación habitual.[154]

Catalogar como «el Mickey Mouse de la televisora mexicana», por cuenta del so ésitu a nivel internacional y a la so adautación a la esitosa serie animada de 2006, la primer producción d'animación de Televisa.[155] Coles mesmes incorporó delles frases o diálogos nel léxicu popular, ente les que s'inclúin: «foi ensin querer queriendo», «bonu pero non te enoxes», «ye que nun me tienes paciencia» o «se me chispoteó», toes elles pronunciaes pol Chavo, «¡yá cállate, cállate, cállate, que me desesperes!» por Quico, «non te xuntes con esta canaya», por Doña Florinda, o «tenía que ser el Chavo del 8», pol Señor Barriga.[156][157][136] Les anteriores, xunto con otres adicionales según diálogos completos, caracterizáronse como señes d'identidá de los mesmos personaxes na mayoría de los episodios. Como exemplu de diálogos repetitivos, atópense'l saludu ente Doña Florinda y el profesor Jirafales, que siempres llegaba con un ramu de flores a agasaya-y a la primera, o les pallabres de Doña Florinda cada vez que-y daba una bofetada a Don Ramón.

Per otra parte, realizáronse homenaxes n'otros programes en conmemoración de El Chavo, tales como nes producciones mexicanes Códigu F.A.M.A[158] y Big Brother,[159] o la chilena Teletón 2007, onde se realizó un sketch onde participó De les Nieves.[160] Sirvió amás como inspiración pa otros programes como Vila Maluca, tresmitíu en Brasil.[161] Tocantes a la popularidá de los personaxes, nuna encuesta realizada n'Arxentina en 2010, la Chilindrina allugóse como'l personaxe femenín mexicanu favoritu de l'audiencia,[162] ente que Don Ramón gocia d'un considerable siguimientu pola audiencia brasilana (onde ye conocíu como Seu Madruga), país onde se producieron videoxuegos y ropa cola imaxe del personaxe, amás de sirvir d'inspiración pal nome de delles bandes de rock.[163] Mentanto, n'El Salvador, el mesmu personaxe fungió como imaxe d'una campaña civil en 2010, que promovía que los salvadoreños nun pagaren estorsiones a grupos de pandilleros con tal de garantizar la so seguridá.[164] A mediaos de 2012, el personaxe de Jaimito, el carteru foi reconocíu con una estatua de bronce que s'allugó nel conceyu mexicanu de Tangamandapio, Michoacán, que yera d'onde provenía los personaxe según El Chavo del 8.[165] La indumentaria tamién foi usada por personalidaes como los futbolistes Sebastián González, qu'en 2004 usó'l gorru carauterísticu del Chavo pa celebrar una anotación,[166] y Lionel Messi, que se vistió de Quico nuna fiesta d'amarutes en 2012.[167]

En 2012, con motivu del cuarenta aniversariu del so debú, realizóse l'homenaxe América Celebra a Chespirito nel Auditoriu Nacional al cual asistieron cuasi 10 000 persones, ente elles artistes como Juan Gabriel, Xavier López Chabelo y Thalía, y que s'entamó per parte de 17 países, ente ellos Méxicu.[168] Como parte de los festexos, realizóse una coreografía de la tema «Qué guapa vecindá» nel Monumentu a la Revolución,[169] El programa tresmitir de manera simultánea en más de 9 países de Hispanoamérica;[77] inclusive, llevar a cabu otres coreografíes n'otros países, amás de la realizada en Méxicu.[170][68] De manera similar, Correos de Méxicu llanzó una serie de cinco estampillas impreses coles imáxenes del Chavo y del Chapulín Colorado.[171]

Bibliografía

Referencies

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,21 1,22 1,23 1,24 1,25 1,26 1,27  La hestoria detrás del mitu - El Chavo del 8.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Gómez Bolaños, 2006, p. 98
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Esmas. «Roberto Gómez Bolaños». Archiváu dende l'orixinal, el 2012-04-04. Consultáu'l 12 d'abril de 2012.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 «Güei cumple cuarenta años'l Chavo del 8». Excélsior. Consultáu'l 13 d'abril de 2012.
