Xeografía de Taiwán

Taiwán ye un archipiélagu medianu n'Asia Oriental, allugáu nes coordenaes 23°30" N, 121°00" E y que ye travesáu pol trópicu de Cáncer. L'archipiélagu constitúi la mayoría de los territorios que s'atopa so l'alministración de la República de China (comúnmente conocida como "Taiwán" pol nome de la islla principal).

Xeografía de Taiwán
 
[editar datos en Wikidata]

Delimitación física

editar

La islla principal que conforma l'archipiélagu ye la Islla de Taiwán, que entiende aproximao'l 99%[1] de l'actual xurisdicción de la República de China; l'otru 1% consiste d'otres islles más pequeñes del archipiélagu como ser la Islla Orquídea y les islles Penghu, xunto con otros castros pequeños - Islla Verde y Hsiao Liuchiu. L'archipiélagu ta dixebráu de la República Popular de China pol estrechu de Taiwán, que nel so puntu más anchu tien una estensión de 220 km, ente que nel so puntu más angostu tien una estensión de 130 km.[2] Taiwán llenda cola canal Bashi nel sur, el mar de China Oriental nel norte, l'estrechu de Taiwán nel oeste y l'océanu Pacíficu nel este.[3]

Les islles de Quemoy, Matsu, Wuchiu, etc. allugaes a lo llargo del Estrechu de Taiwán, al igual que les islles Pratas y Taiping nel mar de la China Meridional, tamién son alministraes pola República de China, pero nun formen parte del archipiélagu de Taiwán.

L'área de Taiwán ye de 35.980 km² de los cualos 32.260 km² ye tierra y 3.720 km² son agües de territoriales (reclamaes pola República de China), faciéndolo un pocu más pequeñu que l'área combinada de los estaos d'Estaos Xuníos de Maryland y Delaware, o un pocu más grande que'l territoriu de Bélxica. Tien un llargor de 394 km y 144 km d'anchu. Les mariñes tienen una estensión de 1.566,3 km.

Xeoloxía

editar
 
Taiwán atopar nel cantu occidental de la placa de les Filipines.

La islla de Taiwán foi formada hai aproximao 4 a 5 millones d'años sobre un complexu cantu converxente ente les plaques del Mar de Filipines y la placa Euroasiática. N'unu de los cantos que traviesen la islla y siguiendo escontra'l sur hasta'l Arcu Volcánicu de Luzón (qu'inclúi la Islla Verde y la Islla Orquídea), la placa euroasiática ta esmuciéndose per debaxo de la placa del Mar de Filipines. La parte occidental de la islla, y gran parte del cordal central, consiste en depósitos de sedimentos que provienen del cantu descendiente de la placa Euroasiática.

En partir nordeste de la islla, y siguiendo escontra l'este nel Arcu Volcánicu de Ryukyu, la placa del Mar de Filipines esmucir por debaxo de la placa Euroasiática.[4][5]

El cantu teutónicu sigue activu, y en Taiwán rexistrar ente 15.000 a 18.000 terremotos cada añu, de los cualos ente 8.000 y 1.000 son percibíos poles persones. El terremotu más catastróficu más recién foi'l terremotu de Clica de 1999, con una magnitú de 7.3, que tuvo llugar nel centru de Taiwán el 21 de setiembre de 1999 y mató a más de 2.400 persones.[6][7] El 4 de marzu de 2010, a aproximao la 01:20 UTC, un terremotu de 6.4 de magnitú azotó'l sur de Taiwán.[8]

Relieve

editar
 
Taiwán ye predominantemente montascosu nel este, pero esiste una transición gradual a planicies escontra l'oeste. (Semeya tomada col MODIS a bordu del satélite Terra) de la NASA.

El terrén de la islla de Taiwán ta estremáu en dos partes: les planicies nel oeste, onde vive'l 90% de la población, y la rexón montascoso y montiego nes otres dos terceres partes de la islla.

