Ludwig van Beethoven
Ludwig van Beethoven[10] (Bonn, 16 d'avientu[11]-Viena, 26 de marzu de 1827) foi un compositor, direutor d'orquesta y pianista alemán. El so legáu musical abarca, cronolóxicamente, dende'l periodu clásicu hasta entamos del romanticismu musical. Ye ún de los compositores más importantes de la historia de la música y el so legáu influyó de forma decisiva na música posterior.
Consideráu'l postrer gran representante del clasicismu vienés (dempués de Christoph Willibald Gluck, Joseph Haydn y Wolfgang Amadeus Mozart), Beethoven consiguió faer trescender la música del romanticismu, influyendo en diversidá d'obres musicales del sieglu XIX. El so arte espresóse en numberosos xéneros y magar que les sinfoníes foron la fonte principal de la so popularidá internacional, el so impautu resultó ser principalmente significativu nes sos obres pa pianu y música de cámara.
La so producción inclúi los xéneros pianísticos (trenta y dos sonates pa pianu), de cámara (dieciséis cuartetos de cuerda, siete tríos, diez sonates pa violín y pianu), vocal (lieder, dos mises y una ópera: Fidelio), concertante (cinco conciertos pa pianu y orquesta, ún para violín y orquesta) y orquestal (nueve sinfoníes, obertures, etc.), ente les que s'atopa'l ciclu de los Nueve sinfoníes, incluyendo la Tercer sinfonía, tamién Heroica,[12] en mi♭ mayor, la Quinta sinfonía, en do menor y la Novena sinfonía, en re menor (que'l so cuartu movimientu ta basáu na Oda a l'Allegría, escrita por Friedrich von Schiller en 1785).
Biografía
editarFamilia
editar
La familia de Beethoven vivía so condiciones modestes. El so güelu paternu, llamáu tamién Ludwig,[13] (Mechelen, 1712-1773), yera descendiente d'una familia de llabradores y granxeros orixinarios de Brabante, na rexón de Flandes (Bélxica), que treslladáronse a Bonn nel sieglu XVIII. La partícula van del so nome,[14] contrariu a lo que pudiera creese, nun tien orixe noble, y l'apellíu Beethoven dablemente seya deriváu de Betuwe, una llocalidá de Liexa, magar qu'otra hipótesis apunta a que l'apellíu remanez de Beeth, que quier dicir remolacha y Hoven, que ye'l plural de Hof, que significa granxa. D'esti mou, «Beethoven» vendría significar «granxes de remolaches».[15]
En marzu de 1733, el so güelu emigró a Bonn, onde trabayó como direutor y maestru de capiya de la orquesta del príncipe eleutor de Colonia. El 17 de setiembre d'esi mesmu añu, casó con María Josepha Poll, que los sos testigos foron l'organista Gilles van den Aeden y Johann Riechler. Tuvieron tres fíos: María Bernarda Ludovica (bautizada'l 28 d'agostu de 1734, muerta'l 17 d'ochobre de 1735), Marcus Josephus (bautizáu'l 25 d'abril de 1736, muertu pocu dempués nuna fecha indeterminada) y Johann, que de la so nacencia o bautismu nun se caltién rexistru; supónse que nació a finales de 1739 o empiezos de 1740. El terceru foi l'únicu que sobrevivió a la infancia y foi'l padre de Beethoven. Johann foi músicu y tenor de la corte eleutoral.
El 12 de payares de 1767 casó na ilesia de San Remixu en Bonn con María Madalena Keverich (19 d'avientu de 1746 -17 de xunetu de 1787), una moza vilba y fía d'un cocineru de Tréveris. Por esi motivu, el matrimoniu de los sos padres cuntó cola oposición del so güelu, qu'entós daquella yá yera'l prestixosu maestru de capiya de la corte y consideraba a la moza d'una clase social inferior a la del so fíu, lo que nun yera cierto darréu que na so familia había conceyales ya inclusive senadores.[15]
El matrimoniu treslladóse al nᵁ 515 de la Bonngasse y dos años dempués, en 1769, nació'l so primer fíu, bautizáu como Ludwig María van Beethoven. Sicasí, apenes seis díes dempués del so bautizu, el neñu finó. El 17 d'avientu de 1770 foi bautizáu'l so segundu fíu, na ilesia de San Remixu de Bonn, col nome de «Ludovicus van Beethoven» (Ludwig van Beethoven) según descríbese na acta de bautismu. La so fecha de nacencia, xeneralmente aceutada como'l 16 d'avientu de 1770, nun cunta con documentación histórica que pueda sofitala. María Madalena tuvo entá cinco fíos más, de los que namái sobrevivieron dos: Kaspar Anton Karl van Beethoven, bautizáu'l 8 d'abril de 1774, y Nikolaus Johann van Beethoven, bautizáu'l 2 d'ochobre de 1776. Los biógrafos nun tienen clares les dates de nacencia exautes de nengún de los fíos de María Madalena Keverich.[16]
Primeros años de vida
editar
El padre de Beethoven taba bien impresionáu pol fechu de que Wolfgang Amadeus Mozart diera conciertos a los siete años y quería que'l so fíu siguiera los sos pasos. Col enfotu de faer de Ludwig un nuevu neñu prodixu, empezó a enseña-y pianu, órganu y clarinete a temprana edá.[17] Sicasí, l'estudiu musical coartó'l desenvolvimientu afeutivu del neñu, qu'apenes se rellacionaba con otros neños. En metá de la nueche, a Ludwig sacábenlu de la cama y obligábenlu a tocar el pianu pa los conocíos de Johann, a los que quería impresionar; esto facía que tuviera cansáu na escuela. Yá yera normal que dexara d'asistir a clases y quedábase en casa pa prauticar música.
El padre yera alcohólicu, lo que supunxo que perdiera'l puestu de direutor de la orquesta de Bonn —puestu heredáu del güelu Ludwig—, y la madre taba davezu enferma. Magar que la rellación con Johann yera distante, Ludwig amaba enforma a so madre, a la que denomaba la so «meyor amiga».[17]
El 26 de marzu de 1778, cuando tenía siete años, Beethoven fizo la so primer actuación en públicu en Colonia. El so padre afirmó que la edá de Ludwig yera de seis años, pa destacar d'esti mou, la precocidá del so fíu; por ello, siempres se creyó que Beethoven yera más nuevu de lo que yera en realidá. Darréu que'l talentu musical y pedagóxicu del so padre yera llendáu, Ludwig empezó a recibir clases de otros profesores. Les sos meyores foron significatives, sobremanera na interpretación del órganu y la composición, dirixíu por músicos esperimentaos como Christian Gottlob Neefe. Neefe foi un profesor bien importante ya influyente na so instrucción y supo valorar darréu'l nivel esceicional de Ludwig. Amás de tresmiti-y conocencies musicales, Neefe dio a conocer a Beethoven les obres de los pensadores más importantes, tanto antiguos como contemporáneos.[17]
En 1782, cuando cuntaba con once años d'edá, Beethoven espublizó la so primer composición, titulada Nueve variaciones sobre una marcha d'Ernst Christoph Dressler (WoO 63). Un añu dempués, Neefe escribió na Revista de Música tocante al so alumnu: «Si sigue asina, como empezó, va convertise de xuru nun segundu Wolfgang Amadeus Mozart».[18] En xunu del siguiente añu, Ludwig ye contratáu como intérprete de viola na orquesta de la corte del príncipe eleutor de Colonia Maximilianu Franciscu, por encamientu de Neefe. Esti puestu dexólu frecuentar la música de los vieyos maestros de capiya, arriendes de facilita-y la entrada en nuevos círculos sociales, nos que s'atopaben dalgunos de los que seríen amigos de so pa tola vida, como la familia Ries, los von Breuning (onde na so casa conoció a los clásicos y deprendió a amar la poesía y la lliteratura) o'l doctor Franz Gerhard Wegeler (col que años más tarde volvería a atopase en Viena).[17]
El primer viaxe a Viena
editarBeethoven atopa una vía d'escape de la presión familiar en 1787 cuando, con 17 años, marcha a la capital austriaca sofitáu pol so mecenes, el conde Ferdinand von Waldstein, que paga los gastos del viaxe y, lo más importante, convéncelu de les sos posibilidaes d'ésitu. Paez que mientres esti viaxe a Viena tuvo llugar un curtiu alcuentru con Mozart. En rellación a esti alcuentru, namái esisten testos de discutible autenticidá. Seya como seya, la lleenda diz que Mozart diría: «Recuerden el so nome, esti mozu va dar qué falar al mundu».[17]
Al pocu tiempu, so madre careció gravemente de tuberculosis, y so padre pidió-y por carta que tornara a Bonn darréu. La madre morrió'l 17 de xunetu de 1787. Tres esti fechu, so padre entró nuna depresión y agravóse'l so alcoholismu , aportando a que lu detuviesen y encarcelasen por esti fechu. Tres esto, el mozu Ludwig tuvo de responsabilizase de los sos nuevos hermanos y viose obligáu a caltenelos, tocando'l violín nuna orquesta y dando clases de pianu mientres cinco años, ente que'l so padre siguía presu. El padre finó finalmente'l 18 d'avientu de 1792.[17]
D'aprendiz a maestru
editar
En 1792, el príncipe eleutor de Bonn volvió financia-y un viaxe a Viena, ciudá na que quedó'l restu de la so vida componiendo, tratando d'algamar una reconocencia social a la so persona per aciu del arte y sufriendo un mal particularmente tarrecible pa él: la sordera. Ellí, Beethoven recibió clases de composición con Joseph Haydn, de contrapuntu con Johann Georg Albrechtsberger y Johann Baptist Schenk y de llírica con Antonio Salieri.[17]
Mientres esti periodu tuvo dellos duelos musicales con otros pianistes. El primeru foi en 1792 ―con 21 años d'edá―, mientres un viaxe cola orquesta de la corte, nel que tocó con Franz Sterkel, executando obres de dichu compositor. En 1800 tuvo llugar el famosu duelu nel palaciu de Lobkowitz, nel que'l pianista y compositor Daniel Steibelt retólu a que tocaren xuntos. En tala ocasión, Beethoven tomó partitures d'una obra d'esti, modificándoles al empar que diba tocándoles, con tanta gracia que Steibelt declaró que nun diba volver a Viena mientres Beethoven viviera ellí y abandonó la ciudá, quedando en París.[17]
Con venticuatro años espublizó la so primer obra importante: tres tríos pa pianu, violín y violonchelu (Opus 1) y l'añu siguiente, en 1795, fizo'l so primer conciertu públicu en Viena como compositor profesional, nel qu'interpretó les sos propies obres. Esi mesmu añu propúnxo-y matrimoniu a Madalena Willman pero esta negóse. Darréu, fizo una xira por Praga, Dresde, Leipzig, Berlín y Budapest. En 1796 espublizó trés sonates pa pianu (Opus 2). La corte, la nobleza y la Ilesia vieneses acoyeron la música de Beethoven y convirtiéronse en mecenes y proteutores del mozu músicu. Yeren frecuentes les disputes ente estos estamentos y el compositor, darréu del abicañu fuerte ya impulsivu del músicu, pero esti fechu fíxo-y ganase un gran respetu na ciudá. Ente los sos mecenes atopábense personalidaes como'l príncipe Karl von Lichnowsky y el barón Gottfried van Swieten.[17] Per esa dómina deslligóse de Haydn, col que nun concasaba musicalmente pero al que, pese a esto, dedicó-y los trés tríos.