  5. ↑ 5,0 5,1 Gómez Bolaños, 2006, p. 115
  6. ↑ 6,0 6,1 Gómez Bolaños, 2006, p. 111
  7. ↑ 7,0 7,1 Bermán y Jiménez López, 2006, p. 3
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 «'El Chavo del 8′ cumple 24 años en TV de Brasil». Tvonda.com (26 d'agostu de 2008). Archiváu dende l'orixinal, el 15 de xineru de 2012. Consultáu'l 10 de mayu de 2012.
  9. ↑ 9,0 9,1 Patricia Ávila Muñoz (2008). «Importancia de la mediación de los padres ante la esposición de los sos fíos a los medios masivos de comunicación». Consultáu'l 14 d'abril de 2012.
  10. ↑ 10,0 10,1 Álvarez Cordero, 2004, p. 115
  11. ↑ 11,0 11,1 «Un 'Chavo' con munchos valores». Notimex (25 de xunu de 2004). Archiváu dende l'orixinal, el 9 de xineru de 2010. Consultáu'l 15 d'abril de 2012.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 «Gran nueche vivió la marca El Chavo del 8 mientres la entrega de los Premios Televisa Consumer Products». Televisa. Consultáu'l 11 de mayu de 2012.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 «“El Chavo del 8” tien ésitu fora de la televisión». Elcaribe.com.do. Consultáu'l 9 de mayu de 2012.
  14. ↑ 14,0 14,1 TV y Noveles. «El codalosu negociu de la marca Chespirito a un añu de la so muerte». Consultáu'l 2abril de 2016.
  15. ↑ Gómez Bolaños, 1995, p. 11; 21
  16. ↑ «¡Feliz cumpleaños 'Chavo del 8'!». Tvnotas.com. Archiváu dende l'orixinal, el 22 de xunu de 2011. Consultáu'l 23 d'abril de 2016.
  17. ↑ N'unu de los primeros capítulos, «Los pesos perdíos», Quico manifiesta tener esta edá al comentar que'l Chavo tien 8 años, ente que él «apenes va cumplir siete». Nel episodiu onde se celebra'l cumpleaños de Quico en casa de Doña Florinda, Quico revela tener nueve años d'edá.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 «Chespirito - El maestru del humor blanco». El Porvenir (21 de febreru de 2009). Consultáu'l 13 d'abril de 2012.
  19. ↑ «El Doctor Chapatín». Esmas.com. Archiváu dende l'orixinal, el 19 de xunu de 2012. Consultáu'l 15 d'abril de 2012.
  20. ↑ Fernández y Paxman, 2000.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 21,4 Gómez Bolaños, 2006, pp. 101-103
  22. ↑ 22,0 22,1 Gómez Bolaños, 2006, p. 93
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 Gómez Bolaños, 2006, p. 99-100
  24. ↑ Gómez Bolaños, 2006, p. 95.
  25. ↑ Gómez Bolaños, 2006, páxs. 97-98.
  26. ↑ 26,0 26,1 «fui-chavo-8-sacáronme Quico: “Yo nun fui del “Chavo del 8”, sacáronme”». Elcomercio.pe. Consultáu'l 18 d'abril de 2012.
  27. ↑ 27,0 27,1 «30 datos que 'teníen que ser del Chavo del 8'». Laprensa.hn. Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'ochobre de 2013. Consultáu'l 14 d'abril de 2012.
  28. ↑ De primeres, De les Nieves nun quería formar parte del equipu definitivu de El Chavo del 8, pos tenía una mayor preferencia poles hestories de traxedia; Gómez Bolaños convencer d'intentar con un rol risible, pos «los papeles tráxicos facer cualesquier» (Gómez Bolaños, 2006, pp. 99-100)
  29. ↑ «Asina empezó a xestase tou». Esmas.com. Archiváu dende l'orixinal, el 7 de mayu de 2012. Consultáu'l 12 d'abril de 2012.
  30. ↑ 30,0 30,1 «Chespirito.org». Chespirito.org. Consultáu'l 15 d'abril de 2012.
  31. ↑ Gómez Bolaños, 2006, pp. 106-107
  32. ↑ 32,0 32,1 Gómez Bolaños, 2006, p. 109
  33. ↑ «El Chavo del 8: los escuros conflictos tres la guapa vecindá». Guioteca.com. Consultáu'l 15 d'abril de 2012.
