Wikipedia

Mauna Loa

Mauna Loa (en ḥawaianu [ˈmɔunə ˈlowə]) ye unu de los cinco volcanes que formen la islla de Ḥawai nel estáu de Ḥawai nel océanu Pacíficu. Ye un volcán n'escudu activu con un volume envaloráu n'aproximao 75 000 km³,[2] y ye consideráu'l volcán más grande de la Tierra en términos de volume y superficie, anque'l so cume ye aproximao 37 m más baxa que la del volcán vecín, Mauna Kea.[3] El nome ḥawaianu Mauna Loa significa «monte llargu».[4] La llava del Mauna Loa ye bien fluyida y probe en xil; les erupciones tienden a ser non esplosives y les rimaes del volcán nun son bien pronunciaes.

Mauna Loa
Mauna Loa (en)
Mowna Roa (haw)
volcán en escudo (es) Traducir y formación volcánica (es) Traducir
Situación
PaísBandera de Estaos Xuníos d'América Estaos Xuníos
EstaosBandera de Ḥawai Ḥawai
Condáu condáu de Hawaii
Cordal Cadena de montes somarinos Ḥawai-Emperador
Coordenaes 19°29′N 155°36′W / 19.48°N 155.6°O / 19.48; -155.6
Mauna Loa alcuéntrase en Ḥawai
Mauna Loa
Mauna Loa
Mauna Loa (Ḥawai)
Datos
Altitú 4169,4 m[1] y 13 679 ft[1]
Materiales basaltu
Fechos importantes
1984 eruption of Mauna Loa (en) [[File:Noun Project label icon 1116097 cc mirror.svg
2022 eruption of Mauna Loa (en) [[File:Noun Project label icon 1116097 cc mirror.svg
Cambiar los datos en Wikidata

Mauna Loa probablemente tuvo n'erupción dende hai a lo menos 700 000 años, y puede surdir sobre'l nivel del mar hai unos 400 000 años. Les roques dataes más antigües conocíes nun son mayores de 200 000 años.[5] El magma del volcán provién del puntu caliente de Ḥawai, que foi tamién responsable de la formación de la cadena d'islles ḥawaianes a lo llargo de decenes de millones d'años. La lenta deriva de la placa del Pacíficu va llevar el Mauna Loa fora del puntu caliente dientro de 500 000 a 1 millón d'años, en que'l so momentu'l volcán va escastase.

La erupción más recién del Mauna Loa producir del 24 de marzu hasta'l 15 d'abril de 1984. Anque les erupciones recién del volcán nun causaron víctimes mortales, les de 1926 y 1950 destruyeron delles aldegues, y la ciudá de Filo construyir en parte sobre los fluxos de llava de finales del sieglu XIX. Pol riesgu que representa pa los centros poblaos de la islla, Mauna Loa foi incluyíu nel programa de Volcanes de la Década, que promueve l'estudiu de los volcanes más peligrosos del mundu. Dende 1912 foi intensamente xixiláu pol Observatoriu Vulcanolóxicu de Ḥawai. Les observaciones de l'atmósfera llevar a cabu nel Observatoriu de Mauna Loa, y les del sol nel Observatoriu solar de Mauna Loa, dambos asitiaos cerca del cume del volcán. El Parque nacional de los Volcanes de Ḥawai inclúi'l cume y la fastera sureste del volcán, y tamién incorpora'l Kilauea, un volcán vecín.

Xeoloxía

editar

Contestu

editar

Al igual que los demás volcanes de Ḥawai, Mauna Loa formóse cuando la placa tectónica del Pacíficu pasó enriba del puntu caliente de Ḥawai, un puntu caliente nel mantu terrestre subxacente.[6] Los volcanes de les islles de Ḥawai solo formen la manifestación más recién d'esti procesu que, a lo llargo de 70 millones d'años, creó la cadena de montes submarinos Ḥawai-Emperador con un llargor total de 6000 km.[7] La opinión predominante, anque non unánime, ye que'l puntu caliente caltúvose estacionariu nel mantu terrestre mientres gran parte de, si non toa, la era Cenozoica.[7][8] Sicasí, anque la pluma mantélica de Ḥawai ye llargamente estudiada y bien entendida, la naturaleza de los puntos calientes sigui siendo enigmática.[9]

 
Allugamientu de Mauna Loa na islla de Ḥawai
 
Mosaicu de Landsat; los fluxos de llava recién apaecen en negru.

Mauna Loa ye unu de los cinco volcanes subareales de la islla de Ḥawai que fueron creaos pol puntu caliente de Ḥawai.[10] El volcán más antiguu de la islla, Kohala, tien una edá de más d'un millón d'años,[11] y créese que Kilauea, el volcán más nuevu, tien una edá de 300.000 a 600.000 años.[10] El volcán submarín de Lōʻihi nel lladral de la islla ye entá más nueva, pero inda tien que romper la superficie del océanu.[12] Con una edá de 1 millón hasta 700 mil años,[13] Mauna Loa ye'l segundu volcán más nuevu de los cinco que cunta la lsla, y el tercer volcán más nuevu de la cadena de montes submarinos de Ḥawai-Emperador, una cadena de volcanes n'escudu y montes submarinos que s'estiende dende Ḥawai hasta la fuesa de les Kuriles en Rusia.[14]

Acordies con el patrón de les roques volcániques de Ḥawai, Mauna Loa empezara como un volcán submarín mozu, creciendo progresivamente poles erupciones submarines de basaltu álcali antes de remanecer del océanu con una serie d'erupciones surtseyanas[15] hai unos 400 000 años. Dende entós el volcán permaneció activu, xenerando una corriente continua d'erupciones efusives y esplosives, incluyendo 33 eventos históricos dende la primer erupción documentada de 1843.[13] Anque l'actividá de Mauna Loa foi clisada nos últimos años pola del so vecín Kilauea,[10] sigue siendo un volcán activu.[13]

Estructura

editar
 
El cume de Mauna Loa, superpuesta con curves de nivel de 100 m. Les sos zones de rotura son visibles dende l'aire.
 
Mokuaweoweo, la caldera del cume de Mauna Loa cubierta de nieve.

Mauna Loa ye'l volcán más grande del mundu; tien una superficie de 5271 km², y un anchor máximo de 120 km.[13] Cubre más de la metá de la superficie de la islla d'Hawaiʻi,[13] y tien una masa d'aproximao 65 000 a 80 000 km³ de roca sólida.[16] Al sumar les estenses fasteres submarines del volcán (5000 m hasta'l fondu del mar) y 4170 m d'altor subaérea,[13][17] ye mayor que los 8848 m[18] del Everest, midíos dende'l nivel del mar hasta'l so puntu más altu. Amás, gran parte del monte ye invisible inclusive so l'agua: la so masa causa una depresión de la corteza debaxo d'ella con una fondura adicional de 8 km que tien la forma d'un monte inversu.[19] Esto significa que l'altor total del Mauna Loa dende'l principiu de la so historia eruptiva ye aproximao 17 170  m.[20]