En 1800, Beethoven entamó un conciertu nuevu en Viena nel que fizo la presentación de la so Primer sinfonía. La so actividá musical diba n'aumentu y tamién dio clases de pianu ente les moces aristócrates, coles que caltuvo romances esporádicos. Al añu siguiente, Beethoven confesóse esmolecíu pola so creciente sordera al so amigu Wegeler. N'Heiligenstadt, l'añu siguiente escribió'l conocíu Testamentu de Heiligenstadt, nel qu'espresa la so desesperación y disgustu énte la inxusticia de qu'un músicu pudiera volvese sordu, daqué que nun podía concebir nin soportar. Inclusive llegó a plantegase'l suicidiu, pero la música y el so fuerte convencimientu de que podía faer una gran aportación al xéneru fixeron que siguiera alantre. En dichu testamentu escribió que sabía qu'aínda tenía muncha música por afayar, esplorar y concretar.[17]
La so música inicial, fresca y llixera, camudó pa convertise n'épica y atorbolinada, acorde colos tiempos revolucionarios que vivía Europa. Yeren años nos que les potencies monárquiques europees aliárense pa ganar a la Francia revolucionaria. Nuna esllumante campaña nel norte d'Italia, na que l'exércitu austriacu foi derrotáu, adquirió notoriedá Napoleón Bonaparte, que convirtióse nun ídolu ente los sectores progresistes. D'esta dómina son la Sonata pa pianu nᵁ 8, denomada Patética, y la Sonata pa pianu nᵁ 14, denomada Claru de lluna. La so Tercer sinfonía, denomada La Heroica (traducción de la denominación n'italianu Eroica) , taba escrita nun principiu en «memoria d'un gran home», Napoleón, que víase nesi momentu como un lliberador del so pueblu. Cuando se declaró a sigo mesmu Emperador, Beethoven noxóse y borró violentamente'l nome de Napoleón de la primer páxina de la partitura. La Heroica estrenóse finalmente'l 7 d'abril de 1805.[17]
Ésitu y sufrimientu
editar
Bien aína, Beethoven dexó de precisar de conciertos y recitales nos salones de la corte pa sobrevivir. Los editores disputábense les sos obres; arriendes, l'aristocracia austriaca, quiciabes avergoñada pola muerte de Wolfgang Amadeus Mozart na probeza, asignó-y una pensión añal. Por cuenta de la perda de les sos capacidaes auditives, diose a una febril actividá creadora, y, al empar, sufrió penalidaes personales por dos desengaños amorosos. Nun llegó a casase enxamás, pero atribúyense-y dellos romances, sobremanera ente dames de la nobleza. Antonie von Birkenstock, casada col banqueru alemán Franz Brentano, foi ún de los grandes amores de so vida.[19]
Ente 1804 y 1807, tuvo namoráu de la nueva y bella condesa Josephine Brunswick, vilba de Joseph Graf Deym. El so amor yera correspondíu per parte de la condesa pero esti nun pudo concretase por cuenta de les ríxides restricciones sociales de la dómina y l'estricta separtación ente la nobleza y el vulgu, polo que la rellación cesó. Mientres esti periodu, Beethoven terminara Leonore, la so única ópera. Compunxo hasta cuatro obertures distintes y finalmente camudó'l nome de tala ópera a Fidelio, n'escontra de los sos deseos. El 20 de payares de 1805 foi la fecha de la primer representación, que tuvo poca acoyida de públicu, una y bones esa mesma selmana les tropes de Napoleón entraran per primer vegada en Viena. Nos años siguientes, Beethoven amontó la so actividá creadora y compunxo munches obres, ente elles la Quinta sinfonía, La Sexta sinfonía o Sinfonía Pastoral, la Obertura Coriolano y la bagatela pa pianu Pa Elisa.[17]
Les sos apaiciones en públicu yeren cada vegada más infrecuentes. El 22 d'avientu de 1808 Beethoven dio ún de los sos últimos conciertos en vivo, nuna llarga xornada qu'incluyó l'estrenu de la Fantasía pa pianu, orquesta y coru Op. 80, les sinfoníes Quinta y Sesta, el Conciertu pa pianu nᵁ 4 Op. 58, l'aria «Ah perfido!» («Ah zaguín») y tres movimientos de la Misa en do mayor Op. 86. Tuvo como alumnu al archiduque Johann Joseph Rainer Rudolph, hermanu del emperador, y eventualmente convirtióse tamién nel so más grande benefactor. En 1809, Beethoven nun taba conforme cola so situación en Viena, especialmente col aspeutu económicu. Entós plantegóse la invitación de Xerónimu Bonaparte, pa dexar Viena y treslladase a Holanda. La so vieya amiga la condesa Anna Marie Erdödy, llogró convencer a Beethoven por que se caltuviera en Viena cola ayuda de los sos más ricos almiradores, ente los que s'atopaben l'archiduque Rudolf, el príncipe Lobkowitz y el príncipe Kinsky, qu'ufiertaron a Beethoven una pensión añal de 4000 florinos, lo que-y dexó vivir ensin esmoliciones económiques. La única condición que-y punxeron foi nun abandonar la ciudá de Viena, condición aceutada pol compositor. Tala pensión convirtiólu nel primer artista y compositor independiente de la historia, yá qu'enantes los músicos y compositores (Bach, Haydn y Mozart incluyíos) yeren sirvientes nes cases de l'aristocracia, formando parte del so personal doméstico y componiendo ya interpretando según los sos amos-yos pidíen. Sicasí, les condiciones del arreglu al que llegó Beethoven colos sos benefactores daben llibertá al compositor de componer lo qu'él quixera, so demanda o non, y cuando él quixera.[17]
L'incidente de Teplice
editar
En 1812, Beethoven treslladóse al balneariu de Teplitz (Teplice) y mientres la so estancia escribió la carta a la so «Amada inmortal», que provocó munches especulaciones sobre la so destinataria magar qu'enxamás se pudo pescudar con exautitú. En 1977, el musicólogu estauxunidense Maynard Solomon afirmó que la carta diba dirixida a Antonie Brentano, la esposa d'un mercader de Frankfurt del Main y madre de cuatro fíos. Por cuenta del so sentíu éticu y el so mieu al matrimoniu, Beethoven abandonó esta rellación, a pesar de los conflictos emocionales que-y causaben.[20] En xunetu d'esi añu, Bettina von Arnim entamó un alcuentru ente'l compositor y Johann Wolfgang von Goethe. Más tarde la condesa espublizó la so correspondencia con Goethe y nuna de les sos cartes al conde Hermann von Pückler-Muskau rellató un socesu que al paecer asocedería nesi balneariu esi mesmu branu, cuando Beethoven y Goethe s'atoparon per primer vegada. Dambos pasiaben pela alamea del balneariu y de secute apaeció frente a ellos la emperatriz María Luisa d'Austria-Este cola so familia y la corte. Goethe, al velos, fíxose a un llau y quitóse el sombreru. Sicasí, el compositor caló'l sombreru aínda más y siguió'l so camín ensin amenorgar el pasu, faciendo que los nobles s'apartaren a un llau pa saludar. Cuando tuvieron a cierta distancia detúvose pa esperar a Goethe y díxo-y lo que camentaba tocante al so comportamientu «de llacayu».
