Idioma cabécar

El cabécar ye una llingua indíxena costarricense. Ye falada pola comunidá cabécar na rexón costarricense de Talamanca. Pertenez a la familia llingüística chibchense, motivu pol cual atópase emparentada con otros idiomes rexonales, como'l téribe, el bribri, el boruca, el guaymí y el maleku.

cabécar Cabécar
Faláu en	Costa Rica
Rexón	Talamanca
Falantes	aprox. 11,000
Familia	Chibchense Ístmico Cabécar
Estatus oficial
Oficial en	N.A.
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	nengún
ISO 639-2	`{{{iso2}}}`
ISO 639-3	`cjp`
Estensión del cabécar

Vitalidá y distribución xeográfica

El cabécar ye la llingua indíxena costarricense que cunta con mayor númberu de falantes. Según el censu nacional realizáu nel añu 2000, la población cabécar total suma unos 10,000 individuos, de los cualos el 85% son falantes nativos.

Los cabécares habiten el cordal de Talamanca dientro de les reserves indíxenes de Nairi-Awari, Chirripó)baxu y alto=, Tayni, Telire, Talamanca Cabécar y, pola aguada del pacíficu sur, en Ujarrás.

Dialeutoloxía

Distribución xeográfica del cabécar.

El cabécar presenta diferencies dialeutales bien notables. Anguaño, nun se cunta con estudios detallaos de les variantes, pero sábese que, en dellos casos, son fondes. Dende'l sieglu XIX, foi común estremar cuatro variedaes de Cabécar, que fueron axuntaes en dos grupos por Margery (1989):

El cabécar septentrional
- Cabécar de Chirripó
- Cabécar del Valle de la Estrella
El cabécar meridional
- Cabécar de Talamanca
- Cabécar de Ujarrás

Considerancies llingüístiques

Fonoloxía

Vocales

El cabécar tien ocho vocales orales y cinco vocales nasales.

Vocales orales

	Anteriores	Centrales	Posteriores
Zarraes	i		o
Medies	ɪ	ɤ	ʊ
Abiertes	ɛ	a	ɔ

La vocal ɤ solo apaez nes variantes dialeutales del norte, sobremanera nel cabécar de Chirripó, pos les variedaes sureñes fundir cola ʊ. Por eso, munches pallabres que nel sur pronunciar con una ʊ, pronunciar nel norte con una ɤ.

Vocales nasales

	Anteriores	Centrales	Posteriores
Zarraes	ĩ		ũ
Medies	ẽ		õ
Abiertes		ã

Consonantes

El cabécar tien los siguientes fonemes consonánticos.

	billabial	dental	alveolar	retroflexa	palatal	velar	glotal
nasales						ŋ
oclusives	p b	t d			tk̑	k
aspiraes	pʰ	tʰ				kʰ
africada			ts		tʃ dʒ
fricativa			s		ʃ		h
Vibrante simple				ɽ
aprox. llateral				ɭ

Regles fonolóxiques

1. Regla de la nasalización

Los fonemes oclusivos billabial [b] y dentoalveolar [d] y l'africáu alveopalatal [ʤ] se nasalizan cuando precieden a vocales nasales.

[b] → [m]/_ Ṽ

[d] → [n]/_ Ṽ

[ʤ] → [ɲ]/_ Ṽ

2. Regla de la perda de la obstrucción

El fonema dental sonoru [d] manifiéstase como vibrante simple [ɾ] en posición intervocálica y como vibrante múltiple [r] a la fin de sílaba y ante callo absolutu.

[d]→[ɾ]/ V___V

[d]→ [r]/ ___#