Mauna Loa tien l'apariencia d'un típicu volcán n'escudu; tien la forma d'una llarga cúpula que s'estiende hasta'l fondu del océanu, que les sos fasteres tienen una rimada máxima de solu 12° de resultes de la llava bien fluyida que produz. Na fase d'escudu, les laves que construyeron la enorme masa principal del monte fueron basaltos toleíticos, al igual que les de Mauna Kea, creaos pol amiestu de magma primaria cola corteza oceánica subducida.[21] El cume del Mauna Loa alluga trés cráteres de subsidencia superpuestos, dispuestos nuna exa nordés-suroeste, el primeru y el postreru con un diámetru de 1 km y el segundu en forma oblongo midiendo 4,2 x 2,5 km; en xunto, estos trés cráteres formen la caldera Mokuʻaweoweo de 6,2 por 2,5 km,[22] asina llamáu pola semeyanza de les sos quemes eruptives cola coloración del pexe ḥawaianu ʻāweoweo (Priacanthus meeki).[23] El pisu de la caldera de Mokuʻaweoweo atopar ente 170 y 50 m más baxu que'l so cantu y ye solo la postrera de delles calderes que se formaron y reformaron mientres la vida del volcán. Foi creada ente fai 1000 y 1500 años por una gran erupción de la zona de rotura noreste del Mauna Loa que baleró una cámara magmática poco fonda debaxo del cume y derrumbóse na so forma actual.[22] Amás, esisten dos cráteres más pequeños que s'atopen al suroeste de la caldera, llamaos Lua Hou (Nuevu Pozu) y Lua Hohonu (Pozu Fondu).[16]

El cume del Mauna Loa ye tamién el puntu focal de los sos dos prominentes zones de rotura (inglés: rift zones), marcaes na superficie por fluxos de llava relativamente recién y bien calteníos (bono d'estremar nes imáxenes de satélite) y per llinia de quebres dispuestes linealmente, travesaes por cono d'escoria y cono de chiscadura.[24] Estes zones de rotura son estructures fundíes, remanaes por intrusiones de diques a lo llargo d'una falla de desprendimientu subcutáneu que, según créese, estender hasta la base del volcán, hasta una fondura de 12 a 14 km.[25] El primeru ye una rotura de 60 km con orientación escontra'l suroeste, de la caldera al mar, siguiendo sobre unos 40 km so l'agua, con un cambéu direccional notable de 40° a lo llargo del so llargor; esta zona de rotura foi históricamente activa sobre la mayor parte de la so estensión. La segunda zona de fisuras nel nordeste —que s'estiende escontra la ciudá de Filo con un enclín casi rectu y mal definida nes sos últimes seiciones— tuvo una actividá histórica namái nos primeres 20 km de la so estensión.[24] La zona de rotura noreste toma la forma d'una socesión de conos de ceniza, el más prominente de los cualos ye Puu Ulaula, «Llomba Colorada», con 60 m d'altor. Tamién esiste una zona de rotura menos definida nel norte, que s'estiende escontra la Siella de Humuula, que marca la interseición ente Mauna Loa y Mauna Kea.[16]

Creáronse modelos xeofísicos simplificaos de la cámara magmática de Mauna Loa, utilizando midíes por radar interferométrico d'apertura sintética de la deformación del suelu por cuenta de la lenta acumuladura de magma so la superficie del volcán. Estos modelos predicen la esistencia d'una cámara magmática de 1,1 km d'anchu asitiada a una fondura d'unos 4,7 km —ye dicir 0,5 km debaxo del nivel del mar— cerca de la marxe sureste del Mokuʻaweoweo. Esta cámara magmática superficial ta allugada a una altitú enforma mayor que les zones de rotura del Mauna Loa, lo que suxer que l'actividá de les zones de rotura ye xenerada pola intrusión de magma nes partes más fondes de la zona de rotura, según inyeiciones de diques ocasionales nes partes menos fondes de la zona de rotura; un mecanismu similar foi propuestu pal volcán vecín, el Kilauea.[25] Los modelos anteriores, basaos en dos erupciones más recién del Mauna Loa, hiciero una predicción asemeyada, y asitiaron la cámara magmática a 3 quilómetros de fondura na mesma posición xeográfica.[26]

Mauna Loa tien interacciones complexes colos sos vecinos, Hualalai al oeste, Mauna Kea al norte, y en particular Kilauea al este. Los fluxos de llava de Mauna Kea crucien los fluxos basales de Mauna Loa de resultes de la mayor edá de Mauna Kea,[27] y les zones de rotures orixinales de Mauna Kea fueron soterraes debaxo del vulcanismu post-escudu de Mauna Loa;[28] Amás, el Mauna Kea comparte'l pozu de gravedá de Mauna Loa, causando una depresión na corteza oceánica de 6 km.[27] Tamién esiste una serie de falles normales nes fasteres norte y oeste del Mauna Loa, ente los sos dos principales zones de rotura, de les cualos créese que son la resultancia de la tensión circunferencial combinada de los dos zones de rotura y de la presión adicional debíu a la crecedera escontra l'oeste del volcán vecín Kilauea.[29]

Yá que el Kilauea escarez d'una prominencia topográfica y apaez como un bárabu nel lladral sureste del Mauna Loa, foi enantes interpretáu como un satélite activu de Mauna Loa, tantu polos ḥawaianos nativos como polos primeros xeólogos. Sicasí, l'analís de la composición química de les laves de los volcanes amosó que tienen cámares magmátiques separaes, y que polo tanto son volcanes distintos. Sicasí, la so proximidá dio llugar a un enclín históricu na qu'una alta actividá nun volcán suel coincidir con una baxa actividá nel otru. Asina, cuando Kilauea taba inactivu ente 1934 y 1952, Mauna Loa convertir nun volcán activu, y cuando ésti quedó quietu ente 1952 y 1974, asocedió lo contrario. Esto nun ye siempres el casu; la erupción de 1984 de Mauna Loa empezó mientres una erupción del Kilauea, pero nun tuvo nengún efeutu perceptible sobre la erupción del Kilauea, y l'inflación en cursu del cume de Mauna Loa, indicativu d'una futura erupción, empezó'l mesmu día que los nuevos fluxos de llava del cráter Puʻo Oʻo de Kilauea. Los xeólogos suxirieron que los pulsos» de magma qu'entraron nel sistema de magma más fondu de Mauna Loa, pudieren aumentar la presión nel interior de Kilauea asina provocando les erupciones simultánees.[30]

Mauna Loa ta esbarrumbándose escontra l'este a lo llargo de la zona de rotura del suroeste, acarretando la so masa contra la de Kilauea y moviendo esti postreru escontra l'este a una velocidá d'unos 10 cm per añu; esta interacción ente los dos volcanes xeneró una serie de grandes terremotos nel pasáu, y resultó nun significativu área de residuos a lo llargo del lladral marín de Kilauea, conocíu como la Depresión de Hilina» (Hilina Slump). Esiste un sistema de falles más antiguu nel llau sureste de Mauna Loa, que se formó probablemente primero que Kilauea convertir nun volcán abondo grande como pa torgar l'esbarrumbe de Mauna Loa, y del cual la falla de Kaoiki —la más baxa y la más septentrional— sigue siendo un centru sísmicu activu anguaño. El llau oeste de Mauna Loa, en tantu, nun ye apexáu, y efeutivamente créese que sufrió un esbarrumbe masivu ente fai 100 000 y 200 000 años, la residuu del cual consiste nuna dispersión d'escombros de dellos quilómetros d'anchu sobre una distancia d'hasta 50 km, una carauterística entá visible na actualidá. El dañu foi tan estensu que la parte frontera del dañu probablemente crució la zona de rotura del suroeste. Hai bien pocu movimientu ende anguaño, una consecuencia de la xeometría actual del volcán.[31]

Mauna Loa ye lo suficientemente alto como pa esperimentar glaciación mientres la última edá de xelu, fai 25 000 a 15 000 años.[6] A diferencia de Mauna Kea, nel cual amplia evidencia de glaciación queda visible entá na actualidá,[32] Mauna Loa taba activu nesi momentu, y dende entós creció unos 150 a 300 m adicionales, cubriendo los depósitos glaciares baxu nuevos fluxos de llava; estratos d'esa edá nun se producen hasta a lo menos 2000 m debaxo del visu del volcán, demasiao baxu pa la crecedera glacial. El Mauna Loa tamién escarez d'una rexón de permafrost de monte como lu tien el so vecín, anque'l xelu persiste esporádicamente en dellos llugares. Especúlase que la estensa actividá freatomagmática qu'asocedió mientres esti tiempu, contribuyó llargamente a los depósitos de ceniza nel cume.[6]

Historia eruptiva

editar

Erupciones prehistóriques

editar
 
Un conu d'escoria y fluxos circundantes en Mauna Loa.