Según Elisabeth von Arnim, el mesmu Beethoven-y cuntó esta anéudota. Sicasí, la so veracidá aínda s'alderica y güei esiste un ciertu alcuerdu en considerala parte verdadera y parte inventu d'Elisabeth. Na so carta a von Pückler-Muskau, entrúga-y si presta-y la historia, «Kannst du sie brauchen?» («¿Pues usala?»). Von Arnim, sicasí, decide usala y en 1839 espublizó, na revista Athenäum una carta, supuestamente de Beethoven, na qu'esti cuntaba l'anéudota. L'orixinal d'esta carta nun apaeció nunca, namái la copia, y dellos detalles (como la data) indiquen que Beethoven nun la escribió enxamás, o polo menos non como foi transcrita. Independientemente de la so autenticidá, l'incidente encantó a la sociedá vienesa, que creyó l'incidente verdaderu mentanto munchu tiempu.[21]
Problemes económicos
editar
Beethoven entablara contautu col inventor Johann Mäzel, que-y construyó dellos instrumentos p'ayudalu coles sos dificultaes auditives, como cornetes acústiques o un sistema pa escuchar el pianu. La so obra orquestal La victoria de Wellington compúsose en 1813 pa ser interpretada con un panarmónicu, otru de los inventos de Mäzel. Esta obra yera un homenaxe a la victoria sobre los exércitos napoleónicos na Batalla de Vitoria por parte del Duque de Wellington y algamó gran popularidá, arriendes de volver verdaderamente famosu al compositor, lo que-y procuró grandes ingresos. Sicasí, él mesmu calificó como «basoria» (daqué que nun dixo de nenguna otra obra so) y güei ta dafechu escaecida. L'inventu de Mäzel que más impresionó al compositor foi'l metrónomu, y escribió cartes d'encamientu a editores y empezó a facer anotaciones nes partitures colos tiempos del metrónomu pa que les sos obres s'interpretasen al tempo qu'él concibiera. Nesa dómina empezaron los problemes económicos del compositor, yá que ún de los sos mecenes, el príncipe Lobkowitz, sufrió una quiebra económica y el príncipe Kinsky finó al cayer del so caballu, tres de lo que los sos herederos decidieron nun pagar les obligaciones financieres que'l príncipe contraxera col músicu.[17]
En 1814, acabó les Séptima y Octava sinfoníes y reformó la ópera Fidelio, que foi un gran ésitu, tantu d'asistencia de públicu como no económico, lo mesmo que'l restu de conciertos que fizo nesa dómina. Esi mesmu añu tuvo llugar el Congresu de Viena, qu'axuntó na ciudá a numberosos mandatarios que decidíen el futuru d'Europa dempués de la derrota de Napoleón. Esti foi ún de los momentos de gloria de Beethoven, yá que convidáronlu en munches ocasiones a participar nos múltiples conciertos que se dieron nes celebraciones y foi recibíu con almiración y reconocencia.[17] Delles fontes apunten a que l'últimu conciertu públicu de Beethoven tuvo llugar el 11 d'abril d'esi mesmu añu (1814)[22] y consistió nel estrenu del Tríu op. 97, xunto al violinista Ignaz Schuppanzigh y el violonchelista Joseph Lincke.[23]
Tres la muerte del so hermanu Kaspar Karl el 15 de payares de 1815, tomó la decisión d'acoyer al so sobrín Karl, de nueve años d'edá, en contra de la voluntá de la so cuñada. Nos años entendíos ente 1815 y 1820, dedicó gran parte de les sos enerxíes y el so tiempu a la batalla llegal pa ganar la custodia del so sobrín Karl. Esti esfuerciu supúnxo-y dexar práuticamente de componer (a pesar de lo cual collechó los sos dos mayores «ésitos» —la Novena sinfonía y la Missa Solemnis— nesta dómina). Nel testamentu del hermanu establecíase-y a él como tutor de Karl, pero nel llechu de muerte, a pidimientu de la cuñada, afitóse una tutoría conxunta. Ludwig, que tarrecía a la so cuñada, tuvo que llevar la so causa énte la xusticia. Los tribunales ordinarios nun lu conocíen y costába-y faer valir les sos influencies, magar que finalmente ganó'l casu, y dende entós dedicóse a la formación musical de Karl con falses esperances, una y bones el mozu nun tenía dotes musicales. Ún de los profesores colos que cuntó'l so sobrín foi Carl Czerny, que dempués foi profesor de Franz Liszt y enantes fuera alumnu del propiu Beethoven. Amás, la rellación col so fíu adoptivu nun yera escelente; constantemente tenía qu'atopa-y tutores nuevos, yá que tenía conflictos con ellos, y esti escapaba con so madre y engarrábase constantemente col tíu. La esmolición pol dineru, qu'acompañó a Beethoven dende los díes de la infancia en que tuvo qu'aprovir pa la familia, ocupólu nesti periodu como nunca. Los editores nun confiaben nél, pos nun cumplía les sos promeses d'esclusividá y pidía de contino más dineru poles sos obres. Según el so biógrafu, Emil Ludwig, d'esti periodu nun hai nin una sola carta na que nun se traten, siquier tanxencialmente, problemes de dinero.[24]
Dempués de 1815, Napoleón foi definitivamente derrotáu y el canciller austriacu Klemens von Metternich instauró un réxime policial pa torgar rebrotes revolucionarios. Beethoven foi una voz crítica del réxime. Nesa dómina, el so nome yera bien respetáu nel Imperiu y n'Europa Occidental, sobremanera n'Inglaterra, en parte gracies al ésitu de La victoria de Wellington. Pero l'ascensu de Gioachino Rossini y la ópera italiana, que Beethoven consideraba poco seria, asitiólu en segundu planu.
En 1816, fizo'l primer esbozu de la Novena sinfonía y dos años más tarde'l so antiguu alumnu y benefactor, l'archiduque Rudolf, foi nomáu cardenal, motivu pol que Beethoven empezó a componer la Misa en re, anque nun la tuvo terminada enantes de la ceremonia d'entronización. En 1822, Beethoven tuvo un alcuentru con Rossini en Viena, ciudá na qu'esti taba collechando grandes ésitos. Por cuenta de les dificultaes col idioma y la sordera de Beethoven, l'alcuentru foi curtiu.[17]
Últimos años en Viena
editar
Beethoven pasó los últimos años de la so vida casi totalmente aislláu pola sordera, rellacionándose namái con dalgunos de los sos amigos al traviés de los cuadernos de conversación», que-y sirvieron como mediu de comunicación. El so postrer gran ésitu foi la Novena sinfonía, terminada en 1823. Nos trés años finales, dedicóse a componer cuartetos de cuerda y la Missa Solemnis. El 13 d'abril d'esi añu conoció a Franz Liszt, qu'entós tenía once años, mientres un conciertu del compositor húngaru y felicitólu pola so interpretación. Años más tarde, Liszt trescribió toles sinfoníes de Beethoven pa pianu y foi un destacáu intérprete de la so obra. L'estrenu de la Novena sinfonía tuvo llugar el 7 de mayu de 1824 y foi un ésitu a pesar de les dificultaes téuniques qu'entrañaba la obra. Esti ésitu nun se traduxo nuna ganancia financiera y los problemes económicos siguieron apurando al compositor, qu'anque tenía'l dinero que taba aforrando, nun podía usalu porque destinábalu como heriedu pal so sobrín.[17]
La salú del maestru decayó inexorablemente mientres la so estancia na casa del so hermanu en Gneixendorf, a pesar de los cuidos de la so familia. El so hermanu Nikolaus Johann recordaba: «A la xinta comía namái güevos pasaos per agua, pero dempués bebía más vinu, y asina de cutiu carecía foria, de cuenta que se-y engrandó cada vez más el banduyu, y llevólu vendáu munchu tiempu». Tenía edemes nos pies y quexábase de cutio de sede, dolores de banduyu y perda de mambís.[25] Nesa dómina, empezó la composición de la Décima sinfonía.
El 1 d'avientu de 1826, Beethoven y Karl volvieron a Viena. El baramentu de la decisión determinó qu'escarecieren d'un tresporte afayadizu y namái pudieron consiguir un carromatu vieyu descubiertu. El viaxe resultó catastróficu pa una persona nel estáu nel que s'atopaba Beethoven, que llevaba ropa de branu y viose obligáu a pasar la nueche nuna tabierna de l'aldega, au l'habitación nun tenía calefacción nin persianes que la protexeren del fríu. Escontra la medianueche sufrió un respigu febril y empezó una tos seco acompañada de sede intensa y fuertes dolores nos costaos. Tando asina, el maestru bebió grandes cantidaes d'agua xelada que namái agravaron la so condición. Sicasí, llogró recuperase de la so crisis gracies a l'atención del doctor Wawruch y consiguió llegar a la capital. El 20 d'avientu, estrayéron-y fluyíos abdominales. Karl permaneció mientres tol mes al so llau hasta la so incorporación, en xineru, al so reximientu. El mozu reconciliárase totalmente col so tíu tres el llamentable episodiu del suicidiu:[26] «Mio queríu padre: vivo satisfechu y namái pésame veme separtáu de ti».
Casi na miseria, a pesar de tener una gran fortuna n'aiciones financieres, escribió a los sos amigos en Londres pa pidir dalgún dineru. La rempuesta llegó de momentu, xunto con cien llibres esterlines emprestaes incondicionalmente. Cuando s'espublizó en Viena l'estáu terminal de Beethoven, tolos sos antiguos amigos qu'entá vivíen allegáronse a la so casa de la Schwarzspanierhaus pa espresa-y los sos deseos d'una rápida recuperación, anque en realidá'l so propósitu yera despidise del avieyáu compositor.[27]
A pesar de los cuidos del so médicu y el ciñu de los sos amigos, la maltrecha salú del músicu, que careciera problemes hepáticos mientres tola so vida, empioró. Esos últimos díes acompañáronlu Franz Schubert, qu'en realidá nun s'atrevió a visitar al maestru, pero un amigu de dambos amosó-y al morrebundu les partitures de les sos lieder, que Beethoven tuvo oportunidá d'almirar y atribúyese-y la frase: «ye verdá que nesti Schubert alcuéntrase una chispa divina», recordando'l comentariu que sobre él fixera Mozart y faciendo'l cumplíu que nun fixera a nengún otru músicu.[28] El 20 de marzu escribe: «toi seguru de que voi colar bien aína». Y el día 23, ente los estertores del morrebundu, delles fontes indiquen qu'esclamó: «Aplaudíi collacios, comedia finita est» («La comedia terminó»), un final típicu de la comedia del arte, anque en 1860 Anselm Hüttenbrenner negó que Beethoven pronunciara estes pallabres.[29] Esa mesma tarde, tomó la pluma pa designar al so sobrín Karl legatariu de tolos sos bienes.