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 Gómez Bolaños, 1995, pp. 78-82
  35. ↑ En 1986 volvieron presentase exitosamente na Luna Park, d'Arxentina, frente a un auditoriu apináu (Gómez Bolaños, 1995, pp. 78-82).
  36. ↑ Gómez Bolaños recibió les llaves de la ciudá per parte del alcalde de San Juan na so visita a dicha ciudá. (Gómez Bolaños, 1995, pp. 78-82).
  37. ↑ Gómez Bolaños, 2006, páxs. 118-119.
  38. ↑ Gómez Bolaños, 2006, p. 126.
  39. ↑ Gómez Bolaños, 2006, páxs. 132-133.
  40. ↑ 40,0 40,1 «Carlos Villagrán ´Kiko´ diz-y adiós a los escenarios». L'Alderique. Archiváu dende l'orixinal, el 28 de setiembre de 2013. Consultáu'l 15 d'abril de 2012.
  41. ↑ Gómez Bolaños, 2006, p. 122.
  42. ↑ «La hestoria de Ramón Valdés». Chespirito.org. Archiváu dende l'orixinal, el 16 de marzu de 2008. Consultáu'l 15 d'abril de 2012.
  43. ↑ Gómez Bolaños, 2006, p. 139.
  44. ↑ «Un día en Tangamandapio». Soho.co. Consultáu'l 21 de xunetu de 2018.
  45. ↑ «Guía d'Episodios > El Chavo del 8 > 1979». Chespirito.org. Archiváu dende l'orixinal, el 2012-07-04. Consultáu'l 24 de xunu de 2012.
  46. ↑ «Guía d'Episodios > El Chavo del 8 > 1978». Chespirito.org. Archiváu dende l'orixinal, el 2012-07-04. Consultáu'l 24 de xunu de 2012.
  47. ↑ «Roberto Gómez Bolaños apagó una velita polos 40 años del "Chavo del 8"». Nacion.cl. Archiváu dende l'orixinal, el 27 de xunetu de 2011. Consultáu'l 22 d'abril de 2012.
  48. ↑ «mama-de-edgar-vivar-atópase-delicada-de-salud.php La ma de Edgar Vivar atópase delicada de salú». TVnotas.com.mx. Consultáu'l 15 d'abril de 2012.
  49. ↑ «ocho-pudo-morrer-atropelláu.html El "Chavo del Ocho" pudo morrer atropelláu». Emol.com. Consultáu'l 14 d'abril de 2012.
  50. ↑ «La Chilindrina y Chespirito amigos como siempres». Esmás. Archiváu dende l'orixinal, el 22 d'ochobre de 2013. Consultáu'l 14 d'abril de 2012.
  51. ↑ «Chespirito recurre a tribunales pa detener a 'La Chilindrina'». Prensalibre.com. Archiváu dende l'orixinal, el 5 d'avientu de 2014. Consultáu'l 14 d'abril de 2012.
  52. ↑ «non-al-realcuentro “Chespirito” diz-y non al realcuentru». Laprensa.hn. Consultáu'l 14 d'abril de 2012.
  53. ↑ 53,0 53,1 53,2 53,3 53,4 53,5 53,6 53,7 Según apaez nos creitos finales del episodiu onde Quico, la Chilindrina y el Chavo xueguen con unos barquinos de papel na fonte del patiu de la vecindá. Esta emisión data de 1976.
  54. ↑ 54,0 54,1 Tal como apaez nos creitos finales d'unu de los capítulos de 1977.
  55. ↑ 55,0 55,1 55,2 Tal como se repara nos creitos finales del capítulu onde'l profesor Jirafales y Doña Florinda alleguen a una feria. Esti episodiu data de 1979.
  56. ↑ «so-muerte-don-ramon-y-el so-entranable-mandáu A 23 años de la so muerte: Don Ramón y un entrañable mandáu». Elcomercio.pe (9 d'agostu de 2011). Consultáu'l 18 d'abril de 2012.
  57. ↑ 57,0 57,1  Abertura do Chaves em Stop Motion. Youtube.
