Historia d'Iraq

Esti artículu inclúi una descripción de la prehistoria al presente na rexón del estáu actual d'Iraq en Mesopotamia.

Antigua Mesopotamia

Unos de los primeros asentamientos humanos más conocíos y antiguos atopar no que güei se conoz como Iraq, la zona del Oriente Próximu allugada ente los ríos Tigris y Éufrates, magar s'estiende a les zones fértiles allegantes a la franxa ente los 2 ríos, y que coincide aproximao coles árees non desérticas del actual Iraq y la zona estremera del nordeste de Siria. El puntu d'encruz d'estos dos exes ye'l trubiecu de la primer civilización conocida. Viviendes, templos, instrumentos y cerámica atopaos en diversos sitios daten nel quintu mileniu antes de Cristu. Los nomes de ciudaes como Ur o Nippur, d'héroes llexendarios como Gilgameš, del Códigu Hammurabi, de los estelantes edificios conocíos como Zigurats, provienen de la Mesopotamia Antigua. Y episodios mentaos na Biblia o na Torá, como en Xardín del Eden, los del diluviu o la perda d'idiomes de la Torre de Babel, asocedieron nesta zona.

La hestoria escrita (l'antiguu nome d'Iraq, especialmente la zona entendida ente'l Tigris y el Éufrates) empecipiar colos sumerios, que pal cuartu mileniu antes de Cristu estableciérase como ciudá-estáu. Rexistros y cuentes en tablillas de magre demuestren que teníen una complexa organización económica antes de 3200 e.C. El reinu de Sumer foi impugnáu pol rei Sargón de Akkad (circa 2350 e.C. ), siguida de la cultura sumeriu-acadiu que siguió en Erech (Tall al-Warka) y Ur (Tall al-Muqayyar) hasta que foi reemplazáu polos amorreos y babilonios ( alredor de 1900 e.C. ), cola so capital en Babilonia.

Babilonia, Mitani y Asiria

El cumal cultural de la hestoria de Babilonia ta representada por Hammurabi (c.1750- alredor 1792 a.C), quien compiló un célebre códigu de lleis. Tres el colapsu de la civilización sumeria, Hammurabi venció a los príncipes rivales y fundó un reinu alredor del 1700 e.C. Mientres el so gobiernu, Babilonia convertir nel principal centru de comerciu d'Oriente Próximu.^[1] Estendió'l so imperiu escontra'l norte al traviés de los valles de los ríos Tigris y Éufrates.^[2]

Ente los años 1813 y 1780 e.C. , Asiria algamó la categoría d'imperiu. Foi'l primer Imperiu Asiriu, de la mano del rei Shamshi-Adad I hasta que nel añu 1760 e.C. , Hammurabi de Babilonia ganó y conquistó a los asirios.

El sieglu XVI e.C. foi un periodu d'invasiones y gran tracamundiu por toa Mesopotamia. Asiria ver sol control d'unos y otros invasores (los mitani y los hitites sobremanera), hasta'l sieglu XIV en que'l rei asiriu Ashur-uballit I lliberar de los sos opresores ya inclusive llegó a engrandar les llendes de les sos tierres. Los socesores d'esti rei ampliaron más les fronteres y supieron enfrentase a los pueblos d'alredor.

Dempués de que Babilonia foi destruyida polos hitites alredor de 1550 AC, los hurritas fundaron el reinu de Mitani nel norte por unos 200 años, y les casines gobernó mientres unos 400 años nel sur.

De Assur, el so bastión nel norte, los asirios invadieron Mesopotamia alredor del añu 1350 e.C. y establecieron la so capital en Nínive. La supremacía asiria foi atayada mientres sieglos XI y X e.C. polos arameos, que la so llingua aramea, convertir nel llinguaxe común na zona oriental del Mediterraneu pa esi tiempu.

Caldea

Nabucodonosor II

Una pintura del sieglu XVI de los Xardinos Colgantes de Babilonia. Al fondu puede estremase la Torre de Babel.

