Axgabat
Axgabat[1] (turcomanu: Aşgabat, en persa: عشق آباد tr.: Ashq-abad, rusu: Ашхаба́д / Ашгабáт) ye la capital de Turkmenistán y la principal ciudá d'esi país. Asítiase nun oasis nel desiertu de Karakum, xunto a los montes Kopet Dag, cerca de la frontera con Irán.
 Axgabat | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  Turkmenistán | ||
| Tipu d'entidá | entidá territorial alministrativa de Turkmenistán | ||
| Cabezaleru/a del gobiernu | Durdylyýew Şamuhammet | ||
| Nome oficial | Ашхабад (ru) | ||
| Nome llocal | Aşgabat (tk) | ||
| Códigu postal |
744000 — 744901 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 37°57′N 58°23′E / 37.95°N 58.38°E | ||
  Axgabat Axgabat (Turkmenistán) | |||
| Superficie | 765 km² | ||
| Altitú | 219 m | ||
| Demografía | |||
| Población | 1 030 063 hab. (2022) | ||
| Porcentaxe | 16.84% de Turkmenistán | ||
| Densidá | 1346,49 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Fundación | 1881 | ||
| Estaya horaria | UTC+05:00 | ||
| Llocalidaes hermaniaes | Ankara, Albuquerque, Bamaku, Atenes, Kiev, Bixkek y Aktau | ||
| ashgabat.gov.tm… | |||
 | |||
.svg)
Historia
editarAxgabat ye una ciudá relativamente nueva, que se desenvolvió a partir d'una aldega del mesmu nome fundada en 1818. Asítiase cerca del allugamientu orixinal de Nisa, l'antigua capital de los partos, y de les ruines de la ciudá de Konjikala na Ruta de la Seda, que foi destruyida polos mongoles.
En 1869, l'exércitu rusu construyó una fortaleza sobre una llomba cercana a l'aldega, y la presencia militar, xunida a la seguridá derivada d'ésta, atraxo a numberosos mercaderes y artesanos a la zona. La rexón foi anexonada en 1884 por Rusia, que decidió desenvolver la ciudá como un nucleu comercial por cuenta de la so proximidá al territoriu de Persia, entós so influyencia británica. Naquella dómina, considerar una ciudá moderno y elegante, con munches tiendes y hoteles, y edificios d'estilu européu.
En 1917, en estableciéndose el control soviéticu, la ciudá foi renombrada como Poltoratsk, n'honor d'un revolucionariu local. El nome Axgabat, na so forma rusa "Ashjabad", foi restablecíu en 1927. A partir d'esti momentu, la ciudá esperimentó una rápida crecedera y industrialización lleváu a cabu pol gobiernu soviéticu , que se vieron atayaos por un grave terremotu'l 6 d'ochobre de 1948. Envalórase que'l seísmu algamó un grau 9 na escala de Richter, y dexó ensin vida a más de 110 000 persones (2/3 de la población total de la ciudá). Los medios oficiales soviéticos, sicasí, anunciaron una cifra de muertos muncho más baxa, de 14.000.
En 1991, cola proclamación de la independencia de Turkmenistán, convertir na capital nacional del nuevu estáu.
Economía
editarLa ciudá ye'l principal centru económicu y comercial del país. Les principales industries de la ciudá son los testiles d'algodón y la metalurxa.
Demografía
editarEl censu de 2001 envaloró una población de 695.300, ente que'l censu de 2009 envaloró una población de 1 millón, principalmente turcomanos, con minoríes étniques de rusos, armenios y azerbaixanos.
La mayor parte de la población ye de credo musulmana suní. Esisten minoríes cristianes como son rusos y armenios.
Llugares d'interés
editarLa mayor parte de la ciudá antigua foi destruyida polos terremotossobremanera pol de 1948. Por ello, Axgabat escarez del típicu cascu antiguu oriental que tienen otres ciudaes centroasiátiques.
Na ciudá esisten diversos museos d'arte y d'historia como'l Muséu nacional d'historia y el Muséu d'alfombres de Turkmenistán. Otros puntos d'interés de la ciudá son el Monumentu a la Constitución, el Monumentu de la Neutralidá y el Monumentu a la Independencia, asina tamién el Palaciu de Türkmenbaşy y el Teatru Saparmurat Turkmenbashi.
Ye famosu'l so xardín botánicu, según delles mezquites modernes.
Tresporte
editarLa ciudá cunta col Aeropuertu d'Axgabat, amás de una rede de trolebuses y la estación de ferrocarril d'Axgabat, inaugurada en 1888 y reformada en 2009.
A partir de 2015, l'aeropuertu atópase en remodelación. La remodelación empezó en 2013 y va terminar en 2016. Inclúi la construcción d'una nueva terminal integrada y una segunda pista.