P'algamar el so enorme tamañu dientro de la so edá relativamente curtia (xeolóxicamente falando) de 600 mil a 1 millón d'años, el Mauna Loa ten de crecer con gran rapidez mientres la so historia de desenvolvimientu,[33] y estensa datación de radiocarbono (seique la más estensa datación eruptiva prehistórica del mundu)[34][35] atropó un rexistru de casi doscientos fluxos esistentes con datación fiable, que confirmen esta hipótesis.[33]

Créese que los fluxos espuestos más antiguos en Mauna Loa son les llombes Ninole nel so lladral sur, que la so datación de roca basaltico subaéreal indica una edá d'aproximao 100 a 200 mil años. Formen una terraza contra la cual los fluxos más recién atopáronse, bien erosionada y raxada nel so enclín; créese qu'esto foi la resultancia d'un periodu d'erosión por cuenta de un cambéu na direición del fluxu de llava causáu pol esbarrumbe prehistóricu del volcán. Esto foi siguíu por dos fluxos de llava dixebraos por una capa de ceniza entemedia, conocida como la capa de ceniza de Pahala: l'antiguu basaltu de Kahuka, escasamente espuestu pela parte baxa de la rotura suroeste, y el basaltu Kaʻo'l cual ye más recién, muncho más estendíu y con amplia presencia nel volcán. Les cenices de Pahala producir mientres un llargu periodu hai aproximao 13 a 30 mil años, anque una fuerte vitrificación y l'interacción colos fluxos más antiguos y más recién torgaron una datación exacta. La so edá correspuende más o menos cola glaciación de Mauna Loa na última edá de xelu, abriendo la posibilidá real de que sía'l productu de la interacción freatomagmática ente los antiguos glaciares y les actividaes eruptives de Mauna Loa.[6]

Estudios del volcán amosaron que se produz un ciclu nel cual l'actividá volcánica nel cume ye dominante mientres dellos cientos d'años, dempués del cual l'actividá treslladar a les zones de rotura mientres dellos sieglos, pa depués treslladase nuevamente al cume. Identificáronse claramente a dos ciclos, con una duración de 1500-2000 años. Ente los volcanes de Ḥawai esti comportamientu cíclicu ye esclusivu de Mauna Loa.[36] Fai 7000 o 6000 años, Mauna Loa foi en gran parte inactiva. Desconozse la causa del cese d'actividá, y nun se conoz nengún otru hiatu similar n'otros volcanes de Hawai, sacante aquellos que s'atopen anguaño na etapa post-escudu. L'actividá volcánica fai 11.000 a 8000 años, yera más intensa de lo que ye anguaño.[34] Sicasí, la tasa de crecedera global de Mauna Loa probablemente empezó a menguar nos postreros 100.000 años,[37] y ye posible que'l volcán tea llegando a la fin de la fase de construcción n'escudu con basaltu toleítico.[38]

Historia recién

editar

Los antiguos ḥawaianos poblaron la islla de Hawaiʻi hai aproximao 1500 años, pero con esceición d'unos pocos rellatos fragmentarios que daten de finales del sieglu XVIII y principios del sieglu XIX, nun caltuvieron rexistros sobre l'actividá volcánica na islla.[39] Produciéronse posibles erupciones en redol a 1730, 1750, 1780 y en 1803.[40][41] Una erupción en xunu de 1832 foi atestiguada por un misioneru en Maui, pero los 190 km ente los dos islles, y la falta d'evidencia xeolóxica aparente punxeron en dulda'l so testimoniu. Asina, la primer erupción históricamente atestiguada y confirmada foi un eventu en xineru de 1843, fecha dende la cual Mauna Loa volvió a erupcionar 32 vegaes.[39]

Les erupciones históriques del Mauna Loa fueron típicamente erupciones ḥawaianes y raramente violentes. Polo xeneral, empiecen cola apaición de fuentes de llava sobre una distancia de dellos quilómetros a lo llargo d'una rotura, coloquialmente conocida como «cortina de fueu» (que de cutiu, pero non siempres, arrobinar dende'l cume del Mauna Loa)[25] pa finalmente concentrase nun solu respiraderu o chimenea, el centru eruptivu al llargu plazu.[16][24] Xeneralmente, dempués de dellos meses, l'actividá nel cume ye siguida por erupciones llaterales.[42] Anque'l Mauna Loa ye menos activu que'l so vecín, el Kilauea, suel producir un volume de llava mayor en menos tiempu.[43] La mayoría de les erupciones céntrase yá sía nel cume o nuna de los dos principales zones de rotura; dientro de los últimos doscientos años, el 38 % de les erupciones asocedió nel cume, 31 % na zona de rotura noreste, 25 % na zona de rotura suroeste, y el 6 % restante aniciar de los respiraderos del noroeste.[34] El 40 % de la superficie del volcán componer de llava con una edá de menos de mil años,[43] y el 98 % de llava tien una edá de menos de 10.000 años.[33] Anque les erupciones suelen concentrase nel cume y les zones de rotura, tamién asocedieron tres erupciones históriques nel lladral noroeste del Mauna Loa.[43]

L'eventu volcánicu de 1843 foi siguíu poles erupciones de 1849, 1851, 1852 y 1855,[39] ente les cualos los fluxos de llava de 1855 fueron particularmente estensos.[34] En 1859 rexistróse'l más grande de los trés fluxos históricos que se centraron nel lladral noroeste del Mauna Loa, produciendo un llargu ríu de llava qu'algamó'l mar na mariña oeste de la islla de Ḥawai, al norte de la badea de Kiholo.[43] Una erupción en 1868 coincidió col gran terremotu de Ḥawai de 1868,[34] con una magnitú de 8 MW, que causó 77 muertes y que sigue siendo'l terremotu más fuerte rexistráu na islla.[44] Dempués de l'actividá de volcánica de 1871, Mauna Loa esperimentó actividá casi continua dende agostu de 1872 hasta finales de 1877, una erupción avolumada que duró aproximao 1200 díes, anque nunca s'estendió más allá del cume.[39][45][46] Una erupción bien corta en 1877, que solo duró un día, foi inusual en que se produció so l'agua, na badea de Kealakekua, a una milla de la mariña; espectadores que s'averaron a la zona en barcos, repararon que l'agua yera inusualmente aturbolináu y que dacuando remanecieron bloques flotantes de llava endurecida.[43] Otres erupciones producir en 1879 y dos veces en 1880,[39] la postrera de les cualos duró hasta 1881 y los fluxos de llava estender hasta les llendes actuales de Filo, la ciudá más grande de la islla; sicasí naquel momentu la llocalidá yera un pueblu asitiáu más baxu na fastera del volcán, a la vera del océanu, polo que nun foi afeutada polos fluxos de llava.[34][43]

 HualalaiKohalaKilaueaMauna Kea
Mapa d'imáxenes con enllaz USGS coles zones de riesgu de la islla de Ḥawai; los númberos más baxos correspuenden colos niveles de riesgu más altu.