La hexemonía asiria foi finalmente entartallada polos caldeos babilonios o Neo-babilonios, quien aliaos colos medos de Persia, destruyeron Nínive nel 612 antes de Cristu. Nabucodonosor II (rc 605 - c.560 e.C.), reconstruyó la ciudá estáu de Babilonia. Nabucodonosor II (fíu de Nabopolasar) heredó l'Imperiu de Babilonia, al qu'añadió territorios, y reconstruyó la ciudá de Babilonia.^[3]

Nel sieglu VI e.C. , Nabucodonosor II conquistó Xerusalén. El Templu de Salomón foi escaláu, el rei Joaquim y parte de la población fueron deportaos a Babilonia.^[4] A Nabucodonosor II acredítase la construcción de los llexendarios xardinos colgantes de Babilonia,^[5] una de les Siete Maravíes del Mundu.

Dominación persa

Nel añu 537 e.C., Babilonia cai ante los perses, so Ciro el Grande de la dinastía aqueménida. Sol so fíu Cambises II, l'Imperiu Persa estender dende'l ríu Oxus (Amu Darya) Ríu hasta'l Mediterraneu, col so centru en Mesopotamia. El so poder, de la mesma, foi impugnáu polos griegos. Lideraos pol conquistador macedoniu Alexandru Magnu, ganó a los perses en 327 e.C., y enfusó en tierres perses. Los seléucidas, socesores d'Alejandro en Siria, Mesopotamia y Persia, construyeron la so capital, Seleucia, a veres del Tigris, al sur de Bagdag. Tuvieron que dexar el poder a los partos, que conquistaron Mesopotamia nel añu 138 e.C.

Conquista árabe y periodu islámicu tempranu

Esta cazuela de folla facer nel sieglu IX Iraq.

Los musulmanes conquistaron Iraq nel sieglu VII dempués de Cristu.

Nel sieglu VIII, el califatu abasida estableció la so capital en Bagdag, ciudá que depués se convertiría nun puestu fronterizu del Imperiu otomanu.

Batalla del Gran Zab (750)

Iraq otomanu

A finales del sieglu XIV y principios del XV, la federación Kara Koyunlu gobernó l'área que güei se conoz como Iraq. En 1466, los Ak Koyunlu ganaron a los Kara Koyunlu y tomen el control. Nel sieglu XVI, la mayor parte del territoriu tuvo sol control del Imperiu otomanu. A lo llargo de la mayor parte del periodu de dominación otomana (1533-1918) el territoriu de l'actual Iraq foi zona de batalla ente los imperios rivales rexonales y les aliances tribales. La dinastía Safavid d'Irán afirmó de volao la so hexemonía sobre Iraq nos periodos de 1508-1533 y 1622-1638. Mientres los años 1747-1831 Iraq yera gobernáu por oficiales Mamelucos d'orixe xeorxanu que llograron l'autonomía de la Sublime Puerta y presentaron un programa de modernización de la economía y del sistema militar. En 1831, los otomanos llograron derrocar al réxime mamelucu ya impunxeron el so control direutu sobre Iraq.^[6]

Monarquía y república

A finales de la Primer Guerra Mundial Iraq pasó a ser un territoriu baxu mandatu británicu, a que la so cabeza asitiar, como en Trexordania, a un miembru de la familia hachemí, nesti casu a Faysal I, hermanu del monarca transjordano. Primeramente Iraq cuntaba coles provincies otomanes de Basora y Bagdag, pero al conocese la importancia de los xacimientos petrolíferos de la provincia de Mosul, los británicu axuntar a la nueva nación.^[7]^[8]

Al aportar a la independencia en 1932 Iraq siguió siendo una monarquía constitucional. Anque'l Reinu d'Iraq foi almitida na Sociedá de Naciones como una nación soberana, la presencia militar británica y el desventayosu alcuerdu anglu-iraquín de venta de petroleu xeneró descontentu na población, especialmente nos nacionalistes árabes representaos por Rashid Ali.

En 1941, en plena Segunda Guerra Mundial, Rashi Ali, entós daquella Primer Ministru, encabezó un golpe d'estáu con sofitu de l'Alemaña Nazi. El Reinu Xuníu respondió invadiendo'l país y restaurando al Rexente 'Abd al-Ilah.

Monarquía iraquina

En 1945 Iraq xunir a la Organización de les Naciones Xuníes y convirtióse en miembru fundador de la Lliga Árabe. En 1956 el Pactu de Bagdag convirtió a Iraq, Turquía, Irán, Paquistán y el Reinu Xuníu n'aliaos, y estableció la so sede central en Bagdag.

