Historia del Tíbet
La Historia del Tíbet podría subdividise nes siguientes etapes:
Prehistoria
editarSegún los restos arqueolóxicos atopaos nel Tíbet, supónse que los sos primeros habitantes humanos llegaron escontra'l 10000 e.C. . Sicasí, debíu al calter nómada de les tribus tibetanes, nun ye hasta'l 300 e.C. cuando empiecen a tener una clara presencia na historia d'Asia. Ye naquel puntu cuando apaez el rei Nyakhri Tsampo, qu'instaura una dinastía militar que s'espande pola altiplanicie tibetana, ente los reinos de China, India, Nepal, Birmania y Bután. La relixón chamánica llamada "bon" foi la primer relixón practicada polos tibetanos antes de la llegada del budismu.
Dinastía de los Trenta Reyes
editarEsta dinastía caltener hasta que, trenta rey dempués, el míticu rei Songtsen Gampo (sieglu VII d. C.) asumió'l poder. Con esti rei, el Tíbet llegó a la so máxima espansión, llogrando tener 40 millones d'habitantes y espandiendo les sos fronteres hasta entrar en China y tomar Chang'an (Xi'an) nel añu 763. El rei Songtsen Gampo casóse con dos princeses budistes, una d'orixe chinu y otra d'orixe indiu. Esto dexó-y conocer dambes civilizaciones y, tamién, el budismu majaiana. El País de les Nieves, hasta entós un estáu feudal (17 feudos), foi convertíu por esti rei nuna nación unificada y más pacífica. Unvió estudiantes a India, onde aprendieron el sánscritu y empezaron a traducir al tibetanu la vasta lliteratura budista. A finales del sieglu VIII convidar al maestru Padmasambhava (lliteralmente ‘nacíu del lotu'), tamién conocíu nel Tíbet como Gurú Rinpoché (‘maestru preciosu'), a enseñar la filosofía budista. Ye gracies a estos dos personaxes que s'introdució'l budismu nel Tíbet. Los tibetanos consideren a Gurú Rinpoché como'l segundu Buda dempués de Gautama Buda (sieglu III e.C. ). L'emperador Trisong Detsen y el maestru Padmasambhava construyeron templos como'l Jokhang o Ramoche (dambos en Lhasa, nueva capital tibetana) según numberosos monesterios.
Nel añu 821, Tíbet robla un tratáu de paz con China. El budismu ye escorríu mientres años y el rei Yeshe-Ö ye prindáu por qu'abandone les sos ideoloxíes y enseñances. Esti rei taba intentando convencer al maestru indiu Atisha por que fuera al Tíbet. El sobrín del rei, Jangchub Oe, unvió traductores y otres xentes hasta que llograron que Atisha visitara'l Tíbet. Nel Tíbet, Atisha compunxo "Una lluz nel camín", obra de gran valor espiritual de la que deriva una tradición d'enseñances bien importante. So la influencia de Atisha (que vivió nel Tíbet ente 1042 y 1055), les enseñances volvieron floriar, construyéronse más monesterios y concluyóse la traducción de testos budistes, dando pasu a la producción de testos puramente tibetanos. Gracies al pesu d'esta Política de la Non-Violencia, torgóse'l surdimientu de nueves dinastíes. Les instituciones monástiques empezaron a ganar poder ente que les families nobles que gobernaben diben perder.
La llegada del Imperiu mongol
editarNel sieglu XIII el Tíbet foi apoderáu pol Imperiu mongol, fundando les dinastíes chines Yuan y Ching, xuniéndose a la dinastía autóctona Ming, fundada por Haber. Los gobernantes mongoles diéronlu gran autonomía secular a la escuela de Sa-skya del budismu tibetanu. Mientres tres siglos'l Tíbet siguió siendo gobernáu por dinastíes seculares. Nel sieglu XVI, Altan Khan, de la tribu mongol de Turnet, dio-y respaldu al gobiernu relixosu del Dalái Lama, siendo'l budismu la relixón predominante ente mongoles y tibetanos. Nel sieglu XVII el xesuita Antonio de Andrade llogró travesar los montes del Himalaya y enfusar nel Tíbet, convirtiéndose nel primer européu en consiguilo.
Tíbet sol Imperiu chinu
editarDe primeres del sieglu XVIII China unvió un comisionado chinu a Lhasa pa faese cargu del gobiernu. Distintes faiciones tibetanes remontar contra'l comisionado, que foi asesináu. Darréu l'exércitu Qing invadió'l Tíbet y ganó a los rebeldes, reinstalando a otru comisionado. Dos mil soldaos chinos permanecieron nel Tíbet y los sos llabores defensivos fueron sofitaes por fuercies locales entamaes pol comisionado.
En 1904 los británicos unviaron un fuerte contingente militar ya invadieron Lhasa, forzando nesta forma l'apertura de la frontera ente la India (entós colonia inglesa) y el Tíbet. En 1906 los británicos roblaron un tratáu con China pol cual el Tíbet convertir nun protectoráu británicu.