De les erupciones que se producieron en 1887, 1892, 1896, 1899, 1903 (dos veces), 1907, 1914, 1916, 1919 y 1926,[39] trés (en 1887, 1919 y 1926) fueron parcialmente subareales.[34] La erupción de 1926 ye notable porque los fluxos de llava afectaron un pueblu cerca de Hoopuloa, destruyendo 12 cases, una ilesia, y un pequeñu puertu.[47] Dempués d'un eventu en 1933, la erupción de 1935 provocó una crisis pública cuando fluxos de llava del Mauna Loa empezaron a dirixise escontra Filo.[39] Pa esviar los fluxos qu'amenaciaron la llocalidá, l'entós teniente coronel George S. Patton entamó una operación de bombardéu que foi efeutuada'l 27 d'avientu y que foi declarada un ésitu por Thomas A. Jaggar, el direutor del Observatoriu Vulcanolóxicu de Ḥawai; la llava dexó de fluyir el 2 de xineru de 1936. Sicasí, el papel del bombardéu en terminar la erupción foi fuertemente cuestionáu polos vulcanólogos.[48] Menos notable foi una erupción en 1940 que se llindó al cume, anque duró más tiempu.[39]

La erupción de 1942 producióse namái cuatro meses dempués del ataque a Pearl Harbor y l'entamu de la participación d'Estaos Xuníos na Segunda Guerra Mundial. Creó un problema únicu yá que se produció mientres l'escurecimientu obligatoriu de la islla; la lluminosidá de la erupción obligó al gobiernu a emitir un embargu de noticies pa la prensa llocal, cola esperanza d'evitar que los xaponeses dieron cuenta del eventu y utilizar pa llanzar una campaña de bombardéu nocherniegu na islla. Sicasí, como los fluxos de llava estendiéronse rápido sobre'l lladral del volcán y amenaciaron la canal de ʻFolaʻa, la principal fonte d'agua de Mountain View, la Fuercia Aérea de los Estaos Xuníos decidió llanzar les sos propies bombes na islla cola esperanza d'esviar los fluxos de llava; dieciséis bombes de 300 y 600 llibres fueron llanzaes, pero nun algamar la resultancia esperada. Finalmente, la erupción cesó por sigo solo.[41][49] Dempués d'un eventu en 1949, la siguiente gran erupción producir en 1950. Aniciando de la zona de rotura suroeste del volcán, l'eventu sigue siendo la erupción de la zona de rotura más grande na historia moderna del Mauna Loa; tuvo una duración de 23 díes, emitiendo 376 millones de metros cúbicos de llava, con fluxos de llava que cubrieron los 24 km al océanu en 3 hores. La erupción de 1950 nun foi la erupción más avolumada del volcán (l'eventu de 1872-1877 produció más del doble de la cantidá de material) pero produció la mesma cantidá de llava que la erupción de 1859 nuna décima parte del tiempu.[46] Los fluxos de llava algamaron el pueblu de Hoʻokena-mauka nel sur del distritu de Kona, cruciaron la carretera periférica 11, y algamaron l'océanu dientro de cuatro hores de la erupción, y anque nun hubo víctimes mortales, el pueblu foi totalmente destruyíu.[50] Dempués del eventu de 1950, el Mauna Loa entró nun llargu periodu d'inactividá, namái atayáu por un pequeñu eventu nel cume en 1975 que duró un solu día. Sicasí, retumbó a la vida en 1984, manifestándose primeru nel cume del Mauna Loa y depués produciendo un estrechu fluxu enriáu de llava 'a'a qu'avanzó cuesta abaxo hasta 6 km de Filo, lo suficientemente cerca como p'allumar la ciudá pela nueche. Sicasí, el fluxu nun siguió averándose porque dos diques naturales más arriba nel so camín rompieron y esviaron los fluxos activos.[51][52]

El Mauna Loa quedó inactivu dende 1984, el periodu d'inactividá más llargu na so historia rexistrada.[39][53]

Riesgu volcánico

editar

Mauna Loa foi designáu como unu de los Volcanes de la Década, unu de los dieciséis volcanes identificaos pola Asociación Internacional de Vulcanoloxía y Química del Interior de la Tierra (IAVCEI) como dignos d'estudios especiales pola so historia de grandes erupciones destructives y los riegos que ponen pola so proximidá a zones poblaes.[54][55] El Serviciu Xeolóxicu d'Estaos Xuníos caltién un mapa de zones de riesgu de la islla qu'inclúi una escala de 1 a 9, coles zones más peligroses correspondiendo colos númberos más pequeños. Sobre la base d'esta escala les zones con una actividá volcánica continua —como la caldera nel cume de Mauna Loa y les zones de rotura— fueron clasificaes como «nivel 1». Gran parte del área qu'arrodia les zones de rotura ye considerada como «nivel 2»; aproximao'l 20 % de la superficie d'esta área foi afeutáu por fluxos de llava en tiempos históricos. Gran parte del restu del volcán foi clasificáu como «nivel 3» na escala de riesgu; alredor de 15 % a 20 % del área viose afeutáu por fluxos de llava nos postreros 750 años. Dos seiciones del volcán —la zona de Naalehu, y el lladral sureste de la zona de rotura de Mauna Loa— tán protexíes de fluxos de llava pola topografía local, y polo tanto recibieron la designación de «nivel 6».[43]

Anque les erupciones volcániques de Ḥawai raramente causen víctimes mortales (la única fatalidá histórica direuta por cuenta de la actividá volcánica na islla producir nel Kilauea en 1924, cuando un espectador foi algamáu por piedres mientres una rara erupción esplosiva), daños a propiedaes por cuenta d'hinchentes de llava formen un peligru común y costoso.[56] Erupciones ḥawaianes suelen producir fluxos de llava desaxeradamente lentos, que nun presenten gran peligru pa la vida humana.[57] Sicasí, esisten esceiciones; La erupción de 1950 del Mauna Loa emitió en tres selmanes un volume de llava tan grande como la erupción actual del Kilauea produz en trés años, y algamó el nivel del mar dientro de los cuatro hores del so entamu, afectando'l pueblu de Hoʻokena Mauka y una importante carretera de la islla.[46] Los fluxos de llava d'una erupción anterior, en 1926, invadió'l pueblu de Hoʻopuloa Makai,[47] y Filo, en parte construyida sobre la llava de la erupción de 1880-1881, ta en riesgu de futures erupciones.[43] La erupción de 1984 casi llegó a la ciudá, pero detúvose dempués de que se llogró esviar el fluxu llava.[58]

Un riesgu enforma mayor que pon el Mauna Loa ye un repentín colapsu masivu de los lladrales del volcán, como'l colapsu del lladral oeste del volcán fai 100.000 a 200.000 años que creó la badea de Kealakekua.[31] La esistencia de falles fondes ye una carauterística común de los volcanes de Hawai, una carauterística que causó'l deslizamiento gradual de gran parte de los sos lladrales y la formación d'estructures topográfiques como la depresión de Hilina y les antigües llombes de Ninole. Esiste un riesgu real de que fuertes terremotos provoquen el colapsu rápidu de los lladrales del volcán a lo llargo d'estes falles, y que causen derrumbes masivos y posiblemente grandes tsunamis. Investigaciones submarines revelaron numberosos deslizamientos a lo llargo de la cadena de Hawai, según evidencia de dos eventos de tsunamis xigantes: Fai 200.000 años, Molokaʻi foi afeutáu por un tsunami con un altor de 75 m, y fai 100.000 años, un megatsunami de 325 m d'altor cutió la islla de Llanaʻi.[59] Un exemplu más recién de los riesgos acomuñaos a deslizamientos producir en 1975 cuando la depresión de Hilina de sópitu taramellóse palantre sobre varios metros, provocando un fuerte terremotu con una magnitú de 7.2 ML y un pequeñu tsunami que causó la muerte de dos campistas en Halape.[60]

Vixilancia

editar
 
Estaciones GPS, inclinómetros, y mididor de deformación mididores de deformación nel cume de Mauna Loa. Nun s'amuesa la cámara web y el detector de gas asitiáu nel cantu de la caldera.
 