República d'Iraq

El xeneral Abdul Karim Qasim tomó'l poder nun golpe d'estáu en xunetu de 1958. Mientres el mesmu fueron muertos el rei Faysal II y el primer ministru Nuri as-Said. El nuevu gobiernu, encabezáu por Qasim, llueu entama importantes reformes; el 27 de xunetu d'esi mesmu añu promúlgase una nueva Constitución provisional, na que se define a Iraq como “República independiente dafechu soberana” y que considera a “árabes y curdos compañeros nesa patria y colos sos derechos tradicionales dientro de la unidá d'Iraq” Entámense importantes reformes populistes qu'afecten a la propiedá de la tierra y a meyores en sanidá y educación. Nel ámbitu internacional, denúnciase'l Pactu de Bagdag, algámense importantes alcuerdos estratéxicos cola XRSS y defínese l'alliniadura anti-occidental. A pesar de l'aparente sintonía ideolóxica, les rellaciones cola República Árabe Xunida presidida por Gamal Abdel Nasser son males; prodúcense dellos llevantamientos contra Qasim ya inclusive un atentáu contra la so propia persona (nel que participa un bien nuevu Sadam Husein), detrás de los cualos paecía tar la mano de Nasser. Debilitáu tamién nel interior de resultes del fin del sofitu del Partíu Comunista (que son duramente reprimíos dende finales del 59), Qasim nun tien más remediu que desenvolver una leve apertura del réxime, cola aceptación d'otros grupos políticos; sicasí, esti acercamientu va ser insuficiente pa llograr una paz social n'Iraq, una y bones los curdos, cafiantes pola fuerte política d'arabización a la que son sometíos pol gobiernu de Qasim, sublévense en setiembre de 1961, empecipiándose asina una guerra civil. Nesti contestu los baazistas van cobrando protagonismu.

En febreru de 1963 Qasim foi asesináu y el Partíu Socialista Árabe Baaz (Partíu Ba'ath) tomó'l poder sol lideralgu del xeneral Ahmad Hasan al-Bakr como primer ministru y el coronel Abdul Salam Arif como presidente.

Nueve meses más tarde Arif lideró un golpe d'estáu que derrocó al gobiernu Ba'ath, empecipiando una etapa de clara influencia nasserista. N'abril de 1966 Arif morrió al estrellase'l so avión y foi reemplazáu pol so hermanu, el xeneral Abdul Rahman Mohammad Arif. El 17 de xunetu de 1968 un grupu d'individuos del partíu Ba'ath, xunto con elementos de les fuercies militares, derrocó'l réxime de Arif. Ahmed Hassan al-Bakr remaneció como presidente d'Iraq y del Conseyu del Comandu de la Revolución (CCR).

Iraq so Sadam Husein

En xunetu de 1979 Bakr arrenunció, y el socesor qu'escoyó, Sadam Husein, asumió dambos cargos, empecipiando una etapa na que de nuevu'l Partíu Baaz asumiría'l gobiernu, esta vegada ininterrumpidamente hasta la invasión d'Iraq en 2003.

La guerra ente Irán ya Iraq duró dende 1980 hasta 1988 y afaró la economía d'Iraq. Con esta guerra Iraq quixo recuperar unos territorios que-y pertenecieren y que fueron anexonaos a Irán pol Imperiu Británicu, amenorgando la so salida al mar. Amás puede considerase tamién una guerra casi impuesta per Estaos Xuníos y los sos aliaos occidentales, ante'l mieu a la Revolución Islámica d'Irán y la espansión de les sos idees escontra Iraq y otros países árabes petroleros del Golfu Pérsicu. Esti mieu yera compartíu tamién pol gobiernu baathista iraquín y otros países árabes de la rexón. El país declaró la so victoria en 1988 pero, en realidá, solamente llogró una aballada vuelta al statu quo previu a la guerra. La guerra mandó a Iraq les instalaciones militares más importantes de la rexón del Golfu, pero tamién dexó tres sigos deldes enormes y una continua rebelión de los curdos nos montes del norte. El gobiernu reprimió supuestamente la rebelión usando armes químiques contra la población civil, inclusive un ataque masivu con armes químiques contra la ciudá curda de Halabja que mató a dellos miles d'habitantes.

