Idioma shina
El shina (o Tshina) ye una llingua indoaria del grupu dárdico falada nel Gilgit-Baltistán de Paquistán.
 'ṣiṇā' | |
|---|---|
| Faláu en |  India Paquistán
|
| Rexón | Hindukush |
| Falantes | 550 mil |
| Familia | Indoeuropéu Indo-iraniu |
| Alfabetu | Escritura hindi |
| Estatus oficial | |
| Oficial en | Nengún país |
| Reguláu por | Nun ta reguláu |
| Códigos | |
| ISO 639-1 | nengún |
| ISO 639-2 | |
| ISO 639-3 | scl
|
 Estensión del shina | |
Distribución
editarEl Shina falar en valles a gran altor nes estribaciones de Hindukush (Astore, Chilas, Dareil, Tangeer, Gilgit, Ghizer, y delles partes de Baltistan y Kohistan). Tamién se fala en dellos valles asitiaos en Jammu y Caxmir d'India (Gurez, Drass, Kargil, Karkit Badgam y Ladakh).
Históricamente'l Shina movió a dialeutos de burushaski, llingua aisllada d'orixe desconocíu, que foi apostráu a los valles más altos y más periféricos de la rexón. La influencia de la fonoloxía del burushaski inda ye reconocible nel Shina.
En 1981, rexistrábense unos 321,000 falantes de variedá de Gilgit (Gilgiti),[1] y envalórase que'l total contabilizando los falantes d'otres variedaes taría en redol a 550 000. Tamién esisten munchos hablates de Shina en grandes centros urbanos partíos por tod Paquistán como les ciudaes d'Islamabad, Rawalpindi, Lahore, Abbottabad, Hyderabad y Karachi.
Dialeutos
editarLa variedá o dialcto principal ye'l Shina de Gilgit (Gilityaa, Kharochya), dellos otros dialeutos importantes son:
Dashkinii, Bounzhey, Shina, * Chilasii, Darelaye Shina, * Shinakii, Shina, * Gulapoorii Shina, * Brokskad (de Baltistán y Ladakh), * Domaaki, * Kohistani Shina, * Palula, * Savi, y * Ushojo.[2]
Descripción llingüística
editarFonoloxía
editarL'inventariu consonánticu del Shina de Gilgit ye'l siguiente:
| Llabial | Alveolar | Retroflexa | Palatal | Velar | Glotal | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Oclusiva |
p |
t | ʈ | k | |||
|
pʰ |
tʰ | ʈʰ | kʰ | ||||
|
b |
d | ɖ | ɡ | ||||
| Africada | tʂ | tʃ | |||||
| tʂʰ | tɕʰ | ||||||
| Sonora | dʐ | dʒ | |||||
| Fricativa |
f |
s | ʂ | ʃ | h | ||
|
v |
z | ʐ | ʒ | ||||
| Nasal | m | n | ɳ | ||||
| Llateral | l | ||||||
| Rótica | r | ɽ | |||||
| Semivocal | j | ||||||
Tonu
editarAmás el Tshina tien dos tonos contrastantes, unu de nivel y otru ascendente.
Gramática
editarComparanza léxica
editarLos numberales en shina estándar y les otres variedaes de shina rellacionaes con él son:[3]
GLOSA Shina PROTO-
SHINABrokskat Kundal
ShahiPhalura Savi Shina Kohistani
ShinaUshojo '1' ek yɔk ɑːk yɛk ɛk ɛk ɛk *(y)ɛk '2' du duiː duː d̪oː du dùː du *duiː '3' trə trɑː troː ɬɑː ʈʂy ʈʂèː tʂy *trɑy '4' ʧor ʧoːr ʧoːr ʨoːɾ ʧar ʧɑ̀ːr ʧar *ʧoːr '5' puŋs pɑ̃ːʤ pɑːnʤ pãːɲʥ poʃ poʃ poʃ *pɑnʧ '6' ʂæ ʃɑ ʂo ʂʊˑ ʂă ʂɑ ʂɑ *ʂɑ '7' sat sɑt̪ sɑːt saːt̪ sət sʌt sɑt *saːt '8' əʂʈə aɑ̃ʃʈ ɑːʂʈ aːɕ ãʂ ɑ̃ʂ ɑʈʰ *aʂʈ- '9' nu nɔ̃ː nũː n̪oː nau nʌ̃õ̯ nəo *naw '10' daʃ dɑy dɑːʃ d̪ɛɕ dai dàːy dae *daʃ
Pallabres y espresiones comunes
editarDíes de la selmana
editar| Español | Shina | Sánscritu |
|---|---|---|
| Llunes | Tsunduro | Sambar |
| Martes | Ungaroo | Mangal chigre |
| Miércoles | Bodo | Budh chigre |
| Xueves | Bressput | Brihaspati chigre |
| Vienres | Shooker | Suk chigre |
|
Shimshere |
Sanisch bar | |
|
Adit |
Adityabar |
Referencies
editar- ↑ Ethnologue
- ↑ "Tribes of the Hindoo Koosh John Biddulph", Sang y meel Publications, p 93
- ↑ Indo-Aryan Numerals (E. Chan)
Bibliografía
editarEnllaces esternos
editar
Datos: Q1353320