Inflación del cume, midida con GPS ente xunu de 2004 y abril de 2005; les fleches denotan una crecedera ente 1 y 10 cm.

Construyíu nel Kilauea en 1912, l'Observatoriu Vulcanolóxicu de Ḥawai (HVO) —anguaño una caña del Serviciu Xeolóxicu d'Estaos Xuníos— ye la principal organización acomuñada cola supervisión, observación y estudiu de los volcanes de Ḥawai.[61] Thomas A. Jaggar, el fundador del observatoriu, intentó una espedición al cume del volcán pa reparar la erupción de 1914, pero foi viose apexáu pola trabayosa caminada riquida (ver Primeres ascenciones europees). Dempués de solicitar l'ayuda de Lorrin A. Thurston en 1915, llogró persuadir al Exércitu d'Estaos Xuníos de construyir una ruta senciella al cume» pa usu públicu y científicu, un proyeutu que se realizó n'avientu d'esi añu; dende entós l'observatoriu caltuvo una presencia nel volcán.[42]

Erupciones nel Mauna Loa tán casi siempres precedíes y acompañaes d'episodios enllargaos d'actividá sísmica. Nel pasáu'l monitoreo sísmicu yera'l principal mecanismu d'alarma, y sigue siendo un mecanismu vidable na actualidá. Dende la creación del observatoriu caltuviéronse estaciones sísmiques en Ḥawai, pero éstes concentráronse principalmente nel Kilauea, y la cobertoria del Mauna Loa namái ameyoró gradualmente mientres el sieglu XX.[62] La mayor parte del sistema de monitoreo actual foi instalada na década de 1970. La erupción de xunetu de 1975 foi precedida por actividá sísmica mientres más d'un añu, y el HVO emitió avisos al públicu a partir de finales de 1974. la erupción de 1984 tamién foi precedida por hasta trés años d'actividá sísmica inusualmente alta, y en 1983 los vulcanólogos agoraron una erupción dientro de dos años.[63]

El sistema de monitoreo moderna en Mauna Loa compónse non yá d'una rede sísmica local, sinón tamién d'un gran númberu d'estaciones GPS, inclinómetros, y mididor de deformación mididores de deformación que se fondiaron nel volcán pa monitorear la deformación del suelu pol hinchadura de la cámara magmática soterraña. El conxuntu d'estos preseos presenta una imaxe más completa de los eventos que precieden l'actividá eruptiva. La rede de GPS ye'l más duraderu de los trés sistemes y tien un gran algame, ente que los inclinómetros apurren los datos. Utilizando una llinia de llevantamientu topográficu al traviés de la caldera midió un aumentu de 76 mm nel so anchor comparáu al añu anterior a la erupción de 1975; midióse un aumentu similar previa a la erupción de 1984. Mididores de deformación, sicasí, son relativamente raros.[64] L'observatoriu tamién caltién dos detector de gas en Mokuaweoweo, la caldera del Mauna Loa, según un webcam en direutu accesible al públicu, y escaneos ocasionales con radar interferométrico d'apertura sintética.[63]

Historia humana

editar

Antiguos ḥawaianos

editar

Los primeres antiguos ḥawaianos que llegaron na islla de Ḥawai vivieron a lo llargo de la mariña, onde los alimentos y l'agua yeren abondoses.[65] Les aves non voladores, qu'enantes nun conocieron depredadores, convertir nuna fonte d'alimentos básicos.[66] Los primeros asentamientos tuvieron un gran impautu nel ecosistema local, y causaron munches estinciones, sobremanera ente les especies d'aves, según la introducción de plantes y animales foranos y l'aumentu de la erosión.[67] L'ecosistema forestal de tierres baxes predominante tresformar de montes en pacionales; esti cambéu foi parcialmente causáu pol usu del fueu, pero la razón principal paez ser la introducción de l'aguarón de la Polinesia (Rattus exulans).[68]

La relixón de los antiguos ḥawaianos afirma que los cinco volcanes de la islla son sagraos, y consideróse a Mauna Loa con gran respectu;[69] pero lo que sobrevive de la mitoloxía na actualidá compónse principalmente de rellatos orales del sieglu XVIII que fueron compilados nel sieglu XIX. La mayoría d'estos rellatos coinciden en que la deidá del volcán ḥawaianu, Pelé, mora nel cráter Halemaʻumaʻo nel Kilauea; Sicasí dalgunos menten que mora en Mokuaweoweo, la caldera del Mauna Lao, y en términos xenerales el mitu acomuña la deidá con tola actividá volcánica na islla.[70] Sía que non, la falta de contorna xeográfica pronunciáu del Kilauea y el fuerte venceyu volcánicu con Mauna llevó a los antiguos ḥawaianos a considerar el Kilauea como un satélite del Mauna Loa, esto ye, gran parte de la mitoloxía acomuñada a Kilauea foi tamién dirixida a Mauna Loa.[71]

Los antiguos ḥawaianos construyeron un estensu sistema de senderos na islla de Ḥawai, güei conocíu como'l Senderu históricu nacional de Ala Kahakai (n'inglés: Ala Kahakai National Historic Trail). La rede taba integrada por tramos curtios qu'atendieron a les árees locales a lo llargo de les principales carreteres, y redes más amplies dientro y alredor de los centros agrícoles. L'allugamientu y l'allugamientu de los senderos yera práuticu, coneutando zones de vida a les granxes y los puertos, con delles seiciones montascoses reservaes pa la recueya, y la mayoría de los senderos marcaes abondo bien como pa poder identificalos dempués de que se termine'l so usu regular. Unu d'estos senderos, el senderu Ainapo (n'inglés: Ainapo Trail) con un llargor de 56 km, xubió más de 3400 m dende'l pueblu de Kapapala pa terminar en cantu de la caldera Mokuʻaweoweo nel cume del Mauna Loa. Anque'l trayeutu de dellos díes foi trabayosu, los antiguos ḥawaianos probablemente visitaron el cume del Mauna Loa mientres les erupciones pa dexar ufriendes y oraciones n'honor a Pelé, tanto como lo fixeron en Halemaʻumaʻo, la caldera más activa y accesible del Kilauea. Dellos campamentos establecíos a lo llargo del camín suministraron agua y alimentos pa los viaxeros.[72][73]

Primeres ascenciones europees

editar

En 1778 James Cook foi'l primer européu en tocar tierra na islla de Ḥawai y tornó a la islla en 1779. Na so segunda visita, John Ledyard, un cabu de los Royal Marines a bordu de la HMS Resolution recibió llicencia pa una espedición al cume del Mauna Loa pa conocer «esa parte de la islla, sobremanera el visu, que la so punta ta xeneralmente cubierta de nieve, y espertara un gran interés.» Utilizando una brúxula, Ledyard y un pequeñu grupu de compañeros de buque y auxiliares nativos trataron de realizar un trayeutu direutu al cume. Sicasí, nel segundu día de camín la ruta fíxose más pronunciada, y bloquiáu por marayos impenetrables», y el grupu viose obligáu a abandonar el so intentu y tornar a la badea de Kealakekua, calculando qu'enfusaren « 24 milles y suponemos dientro de los 11 quilómetros del visu»; en realidá, Mokuʻaweoweo atopar a namái 32 km (20 mi) al este de la badea, una sobreestimación severa per parte de Ledyard. Otru de los homes de Cook, el teniente James King del HMS Resolution, envaloró l'altitú del volcán en siquier 5600 metros basándose nel so llinia de nieve.[74][75]

 
El botánicu y naturalista escocés Archibald Menzies, foi'l primer européu n'algamar el visu del Mauna Loa, nel so tercer intentu.