  58. ↑ 58,0 58,1 «“El Chavo del 8” cumplió 40 años de tresmisión». Vanguardia.com.mx (22 de xunu de 2011). Consultáu'l 18 d'abril de 2012.
  59. ↑ «Casa Turráu». Google Maps. Consultáu'l 6 de mayu de 2012.
  60. ↑ 60,0 60,1 Tal como puede trate n'unu de los capítulos de 1974, nos sos creitos finales.
  61. ↑ «El Chavo Del 8 ( Les Goteres y Los Llibros ) COMPLETU». Youtube. Consultáu'l 24 de xunu de 2012.
  62. ↑ «El Chavo Dir de la vecindá». Youtube. Consultáu'l 24 de xunu de 2012.
  63. ↑ «El cumpleaños de Don Ramón (1 de 2)». Youtube. Consultáu'l 24 de xunu de 2012.
  64. ↑ «El Chavo del Ocho - Capítulu 166 Parte 1 - La Muerte del Sr. Barriga - 1977». Youtube. Consultáu'l 24 de xunu de 2012.
  65. ↑ «Don Ramón boxeador». Youtube. Consultáu'l 24 de xunu de 2012.
  66. ↑ «Vecindá-Del-Chavo/release/4213967 El Chavo Del Ocho - Asina Cantamos Y Bazcuyamos En La Vecindá». Discogs.com. Consultáu'l 24 d'abril de 2016.
  67. ↑ «¡Abarruntar dende un principiu! Miles baillen coreografía de 'El Chavo' nel Monumentu a la Revolución». Hola.com.mx. Consultáu'l 6 de mayu de 2012.
  68. ↑ 68,0 68,1 «Gran baille pa festexar los 40 años de "Chespirito"». Elheraldo.hn. Consultáu'l 19 de mayu de 2012.
  69. ↑ «Síganme Los Bonos a la Vecindá del Chavo». Chavesonline.com.br. Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'ochobre de 2013. Consultáu'l 6 de mayu de 2012.
  70. ↑ «El Chavo Canta Eso, Eso, Eso». Discogs.com. Consultáu'l 23 d'abril de 2016.
  71. ↑ «Musicas» (portugués). Sitecanal8.com. Consultáu'l 6 de mayu de 2012.
  72. ↑ «"Recordando a ""Crí-Crí"", paséu musical poles xoyes de Francisco Gabilondo Soler"». Conaculta.gob.mx (3 d'agostu de 2009). Consultáu'l 6 de mayu de 2012.
  73. ↑ 73,0 73,1 73,2 «'El chavo' ente los diez programes más vistos en Chile». Esmas.com. Archiváu dende l'orixinal, el 4 de payares de 2013. Consultáu'l 10 de mayu de 2012.
  74. ↑ 74,0 74,1 74,2 74,3 «Caltién El Chavo del 8 ésitu d'audiencia en Chile». L'Universal. Archiváu dende l'orixinal, el 2014-01-11. Consultáu'l 10 de mayu de 2012.
  75. ↑ «"Escribí 'El Chavo' ensin querer queriendo"». Chavodel8.com. Consultáu'l 19 de mayu de 2012.
  76. ↑ «Programación dende'l 19 al 25de mayu». Canal9.com.mar. Consultáu'l 19 de mayu de 2012.
  77. ↑ 77,0 77,1 77,2 «"El Chavo del 8" animáu debuta n'Ecuador». Ecuadorinmediato.com. Consultáu'l 19 de mayu de 2012.
  78. ↑ «"Volvió Magic Kids... solo per un día». Diariu La Provincia. Consultáu'l 26 de mayu de 2016.
  79. ↑ «vegada-canal-enloquecio-decada-90/20160727135328218776.html "MAGIC KIDS: Vuelve, otra vegada, la canal qu'allorió a la década del 90'». Revista Puestu. Consultáu'l 27 de xunetu de 2016.
  80. ↑ «revista/tv-radio/Bolivision-apunta-tributu-especial-Chespirito_0_1537646250.html Bolivisión apunta tributu especial a Chespirito». La-razon.com. Consultáu'l 19 de mayu de 2012.