Clima
editar
El cordal de los Kopet-Dag ta a unos 25 quilómetros (16 milles) al sur, y el llende norte de Ashgabat toca'l ermu de Kara-Kum. Por cuenta de esti allugamientu, Ashgabat tien un clima grebu, con branos calorosos y secos ya iviernos nidios y curtios. La temperatura permediu en xunetu ye de 38,2 ° C (100,8 ° F). La temperatura más alto rexistrada ye de 54 ° C (129 ° F). Temperatures de la nueche nel branu son templaos, con una temperatura mínimo media en xunetu de 23,1 ° C (74 ° F). Iviernu la temperatura medio d'altu rangu 7,4 a 9,8 ° C (45,3 a 49,6 ° F), y mínimes pel iviernu de -1,6 a 0,7 ° C (29,1 a 33,3 ° F); temperatures tan baxes como -16 ° C (3 ° F) rexistráronse n'avientu. La nieve ye rara. Precipitación añal ye de namái 227 milímetros (8.94 pulgaes), marzu y abril son los meses más húmedos.
 Parámetros climáticos permediu d'Axgabat (2000-2013) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mes | Xin | Feb | Mar | Abr | May | Xun | Xnt | Ago | Set | Och | Pay | Avi | añal |
| Temperatura máxima media (°C) | 8.3 | 11.4 | 17.7 | 23.7 | 30.0 | 35.6 | 37.7 | 37.2 | 31.7 | 25.0 | 16.2 | 9.5 | 23.7 |
| Temperatura media (°C) | 3.1 | 5.7 | 11.5 | 17.5 | 23.8 | 29.0 | 31.1 | 30.0 | 24.0 | 17.4 | 10.0 | 4.6 | 17.3 |
| Temperatura mínima media (°C) | -1.2 | 0.9 | 6.0 | 11.8 | 17.4 | 21.4 | 23.3 | 21.7 | 16.4 | 10.7 | 4.9 | 0.5 | 11.1 |
| Temperatura mínima absoluta (°C) | −24.1 | −20.8 | −13.3 | −0.8 | 1.3 | 9.2 | 13.8 | 9.5 | 2.0 | −5.1 | −13.1 | −16.0 | −24.1 |
| Precipitación total (mm) | 20 | 24 | 41 | 32 | 21 | 6 | 3 | 2 | 3 | 10 | 19 | 20 | 201 |
| Díes de precipitaciones (≥ 1.0 mm) | 9 | 8 | 11 | 10 | 7 | 2 | 1 | 1 | 2 | 5 | 6 | 8 | 70 |
| Hores de sol | 145.7 | 148.4 | 198.4 | 270.0 | 322.4 | 366.0 | 393.7 | 375.1 | 279.0 | 223.2 | 160.5 | 108.4 | 2990.8 |
| Humedá relativa (%) | 78 | 72 | 66 | 58 | 47 | 35 | 34 | 34 | 40 | 54 | 68 | 77 | 55 |
| Fonte nº1: climatbase.ru,[2] World Meteorological Organisation (precipitation days)[3] | |||||||||||||
| Fonte nº2: HKO (sun)[4] | |||||||||||||
Deportes
editarLes principales instalaciones deportives n'Axgabat son l'Estadiu Olímpicu, l'Estadiu Ashgabat, la pista de xelu olímpico nacional, el Complexu deportivu pa deportes d'iviernu y el complexu de deportes acuáticos olímpicos.
Ashgabat foi escoyida como la ciudá sede de los V Xuegos Asiáticos d'Artes Marciales y d'Interior, y tamién foi la primer ciudá d'Asia Central en ser sede de los Xuegos Asiáticos d'Artes Marciales y d'Interior. En 2010, una Villa Olímpica foi construyida nel sur de la ciudá. Espérase que tea termináu en 2015, y costu un total de $5 mil millones.
Los clubes de fútbol profesional de la ciudá son, FC Aşgabat, HTTU Aşgabat y FC Talyp Sporty, xueguen na Ýokary Lliga, la máxima categoría del fútbol de Turkmenistán.
Ciudaes hermaniaes
editarAxgabat ta hermanada coles siguientes ciudaes:
Galería
editar-
Imaxe satelital -
Monumentu a la Independencia
-
City park de Ashgabat -
-
Referencies
editar- ↑ (2010) Cartafueyos Normativos. Nomes de los países del mundu y de les sos capitales y xentilicios. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana. ISBN 978-84-8168-500-8.
- ↑ «Weather and Climate-The Climate of Ashgabat» (rusu). Weather and Climate. Consultáu'l 21 d'agostu de 2012.
- ↑ «World Weather Information Service - Ashgabat». World Meteorological Organisation (UN). Consultáu'l 21 d'agostu de 2012.
- ↑ «Climatological Normals of Ashgabat». Hong Kong Observatory. Consultáu'l 11 de xunu de 2010.
- Konjikala: the Silk Road precursor of Ashgabat
- Konjikala, in: MaryLee Knowlton, Turkmenistan, Marshall Cavendish, 2006, páxs. 40-41, ISBN 978-0-7614-2014-9 (viewable on Google Books).
- Revisáu 2010-06-28 "Baha’i House of Worship in Ashgabat". Bahai.us (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión)..
- Ashgabat on Big Soviet Encyclopedia Online. (en rusu)
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Axgabat.- Ashgabat Photo Gallery.
- impressions of Ashgabat Archiváu 2008-05-09 en Wayback Machine
- Ashgabat Photo Gallery. Pictures of modern Ashgabat.
- Page on modern Ashgabat
- Pre-1948 photo of Baha’i House of Worship in Ashgabat
- website unofficial Ashgabat International Airport Archiváu 2011-01-14 en Wayback Machine