Fallecimientu
editar
A otru día, 24 de marzu de 1827, Beethoven recibe la estremaunción y la comunión según el ritu católicu. Hai de solliñar que les creencies personales de Beethoven foron bien poco ortodoxes. Esa mesma tarde entra en coma pa nun volver espertar hasta dos díes más tarde. El so hermanu Nikolaus Johann, la so cuñada y el so almirador incondicional Anselm Hüttenbrenner acompañáronlu a la fin, yá que los sos pocos amigos salieren a buscar una tumba. Les sos últimes pallabres diben dirixíes al vinu del Rin que llegó dempués de muncho esperar l'encargu, y que s'esperaba surtiera bonos efeutos sobre la salú del músicu: «Mui sero, enforma sero...».[30] Hüttenbrenner rellató los últimos momentos del compositor el 27 de marzu de 1827 de la siguiente forma:
Permaneció valtáu, ensin conocencia, dende les 3 de la tarde hasta les 5 pasaes. De sópitu hubo un rellámpagu, acompañáu d'un truenu violentu, y l'habitación del morrebundu quedó allumada por una lluz cegadora. Tres esi repentín fenómenu, Beethoven abrió los güeyos, llevantó la mano derecha, col puñu zarráu, y una espresión amenazadora, como si tratara de dicir: «¡Potencies contraries, desafíovos!, ¡Colái! ¡Dios ta conmigo!» o como si tuviera dispuestu a glayar, cual un xefe valerosu a les sos tropes «¡Valor, soldaos! ¡Enfotu! ¡La victoria ye nuesa!». Cuando dexó cayer de nueves la mano sobre la cama, los güeyos taben yá zarraos. Yo sostenía-y la cabeza cola mio mano derecha, mientres la mio izquierda reposaba sobre'l so pechu. Yá nun pudi sentir l'aliendu de la so respiración; el corazón dexara de llatir.
Trés díes dempués del so fallecimientu, el 29 de marzu, tuvo llugar el funeral. Celebróse na Ilesia de la Santa Trinidá, a un par de mazanes de la casa de Beethoven, y nella interpretóse'l Réquiem en re menor de Wolfgang Amadeus Mozart. Al mesmu asistieron más de 20.000 persones, ente les qu'atopábase Schubert, gran almirador de so. L'actor Heinrich Anschütz lleó la oración fúnebre, (escrita pol poeta Franz Grillparzer), a les puertes del campusantu de Währing, agora Schubert Park.[17]
Nel so escritoriu de trabayu, atopóse'l Testamentu de Heiligenstadt, redactáu en 1802, onde desplica a los sos hermanos el porqué de la so fonda amargura. Tamién s'atopó la mentada desgarradora carta d'amor dirixida a la so «Amada inmortal», a la que llama «el mio ánxel, el mio tou, el mio mesmu yo».[17]
Estudios sobre les causes de la so muerte
editar
A lo llargo de la so vida, Beethoven visitó gran cantidá de médicos pa curar les sos diverses dolencies físiques, como mala dixestión, dolor abdominal crónicu, cirrosis hepática, nefropatía, pancreatitis crónica, irritabilidá, depresión, según otros síndromes ensin etioloxía demostrada, tales como alteraciones gastrointestinales, bronquiales, articulares y oculares.[32] Nuna carta a un amigu, espresó'l so deséu de que, dempués de la so muerte, los sos restos s'usasen pa determinar la causa de la so enfermedá y evitar qu'otros carecieren el so mesmu sufrimientu.[33] Dende'l so fallecimientu, a los cincuenta y seis años d'edá, en 1827, esistieron munches especulaciones y estudios sobre les causes de les sos múltiples dolencies y la so muerte, pero nun consiguieron determinar una patoloxía sistémica pa esplicar siquier gran parte de los sos síndromes.[33][32]
Estudios realizaos nel Centru de Tratamientu Pfeiffer en Warrenville (Illinois) en 2005, revelaron dellos datos sobre les causes de la so muerte. Los analises d'una guedeya del so pelo y d'un fragmentu del so craniu dieron como resultáu la esistencia d'altes concentraciones de plomu, lo qu'indica que'l compositor podría carecer saturnismu. Aparentemente, Beethoven inxería agua contaminada con plomu, que sacaba d'un regueru campestre creyendo que tenía propiedaes curatibles. Les últimes investigaciones señalen que foi pol plomu de los vasos qu'usaba pa beber. Arriendes de dichos estudios, pudo sabese que'l compositor carecía problemes estomacales dende los venti años y que, n'ocasiones, sufría crisis depresives.[34] Los problemes estomacales y el cambéu de personalidá que sufrió a los venti años concuerden col diagnósticu d'envelenamientu per plomu.[33] Nestos estudios, tamién se destaca l'ausencia de niveles perceptibles de cadmiu o mercuriu na guedeya y el güesu, elementos a los que primeramente s'identificó como causantes de la enfermedá de Beethoven. La presencia de plomu nel craniu confirmó que la esposición del músicu a esti elementu nun foi un fechu puntual na so vida, sinón que tuvo que tar sometíu a él mientres munchos años. Anque esisten dellos estraños casos de sordera provocaos por envelenamientu por plomu, nun hai nenguna evidencia sólida que sofite que fora esta la causa de la que careció Beethoven.[33]
Otru estudiu afirma que Beethoven finó por causa d'una insuficiencia hepática que desencadenó un coma hepáticu. Amás, pue que con probabilidá careciera una septicemia final, col antecedente d'una ascitis fistulizada ya infestada. Nun puede afirmase con certeza si una insuficiencia renal y una diabetes desterciada foron motivu del so fallecimientu. Na medicina moderna, la causa de la so muerte catalogaríase como un fallu multisistémicu, aniciáu pola so insuficiencia hepática.[32]
Personalidá
editar
La vida personal de Beethoven foi problemática por cuenta de la creciente sordera, que lu llevó a plantegase'l suicidiu, según afirmó nos documentos atopaos nel Testamentu de Heiligenstadt. De cutiu, Beethoven noxábase enforma y pue que sufriera trestornu bipolar.[35] Sicasí, tuvo un círculu íntimu d'amigos fieles mientres tola so vida, quiciabes atrayíos pola fortaleza de la so reputada personalidá. Hacia'l final de la so vida, los amigos de Beethoven compitieron nos sos esfuercios p'ayudar al compositor a desaniciar les sos incapacidaes físiques.[36]
Hai numberoses evidencies del desdeñu que sentía Beethoven escontra l'autoridá y el sistema de clases sociales. Dexaba d'interpretar nel pianu si la so audiencia empezaba a falar ente sigo o si dexaben d'empresta-y total atención, y nos eventos sociales, negábase a interpretar si lu convidaben a facelo ensin avisu previu. Finalmente, y dempués de munches confrontaciones, l'archiduque Rudolf decretó unes normes básiques d'etiqueta na corte que nun afectaben a Beethoven.[36]
Producción musical
editarBeethoven ye reconocíu como ún de los más grandes compositores de la historia. Dacuando, ye mentáu como parte de «Les trés bes» (xunto con Bach y Brahms), que personalicen esta tradición. Tamién ye la figura central de la transición ente'l clasicismu musical del sieglu XVIII y el romanticismu del sieglu XIX, pola fonda influencia qu'exerció sobre les siguientes xeneraciones de músicos.[36]
Visión xeneral
editarBeethoven compunxo obres nuna amplia variedá de xéneros y pa una amplia gama de combinaciones d'instrumentos musicales. Les sos obres pa orquesta sinfónica inclúin nueve sinfoníes (la Novena sinfonía inclúi un coru) y alredor d'una docena de pieces de música ocasional». Compunxo nueve conciertos pa ún o más instrumentos solistes y orquesta, según cuatro obres curties qu'inclúin a solistes acompañaos d'orquesta. Fidelio ye la única ópera qu'escribió y ente les sos obres vocales con acompañamientu orquestal inclúyense dos mises y una serie d'obres curties.[20]
Compunxo un ampliu repertoriu d'obres pa pianu, ente elles trenta y dos sonates pa pianu y numberoses obres curties, incluyíos los arreglos (pa pianu solu o dúu de pianu), de delles de les sos otres obres. Les obres nes qu'usa'l pianu como instrumentu d'acompañamientu inclúin diez sonates pa violín, cinco sonates pa violonchelu y una sonata pa cornu francés, asina como numberosos lieder.[20]
La cantidá de música de cámara que fizo Beethoven foi notable. Arriendes de los dieciséis cuartetos de cuerda, escribió cinco obres para quintetu de cuerda, siete pa tríu con pianu, cinco pa tríu de cuerda y más d'una docena d'obres pa gran variedá de combinaciones d'instrumentu de vientu.[20]
Los trés periodos
editarSegún l'escritor rusu Wilhelm von Lenz, la carrera como compositor de Beethoven estrémase en trés periodos: ceo, mediu y tardíu.[36] El periodu ceo toma hasta alredor de 1802, el periodu mediu estiéndese dende 1803 hasta cerca de 1814 y el periodu tardíu va dende 1815 hasta'l fallecimientu del compositor. Esta división de Lenz, fecha en Beethoven et ses trois styles (1852), usáronla otros musicólogos, con llixeros cambeos, dende entós.[37][38]
Nel so periodu tempranu, el trabayu de Beethoven tuvo fuertemente influyíu polos sos predecesores, Joseph Haydn y Wolfgang Amadeus Mozart, pero tamién esploró direiciones nueves y gradualmente amplió l'algame y l'ambición de la so obra. Delles obres importantes d'esti periodu son la Primer y Segunda sinfoníes, un conxuntu de seis cuartetos de cuerda (Opus 18), los primeros dos conciertos pa pianu (los nᵁ 1 y nᵁ 2) y la primer docena de sonates pa pianu, incluyendo la famosa Sonata Patética, Op. 13.[39]
El periodu mediu, tamién llamáu heroicu, empieza dempués de la crisis personal provocada pola creciente sordera del músicu. Destaca poles obres de gran escala que denoten l'heroísmu y la llucha. Les composiciones d'esti periodu inclúin seis sinfoníes (les nᵁ 3, 4, 5, 6, 7 y 8), los últimos trés conciertos pa pianu, el Triple conciertu y el Conciertu pa violín, cinco cuartetos de cuerda (nᵁ 7 al 11), delles sonates pa pianu (incluyendo les sonates Claru de lluna, Waldstein y Appassionata), la Sonata Kreutzer pa violín, y la so única ópera, Fidelio.[40][41]
El periodu tardíu empieza alredor de 1815. Les obres d'esti periodu carauterícense pola so fonda carga intelectual, les sos innovaciones formales y la so intensidá, espresión por demás personal. El Cuartetu de cuerda nᵁ 14, Op. 131 tien siete movimientos enllazaos y la Novena sinfonía incorpora la fuercia coral a una orquesta nel últimu movimientu.[36] Otres composiciones d'esti periodu son la Missa Solemnis, los cinco últimos cuartetos de cuerda (incluyendo la Grosse fugue) y los cinco últimes sonates pa pianu.[40]
Obres
editarNa so prolífica trayeutoria musical, Beethoven dexó pa la posteridá un importante legáu: nueve sinfoníes, una ópera, dos mises, trés cantates, trenta y dos sonates pa pianu, cinco conciertos pa pianu, un conciertu pa violín, un triple conciertu pa violín, violonchelu, pianu y orquesta, dieciséis cuartetos de cuerda, una gran fuga pa cuartetu de cuerda, diez sonates pa violín y pianu, cinco sonates pa violonchelu y pianu ya innumberables obertures, obres de cámara, series de variaciones, igües de cantares populares y bagateles pa pianu.