En 1907 roblóse un nuevu tratáu ente Gran Bretaña, China y Rusia onde se-y daba a China la soberanía sobre'l Tíbet. En 1910 el poder central Qing exerció per primer vegada'l gobiernu direutu sobre'l Tíbet.
Tíbet independiente (1912-1950)
editarEn 1911 proclámase la República en China lo qu'obligó a les tropes d'esti país aparcaes nel Tíbet a tornar, oportunidá qu'aprovechó'l Dalái Lama pa restablecer el so control sobre'l Tíbet. En 1913 el Tíbet y Mongolia roblaron un alcuerdu reconociendo la so mutua independencia de China.
En 1914 axustóse un tratáu ente China, Tíbet y Reinu Xuníu denomináu Convención de Simla. Mientres esta convención los invasores británicos trataron d'estremar al Tíbet en dos rexones, lo cual nun espolletó. Sicasí los representantes del Tíbet y de Gran Bretaña roblaron un alcuerdu de llombu de China, por aciu el cual el Tíbet sería una rexón autónoma de China y los británicos axudicaríense 90 000 quilómetros cuadraos de territoriu tradicionalmente tibetanu que correspuende al actual estáu d'Arunachal Pradesh. Dempués de declarada la independencia d'India, esta nación consideró esta rexón como so en función a la frontera establecida nel mentáu tratáu. China, sicasí, refugó tal posición, indicando que dichu tratáu nun tenía nenguna validez yá que nun foi robláu por ellos y el Tíbet nun yera una nación independiente, sinón un protectoráu de China. La disputa por esta rexón causó la guerra ente China ya India en 1962.
Al españar la Revolución de Xinhai y la Primer Guerra Mundial Tíbet perdió interés pa les potencies occidentales y pa China. Nesa coxuntura'l decimotercer Dalái Lama tomó'l gobiernu del Tíbet ensin interferencia dalguna d'otros países.
Tíbet invadíu pola República Popular de China
editarEn 1950 l'exércitu chinu entró nel Tíbet, ganando fácilmente al débil exércitu tibetanu. En 1951 redactóse'l Plan pa la Lliberación Pacífica del Tíbet, que foi robláu por representantes del Dalai Lama y el Panchen Lama so la presión del gobiernu chinu. Esti plan contemplaba l'alministración conxunta del gobiernu chinu col gobiernu del Tíbet. Naquella dómina la mayoría de los tibetanos vivíen so un réxime de servidume por cuanto la mayor parte de la tierra yera tenida polos lama. El plan foi enllantando pero non sobremanera'l territoriu, por cuanto les rexones de Kham Oriental y Amdo fueron consideraes como provincies chines, llevándose a cabu una reforma radical de la tenencia de les tierres. En xunu de 1956 y por cuenta de esta reforma, españó una rebelión nestos dos rexones, que, sofitada pola CIA estauxunidense, estender hasta Lhasa.
L'exércitu chinu llogró torar la rebelión en 1959, n'aiciones militares que causaron la muerte a miles de tibetanos. El decimocuartu Dalái Lama y los sos principales collaboradores tuvieron que fuxir a la India, dende onde siguieron sofitando aiciones rebalbes contra l'exércitu chinu hasta 1969 cuando la CIA dexó d'ayudar y el restu de potencies occidentales tampoco collaboraron. Detrás d'ello ta la presión del gobiernu chinu escontra los gobiernos occidentales, grandes aliaos comerciales.
Anque'l Panchen Lama taba virtualmente prisioneru en Lhasa, los chinos amosar como'l xefe del gobiernu del Tíbet n'ausencia del Dalai Lama, quien tradicionalmente fuera'l gobernante de la rexón. En 1965 China introdució cambeos sustanciales cuando quitaron de les tierres a los lames ya introducieron la educación secular.
Mientres la Revolución Cultural en China'l Tíbet sufrió serios daños al so patrimoniu cultural, incluyendo'l so heriedu budista. Miles de templos y monesterios budistes fueron destruyíos y dellos monxos fueron asesinaos.[1]
En 1979 restablecióse la llibertá relixosa (y miles de templos budistes volvieron abrir les sos puertes), anque los condicionantes y llimitaciones son importantes como la prohibición a los lames de que cuestionen el derechu de China a gobernar al Tíbet.