Invasión de Kuwait y Guerra del Golfu

Iraq invadió Kuwait n'agostu de 1990, pero una coalición liderada per Estaos Xuníos, obrando acordies con resoluciones de la ONX, espulsó a Iraq de Kuwait en febreru de 1991, na denomada Guerra del Golfu.

Iraq so sanción de la ONX

Dempués de la guerra les sanciones por mandatu de la ONX, basaes nes resoluciones del Conseyu de Seguridá, esixíen que'l réxime apurriera les sos armes de destrucción masiva y atayara el so programa de reconstrucción nuclear y sometiérase a les inspeiciones de la ONX. El gobiernu iraquín cooperó colos inspeutores de la ONX y destruyó los sos arsenales. Sicasí, escontra 1998 el gobiernu iraquín acusó a los inspeutores (personal de la ONX, pero na so mayoría australianos y británicos) de ser espíes norteamericanos y nun dexó la continuación del so llabor. Qué de fechu yá había casi destruyíu tol arsenal d'armamentu non convencional qu'había nel país. Según el programa de la ONX, Petroleu por Alimentos, a Iraq dexábase-y esportar cantidaes ilimitaes de petroleu pa mercar alimentos, medicines y equipos d'ayuda humanitaria ya infraestructura de sofitu necesarios pa caltener a la población civil. La ONX, encargada de comprobar el funcionamientu del embargu, incumplió los sos deberes, afayándose apocayá una trama de corrupción ente los sos funcionarios y les empreses inspeccionaes, pol cual recibiéronse sobornos y el presidente iraquín destinó supuestamente'l dineru de la venta del petroleu al so arriquecimientu.

Mientres los 90' Estaos Xuníos y el Reinu Xuníu realizaron delles operaciones d'ataque en virtú de les resoluciones de la ONX al respective de la restricción de vuelu de l'aviación iraquina s nel sur y el norte d'Iraq pa protexer a la población curdo y xiino d'un ataque del gobiernu iraquín y veda de tránsitu de vehículos nel sur d'Iraq pa prevenir que'l gobiernu baathista concentrara tropes col fin d'amenaciar o invadir de nuevu Kuwait.

Guerra d'Iraq

Invasión d'Iraq en 2003

El 19 de marzu de 2003, Estaos Xuníos sofitáu por una coalición integrada pol Reinu Xuníu, Australia, Polonia, Italia, España, Filipines, El Salvador, Kazakstán y República Dominicana, empecipió la invasión ensin sofitu de la ONX, con numberosos gobiernos de países de tol mundu en contra, y cola opinión pública mundial tamién en contra (incluyendo los mesmos ciudadanos d'Estaos Xuníos, España y Gran Bretaña).

Tres una rápida campaña de tres selmanes, la coalición llegó a una ciudá de Bagdag, que cayó nel caos pola mor del vacíu de poder que se produció col derrocamientu del gobiernu soberanu d'Iraq. El gobiernu de Sadam Husein dexó d'esistir el 9 d'abril de 2003.

Post-invasión

El 13 d'avientu de 2003 Sadam Husein foi prindáu por soldaos invasores cola ayuda d'iraquinos collaboracionistes. Darréu realizáronse eleiciones p'aprobar una nueva constitución pa dar llexitimidá al nuevu gobiernu y p'escoyer un nuevu presidente. Lo cierto ye que dende l'entamu de la invasión el país sufre un constante clima d'inestabilidá política y social, sufriendo dellos atentaos casi diarios realizaos por grupos tribales y sectarios desafranaos o, con mayor frecuencia, ataques de guerrilla convencionales, d'aquellos que refuguen la permanencia de les tropes d'ocupación nel territoriu, según tamién el constante enfrentamientu ente chiitas y sunítas, que, a partir de febreru de 2006, enfoscar hasta tar en cantu de la guerra civil. Enfrentamientu que va acompañáu tamién d'enfrentamientos pol poder ente distintes facciones xiines. Amás de los enfrentamientos colos iraquinos reclutados polos islamistes wahabies d'Al Qaeda que quieren faese fuertes nel país pa evitar que lo controle Estaos Xuníos o los xiinos. Pero con nenguna o poques probabilidaes de llegar al poder.