El siguiente intentu de llegar al cume del Mauna Loa foi una espedición empobinada por Archibald Menzies, un botánicu y naturalista escocés que participó na Espedición Vancouver de 1793. En febreru d'esi añu Menzies, acompañáu de compañeros, y un pequeñu grupu d'asistentes nativos de Ḥawai, intentaron una ruta direuta escontra'l cume dende la badea de Kealakekua, llogrando cubrir una distancia de 26 km según los sos cálculos (una sobreestimación) primero que tuvieron que tornar por cuenta de la espesura de les carbes. Nuna segunda visita a la islla, en xineru del siguiente añu, Menzies foi puestu al cargu d'esplorar l'interior de la islla, y dempués de travesar les fasteres del Hualalai, la so espedición llegó hasta l'altiplanu que dixebra dambos volcanes. Menzies decidió realizar un segundu intentu (a pesar de les oxeciones del xefe de la islla que los acompañaba), pero'l so intentó viose nuevamente atrabancáu poles carbes impenetrables.[74] En febreru de 1794, Menzies fixo un tercer intentu de xubir al cume del Mauna Loa. Esta vegada'l botánicu consultó al rei Kamehameha I y enteróse de que podía movese en canoes escontra'l sur y siguir el senderu ʻAinapo, que la so esistencia desconocía primeramente. Significativamente meyor preparaos, Menzies, el teniente Joseph Baker y el guardiamarina George McKenzie del HMS Discovery, y un siervu (probablemente Jonathan Ewins), llegaron al cume, que Menzies envaloró en 4156 msnm cola ayuda d'un barómetru (consistente cola altitú actual de 4169 msnm). Sorprendiéron-y les fuertes nevaes y temperatures baxes de -3 ℃ pela mañana; nun pudo comparar les altitúes de Mauna Loa y Mauna Kea, pero suponía correutamente qu'esta postrera yera más alta en función de la so capa de nieve más grande.[74]

El siguiente ascensu esitosu realizóse dempués de 40 años, el 29 de xineru de 1834, pol botánicu escocés David Douglas, quien utilizó la ruta del senderu ʻAinapo p'algamar el cume. Douglas quedóse la nueche nel cume pa faer midíes de la caldera y rexistrar los datos barométricos de l'altitú del volcán, midíes que resultaron ser inexactes. Tamién recoyó muestres biolóxiques nel camín, y dempués d'una baxada difícil empezó a oldear les sos muestres; unos meses más tarde, antes de tornar a Inglaterra, el so cuerpu foi atopáu misteriosamente estrapáu nun pozu, al llau d'un xabalín muertu.[75] Isidor Lowenstern xubió al cume del Mauna Loa en febreru de 1839 y foi'l tercer européu en faelo en 60 años.[74]

Espedición de Wilkes

editar

A partir de 1838 la espedición exploratoria de los Estáu Xuníos, al mandu del teniente Charles Wilkes, foi encargada cola amplia xera d'estudiar l'océanu Pacíficu.[76] En setiembre de 1840 la espedición llegó a Honolulu, onde l'arreglu de los barcos tardó más de lo esperao. A la espera d'un meyor clima pa siguir la espedición, Wilkes decidió pasar l'iviernu en Ḥawai y aprovechar la oportunidá d'esplorar los volcanes de la islla. El rei Kamehameha III asignó un misioneru médicu estauxunidense, Dr. Gerrit P. Judd, como traductor de la espedición.[75]

Wilkes saleó a Filo na l de Ḥawai y decidió xubir el Mauna Loa primero, yá que paecía más fácil que'l Mauna Kea. El 14 d'avientu contrató a cerca de 200 cargadores, pero dio cuenta de que namái podíen llevar la metá del equipu, polo que tuvo que contratar a cargadores ḥawaianos adicionales a costos más altos. Cuando, dempués de dos díes, llegaron a Kilauea, el guía Puhano dirixir na direición del senderu establecíu de ʻAinapo. Wilkes nun quería tornar cuesta abaxo, polo qu'abrió un camín al traviés d'un trupu monte, empobinándose con una brúxula. Los ḥawaianos sintiéronse ofendíos pola perda de los árboles sagraos, que nun contribuyó a ameyorar los ánimos. A una altitú d'aproximao 1800 msnm establecieron un campamentu llamáu «Sunday Station» (Estación de domingu) nel cantu del monte.

En Sunday Station, dos empones xunir a ellos: Keaweehu («el cazador de páxaros»), y otru que llamaron «Ragsdale», que'l so nome ḥawaianu nun foi rexistráu. Anque Wilkes pensaba tar cerca del cume, los guíes sabíen que nin s'atopaben a mediu camín. Como nun había agua en Sunday Station, tuvieron qu'unviar cargadores pa traela a una distancia de 16 km dende una reserva d'agua acumulao nun tubu de llava nel senderu ʻAinapo. Dempués de dedicar un día al reabastecimiento de provisiones, siguieron hasta'l segundu campamentu que llamaron «Recruitment Station» («Estación de reclutamiento») a una altitú d'aproximao 2700 msnm. Dempués d'otru día de camín, establecieron «Flag Station» («Estación de bandera») el 22 d'avientu, y nesi momentu taben nel senderu ʻAinapo. La mayoría de los porteros fueron unviaos de vuelta pa traer otra carga.

 
Campamentu de la espedición de Charles Wilkes nel cume del Mauna Loa en xineru de 1841.

En Flag Station, Wilkes y los ocho homes restantes construyeron una paré circular de piedres de llava y cubrieron l'abellugu con una tienda de lona. Viéronse envolubraos nuna nevarada, y dellos sufrieron del mal d'altor. La nueche del 23 d'avientu'l techu de lona colapsó pola nieve acumulada. A l'amanecida dellos miembros del grupu baxaron pa traer lleña y recuperar l'equipaxe abandonáu nel camín el día anterior. Dempués d'otru día d'ascensión, nueve homes llegaron en cantu del Mokuʻaweoweo. Nun atoparon una forma de baxar peles fasteres empinaes de la caldera, y decidieron acampar nun llugar planu nel cantu de la caldera, nes coordenaes 19°27′59″N 155°34′54″W / 19.46639°N 155.58167°O / 19.46639; -155.58167. La so tienda atopar a 18 m de la vera del cráter, segurada por bloques de llava.[77]

La mañana siguiente nun pudieron empecipiar un fueu por aciu resfregón debíu al aire enrarecido a esi altor, y unviaren un home a traer cerilles. Mentanto, los oficiales de la marina y los ḥawaianos nun pudieron llograr un alcuerdu sobre los términos pa contratar porteros, polo que se mandaron marineros ya infantes de marina dende los barcos. El médicu, Dr. Judd, fixo la percorrida ente'l cume y «Recruitment Station» p'atender a munchos que sufríen del mal d'altor o foliaren los sos zapatos na roca aspra. Mientres el día de Navidá construyeron parés de piedres alredor del campamentu pa da-y una cierta proteición contra los fuertes vientos y les nubes de nieve. Precisaron una selmana pa llevar tol equipu al cume, incluyendo'l pendilexu diseñáu pa midir pequeñes variaciones na gravedá.[77]

El 31 d'avientu de 1840 empecipiaron el montaxe de la casa de pendilexu prefabricada. Con hachos y cinceles apandaron la superficie de la roca pa la base del pendilexu. Tardaron otros trés díes p'afaer el reló y empezar los esperimentos. Sicasí, los fuertes vientos fixeron tanto ruiu que nun se podía escuchar el tictac del reló, y causaron variaciones na temperatura resultando en midíes inexactes.