La parte oriental de la islla ta apoderada por cuadru cadenes montascoses, caúna va dende'l norte-noroeste escontra'l sur-suroeste, más o menos en forma paralela a la mariña oriental de la islla. Como un grupu, estender por 330 km dende'l norte hasta'l sur y cubren aproximao 80 km d'este a oeste. Estes inclúin doscientos picos con elevaciones de más de 3.000 metros.

  • La Cordal Central (中央山脈) estender dende El so-ao nel nordeste hasta Eluanbi na punta sur de la islla, formando una serranía d'altos montes y siendo la principal fonte d'agua pa los ríos y regueros de la islla. Los montes tán formaes por formaciones de roca dura resistentes a la erosión. Sicasí fuertes agües marcaron les bandes con escobios y valles fondos. El relieve del terrén y los montes cubiertos de montes son casi impenetrables. El llau este del Cordal Central ye la rimada de monte más pronunciáu de Taiwán, con falles que van dende 120 hasta 1200 metros.
  • La Cordal Hsuehshan (雪山山脈) atopar al noroeste del Cordal Central, empezando en Sandiaojiao nel nordeste y ganando elevación a midida que estiéndese haciae el suroeste. Syue, el monte principal, tien 3.886 metros d'altor.
  • La Cordal Yushan (玉山山脈) ta allugada nel costáu suroeste del Cordal Central. Inclúi al monte más altu de la islla, el monte Yu Shan de 3952 metros d'altor.[9]
 
Ríu Shiukuluan nel Condáu de Hualien
  • La cordal Alishan (阿里山山脈) atopar al oeste del Cordal Yushan, con elevaciones ente 1.000 y 2.000 metros. El picu principal, el monte Data (大塔山), algama los 2.663 metros.
  • La Cordal de la Mariña Oriental (海岸山脈) estender dende la desaguada del ríu Hualien nel norte hasta'l Condáu de Taitung nel sur, y consiste principalmente d'arenisca y cayuela. Anque Hsinkangshan (新港山), el picu más altu, algama una elevación de 1.682 metros, la mayor parte del cordal ta conformada per grandes llombes. Pequeños regueros formáronse nes sos bandes, pero namái un ríu grande traviesa'l cordal. Nel pie occidental del cordal pueden atopase tierres baldías, onde les formaciones de roca son menos resistentes a la erosión. Barreres de coral qu'apaecen na superficie a lo llargo de la mariña oeste y los frecuentes terremotos nel valle indiquen que'l bloque de la falla entá s'atopa n'ascensu.

El parque nacional Taroko, allugáu na parte montascosa de la islla, tien bonos exemplos de terrenes montascosos, quebraes y erosión causada por un rápidu.

El clima na islla principal ye xeneralmente subtropical húmedu, y varia en forma considerable na parte norte y les rexones montascoses. El sur de la islla, sicasí, pertenez a la petrina tropical y ye templáu y húmedu tol añu; siendo un clima tropical de sabana. La temporada d'agües dura dende mayu hasta xunu, con bastios casi diarios. Ente los meses de xunetu y ochobre ye que ye más probable que llegue un tifón, con un permediu de cuatro per añu. Na parte norte de Taiwán, la precipitación cai mientres esti periodu. La precipitación añal usualmente ye de más de 2.500 mm añales, y cerca de 5.000 mm añales en delles rexones del este. Les intenses agües traíes polos tifones traen consigo desastrosos derrumbes de folla.

Flora y fauna

editar
 
Serau de Formosa

Los montes nos montes occidentales son bien diversos, con delles especies reinales como'l falsu ciprés de Formosa y el Abetu de Taiwán, ente que el alcanforero foi una vegada bien común en nivels más baxos (agora gran parte d'estes zones fueron llimpiaes pa faer pasu a tierres agrícoles). Antes del gran ésitu económicu taiwanés, les rexones montascoses yeren llar de delles especies y subespecies reinales, tales como l'osu negru de Formosa, el faisán de Swinhoe, el pica pica Azul de Taiwán, el venáu sica y el salmón d'agua duce de formosa. Dalgunos d'estos tán estinguíos, y munchos otros fueron designaos como especies en peligru d'estinción.