En 1989 el Panchen Lama finó, y el Dalái Lama y el gobiernu de China reconocieron distintes reencarnaciones. Respetando la relixón de los tibetanos, el gobiernu de China reconoció oficialmente la reencarnación del Panchen Lama, acordies cola tradición Vajrayāna budista. Pa ello valiéronse del procedimientu que s'utilizó na dinastía Qing por aciu el cual el Panchen Lama yera escoyíu nuna especie de llotería utilizando una urna d'oru onde'l nome de los posibles Panchen Lama taben inxertaos en boles de cebada. Pela so parte el Dalai Lama nomó a Gedhun Choeky Nyima como l'oncenu Pachen Lama, ente que'l gobiernu chinu escoyó al neñu llamáu Gyancain Norbu. Gyancain foi criáu en Beixín y apaez en públicu bien esporádicamente. Choeky y la so familia, d'alcuerdu a los exiliaos tibetanos, paecieren tar prisioneros. El gobiernu chinu afirma que ta llibre so una identidá falsa con cuenta de protexer la so privacidá.
Tíbet dende los Xuegos Olímpicos de Beixín 2008
editarLa realización de los Xuegos Olímpicos en Beixín mientres el 2008 xeneró acedes protestes per parte de tibetanos y simpatizantes de la causa tibetana en tol mundu. La policía de países con gran cantidá de refuxaos tibetanos como India y Nepal tuvo que caltener l'orde ante les protestes. En Xapón realizáronse multitudinaries protestes pro-tibetanes ante la llegada del presidente chinu Hu Jintao.[2]
Amás del sofitu amosáu polos xaponeses, l'entós candidatu presidencial Barack Obama solicitó al presidente George W. Bush que nun asistiera a los Xuegos Olímpicos de Beixín si'l gobiernu chinu nun dialogaba col Dalai Lama; el presidente de Francia Nicolas Sarkozy y el Secretariu Xeneral de les Naciones Xuníes, Ban Ki-Moon nun asistieron a l'apertura de los XX.OO.[3] Tamién hubo un comunicáu emitíu por 12 intelectuales chinos que sofitaben l'autonomía del Tíbet y solicitaben al gobiernu de Beijing detener el conflictu étnicu.[4]
Grupos de mozos tibetanos radicales como'l y l'organización d'Estudiantes por un Tíbet Llibre que busquen non solo l'absoluta independencia del Tíbet (non l'autonomía promulgada pol Gobiernu tibetanu nel exiliu lideráu pol Dalai Lama) sinón tamién la llucha armada, enfrentáronse al propiu lideralgu tradicional tibetanu y el gobiernu chinu les culpa por tar detrás de los motinos y llevantamientos populares anticomunistes en Tíbet. Sicasí, el Dalai Lama axuntar con Tsewang Rigzin, líder del Congresu de Mocedá Tibetana, y otros dirixentes radicales pa iguar les diferencies.[5] Lhadon Tethong, direutora d'Estudiantes por un Tíbet Llibre, reconoció que naide pon en dulda l'autoridá del Dalai Llamba pero que los mozos tibetanos, al crecer en naciones democrátiques son más esixentes na so busca pola emancipación del Tíbet.[6]
En marzu de 2010 empieza una nueva forma de protesta (quemar a lo bonzo) contra la represión que según munchos tibetanos sufre la so cultura y la so relixón tibetanes per parte de les autoridaes chines. Ente esa fecha y finales de mayu de 2012 habíense inmoláu siquier 32 persones en tres provincies de China que cunten con una población tibetana numberosa (Sichuan, Qinghai y Gansu), pero non nel mesmu Tíbet, de les cualos finaren siquier 27, según grupos de defensa de los derechos de los tibetanos. El domingu 27 de mayu de 2012 produciéronse les primeres inmolaciones nel interior del Tíbet cuando dos persones quemar a lo bonzo na capital Lhasa, cerca del templu de Johkang, lo que desamarró una folada de detenciones en Lhasa nos díes siguientes. Según Radiu Free Asia, mediu amestáu al Gobiernu d'Estaos Xuníos que tien serviciu en llingua tibetana, fueron arrestaes alredor de 600 persones ente les cualos hai dellos sospechosos de grabar les inmolaciones colos sos teléfonos móviles. Esa mesma emisora informó que'l miércoles 30 de mayu una muyer de 33 años quemar a lo bonzo cerca d'un monesteriu budista de Aba (provincia de Sichuan).[1] Tamién hubo inmolaciones de exiliaos tibetanos fora de China como la que se produció en Nueva Delhi en marzu de 2012.
Fuentes
editarReferencies
editar- ↑ 1,0 1,1 José Reinoso (1 de xunu de 2012). China llanza una fola de represión en Tíbet. El País. http://internacional.elpais.com/internacional/2012/05/31/actualidad/1338447931_862249.html.
- ↑ Artículu en Soitu
- ↑ Artículo n'El País.com
- ↑ Nota en Soitu.
- ↑ protestes/5030.shtml Noticia en RTVE.
- ↑ La Nación Chile.
Bibliografía
editar- Laird, Thomas (2008). La historia del Tíbet. Conversaciones col Dalai Llamba. Barcelona: Editorial Paidós. ISBN 978-84-493-2116-0.
Ver tamién
editarEnllaces esternos
editar- Fundación CASA del TÍBET (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
Datos: Q521263
Multimedia: History of Tibet