El día llunes 11 de xineru, Wilkes caminó alredor del cráter del cume. Utilizando un métodu ópticu, envaloró que Mauna Kea yera namái 19 m más altu que Mauna Loa (les midíes modernes indiquen una diferencia de 32 m). El 13 de xineru de 1841, mandó inscribir «Pendulum Peak, January 1841 U.S. Ex, Ex.» nuna roca nel sitiu del campamentu. Les tiendes fueron desmantelaes y el portadores ḥawaianos llevaron los equipos escontra baxo mientres los siguientes trés díes. Dempués de realizar midíes adicionales n'elevaciones más baxes, Wilkes abandonó la islla'l 5 de marzu. Por tol esfuerciu qu'invirtió nun llogró resultancies significatives, atribuyendo les discrepancies de gravedá a «les marees».[75]

Les ruines del campamentu de la espedición de Wilkes son les úniques evidencies físiques conocíes de la espedición exploratoria de los Estaos Xuníos nel Pacíficu.[77] El 24 de xunetu de 1974, el campamentu foi incluyíu nel Rexistru Nacional de Llugares Históricos na páxina 74000295,[78] y ye tamién un sitiu históricu estatal con númberu de rexistru 10-52-5507.[79]

Na actualidá

editar

En 1934 utilizáronse dalgunes de les piedres del campamentu de Wilkes pa construyir un abellugu nel cume. En 1916 la caldera Mokuʻaweoweo foi incluyida nel Parque Nacional de los Volcanes de Ḥawai, y construyóse un nuevu senderu que conectó la xefatura del parque nel Kilauea col cume del Mauna Loa, una ruta entá más direuta que la que foi tomada por Wilkes.[72] Esta ruta, que conduz al cume dende l'este pasando por Rede Hill, convertir na ruta preferida por cuenta del so accesu fácil y la rimada más nidia. Dempués de cayer en desusu, el senderu históricu de ʻAinapo foi reabiertu en 1990. Una tercer ruta moderna empieza en Saddle Road, xube al Observatoriu de Mauna Loa que s'atopa a una altitú de 3394 msnm, a pocos quilómetros al norte de Mokuʻaweoweo, y el senderu North Pit.[80]

Clima

editar

Los vientos alisios soplen d'este a oeste al traviés a lo llargo de les islles de Ḥawai, y la presencia de Mauna Loa afecta fuertemente'l clima llocal. Nes elevaciones más baxes, l'aguada oriental (barloventu) del volcán recibe fuertes agües, y la ciudá de Filo ye considerada la más húmeda de los Estaos Xuníos. La precipitación sostién una forestación estensa. En contraste, el llau occidental (sotaventu) tien un clima muncho más secu. Nes elevaciones más altes, la cantidá de precipitación mengua, y el cielu suel ser claru. Poles temperatures bien baxes la precipitación produzse de cutiu en forma de nieve, y el cume del Mauna Loa ye descrita como una área periglacial, onde la conxelación y descongelación tienen un papel importante na configuración del paisaxe.[81]

Mauna Loa tien un clima tropical con temperatures templaes nes elevaciones más baxes, y temperatures fresques o fríes na zones más altes mientres tol añu. De siguío amuésase la tabla pal observatoriu de fastera que s'atopa a una altitú de 3000 msnm, na zona alpina. La temperatura más alto rexistrada foi de 29 °C y la más baxa foi -8 °C, rexistráu'l 18 de febreru de 2003 y el 20 de febreru de 1962 respeutivamente.[82]

   Parámetros climáticos permediu d'Observatoriu de fastera del Mauna Loa (1961-1990)  
Mes Xin Feb Mar Abr May Xun Xnt Ago Set Och Pay Avi añal
Temperatura máxima absoluta (°C) 19 29 18 19 20 22 21 20 19 19 18 19 29
Temperatura máxima media (°C) 9.9 9.8 10.1 11 12.2 14 13.6 13.5 13.2 12.6 11.4 10.3 11.8
Temperatura mínima media (°C) 0.7 0.5 0.7 1.4 2.6 4.1 3.8 3.8 3.6 3.2 2.3 1.3 2.33
Temperatura mínima absoluta (°C) -7 -8 -7 -4 -3 -2 -3 -2 -2 -3 -4 -6 -8
Precipitación total (mm) 58 38 43 33 25 13 28 38 33 28 43 51 431
Nevaes (cm) 0 2.5 0.8 3.3 0 0 0 0 0 0 0 2.5 9.1
Díes de precipitaciones (≥ 1 mm) 4 5 6 5 4 3 4 5 5 5 5 4 55
Fonte: NOAA[83]

Observatorios

editar
 
Concentraciones atmosférica de CO2, midíes nel observatoriu de Mauna Loa.

Pol so allugamientu, el Mauna Loa convertir nun llugar importante pa la vixilancia atmosférica realizada pola Vixilancia de l'Atmósfera Global (Organización Meteorolóxica Mundial), y p'otres observaciones científiques. L'Observatoriu Solar de Mauna Loa (MLSO), asitiáu a una altitú de 3400 msnm na fastera norte del monte, desempeñó un papel destacáu nes observaciones solares. L'Observatoriu de Mauna Loa (MLO) de NOAA tamién s'atopa mui cerca. Dende'l so allugamientu bien percima de les influencies xeneraes polos asentamientos humanos locales, el MLO monitorea l'ambiente global, incluyendo'l gas d'efeutu ivernaderu dióxidu de carbonu. Les midíes afacer pa tener en cuenta la desgasificación llocal de CO2 del volcán.[84] El Array for Microwave Background Anisotropy (AMIBA) empezó les sos esploraciones del orixe del universu dende ochobre de 2006.