  81. ↑ «Domingo 6 de marzu de 2011». Peoplemeter.cl. Consultáu'l 19 de mayu de 2012.
  82. ↑ «so primeres_40_a%C3%B1vos El chavo del 8 llegó a los so primeres 40 años». Canalrcnmsn.com. Consultáu'l 19 de mayu de 2012.
  83. ↑ «Repretel prepara'l so arsenal de programación pa Halloween». Nacion.com. Consultáu'l 19 de mayu de 2012.
  84. ↑ «Canal 6 d'El Salvador - 17 de mayu de 2012». Gatotv.com. Consultáu'l 19 de mayu de 2012.
  85. ↑ «TVE-2. CABECERA: El Chavo del Ocho (1998)». Youtube. Consultáu'l 19 de mayu de 2012.
  86. ↑ «a El Chavo camudar a TeleFutura». Univision.com. Consultáu'l 19 de mayu de 2012.
  87. ↑ «Programación mayu 2012». Rpctv.com. Archiváu dende l'orixinal, el 2012-04-29. Consultáu'l 19 de mayu de 2012.
  88. ↑ «“El Chavo del 8″ (sinopsis) Telefuturo». telefuturo.com.py. Archiváu dende l'orixinal, el 2014-03-26. Consultáu'l 19 de xunu de 2012.
  89. ↑ «“El Chavo del 8″ n'América Televisión (1979)». Arkivperu.com. Consultáu'l 19 de mayu de 2012.
  90. ↑ «Programación mayu 2012». Venevision.com. Consultáu'l 19 de mayu de 2012.
  91. ↑ «Mundu-a962505.html Empreses Mexicanes Conquisten Al Mundu». Articulosinformativos.com.mx. Consultáu'l 12 de mayu de 2012.
  92. ↑ 92,0 92,1 «Chespirito: Nun cuntaben cola so astucia». Vanguardia.com.mx. Archiváu dende l'orixinal, el 24 d'avientu de 2014. Consultáu'l 12 de mayu de 2012.
  93. ↑ «ocho/ McDonald's recibe al Chavo del Ocho». Merca20.com. Consultáu'l 16 de mayu de 2012.
  94. ↑ «Trivia: El chavo te visti y te alimenta». Merca20.com. Consultáu'l 16 de mayu de 2012.
  95. ↑ «el so-torta-a-el-chavo/ Lonchibón da-y el so torta al Chavo». Merca20.com. Consultáu'l 16 de mayu de 2012.
  96. ↑ 96,0 96,1 «Llancen xuguetes de ´El Chavo´ n'EU». CNN Espansión. Archiváu dende l'orixinal, el 3 de marzu de 2016. Consultáu'l 16 de mayu de 2012.
  97. ↑ «Calzáu del Chavo del 8, a pasu rápidu». L'Economista. Consultáu'l 16 de mayu de 2012.
  98. ↑ «ocho-estara-en-casinos-y-en-facebook Xuego d'El Chavo del Ocho va tar en casinos y en Facebook». L'Universal. Consultáu'l 12 de mayu de 2012.
  99. ↑ «ocho-estara-en-casinos-y-en-facebook Xuego d'El Chavo del Ocho va tar en casinos y en Facebook». eluniversal.com. Consultáu'l 18 de xineru de 2014.
  100. ↑ «El Chavo animáu». Chespirito.com. Consultáu'l 16 de mayu de 2012.
  101. ↑ «“El Chavo del Ocho” ye'l productu más “piratiáu” n'América hispánica». L'Universal. Archiváu dende l'orixinal, el 1 de febreru de 2014. Consultáu'l 11 de mayu de 2012.
  102. ↑ «ocho-3/ El diariu del Chavo del Ocho». Prisaediciones.com. Consultáu'l 16 de mayu de 2012.
  103. ↑ «Diariu_de_El_Chavo_Del Ocho.html?id=v7EoAAAACAAJ&redir_esc=y El Diariu d'El Chavo Del Ocho». Google Books. Consultáu'l 16 de mayu de 2012.
  104. ↑ EFE. «Escosada primer edición de llibru de 'El Chavo'». Archiváu dende l'orixinal, el 16 de xineru de 2010. Consultáu'l 12 de mayu de 2012.