A pesar de que los estauxunidenses decretaron el cese de les operaciones militares béliques en mayu de 2003, pensando que yá teníen el país controláu y que ganar la guerra sería fácil, l'exércitu ocupante fixo frente a una complicada y devastadora guerra de guerrilles per parte de la Resistencia iraquina, formada por milicies y grupos guerrilleros de distintos tipos (nacionalistes baathistas o non baathistas, comunistes marxistes, islamistes suníes con o ensin rellación con Al Qaeda, islamistes xiinos con o ensin rellación colos xiinos d'Irán...)

Dellos países empezaron la repatriación de les sos tropes, al dase cuenta de la peligrosidá de la situación del país, l'altu costu del caltenimientu de les tropes, la imposibilidá de ganar la guerra, y el mesmu xirigonza de la mayoría de los sos argumentos iniciales.

Estaos Xuníos y Gran Bretaña, amás, viéronse chiscaos pol escándalu de les tortures na cárcel de Abu Ghraib o les palices de soldaos británicos a mozos iraquinos. Y tamién de crímenes de guerra pola muerte de cientos de miles de civiles iraquinos atrapaos nos combates y bombardeos de la guerra; na pequeña guerra civil provocada poles divisiones étniques, tribales y sectaries; y l'empeoramientu xeneral de les condiciones de vida desque s'empecipió la invasión. Iraq xunir a la ONX en 1954

Bibliografía

HOURANI, Albert: Historia de los pueblos árabes. Barcelona, Ariel, 1992.
LÓPEZ GARCÍA, Bernabé. El mundu árabo-islámicu contemporaneu. Una historia política. Editorial síntesis. Madrid 1997

Ver tamién

Mitoloxía de Mesopotamia

Enllaces esternos

Referencies

↑ «Babilonia y el códigu d'Hammurabi» (castellanu). Icarito.cl. Archiváu dende l'orixinal, el 28 de payares de 2015. Consultáu'l 26 de mayu de 2008.
↑ «Hammurabi» (castellanu). Biografíes y Vides 2004. Consultáu'l 26 de mayu de 2008.
↑ «El Nuevu Imperiu babilónicu» (castellanu). artehistoria. Archiváu dende l'orixinal, el 28 de payares de 2015. Consultáu'l 26 de mayu de 2008.
↑ «Franja oriental mediterránea» (castellanu). cervantesvirtual. Consultáu'l 26 de mayu de 2008.
↑ «Los xardinos, esos paraísos» (castellanu). El Clarín. Archiváu dende l'orixinal, el 2007-09-12. Consultáu'l 26 de mayu de 2008.
↑ Iraq. (2007). In Encyclopædia Britannica from Encyclopædia Britannica Online fechaaccesu = 26/05/2008.
↑ Chronology 1926 Archiváu 2020-04-02 en Wayback Machine. League of Nations Photo Archive. Consultáu'l 31-12-2007.
↑ Mosul Archiváu 2013-08-23 en Wayback Machine Revista TIMES 21 de xunu de 1925. Consultáu'l 31-12-2007.

[1] «Babilonia y el códigu d'Hammurabi» (castellanu). Icarito.cl. Archiváu dende l'orixinal, el 28 de payares de 2015. Consultáu'l 26 de mayu de 2008.

[2] «Hammurabi» (castellanu). Biografíes y Vides 2004. Consultáu'l 26 de mayu de 2008.

[3] «El Nuevu Imperiu babilónicu» (castellanu). artehistoria. Archiváu dende l'orixinal, el 28 de payares de 2015. Consultáu'l 26 de mayu de 2008.

[4] «Franja oriental mediterránea» (castellanu). cervantesvirtual. Consultáu'l 26 de mayu de 2008.

[5] «Los xardinos, esos paraísos» (castellanu). El Clarín. Archiváu dende l'orixinal, el 2007-09-12. Consultáu'l 26 de mayu de 2008.

[6] Iraq. (2007). In Encyclopædia Britannica from Encyclopædia Britannica Online fechaaccesu = 26/05/2008.

[7] Chronology 1926 Archiváu 2020-04-02 en Wayback Machine. League of Nations Photo Archive. Consultáu'l 31-12-2007.

[8] Mosul Archiváu 2013-08-23 en Wayback Machine Revista TIMES 21 de xunu de 1925. Consultáu'l 31-12-2007.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]