Sinfoníes
editarPrimer y segunda sinfoníes
editar
Beethoven cumpliera los trenta años d'edá cuando presentó la so Primer sinfonía (op. 21), estelando a los sos contemporáneos pola so frescura y orixinalidá. La obra ta dedicada al barón Gottfried van Swieten, amigu de Mozart y d'Haydn, y ún de los primeros proteutores de Beethoven en Viena. Falóse munchísimo del orixinal entamu d'esta sinfonía, pos arrinca con un acorde distintu a la tonalidá principal de do mayor. Seya que non, esta yera una de les robles de Joseph Haydn. El tercer movimientu lleva'l nome de «Minuetto», pero ye más rápidu que lo avezao nel xéneru sinfónicu de la dómina. Otres traces anunciadores del futuru Beethoven son los sforzandi de la orquesta y la forma d'emplegar los instrumentos de vientu.
En 1803, el músicu de Bonn dio a conocer la Segunda sinfonía, en re mayor (op. 36), que la so allegría oldea cola murnia que vivía l'autor. Beethoven trocó'l minueto estándar por un scherzo,[42] más rítmicu y dinámicu. Esta innovación y les sos fuertes sonoridaes dieron a la Segunda sinfonía un mayor algame y enerxía. Dempués del estrenu, los críticos notaron l'ausencia del minuetu y dixeron que la composición tenía enforma poder, pero que yera enforma escéntrica. Nun faltaron les dures crítiques.
La influencia haydniana déxase sentir nestos dos composiciones de mocedá: dambes tienen introducciones lentes y la orquesta ye totalmente clásica.
Tercera y cuarta sinfoníes
editarDos años más tarde, Beethoven rompió tolos moldes clásicos cola so Tercer sinfonía en Mi♭ mayor (Op. 55), llamada La Heroica. Esta sinfonía dura dos vegaes más que cualesquier otra de la dómina, la orquesta ye más grande y los soníos son claramente anunciadores del romanticismu musical. La obra compónse d'un primer movimientu (Allegro con brio) d'una duración averada de venti minutos: hasta esa fecha nun se compunxera un movimientu sinfónicu tan estensu. Del segundu movimientu, una «Marcha aciaga» (Adagio assai), el biógrafu Anton Felix Schindler afirmó que, al enterase de la muerte de Napoleón, Beethoven comentó en tonu sarcásticu «Yo yá compunxi la música pa esta murnia catástrofe».[43] El tercer movimientu ye un viviegu scherzo (Allegro vivace), nel que se recrea una escena de caza; destaca l'usu de les trompes. El Finale (Allegro molto) remembra una escena de danza y ye apoteósicu, con una gran esixencia de virtuosismu pa la orquesta.
La siguiente sinfonía ye bien distinta. La Cuarta sinfonía en Si♭ mayor (Op. 60), de 1806, recupera'l frescor de les sos dos primeres composiciones sinfóniques. El primer movimientu arrinca con una solemne y notable introducción. Nel cuartu movimientu, amuésase una de les carauterístiques del compositor de Bonn: el virtuosismu que demanda de los intérpretes. El Finale de la Cuarta ye bien esixente pal fagó. Esta sinfonía foi, según dellos críticos, inxustamente dexada al llau de los sos esceicionales antecesora y socesora: «La grácil criatura griega metanes dos xigantes xermánicos».[lower-alpha 1]
Quinta y sesta sinfoníes
editar
En 1808, Beethoven compón la Quinta sinfonía (Op. 67). Esta sinfonía en do menor destaca principalmente pola construcción de los cuatro movimientos basaos nel motivu rítmicu formáu por trés corchees y una negra, qu'abren la obra y tornen una y otra vegada dando a la sinfonía una estraordinaria unidá. Pal músicu, significaben «la llamada del destín».[lower-alpha 2] El segundu movimientu ye un fermosu tema con variaciones. El tercer movimientu, scherzo, empieza misteriosamente y prosigue xabazmente nos instrumentos de vientu-metal con una forma derivada de la «llamada del destín»; un pasaxe texíu polos pizzicato de los instrumentos de cuerda encadénase ensin posa col trunfal cuartu movimientu, allegro, y que tien una destacada coda.
Al empar, compunxo la Sesta sinfonía en fa mayor, conocida como Pastoral (Op. 68). Ye difícil imaxinar dos obres tan distintes: tola fuercia y violencia de la Quinta conviértese en dulzura y llirismu na Sesta, que los sos movimientos remembren escenes campestres. Ye'l mayor tributu dau por Beethoven a una de les sos grandes fontes d'inspiración: la natura. Ye tamién la so única sinfonía en cinco movimientos (toos con sotítulos: Escena xunto al regueru, Animada xunta de llabradores, Himnu de los Pastores, etc.), trés d'ellos encadenaos (esto ye, que Beethoven desanicia les habituales poses ente segmentos sinfónicos). Ún de los pasaxes más famosos de la obra ye'l final del segundu movimientu, cola flauta, l'oboe y el clarinete asonsañando respeutivamente los cantares del reiseñor, la parpayuela y el cuquiellu.
Séptima y octava sinfoníes
editarLa Séptima sinfonía en la mayor (Op. 92) apaez en 1813 —casi un añu dempués de la so composición—. El compositor empeñóse en dirixila nel so estrenu, con traxicómicos resultaos. Pero la crítica reconoció una nueva xenialidá de Beethoven. De xuru, el maestru alemán amuesa cola Séptima el so más grandiosu conceutu de la introducción (Poco sostenuto, pide la partitura). Richard Wagner, otru fervosu beethovenianu, calificó a la Séptima como «l'apoteosis de la danza»[46] pol so implacable ritmu dancísticu y notable llirismu, particularmente fondu nel so célebre segundu movimientu, Allegretto —que tuvo de repitise a pidimientu del públicu nel so estrenu—, apoderáu por un ostinato de seis notes. L'esquema del tercer movimientu esixe, fechu inéditu nuna sinfonía, la repetición del tríu, quedando la estructura A-B-A-B-A. El cuartu movimientu constitúi (al igual que na Sinfonía "Xúpiter" de Mozart) el verdaderu centru de gravedá de la obra. D'últimes, tola Séptima ye una obra de gran potencia: hai espertos que la consideren como la meyor de les sos sinfoníes.
Al añu siguiente, 1814, Beethoven conclúi la Octava sinfonía en fa mayor (Op. 93), compuesta darréu dempués de la Séptimay que la so brevedá (poco más de venticinco minutos) nun clisa la so meticulosa escritura. Ye la so sinfonía más allegre y gayolera («la mio pequeña sinfonía en fa», dicía'l compositor, pa estremala de La Sexta, escrita na mesma tonalidá).[47] La composición foi desaxeradamente llixera y rápida (cuatro meses). La obra tien influencies de Haydn, sobremanera nel so primer movimientu.[47] La Octava, cola so llarga y allegre coda, paez un prestosu adiós al mundu clásicu.
Novena sinfonía
editarEn 1824, a lo último, Beethoven conságrase como'l gran anunciador d'un nuevu llinguaxe cola so Novena sinfonía «Coral» (Op. 125). La so orquestación (dos trompes adicionales, triángulu, platillos, coru y solistes vocales) y duración (setenta minutos) ye superior a la de la Heroica. Los primeros trés movimientos (un épicu Allegro ma non troppo, un pocu maestoso, un electrizante Scherzo y un relixosu y suañador Adaxu) lleguen a la cume nel esllumante finale (Presto-Allegro assai), qu'empecipia con un recitativu instrumental y con cites de los movimientos precedentes. El tema de l'allegría, introducíu pola cuerda grave, va ganando n'intensidá y desagua na apaición de la voz humana per primer vegada nuna sinfonía, con cuatro solistes y coru mistu que canten n'alemán los versos de Friedrich von Schiller: «Allegría, fermosa chispa divina,/ fía del Eliseo,/ borrachos d'entusiasmu entramos,/ ¡oh diosa! al to santuariu...» Esta obra, mundialmente famosa y oxetu d'un cientu d'arreglos y versiones, foi declarada Patrimoniu Cultural de la Humanidá pola Unesco. L'últimu movimientu d'esta sinfonía foi adoptáu en 1972 pol Conseyu d'Europa como'l so himnu y en 1985 foi escoyíu polos xefes d'Estáu y de Gobiernu europeos como himnu oficial de la Xunión Europea.
Pa los grandes compositores románticos y posrománticos, la Novena sinfonía foi'l gran legáu sinfónicu del músicu de Bonn, un retu que toos, consciente o inconscientemente, quixeron siquier igualar: dende Schubert (Sinfonía "Grande") hasta Brahms (Primer sinfonía, llamada pol críticu Eduard Hanslick la Décima» de Beethoven); y dende Bruckner hasta llegar a un colofón dramáticu y desatamañáu nel sinfonismu de Mahler.
Obertures
editarLes diez obertures de Beethoven son pieces curties que, darréu, diben ampliase y trabayar nelles pa la so incorporación n'obres mayores. No fondero, ye música compuesta pa musicalizar balés (Les criatures de Prometéu) y obres de teatru: Coriolano de William Shakespeare, Egmont de Johann Wolfgang von Goethe, etc. Trátase de composiciones zarraes y uniformes qu'espresen emociones ya idees llenes d'heroísmu. El tema de la llibertá ta bien presente nesti apartáu de la producción del músicu de Bonn. Por exemplu, la Obertura Coriolano (Op. 62) ilustra musicalmente'l drama homónimu de Shakespeare basáu nel héroe que tien qu'escoyer ente la llibertá de conciencia y la so llealtá a les lleis romanes, Leonora nᵁ 3 (Op. 72a), pela so parte, ye una obertura destacada de les cuatro escrites pa la ópera Fidelio. D'idéntica valía son Les criatures de Prometéu (Op. 43) y Egmont (Op. 84), siendo esta postrera un bon exemplu de la típica composición beethoveniana.