  105. ↑ «'El Chavo del 8', el neñu que se robó'l corazón de Méxicu y el mundu va ser la gran estrella d'una canal de TV de paga». Esmas.com. Archiváu dende l'orixinal, el 27 d'avientu de 2011. Consultáu'l 16 de mayu de 2012.
  106. ↑ «El Chavo animáu, al cine». L'Occidente. Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-05. Consultáu'l 18 de xineru de 2014.
  107. ↑ «Lleven El Chavo del 8 al teatru Metropólitan». L'Universal. Archiváu dende l'orixinal, el 1 de febreru de 2014. Consultáu'l 18 de mayu de 2012.
  108. ↑ «El musical d'El Chavo del Ocho llega a Estaos Xuníos». El Nuevu Diariu.com.nin. Archiváu dende l'orixinal, el 19 de febreru de 2014. Consultáu'l 18 de mayu de 2012.
  109. ↑ «Parque temáticu infantil La Vecindá del Chavo llega a Venezuela esti 15 de xunu». Acn.com.ve. Archiváu dende l'orixinal, el 2012-06-15. Consultáu'l 11 de xunu de 2012.
  110. ↑ «El Chavo del 8, de la vecindá a la consola Wii». L'Universal. Archiváu dende l'orixinal, el 20 d'ochobre de 2013. Consultáu'l 12 de mayu de 2012.
  111. ↑ Mayorga, Juan Pablo. «El 'Chavo del Ocho' va tener un videoxuegu pa consoles Wii en 2012». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-03. Consultáu'l 12 de mayu de 2012.
  112. ↑ «vecindá-del-Chavo-ye-exito-en-Facebook Xuego “La vecindá del Chavo” ye ésitu en Facebook». Lasegunda.com. Consultáu'l 12 de mayu de 2012.
  113. ↑ «El Chavo - UNA FERIA NA VECINDÁ». Apple.com. Consultáu'l 12 de mayu de 2012.
  114. ↑ «Celebren cumpleaños de Chespirito con llanzamientu de 'El Chavo Kart'». Informador.com.mx. Consultáu'l 18 de xineru de 2014.
  115. ↑ «Lo Meyor Del Chavo Del 8 Vol. 3 [VHS]». Amazon.com. Consultáu'l 13 de mayu de 2012.
  116. ↑ «Lo meyor d'El Chavo del Ocho». Blockbuster. Archiváu dende l'orixinal, el 22 de setiembre de 2015. Consultáu'l 13 de mayu de 2012.
  117. ↑ «Lo Meyor del Chavo del 8, Vol. 6». Amazon.com. Consultáu'l 18 de mayu de 2012.
  118. ↑ «'El Chavo del 8', el DVD más vendíu en Colombia». Esmas.com. Archiváu dende l'orixinal, el 22 d'ochobre de 2013. Consultáu'l 13 de mayu de 2012.
  119. ↑ 119,0 119,1 119,2 «El Chavo» (inglés). Slate.com. Consultáu'l 10 de mayu de 2012.
  120. ↑ «Lo Meyor del Chavo del 8: La Fiesta». Amazon.com. Consultáu'l 18 de mayu de 2012.
  121. ↑ «Lo Meyor del Chavo del 8: L'Exame». Amazon.com. Consultáu'l 18 de mayu de 2012.
  122. ↑ «Lo Meyor del Chavo del 8: Travesuras en La Vecindá». Amazon.com. Consultáu'l 18 de mayu de 2012.
  123. ↑ «Lo Meyor del Chavo del 8: El Chicle nel Sombreru». Amazon.com. Consultáu'l 18 de mayu de 2012.
  124. ↑ «Lo Meyor del Chavo del 8: Los Globos». Amazon.com. Consultáu'l 18 de mayu de 2012.
  125. ↑ «El Chavo del 8: Meyor de los Ninos de la Vecindá (1973)». Amazon.com. Consultáu'l 18 de mayu de 2012.
  126. ↑ «Meyor-Ramon/dp/B000Y1NXMM/ref=pd_bxgy_mov_text_b El Chavo del 8: Lo meyor de Don Ramón». Amazon.com. Consultáu'l 18 de mayu de 2012.
