Vicugna pacos
L'alpaca[1] (Vicugna pacos) del quechua allpaqa, paqu, ye una especie doméstica de mamíferu artiodáctilu de la familia Camelidae, derivada de la vicuña xavaz.[2] El so doma vien realizándose dende hai miles d'años, ya inclusive la cultura Mochica de Perú representó alpaques nel so arte.
Vicugna pacos alpaca  | ||
|---|---|---|
 | ||
| Clasificación científica | ||
| Reinu: | Animalia | |
| Filu: | Chordata | |
| Clas: | Mammalia | |
| Orde: | Artiodactyla | |
| Familia: | Camelidae | |
| Xéneru: | Vicugna | |
| Especie: | V. pacos | |
| Consultes | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Parentescu y nome científicu
editarLes rellaciones ente l'alpaca y los demás camélidos suramericanos fueron revesoses mientres munchos años. Nos sieglos XVIII y XIX, cuando recibieron nomes científicos, creíase que l'alpaca yera descendiente de la llama (Lama glama), y foi denomada por ello Lama pacos, ignorándose les sos semeyances cola vicuña, tantu en tamañu, como na llana y la dentición. La so clasificación complicar tres comprobase que los cuatro especies de camélidos suramericanos pueden cruciase ente sigo y dar descendencia fértil. Nun foi hasta'l sieglu XXI que, gracies al desenvolvimientu de les téuniques d'analises d'ADN pudo demostrase finalmente que l'alpaca y la vicuña tán estrechamente rellacionaes, y que'l nome científicu correutu ye Vicugna pacos, magar se detectó un porcentaxe del so ADN proporcionáu pola llama, polo que téunicamente ye un taxón híbridu intergenérico.[2]
Distribución
editarAlcuéntrase en puntes (na alpaca ye l'equivalente de «menada») numberoses que pastien tol añu na puna. los pandos de los Andes, dende Ecuador, pasando por Perú y l'oeste de Bolivia, hasta la parte septentrional de Chile y el noroeste de l'Arxentina, siempres a una altitú averada de 3500 a 5000 msnm. Nel sieglu XXI, tamién hai bien de n'Estaos Xuníos, Europa y Nueva Zelanda por cuenta de la so esportación dende'l Perú. Tamién esisten n'estáu selvaxe na Reserva protexida del Chimborazo y criaderos pequeños nes provincies de Cotopaxi, Chimborazo, y Bolívar n'Ecuador.[3]
Carauterístiques
editarLes alpaques pesen ente 60 y 70 kg y el so altor a la cruz ye de 1 metru, superando llevemente a la vicuña, el so ancestru. La estatura de l'alpaca ye considerablemente menor que la de la llama, compartiendo con esta y col camellu'l vezu de cuspir, utilizáu p'amosar agresividá o como métodu de defensa.
.jpg)
Nun s'utilicen como animales de carga, como les llames, pos fueron escoyíes pa la producción de fibres, que'l so diámetru varia de 12 a 28 micrómetros, que son bien utilizaes pa iguar cobertores y los ponchos indíxenes tradicionales ente otres múltiples priendas de vistir de consumu local y d'esportación.
Los cuatros únicos colores son marrón, negru, blancu y gris. La capa ye de gran llargor, llegando casi a raspiar la tierra.
Races
editarEsisten dos races d'alpaca, les que s'estremen poles carauterístiques esternes de la so fibra.
- Huacaya
- La fibra de la huacaya crez en forma perpendicular al cuerpu de l'alpaca, tien densidá, suavidá, llustre, rizos (crimp) que-y confieren un aspeutu esponxosu, les meches de fibra son más curties en comparanza cola suri, con ausencia de suarda que ye propiu del ovín.
- Suri
- La fibra de la suri crez en forma paralela al cuerpu de l'alpaca, formando rulos independientes al traviés de tol cuerpu a manera de los flecos del mantón de les muyeres altoandinas, tien densidá, suavidá, y llustre muncho más bultables que na de la huacaya, confiriendole un aspeutu sedoso y brilloso.
Usos
editarNa industria testil, el términu "alpaca" puede significar coses distintes. Ye sobremanera un términu aplicáu a les llanes llograes de l'alpaca boliviana. Sicasí, refierse más llargamente de la tela fecha orixinalmente nel Perú de les llanes de l'alpaca anque tamién fabricada y entemecida con otru tipu de llana como por casu les italianes ya ingleses brilloses.
Les teles más preciaes son aquelles provenientes de la primer fradadura de l'alpaca, llamaes baby alpaca.
Los cuatro especies d'animales suramericanos autóctonos y productores de llana son la llama, l'alpaca, el guanacu y la vicuña. L'alpaca y la vicuña son los animales más pervalibles pola so llana: l'alpaca por causa de la calidá y la cantidá de llana (fibra), y la vicuña por causa de la suavidá, fineza, escasez y l'alta calidá de les sos llanes. La fibra de guanacu ye llevemente inferior a la de vicuña, pero ye un pocu más abondosu.
pa identificales dalgunes lleven como adornos nes sos oreyes cintes de colores.
Teles y productos
editarLos prodcutos que pueden faese cola fina tela de l'alpaca son:
L'alpaca nel escudu de Bolivia
editar
El primer escudu de Bolivia dar a conocer per aciu el Decretu de la Honorable Asamblea Xeneral de la República de Bolívar,[4] del 17 d'agostu de 1825,[5] mientres el gobiernu de Simón Bolívar. Según esti decretu,[6] unu de los elementos que componíen l'escudu yera una alpaca.[7]
Nos socesivos cambeos de dichu escudo siempres se caltuvo la figura d'esti animal, pero dende l'añu 2004, sustituyir por una llama.[8]
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ URL de la referencia: http://www.sabencia.net/nomenclator.php.
- ↑ 2,0 2,1 Wheeler, J.; Kadwell, M., Fernández, M., Stanley, H. F., Baldi, R., Rosadio, R. & Bruford, M.W. (2001). «Genetic analysis reveals the wild ancestors of the llama and the alpaca». Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences 268 (1485): páxs. 2575–2584. doi:. Artúclo completu, Resume.
- ↑ «Artesanes de l'Asociación Texsal». Archiváu dende l'orixinal, el 2014-03-23.
- ↑ «Nuesa Heráldica» (castellanu). Bolivian. Consultáu'l 9 d'ochobre de 2011.
- ↑ «L'Escudu Bolivianu» (castellanu). Rede Pizarra. Consultáu'l 29 de febreru de 2012.
- ↑ «Decreto del 17 d'agostu de 1825» (castellanu). Consultáu'l 9 d'ochobre de 2011.
- ↑ «Decreto» (castellanu). Consultáu'l 9 d'ochobre de 2011.
- ↑ «El nuevu escudu» (castellanu) (2011). Consultáu'l 29 de febreru de 2012.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Alpaca.
| Wikispecies tien un artículu sobre Vicugna pacos. |
- Estudiu de la Universidá de Harvard y el CAF sobre'l Cluster de l'Alpaca nel Perú Archiváu 2008-02-27 en Wayback Machine
- Información xeneral sobre les Alpaques (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
- Primeros embriones d'alpaca in vitro. El Comercio, 7.2.2008
Datos: Q81564- Multimedia: Vicugna pacos
Especies: Lama pacos