Conciertos
editarCada conciertu de Beethoven ye distintu y desenvuelve una escritura pianística de gran virtuosismu (él mesmu foi un gran virtuosu na so mocedá). Quiciabes el más famosu seya'l Conciertu pa pianu nᵁ 5 «Emperador», de 1809, onde'l virtuosismu y el sinfonismu combinen a la perfeición. Ye una composición épica que tien un orixinalísimu arranque y cadencies soberbies. L'orixe del nomatu d'esti conciertu nun lu punxo'l mesmu compositor sinón qu'asignáron-ylu los primeres asistentes como públicu, dau'l grandor y maxestuosidá de la obra.[48]
El primer y segundu conciertos pa pianu destaquen pola so concepción allegre, ente que'l Conciertu pa pianu nᵁ 3, de 1801, de tonu seriu, ye d'una amplitú y calidá incomparables. Pela so parte, el Conciertu pa pianu nᵁ 4, Op. 58, de 1808, apuesta pola fondura llírica y ta consideráu, pola Allgemeine musikalische Zeitung de mayu de 1809, como'l «meyor conciertu pa instrumentu solu enxamás compuestu».[49] Tocante a los conciertos nos que participen más instrumentos, hai de solliñar el Conciertu pa violín y el Triple conciertu pa violín, violonchelu, pianu y orquesta, onde Beethoven sustitúi'l sinfonismu por un entretenimientu bien del gustu de la dómina, dando ocasión a resonancies daqué exótiques: «Rondó alla polacca» ye'l so rítmicu tercer movimientu.
Beethoven tamién compunxo una Fantasía pa pianu, orquesta y coru, Op. 80, que ye una triple fantasía: empieza'l pianu solu, xúnese-y la orquesta y, cerca del final, fai la so entrada'l coru —un esquema asemeyáu al de la Novena sinfonía.
L'únicu Conciertu pa violín, Op. 61 (que cunta amás con una trescripción pa pianu, obra del mesmu Beethoven, Op. 61b) foi nel so tiempu una obra revesosa qu'atraxo poca atención nel so estrenu, col violinista Franz Clement na parte solista. Foi namái en 1850, de la mano del violinista Joseph Joachim, amigu de Johannes Brahms, cuando'l conciertu algamó notoriedá. La esplicación d'esta demoranza n'imponese ye lo complexo de la so interpretación, que fizo que pocos violinistes s'atrevieren a tocalu per años, argumentando que la participación del violín al empar de la orquesta restába-yos protagonismu, lo que se xunía a la fuerte esixencia de Beethoven. Dientro d'esta categoría d'obres pa violín y orquesta tienen d'incluyise amás dos curtios Romances pa violín y orquesta.
Sonates pa pianu
editar
Les sos trenta y dos sonates manifiesten la personalidá revolucionaria y de transición de Beethoven, y el compositor asítiase como'l más destacáu de la forma sonata del periodu entendíu ente clasicismu y romanticismu. Fiel a la forma sonata, el compositor alemán déxase más d'una innovación: sonata de dos (Op. 111), cuatro (Op. 109) o cinco movimientos, temes con variaciones, fugues, scherzi, etc.
Estes sonates presenten sonoridaes nueves, esperimentos coraxosos, y queda zarráu'l mundu interior del compositor y tamién el recién llegáu llinguaxe espresivu de la revolución romántica. Na temprana Patética, na tempestuosa Appassionata, na sópita y llaberíntica Hammerklavier, nes últimes sonates Op. 110 y 111, el compositor llega a les llendes de la esposición pianística, que van algamase na Op. 120. Beethoven foi ún de los compositores que más esixó a los constructores de pianu a ameyorar la sonoridá y resistencia de los pianofortes decimonónicos.
El desaparente entrenamientu que tuvo Beethoven nos sos primeros años d'estudios musicales espéyase nes trés sonates pa pianu escrites en 1783. El pianu súbitu, los repentinos arranques, les figures d'arpexos (executaes a altes velocidaes en delles octaves de forma ascendente o descendente) conocíes como los «cohetes de Mannheim», son carauterísticos de la personalidá musical y sentimental de Beethoven. Él ye'l primeru n'usar l'acorde de novena ensin preparar y que pue sentise nel primer movimientu de la so Sonata pa pianu nᵁ 14 «Claru de lluna», dedicada a otru de los grandes amores de la so vida, la condesa Giulietta Guicciardi.
Les sonates pa pianu de Beethoven tresportaron la música a un orde nuevu. Dempués de 1800, Beethoven empezó a desenvolver el xéneru con proyeiciones romántiques. La Sonata nᵁ 11 Op. 22, en si ♭ mayor, ye la última sonata del primer periodu de composición, que Beethoven declaró como la so sonata preferida. La Op. 26 en la♭, la primera que compunxo dende l'empiezu del nuevu sieglu, ábrese con un tema lentu con variaciones, sigue con un scherzo temerariu y vertixinosu, una marcha aciaga «a la muerte d'un héroe» y conclúi nun axitáu final. A esta siguiéron-y les dos sonates Quasi una fantasía Op. 27 (a la segunda avecen a llama-y Claru de Lluna) que formalmente son pocu convencionales. Los siguientes finxos de la so composición pianística coincidieron cola gran crisis que-y fizo l'agravamientu de la so sordera. La brillosa Waldstein (l'apellíu del conde a que va dedicada, más conocida por «Aurora» nos países hispanofalantes) y l'arrolladora Appasionata foron de concepción tan revolucionaria, qu'hasta'l mesmu Beethoven abstúvose d'escribir pa pianu mientres dellos años. Pero la cume del so pianismu son les cuatro caberes de les trenta y dos sonates, dende la Op. 106, Hammerklavier —que davezu refierse como «sinfónica», polos sos cuatro movimientos—, hasta la Op. 111 en do menor, la tonalidá de la que se valía pa la so música Sturm und Drang, como por exemplu, la so Quinta sinfonía. Les sonates desixíen un virtuosismu pianísticu ensin precedentes hasta entós y yeren práuticamente intocables na dómina. Franz Liszt foi'l que demostró que yeren «interpretables».
Sonates pa pianu y violín
editarDestaquen tamién les diez sonates pa violín y pianu, cuantimás la Sonata pa violín nᵁ 9 «Kreutzer», Op. 47, conocida poles esixencies que presenta pa la parte del violín. Ta dedicada a Rodolphe Kreutzer, conocíu violinista de la dómina. Asina mesmo, la Sonata pa violín nᵁ 5, conocida como Frühling (Primavera) y la Sonata pa violín nᵁ 10 gocien de gran popularidá.
Ópera y música vocal
editar
Beethoven centróse sobremanera na música orquestal, compaxinándola cola música de cámara y pa pianu. Tamién intentó desenvolver obres vocales, magar que con suerte bien diversa. Por exemplu, la so única ópera escrita, Fidelio, revisada dende 1805 hasta 1814, foi un fracasu'l día del so estrenu. El músicu tuvo d'esperar hasta'l 23 de mayu de 1814 pa que lu aclamasen de forma entusiasta por un públicu enfervorizáu. La nueva versión representaba pal públicu más que la recreación de los principios de la Ilustración, como foi'l so primer oxetivu en 1805, la celebración de les victories sobre Napoleón y como una alegoría de la lliberación d'Europa. Foi entós cuando, abermeyáu ente tales muestres de sofitu y ciñu del públicu, escribió nel so llibru de conversaciones: «Rescampla qu'ún compón más bellamente cuando lo fai pal gran públicu». Tratábase, ensin dulda, del mesmu compositor que glayara al editor, tres el desastre de la so primer Fidelio: «Nun compongo pa la galería, que vaigan toos al infiernu», nueve años enantes.[50]
Lo cierto ye que Beethoven nun amosaría particular interés n'escribir óperes. Un proyeutu llargamente paroláu con Goethe pa tresformar n'ópera el Fausto nun llegaría enxamás a concretase por razones desconocíes hasta güei. Sicasí, dellos autores, basaos principalmente n'anotaciones del propiu Beethoven, describieron dalgunes de les sos sinfoníes como «óperes tapecíes». Esti calter asignóse tantu a la Sesta sinfonía como a la Tercera.
La Missa Solemnis, escrita ente 1819 y 1823, la so segunda obra pa la Ilesia católica, ye un cantar de fe a Dios y a la naturaleza del home. Ye una de les sos obres más famoses, compuesta por encargu del so alumnu, l'archiduque Rudolf, nomáu nesa dómina arzobispu d'Olomouc. La Missa solemnis provocó non pocos problemes a Beethoven. La obra estrenóse parcialmente xunto cola Novena sinfonía.[51]
Otres obres corales de Beethoven son la Fantasía coral pa pianu, coru y orquesta (Op. 80), la Misa en do mayor, Llatina (Op. 86), según numberosos lieder, aries, coros y cánones, un ciclu de melodíes, una cantata y l'oratoriu Cristu nel monte de les Olivares, de 1803, según el célebre Presto de la Novena sinfonía.
Cuartetos de cuerda
editar
Hai dellos críticos musicales que cunten que'l xéneru de los cuartetos de cuerda desenvueltu por Beethoven ye más representativu que'l de les sonates pa pianu y el de les sinfoníes. En realidá, Beethoven morrió componiendo cuartetos.[52]
Nos cuartetos pue comprobase'l desenvolvimientu de Beethoven al traviés de los sos «trés estilos»: los primeros cuartetos, fieles a Haydn; el segundu periodu domináu polos llamaos Cuartetos Rusos, compuestos por encargu del aristócrata Razumovski; pero los más significativos son los seis finales, compuestos ente 1824 y 1827, esto ye, correspondientes a la postrer etapa, delles vegaes llamada «esotérica». La importancia del xéneru en Beethoven degola les llendes del Romanticismu, al grau de que les sos postreres obres son una xenial anticipación estilística y téunica que va influyir en Dmitri Shostakóvich, Béla Bartók y na Segunda Escuela de Viena d'entamos del sieglu XX. Los cuartetos amuesen al Beethoven más fondu y orixinal.