  127. ↑ «El Chavo del 8: Lo Meyor de Quico». Amazon.com. Consultáu'l 18 de mayu de 2012.
  128. ↑ «Profesor-Jirafales/dp/B000BYRC38/ref=sr_1_1?s=movies-tv&ie=UTF8&qid=1337363376&sr=1-1 El Chavo del 8: Lo Meyor del Profesor Jirafales». Amazon.com. Consultáu'l 18 de mayu de 2012.
  129. ↑ «Meyor-Florinda/dp/B000Y1NXMW/ref=sr_1_2?s=movies-tv&ie=UTF8&qid=1337363517&sr=1-2 El Chavo del 8: Lo Meyor de Dona Florinda». Amazon.com. Consultáu'l 18 de mayu de 2012.
  130. ↑ «El Chavo del 8, Vol. 5/El Chapulin Coloráu, Vol. 4». Amazon.com. Consultáu'l 18 de mayu de 2012.
  131. ↑ Fernández y Paxman, 2000, p. 151.
  132. ↑ Fernández, Valerio (6 de xineru de 2012). «The Cultural Opportunity of Children's TV: Public Policies in Digital Television» (inglés). Consultáu'l 15 d'abril de 2012.
  133. ↑ «El Chavo del 8 ye más violentu que Chuck Norris». Infobae.com (20 d'agostu de 2008). Consultáu'l 10 de mayu de 2012.
  134. ↑ «El Chavo del Ocho ye terrorismu mediáticu, asegura Fernando Bon Abá». Radiomundial.com.ve. Archiváu dende l'orixinal, el 19 de mayu de 2012. Consultáu'l 9 de mayu de 2012.
  135. ↑ «El Chavo del 8, el meyor programa: Rafael Correa». El Universal. Archiváu dende l'orixinal, el 2014-12-04. Consultáu'l 9 de mayu de 2012.
  136. ↑ 136,0 136,1 «La contribución del Chavo del Ocho na construcción de la identidá cultural hispanoamericana». Base.d-p-h.info. Consultáu'l 9 de mayu de 2012.
  137. ↑ «El Chavo del 8 - el reflexu d'una cultura». Veintemundos.com. Consultáu'l 18 de xineru de 2014.
  138. ↑ «puertes-el-chavo/25665 Les puertes d'El Chavo». Revista Arcadia. Consultáu'l 10 de xunu de 2012.
  139. ↑  CHAVO DEL 8 RECIBE PREMIU. Youtube.
  140. ↑ «'El Chavo', premiáu como 'lo meyor'». Esmas.com. Archiváu dende l'orixinal, el 8 d'avientu de 2010. Consultáu'l 10 de mayu de 2012.
  141. ↑ «El Chavo del 8, show más vistu en YouTube ¡chanfle!». L'Alderique. Consultáu'l 25 d'abril de 2016.
  142. ↑ «Caltién El Chavo del 8 ésitu d'audiencia en Chile». Orizabaenred.com.mx. Consultáu'l 24 de xunu de 2012.
  143. ↑ «timu pasaxeru 'El Chavo del 8' venció nel rating a 'El Postreru Pasaxeru'». Generaccion.com. Consultáu'l 10 de mayu de 2012.
  144. ↑ «Los 10 refritos y enlatados con más ráting na TV peruana». Elcomercio.pe. Consultáu'l 10 de mayu de 2012.
  145. ↑ «INTRODUCCIÓN (investigación alrodiu de los programes Televisivos y de Videu Xuegos, nel desenvolvimientu de Valores y Actitúes)». Repositorio.espe.edu.ec. Archiváu dende l'orixinal, el 2019-02-25. Consultáu'l 10 de mayu de 2012.
  146. ↑ «Ratings». Television.com.ar. Consultáu'l 10 de mayu de 2012.
  147. ↑ «El Chavo del Ocho va salvar la so vecindá n'Estaos Xuníos». Laopinion.com. Archiváu dende l'orixinal, el 5 d'avientu de 2014. Consultáu'l 10 de mayu de 2012.
  148. ↑ «El profesor Jirafales quedar na cai». BBC.com. Consultáu'l 24 d'abril de 2016.
