Llingües d'Arxelia

Les llingües d'Arxelia entienden les llingües oficiales, les falaes anguaño por contingentes estables de persones según delles llingües fuercies ocupantes y llingües sumíes na antigüedá.

Llingües usaes anguaño

Llingua oficial

La llingua oficial ye'l árabe modernu estandarizado, qu'en realidá nun ye la llingua materna de la población que fala la llingua vernácula denominada árabe arxelín, anque na educación formal úsase l'árabe estandarizado, que namái s'usa en situaciones más o menos formales. La constitución de 1963 estableció l'árabe (estandarizado) como llingua oficial y asina foi calteníu nel artículu 3 de la nueva constitución de 1976. La inmensa mayoría de la población usa usualmente dalguna variedá d'árabe. El 73% de la población conoz l'árabe estandarizado, ente que el 85% fala árabe arxelín usualmente.

El francés ta bien espublizáu yá que Francia foi la última potencia colonial n'establecese, un llargu tiempu, na rexón. Amás na educación emplegóse tradicionalmente esa llingua dende la ocupación francesa, anque progresivamente haise substituido pol árabe estandarizado.

Llingües autóctones

Amás del árabe arxelín y otres variedaes d'árabe magrebín, n'Arxelia fala un númberu importante de llingües bereberes. Estes distintes variedaes de bereber nun son siempres fácilmente intelixibles ente elles, polo que tienen de considerase como llingües distintes anque emparentaes filoxenéticamente.

Una llista comprensiva de llingües bereberes autóctones ye:

Llingües bereberes septentrionales d'Arxelia:
- Shenwa (Chenoua), faláu na rexón noroccidental.
- Taqabaylit faláu na Kabilia
- Mzab-Wargla (Variedaes de los oasis septentrionales d'El Sáḥara), falaos nel la parte occidental del país
- Shawiya (chaouïa, tacawit) faláu nos montes d'Aurès.
- Tidikelt, faláu en Tit (Adrar) y In Salah.
Llingües bereberes meridionales d'Arxelia:
- Tahaggart (Tamahaq) faláu polos tuareg que viven nel estremu sur del país.

Llingües alóctonas

Como se mentó: el francés ye llargamente usáu en munchos ámbitos, especialmente, rellacionaos cola educación formal y los negocios Un 33% de los arxelinos utiliza davezu'l francés na so vida ordinaria. En zones colindantes con Libia, el Sáḥara Occidental, Tunicia y Mauritania fálense otres variedaes distintes del árabe arxelín, esto ye, nestes rexones fronterices fálense árabe libiu, árabe saḥarianu, árabe tunecín y árabe hassaniya.

Llingües falaes enantes

Antigüedá

Mientres l'antigüedá clásica hubo un númberu importante d'enclaves púnicos, especialmente sobre la mariña, anque tamién dalgunu más nel interior. Nellos la mayor parte de la población falaría púnicu cartaxinés anque tamién viviríen nellos persones que falaben dalguna variedá de bereber septentrional. Un modelu similiar daríase so la dominación romana, con ciudaes onde esistíen falantes de llatín africanu o clásicu, falantes de púnicu y falantes de bereber septentrional.

Otres llingües

El norte d'Arxelia formó parte del imperiu Otomanu a partir del sieglu XVI, polo qu'esistía una élite dominante de turcos n'Arxelia que fundamentalmente vivíen nes grandes ciudaes, munches vegaes namái mientres algunso años, por cuenta de eso'l turcu otomanu se conviritió na llingua principal de l'alministración. Sicasí, col pasu del tiempu munchos d'esos turcos asimiláronse, y entá güei esisten munches families descendientes de families turques que yá nun falen turcu.

Amás del turcu esisten otres llingües:

El xudeoespañol (sefardita) falar ente dalgunos xudíos d'Arxelia, especialmente alredor de la ciudá d'Orán. Estos falantes usaríen la variante tetuanesa del xudeoespañol, la mayor parte d'ellos abandoron esta llingua en favor del francés mientres el periodu colonial.
El sabir (llingua franca mediterránea) foi un llingua franca, n'otru tiempu bien estendida y usada pa la comunicación intergrupal con estranxeros en puertos, tamién yeren usada ente dellos esclavos europeos apátrides que se xunieren a la piratería berberisca, a partir de 1830 esta llingua tornó y les sos funciones fueron tomaes pol francés.
L'español tien una llarga historia n'Orán que foi ocupada pola corona española ente 1509 y 1790. Esta llingua dexó dellos rastros nel dialeutu llocal de la ciudá. Esta llingua tamién foi falada polos inmigrantes llamaos pied-noirs. Anguaño dalgunos saḥarauis usen la llingua nos campos de refugidos de Tindouf.

Llingües d'Arxelia

Conteníu