Cuartetos del primer periodu
editarEl Op. 18 constitúi'l primer esfuerciu importante de Beethoven nesti complexu xéneru musical y engloba seis obres dedicaes al so maestru, Joseph Haydn: magar qu'evidentemente equí atópense aínda evidencies de los trabayos anteriores de Mozart y Haydn, yá hai un deséu d'amosar la orixinalidá que va vese nos sos trabayos posteriores, como'l movimientu final del Cuartetu de cuerda nᵁ 6 en si ♭ mayor, «La malinconia», que ye una introducción lenta que casi degola les llendes tonales pa depués dar pasu al rondó concluyente.
Cuartetos del periodu entemediu
editarNel periodu mediu yá s'aprecia a un Beethoven maduru, dafechu consciente del so poderíu como creador y artista, pero desapaecíu na llucha escontra la sordera.
La primer parte d'esti periodu mediu constitúise col poderosu opus 59 Razumovski, constituyíu por trés cuartetos. Dellos críticos musicales trataron de ver un ciclu nesti grupu de pieces dedicaes al conde Razumovski, que apurrió-y a Beethoven accesu a diverses melodíes ruses como motivu d'inspiración, magar qu'esto nun llevó a una influencia definitiva. Hai dellos motivos pa creer que'l puntu de vista cíclicu ye cercanu a la realidá, tomando en cuenta que'l primer movimientu del primer cuartetu ye una especie de síntesis de la forma sonata y que xustamente'l postreru del terceru ye una complexa fuga, que tien bastantes elementos d'heriedu con respectu al movimientu final de la Sinfonía "Xúpiter" de Mozart, anque'l desenvolvimientu estilísticu del cuartetu ye, como ye natural, enforma mayor que'l de tala sinfonía.
Cuartetos tardiegos
editar
Los últimos cuartetos y la Grosse fugue trescienden el Romanticismu y son consideraos, por munchos, como'l verdaderu legáu musical de Beethoven pola so complexidá melódica, harmónica y d'execución. Na dómina del so estrenu nun foron bien recibíos, pero cuando-y comentaron al compositor que la Grosse fugue causara'l refugu xeneral, esti respondió «Nun importa, nun la compunxi pa ellos, sinón pal futuru». Sicasí, Beethoven consintió quitar del Cuartetu de cuerda nᵁ 13 (Op. 130), del que primeramente formaba parte (agora la pieza lleva por númberu d'opus el 133) y compunxo un final nuevu pa esti cuartetu.
Llamen especialmente l'atención l'allegro del Cuartetu de cuerda nᵁ 12 y la Canzona di ringraziamento, del Cuartetu de cuerda nᵁ 15 (Op. 132), que Beethoven compunxo dempués d'una convalecencia que casi-y costó la vida, a manera d'himnu, como diz el so nome, d'«agradecimientu».
Hasta'l día de güei, la Grosse fugue ye raramente interpretada, pola dificultá que tien tantu pa los músicos como pa los oyentes. Sicasí, los cuartetos tardíos exercieron una enorme influencia nes xeneraciones posteriores de músicos, al puntu que'l ciclu de los seis cuartetos de Béla Bartók son consideraos, de cutiu, como un gran tributu a la obra tardiega beethoveniana. Güei son fondamente valoraos como parte del repertoriu de les más complexes y grandioses obres musicales enxamás compuestes.
Beethoven na cultura popular
editarLa presencia de Beethoven como símbolu, y non namái como músicu, ye un fenómenu heredáu del Romanticismu. Tradicionalmente espublizóse la visión del cuadru de Joseph Karl Stieler, que'l so enorme impautu dexóse tresllucir tres l'ésitu de les serigrafíes d'Andy Warhol en 1987. Dexáronse de llau otres versiones, bien seya por que tuvieren una calidá artística considerada inferior, o porque amosaren una imaxe considerada en dalgún aspeutu "pocu verídica" al respective de la imaxe que yá s'atopa afitada nel imaxinariu popular sobre'l músicu.[53]
Filatelia y numismática
editarEsisten numberosos sellos postales y otros documentos filatélicos y numismáticos de países de tol mundu n'honor a Ludwig van Beethoven. Alemaña ye'l país más prolíficu de toos, magar qu'esisten sellos emitíos en Francia, Mónacu, Austria, países d'África y Suramérica, ente otros. En total hai alredor de doscientos sellos dedicaos al compositor alemán.[54] Beethoven tamién apaeció en diverses monedes y medayes, acuñaes en munchos casos por cuenta de los aniversarios de la so nacencia, del so fallecimientu o pa conmemorar dalgún fechu destacáu na so ciudá natal, Bonn. Estes monedes o medayes acuñáronse en países de toa Europa, Estaos Xuníos o Asia.[55]
Cine, teatru y televisión
editarEl compositor amosóse biográficamente en numberoses ocasiones nel cine, nel teatru y na televisión. Estes son dalgunes d'elles:
- Empiecen les sos representaciones en 1909 con una película muda del escritor y direutor francés Victorin-Hippolyte Jasset que titulábase Beethoven y que taba protagonizada por Harry Baur.[56]
- La siguiente película sobre'l compositor foi alemana y rodóse en 1927, el so direutor foi Hans Otto Löwenstein y el nome de la película foi Das Leben des Beethoven (La vida de Beethoven).[57]
- L'escritor y direutor francés Abel Gance fizo en 1936 otra película del compositor, Un grand amour de Beethoven (Un gran amor de Beethoven), na que foi Harry Baur otra vegada'l que representó'l papel del compositor.[58]
- Walt Disney ilustró la Sesta sinfonía nún de los númberos de la so película Fantasía.[59]
- En 1985 apaeció le Neveu de Beethoven (El sobrín de Beethoven).[60]
- En 1992, una película pa la televisión, Beethoven Lives Upstairs (Beethoven vive nel pisu d'enriba) foi la ganadora del premiu Emmy.[61]
- En 1994, el direutor Bernard Rose creó Immortal Beloved (Amada inmortal) con Gary Oldman nel papel del compositor.[62]
- En 2006, la direutora Agnieszka Holland fizo Copying Beethoven (Copiando a Beethoven) con Ed Harris como protagonista.[63]
- Nel mesmu añu, la Universidá Panrusa Guerásimov de Cinematografía produxo'l curtiumetraxe de dibuxos animaos Fantasía sobre un home muertu pola música de Beethoven (Фантаэия о мертвом человеке на музыку Бетховена), dirixíu por Mariya Litvínova (Мария Литвинова).[64]
Arriendes, la so música usóse en más de doscientes cincuenta películes y programes de televisión.[65]
Discutiniu sobre la denominada por Cooper Décima sinfonía
editarSegún afirmó'l so amigu Karl Holz, Beethoven atopábase trabayando nuna Décima sinfonía, cuando morrió, de la que llegó a tocar énte él unos compases al pianu. El fragmentu, constaba d'una introducción en mi♭ siguida por un contundente allegro en do menor.
Partiendo d'esa curtia descripción, el musicólogu británicu Barry Cooper esploró nos últimos esbozos beethovenianos. Dando con doscientos compases que, a tenor de la so conocencia del artista —Cooper ye especialista en Beethoven— paeció-y llexítimo asignar a la hipotética sinfonía, al preciu de delles repeticiones, un primer movimientu qu'interpretó y grabó la Orquesta Sinfónica de Londres en 1988.
Inda cuando Cooper guardóse bien de pretender que la so obra fuera un fiel reflexu de les intenciones de Beethoven —él mesmu precisa que la resultancia aseméyase más, sospechosamente, a les obres de la so dómina entemedia—, la so iniciativa amenó un escándalu considerable y la esistencia d'una Décima Sinfonía, siquier n'estáu llarvariu, sigue siendo polémica.
Notes
editar- ↑ Según pallabres de Robert Schumann.[44]
- ↑ La obra ye conocida tamién como «Sinfonía del destín» por cuenta de que, según afirma'l biógrafu Anton Felix Schindler, el compositor refierse a los primeros pentagrames de la primer parte de la so Quinta sinfonía afirmando que «So pocht das Schicksal an die Pforte!» («Asina ye como'l destín llama a la to puerta»).[45]
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 10 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ valor desconocíu. «Q28057895» (en rusu). Encyclopedic Lexicon. Volume V, 1836.
- ↑ 3,0 3,1 Afirmao en: Journal on European History of Law. Tomu: 13. Data d'espublización: 2022. Númberu d'exemplar: 1. ISSN: 2042-6402. Títulu: Beethovens Schicksal als „Migrant“ in Wien vor 200 Jahren: Vom Untertanen des Erzbischofs von Köln zum österreichischen Staatsbürger. Llingua de la obra o nome: inglés.
- ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 30 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 9 abril 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ valor desconocíu (20 xineru 2001). «Beethoven, Ludwig van» (inglés). Grove Dictionary of Music and Musicians. Oxford University Press.
- ↑ Biblioteca Nacional de Francia. «autoridaes BNF» (francés). Consultáu'l 10 ochobre 2015.
- ↑ URL de la referencia: http://www.bonner-medienclub.de/index.php?id=88. Data de consulta: 28 setiembre 2020.
- ↑ URL de la referencia: https://www.crisismagazine.com/2016/beethoven-catholic-church.
- ↑ Pronunciáu [ˈluːtvɪç fan ˈbeːthoːfn]. En realidá, el nome que consta na so acta de bautismu ye Ludovicus van Beethoven. Nes rexones xermániques de mayoría católica, yera frecuente bautizar a los neonatos con nomes en llatín, en parte porque tola lliturxa católica desendólcase en tala llingua, amás de que'l llatín yera l'idioma oficial del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu; sicasí, enxamás usó la versión llatina del so nome.
- ↑ A Beethoven bautizáronlu'l 17 d'avientu, de normal atribúyese la so fecha de nacencia un día enantes, el 16, pero esti datu nun ye seguru con certidume.