  149. ↑ «Llega ?La Chilindrina? al circu». L'Universal. Consultáu'l 11 de mayu de 2012.
  150. ↑ «La Chilindrina quedar en Lima». Peru.com. Consultáu'l 11 de mayu de 2012.
  151. ↑ «Entrevista i non VISTA amb... Edgar Vivar». Txapulin.net. Archiváu dende l'orixinal, el 3 de marzu de 2016. Consultáu'l 11 de mayu de 2012.
  152. ↑ «Archivo: La Vecindá d'El Chavo, cuatro décades dempués». BBC Mundo. Archiváu dende l'orixinal, el 3 de xineru de 2015. Consultáu'l 11 de mayu de 2012.
  153. ↑ Burg, 2009, p. 5.
  154. ↑ «Se -yos chispoteó». Esmas.com. Archiváu dende l'orixinal, el 23 d'abril de 2013. Consultáu'l 11 de mayu de 2012.
  155. ↑ «El Chavo, un gran negociu para Televisa». Excélsior. Consultáu'l 9 de mayu de 2012.
  156. ↑ Aracil y Ortiz, 2004, p. 117.
  157. ↑ Abud Martínez, 2008, p. 162.
  158. ↑ «Rinde Código Fama homenaxe a Chespirito». El Sieglu de Durango. Consultáu'l 11 de mayu de 2012.
  159. ↑ «BB2 con alma de 'chavo'». Esmas.com. Archiváu dende l'orixinal, el 23 d'ochobre de 2011. Consultáu'l 11 de mayu de 2012.
  160. ↑ L'Observatoriu. «Col sofitu de tolos chilenos la Teletón llogró la so meta». Consultáu'l 10 de mayu de 2012.
  161. ↑ Notimex. «Inspirar n'El Chavo pa nuevu programa brasilanu». Archiváu dende l'orixinal, el 19 de setiembre de 2008. Consultáu'l 10 de mayu de 2012.
  162. ↑ «mexicana favorita-en-argentina.htm 'La Chilindrina' ye la mexicana favorita n'Arxentina». Informador.com.mx. Consultáu'l 10 de mayu de 2012.
  163. ↑ «Don Ramón, iconu brasilanu». BBC Mundo. Archiváu dende l'orixinal, el 20 de xineru de 2015. Consultáu'l 16 de mayu de 2012.
  164. ↑ «Don Ramón contra la estorsión». BBC Mundo. Consultáu'l 16 de mayu de 2012.
  165. ↑ «Develan en Tangamandapio estatua n'honor a 'Jaimito, El Carteru'». Yucatan.com.mx (25 de xunetu de 2012). Consultáu'l 25 de xunetu de 2012.
  166. ↑ «Agora sí, Sebastián González pudo festexar como'l 'Chavo del gol'». Esmas.com. Archiváu dende l'orixinal, el 21 d'agostu de 2014. Consultáu'l 10 de mayu de 2012.
  167. ↑ «de-kiko-el-nino-del-chavo-del-8.aspx Messi amarutar de Kiko, el neñu del Chavo del 8». Terra. Archiváu dende l'de-kiko-el-nino-del-chavo-del-8.aspx orixinal, el 9 de xunetu de 2012. Consultáu'l 10 de mayu de 2012.
  168. ↑ «ocho-de-parte-de-la-farandula-mexicana/ Emotivu homenaxe recibió'l Chavo del Ocho de parte de la farándula mexicana». Noticiasmontreal.com. Consultáu'l 11 de mayu de 2012.
  169. ↑ León, Hugo. «El Chavo del Ocho va poner a baillar nel Monumentu de la Revolución». Archiváu dende l'orixinal, el 2020-07-30. Consultáu'l 10 de mayu de 2012.
  170. ↑ «¡Aprendé a baillar el coréu del Chavo del 8!». Teledoce.com. Archiváu dende l'orixinal, el 2012-04-08. Consultáu'l 19 de mayu de 2012.
  171. ↑ «Chespirito, un mexicanu universal». Esmas.com. Archiváu dende l'orixinal, el 28 de setiembre de 2013. Consultáu'l 11 de mayu de 2012.

Enllaces esternos


Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=El_Chavo_del_8&oldid=4309441»