Esisten siete parques nacionales en Taiwán qu'amuesa'l diversu terrén, flora y fauna del archipiélagu. El Parque Nacional Kenting nel estremu sur de Taiwán contién corales en llevantamientos teutónicos, montes tropicales húmedos y ecosistemes marinos. El Parque Nacional Yangmingshan contién xeoloxía volcánica, agües termales, tabayones, y montes. El Parque Nacional Taroko tien cañones y cantiles. El Parque Nacional Shei-Pa cuenta con ecosistemes alpinos, terrén xeolóxicu, regueros y valles. El Parque Nacional Kinmen tien llagos, banzaos, topografía costera, flora y fauna isleña. El Parque Nacional Marín Dongsha ta allugáu nos atolones de les islles Pratas y cuenta con una ecoloxía marina única y ye un hábitat importante pa los recursos marítimos del Mar de China Meridional y l'Estrechu de Taiwán.[10]

Recursos naturales

editar

Ente los recursos naturales presentes na islla, pueden atopase pequeños depósitos d'oru, cobre, carbón, gas natural, caliar, mármol y asbesto. La islla ta cubierta por un 55% montes (más que tou nos montes), ente que el 24% ye tierra arable (mayormente nes planicies), con un 15% siendo pa otros propósitos. Un 5% de la tierra ye utilizada pa la ganadería (camperes) y un 1% son cultivos permanentes.

Por cuenta de la esplotación intensiva realizada mientres el periodu pre-modernu y modernu de Taiwán, los recursos minerales de la islla (carbón, oru, mármol etc.), al igual que les reserves naturales d'animales (venaos), atópense práuticamente escosos. Amás, munchos de los sos recursos madereros, cuantimás los abetos, fueron utilizaos mientres la ocupación xaponesa pa la construcción de santuarios y apenes se recuperaron dende entós. Hasta'l día de güei, los montes nun contribúin significativamente a la producción maderera por cuenta de los altos costos y regulaciones medioambientales.

La estracción d'alcanfor y el refinamientu de caña d'azucre xugaron un rol importante nes esportaciones de Taiwán a partir de finales del sieglu 19 hasta la primer metá del sieglu 20. La importancia d'estes industries tornó, non debíu al escosamientu de los recursos naturales rellacionaos con ellos, sinón por cuenta de una cayida na demanda internacional.

Anguaño esisten pocos recursos naturales con valor económicu significativu en Taiwán, de los cualos la so mayoría son acomuñaos a l'agricultura. L'agricultura doméstica (col arroz como cultivu principal) y los cales caltienen cierta importancia, pero viéronse significativamente afeutaos por importaciones del estranxeru dende la entrada de Taiwán na Organización Mundial del Comerciu en 2001. Por cuenta de esto, depués de la cayida n'importancia de la economía de subsistencia, l'agricultura de Taiwán agora depende enforma de la comercialización y esportación de ciertes frutes, como ser banana, guayaba, lichi, mazana de java y d'altu monte.

Recursos enerxéticos

editar
 
Enerxía eólica en Taichung

Taiwán tien reserves insignificantes de petroleu y gas natural. Pal añu 2010, el petroleu representaba'l 49% del consumu total d'enerxía. El carbón sígue-y con un 32.1%, siguíu pola enerxía nuclear con 8.3%, gas natural con 10.2%, y enerxía de fontes anovables con un 0.5%. Taiwán cunta con seis reactores nucleares y tien dos en construcción.[11] Casi tol petroleu y el gas pa les necesidaes de tresporte y enerxía tienen de ser importaos, faciendo a Taiwán particularmente sensible a les fluctuaciones nos precios de la enerxía. Taiwán ye ricu en recursos eólicos, y cuenta con granxes de vientu tanto en tierra como nel mar, anque'l llindáu espaciu en tierra fai más favorable la so construcción nel mar. [12]

Problemes medioambientales

editar
 
Scooters son un mediu de tresporte bien común en Taiwán y contribúin a la polución del aire.