- ↑ Beethoven dio a la so Tercer sinfonía el nomatu de Eroica n'italianu, que n'asturianu sería Heroica.
- ↑ Nome dacuando referíu como Louis o Lodewijk, n'holandés.
- ↑ Equivalente n'holandés de la preposición asturiana de.
- ↑ 15,0 15,1 lvbeethoven.com (ed.): «Genealogía de Beethoven». Consultáu'l 24 de marzu de 2009.
- ↑ «Karl van Beethoven's family tree» (inglés). Consultáu'l 23 d'abril de 2011.
- ↑ 17,00 17,01 17,02 17,03 17,04 17,05 17,06 17,07 17,08 17,09 17,10 17,11 17,12 17,13 17,14 17,15 17,16 17,17 17,18 lvbeethoven.com (ed.): «Biografía de Beethoven». Consultáu'l 24 de marzu de 2009.
- ↑ Buchet, 1991, p. 33
- ↑ Según afírmase en Solomon, Maynard (1972). New Light on Beethoven's Letter to an Unknown Woman Vol. 58, nᵁ 4 (Oct.). The Musical Quarterly, páx. 572-587. Antonie von Birkenstock foi la destinataria de la carta a la Amada inmortal. Tala teoría refutóse darréu por dellos autores, ente los que s'atopen Goldschmidt, Tellenbach, Beahrs, Steblin, Altman y Walden.
- ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 «Ludwig van Beethoven». epdlp.com. Consultáu'l 25 de marzu de 2009.
- ↑ Beethoven, Ludwig van; Kalischer, Alfred Christlieb (1926). Arthur Eaglefield Hull: Beethoven's letters. Courier Dover Publications, páx. 136. ISBN 978-0-486-22769-6.
- ↑ Rattalino, Piero (1997). Historia del Pianu. Cooper City (Florida): SpanPress Universitaria. ISBN 1-58045-903-X.
- ↑ mundoclasico.com (ed.): «Un par de trío». Consultáu'l 25 de marzu de 2009.
- ↑ Ludwig y Ayala, 1994
- ↑ Thayer et al., 1991, p. 1013
- ↑ El sobrín de Beethoven, Karl, intentó suicidase nel branu de 1826, según les sos propies pallabres, «Porque'l mio tíu nun me dexaba vivir». Ver Buchet, 1991, pp. 319 y sig.
- ↑ Thayer et al., 1991, pp. 1035-1050
- ↑ Elisa Rapado. «Schubert y Beethoven». filomusica.com. Consultáu'l 26 de marzu de 2009.
- ↑ Thayer et al., 1991, p. 306
- ↑ Thayer et al., 1991, pp. 1049-1050
- ↑ Buchet, 1991, p. 351
- ↑ 32,0 32,1 32,2 Llanos López, Osvaldo. «Les enfermedaes de Ludwig van Beethoven». Revista d'estudios médicos humanísticos. Archiváu dende l'orixinal, el 2013-09-28. Consultáu'l 15 d'abril de 2011.
- ↑ 33,0 33,1 33,2 33,3 «Enfermedad de Beethoven». solociencia.com. Consultáu'l 26 de marzu de 2009.
- ↑ El venenu que mató a Ludwig van Beethoven. elmundo.es. 13 d'avientu de 2005. https://www.elmundo.es/papel/2005/12/13/ciencia/1901779.html. Consultáu'l 26 de marzu de 2009.
- ↑ «Beethoven bipolar?» (inglés) (26 de xunetu de 2007). Consultáu'l 26 de marzu de 2009.
- ↑ 36,0 36,1 36,2 36,3 36,4 «Ludwig van Beethoven» (inglés). Grove Online. Consultáu'l 26 de marzu de 2009..
- ↑ Meyers Konversations-Lexikon 4 ed. 10 vols. Bibliographisches Institut. 1885-1892. p. 688.
- ↑ Lenz, Wilhelm von (1852). : analyses des sonates de piano suivies de l'essai d'un catalogue critique, chronologique et anecdotique de l'oeuvre de Beethoven 2, páx. 276.
- ↑ Stanley, 2000, pp. 105-106
- ↑ 40,0 40,1 Stanley, 2000, p. 106
- ↑ Buchet, 1991, pp. 95 y sig.
- ↑ Términu italianu pa «xuegu» o «chancia». Nel contestu musical, ye un términu qu'alude al calter d'un pasaxe o d'una pieza, indicando al intérprete que tien d'executase d'una manera llixera y despreocupada.
- ↑ Schindler y MacArdle, 1966, p. 116
- ↑ «Symphony Non. 4 in B-flat major, Op. 60» (inglés). kennedy-center.org. Consultáu'l 8 d'abril de 2011.
- ↑ «Beethoven's Symphony Non. 5. The Destiny Symphony» (inglés). all-about-beethoven.com. Archiváu dende l'orixinal, el 2007-02-12. Consultáu'l 8 d'abril de 2011.
- ↑ Grove, George (1962). Beethoven and his nine symphonies, 3ª, Nueva York: Dover Publications, páx. 228-271.
- ↑ 47,0 47,1 «Beethoven's Symphony Non. 8 in F Major, Op. 93» (inglés). npr.org. Consultáu'l 8 d'abril de 2011.
- ↑ Matthews, Denis. «BEETHOVEN - Piano Concerto 5, in NM/NM» (inglés). Consultáu'l 28 de mayu de 2011.
- ↑ «Nelson Freire joins Mario Venzago and the Baltimore Symphony OrchestraBeethoven's Piano Concerto No 4» (inglés). Consultáu'l 28 de mayu de 2011.
- ↑ Brener, Milton Y. (2003). Franz Steiner Verlag: Opera Offstage, páx. 30. ISBN 978-1-86105-536-1.
- ↑ Clive, 2001, p. 145
- ↑ «Beethoven's String Quartets» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 2007-02-13. Consultáu'l 28 de mayu de 2011.
- ↑ Saglietti, Benedetta (2012). «Repensar la iconografía de Beethoven]». Síneris. Revista de musicoloxía nᵘ 6 (payares-avientu). http://www.sineris.es/iconografia_beethoveniana_ye.html.
- ↑ «Stamps from France» (inglés). lvbeethoven.com. Consultáu'l 28 de marzu de 2009.
- ↑ «Coins and medals about Beethoven» (inglés). lvbeethoven.com. Consultáu'l 30 de marzu de 2009.
- ↑ «Beethoven» (inglés). imdb.com. Consultáu'l 26 de marzu de 2009.
- ↑ «Das Leben des Beethoven» (inglés). imdb.com. Consultáu'l 26 de marzu de 2009.
- ↑ «Un grand amour de Beethoven» (inglés). imdb.com. Consultáu'l 26 de marzu de 2009.
- ↑ «Fantasía» (inglés). imdb.com. Consultáu'l 26 de marzu de 2009.
- ↑ «Le Neveu de Beethoven» (inglés). imdb.com. Consultáu'l 26 de marzu de 2009.
- ↑ «Beethoven Lives Upstairs» (inglés). imdb.com. Consultáu'l 26 de marzu de 2009.
- ↑ «Immortal Beloved» (inglés). imdb.com. Consultáu'l 3 d'abril de 2009.
- ↑ «Copying Beethoven» (inglés). imdb.com. Consultáu'l 26 de marzu de 2009.
- ↑ Ficha n'inglés del curtiumetraxe d'animación nel sitio Animator. Ficha en rusu.
- ↑ «Ludwig van Beethoven» (inglés). imdb.com. Consultáu'l 26 de marzu de 2009.
Bibliografía
editar- Buchet, Edmond (1991). Beethoven: Lleenda y realidá, Traducción de Joaquín Esteban Perruca, Rialp, páx. 365. ISBN 84-321-2695-0.
- Clive, Peter (2001). Beethoven and His World: A Biographical Dictionary. Nueva York: Oxford University Press. ISBN 0-19-816672-9.
- Grove, George (1983). Beethoven y los sos nueve sinfoníes. Altalena Editores, S.A. ISBN 978-84-7475-147-5.
- Kinsky, Georg; Halm, Hans (1955). Das Werk Beethovens. Thematisch-Bibliographisches Verzeichnis seiner sämtlichen vollendeten Kompositionen. Múnich y Duisburg: Henle. Consultáu'l 7 de xineru de 2011.
- Landon, H. C. Robbins; Göllerich; August (1970). Beethoven: a documentary study. Macmillan.
- Ludwig, Emil; Ayala, Francisco (1994). Beethoven. Anaya & Mario Muchnik. ISBN 978-84-7979-151-3.
- Rolland, Romain (1961). Vie de Beethoven. Rauter. ISBN 978-84-7251-044-9.
- Enciclopedia Salvat de los Grandes Compositores (1989). Ludwig van Beethoven, Tomu 2. ISBN 84-7137-457-9.
- Schindler, Anton Felix; MacArdle, Donald W. (1966). Beethoven as I knew him. Courier Dover Publications, páx. 547.
- Solomon, Maynard (2001). Beethoven, Segunda revisión, Nueva York: Schirmer Books. ISBN 0-8256-7268-6.
- Stanley, Glenn (2000). The Cambridge Companion to Beethoven. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-58074-9.
- Thayer, Alexander Wheelock; Krehbiel, Henry Edward (edición, traducción); Deiters, Hermann; Riemann, Hugo (1991). The Life of Ludwig Van Beethoven. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-02717-3.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Ludwig van Beethoven.
Wikiquote tien frases célebres suyes o que faen referencia a Ludwig van Beethoven.
Ye obligatoriu indicar l'idioma de Wikisource.
- «Ludwig van Beethoven» nel Proyeutu Biblioteca Internacional de Partitures Musicales (IMSLP).
- El sitiu de Ludwig van Beethoven
- Ludwig van Beethoven nel Proyeutu Mutopía
- Beethoven: a caballu ente dos sieglos y dos músiques en * Sinfonía Virtual: Revista Musical
- Apaez n'Alemaña una carta de Beethoven de 1823
Datos: Q255- Multimedia: Ludwig van Beethoven
Cites famoses: Ludwig van Beethoven
Testos: Autor:Ludwig van Beethoven