Por cuenta de la so alta densidá poblacional y les sos munches fábriques, delles rexones de Taiwán sufren de polución escesiva. Les rexones más afeutaes son los suburbios del sur de Taipéi y la franxa occidental que va dende Tainan a Lin Yuan, al sur de Kaohsiung. Nel pasáu, Taipéi sufría de exceisva polución del aire, pero col usu obligatoriu de gasolina ensin plomu y la creación de l'Axencia de Proteición Ambiental, la calidá del aire de Taiwán ameyoró en forma dramática.[13] Les scooters, especialmente modelos antiguos o más baratos con motores de dos tiempos, son bien comunes en Taiwán y contribúin en forma desproporcionada a la polución del aire en zones urbanes.[14][15]

Otros problemes medioambientales actuales inclúin a la polución de l'agua por cuenta d'emisiones industriales y desaguadorios, contaminación de l'agua potable y tráficu d'especies en peligru d'estinción.

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. The land area of Taiwan island proper (Formosa) is 35,980 km²,the total area of the ROC jurisdiction is 36,191 km².
  2. Government Information Office, Republic of China (Taiwan). «Geography». Consultáu'l 21 de mayu de 2007.
  3. National Taiwan Normal University, Geography Department. «Geography of Taiwan: A Summary». Archiváu dende l'orixinal, el 14 d'avientu de 2007. Consultáu'l 21 de mayu de 2007.
  4. «The Geology of Taiwan». Department of Geology, National Taiwan Normal University. Archiváu dende l'orixinal, el 22 de febreru de 2008.
  5. «Geology of Taiwan». Department of Geology, University of Arizona. Archiváu dende l'orixinal, el 2010-12-05.
  6. «Chapter 1: Geography», The Republic of China Yearbook 2011. Government Information Office, Republic of China (Taiwan).
  7. «GSHAP Region 8: Eastern Asia». Global Seismic Hazard Assessment Program. Archiváu dende l'orixinal, el 2012-05-30.
  8. «6.4-magnitude quake hits southern Taiwan». CNN.com. 3 de marzu de 2010. https://www.cnn.com/2010/WORLD/americas/03/03/taiwan.quake/index.html?hpt=T1. Consultáu'l 4 de marzu de 2010. 
  9. Reportáu pol Comité Nacional d'Información Xeográfica de Taiwán (NGISSC Archiváu 2008-11-21 en Wayback Machine)
  10. «Parques Nacionales de Taiwán (n'inglés)». Archiváu dende l'orixinal, el 2016-03-05.
  11. Energy Statistics Handbook, Bureau of Energy, Ministry of Economic Affairs, 2010.
  12. «Taiwan's Energy Policy and Supply-Demand Situation». Bureau of Energy, Ministry of Economic Affairs. Archiváu dende l'orixinal, el 22 de mayu de 2012.
  13. «Taiwan: Environmental Issues». Country Analysis Brief — Taiwan. United States Department of Energy (ochobre de 2003). Archiváu dende l'orixinal, el 7 d'ochobre de 2006. Consultáu'l 8 de marzu de 2006. «The government credits the APC system with helping to reduce the number of days when the country's pollution standard index score exceeded 100 from 7% of days in 1994 to 3% of days in 2001.»
  14. «Taiwan Country Analysis Brief». United States Department of Energy (agostu de 2005). Archiváu dende l'orixinal, el 2 de febreru de 2007. «Taipei has the most obvious air pollution, primary caused by the motorbikes and scooters used by millions of the city's residents.»
  15. Tso, Chunto (2002). «A Vidable Niche Market–Fuel Cell Scooters in Taiwan». International Journal of Hydrogen Energy 28 (7):  páxs. 757–762. doi:10.1016/S0360-3199(02)00245-8. http://www.tfci.org.tw/Uploadfile/DownFile/8/1023155544541.pdf. «In Taiwan's cities, the main source of air pollution is the waste gas exhausted by scooters, especially by the great number of two-stroke engine scooters.».