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. ↑ 1,0 1,1 URL de la referencia: https://www.arcgis.com/apps/mapviewer/index.html?basemapUrl=https://services.arcgisonline.com/arcgis/rest/services/USA_Topo_Maps/MapServer&center=-155.6054,19.4756&level=14.
  2. ↑ «Using GIS to estimate the total volume of Mauna Loa Volcano, Hawaii». Archivado del original el 2009-01-25. 
  3. ↑ El volcán Mauna Loa, Hawai
  4. ↑ «Biggest Mountain: Mauna Loa». Estreme Science. Archiváu dende l'orixinal, el 2010-05-11. Consultáu'l 27 de xineru de 2012.
  5. ↑ «Mauna Loa: Earth's Largest Volcano». United States Geological Survey (2 de febreru de 2006). Archiváu dende l'orixinal, el 2015-08-09. Consultáu'l 28 de xunetu de 2007.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 David R. Sherrod, John M. Sinton, Sarah Y. Watkins, & Kelly M. Brunt. «Geologic Map of the State of Hawai'i». Open-File Report 2007-1089 páxs. 50-51. United States Geological Survey. Consultáu'l 9 d'avientu de 2012.
  7. ↑ 7,0 7,1 Watson, Jim (5 de mayu de 1999). «The long trail of the Hawaiian hotspot». United States Geological Survey. Consultáu'l 26 d'agostu de 2010.
  8. ↑ Foulger, G.R; Anderson, Don L. (11 de marzu de 2006). «The Emperor and Hawaiian Volcanic Chains: How well do they fit the plume hypothesis?». MantlePlumes.org. Consultáu'l 1 d'abril de 2009.
  9. ↑ David A. Clague, G. Brent Dalrymple (1987). «The Hawaiian-Emperor Volcanic Chain – Geological Evolution», Volcanism in Hawaii: papers to commemorate the 75th anniversary of the founding of the Hawaii Volcano Observatory 1. United States Geological Survey, páx. 32.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 «Kilauea – Perhaps the World's Most Active Volcano». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey (7 de mayu de 2009). Archiváu dende l'orixinal, el 2013-03-01. Consultáu'l 27 de xineru de 2012.
  11. ↑ «Kohala—Hawaii's Oldest Volcano». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey (20 de marzu de 1998). Consultáu'l 29 de xineru de 2012.
  12. ↑ «Lo'ihi Seamount Hawai'i's Youngest Submarine Volcano». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey (26 de marzu de 2000). Consultáu'l 30 de xineru de 2012.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 «Mauna Loa: Earth's Largest Volcano». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Service (2 de febreru de 2006). Archiváu dende l'orixinal, el 2015-08-09. Consultáu'l 9 d'avientu de 2012.
  14. ↑ W. J. Kious & R. I. Tilling (1996). "Hotspots": Mantle thermal plumes, 1.14, United States Geological Survey. ISBN 0160482208. Consultáu'l 9 d'avientu de 2012.
  15. ↑ «Evolution of Hawaiian Volcanoes». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey (26 de marzu de 1998). Consultáu'l 30 de xineru de 2012.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 G. MacDonald & D. Hubbard (24 de marzu de 2006). «Mauna Loa, Fiery Colossus of the Pacific». National Park Service. Archiváu dende l'orixinal, el 20 d'ochobre de 2013. Consultáu'l 9 d'avientu de 2012.
  17. ↑ Ken Rubin & Rochelle Minicola (20 de marzu de 2009). «Mauna Loa Volcano». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey. Consultáu'l 12 d'avientu de 2012.
  18. ↑ Navin Singh Khadka (28 de febreru de 2012). «Nepal in new bid to finally settle Mount Everest height». BBC News. Consultáu'l 10 d'avientu de 2012.
  19. ↑ J.G. Moore (1987). Subsidence of the Hawaiian Ridge 1350.
  20. ↑ «How High is Mauna Loa?». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey (20 d'agostu de 1998). Consultáu'l 5 de febreru de 2013.
  21. ↑ Claude Herzberg (30 de payares de 2006). «Petrology and thermal structure of the Hawaiian plume from Mauna Kea volcano». Nature 444 (7119):  páxs. 605-9. doi:10.1038/nature05254. PMID 17136091. Bibcode: 2006Natur.444..605H. http://www.nature.com/nature/journal/v444/n7119/abs/nature05254.html. Consultáu'l 10 d'avientu de 2012. 
  22. ↑ 22,0 22,1 «When did Moku'aweoweo (the summit caldera of Mauna Loa) form?». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey (28 de marzu de 2001). Consultáu'l 11 d'avientu de 2012.
  23. ↑ «Place Names of Hawaii - Moku-?aweoweo». Ulukau - Hawaiian Electronic Library. Consultáu'l 11 d'avientu de 2012.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 Peter W. Lipman (1980). «The Southwestern Rift Zone of Mauna Kea: Implications for Structural Evolution of Hawaiian Volcanoes». American Journal of Science (American Journal of Science) 280-A:  páxs. 752-776. 
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 F. Amelung, S. H. Yun, T. R. Walter, P. Segall, S. W. Kim (18 de mayu de 2007). «Stress Control of Deep Rift Intrusion at Mauna Loa Volcano, Hawaii». Science (American Association for the Advancement of Science) 316 (5827):  páxs. 1026-1030. doi:10.1126/science.1140035. http://www.sciencemag.org/content/316/5827/1026. Consultáu'l 16 d'avientu de 2012. 
  26. ↑ «What's up with Mauna Loa?». Hawaiian Volcano Observatory - United States Geological Survey (23 d'ochobre de 2001). Consultáu'l 16 d'avientu de 2012.
  27. ↑ 27,0 27,1 Y. W. Wolfe, W. S. Wise, G. B. Dalrymple (1997). The geology and petrology of Mauna Kea volcano, Hawaii : a study of postshield volcanism. United States Geological Survey. Consultáu'l 12 d'avientu de 2012.
  28. ↑ Y. C. Cannon & R. R. Bürgmann (26 d'ochobre de 2009). «Complete Report for Mauna Kea Volcano (Class B) Non. 2601». United States Geological Survey. Archiváu dende l'orixinal, el 16 de febreru de 2012. Consultáu'l 12 d'avientu de 2012.
  29. ↑ «Rift Zones». Oregon State University. Consultáu'l 13 d'avientu de 2012.
  30. ↑ «Inflation of Mauna Loa Volcano slows». Volcano Watch. Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey (28 de xineru de 2003). Consultáu'l 30 de xineru de 2012.
  31. ↑ 31,0 31,1 Ken Hon. «Giant Landslides: Kilauea and Mauna Loa: GEOL 205: Lecture Notes». University of Hawaii at Filo. Consultáu'l 16 d'avientu de 2012.
  32. ↑ «Glaciers on Mauna Kea? You crazy? In the middle of the Pacific? YES!». Hawaiian Volcano Observatory - United States Geological Survey (22 d'ochobre de 2007). Consultáu'l 16 d'avientu de 2012.
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 «Eruption History». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey (2 de febreru de 2006). Archiváu dende l'orixinal, el 2007-08-19. Consultáu'l 16 d'avientu de 2012.
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 34,3 34,4 34,5 34,6 Ken Rubin & Rochelle Minicola (7 de marzu de 2007). «Mauna Loa Eruption History». Hawaii Center for Volcanology. Consultáu'l 12 d'avientu de 2012.
  35. ↑ «Eruption History: A Cyclic Eruption Model is Proposed». HVO (16 de marzu de 1998). Archiváu dende l'orixinal, el 2007-08-21. Consultáu'l 25 d'avientu de 2012.
  36. ↑ Lockwood J.P. (1995), «Mauna Loa eruptive history - the preliminary radiocarbon record», in Rhodes, J.M. & Lockwood, J.P. (eds.), Mauna Loa revealed: structure, composition, history, and hazards, Washington D.C., American Geophysical Union Monograph 92, p. 81-94.
  37. ↑ «Eruption History of Mauna Loa Volcano». United States Geological Survey, Hawaiian Volcano Observatory. Archiváu dende l'orixinal, el 2007-08-19. Consultáu'l 28 de xunetu de 2007.
  38. ↑ «Eruption History: A Cyclic Eruption Model is Proposed». United States Geological Survey, Hawaiian Volcano Observatory (16 de marzu de 1998). Archiváu dende l'orixinal, el 2007-08-21. Consultáu'l 28 de xunetu de 2007.
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 39,3 39,4 39,5 39,6 39,7 39,8 «Summary of Historical Eruptions, 1843 - Present». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey (17 de setiembre de 2004). Archiváu dende l'orixinal, el 2007-08-13. Consultáu'l 24 de xineru de 2013.
  40. ↑ «Mauna Loa: Eruptive History». Global Volcanism Program. Smithsonian National Museum of Natural History. Consultáu'l 24 de xineru de 2013.
  41. ↑ 41,0 41,1 John Seach. «Mauno Loa Volcano - John Seach». Consultáu'l 24 de xineru de 2013.
  42. ↑ 42,0 42,1 Russell A. Apple. «Mauna Loa». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey. Consultáu'l 26 de xineru de 2013.
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 43,3 43,4 43,5 43,6 43,7 John Watson (18 de xunetu de 1997). «Llava Flow Hazard Zone Maps: Mauna Loa». United States Geological Survey. Archiváu dende l'orixinal, el 15 de xineru de 2013. Consultáu'l 12 d'avientu de 2012.
  44. ↑ «The Great Ka'o Earthquake of 1868». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey (26 de marzu de 1998). Consultáu'l 24 de xineru de 2013.
  45. ↑ «Eruptions of Hawaiian Volcanoes». United States Geological Survey (5 de xineru de 1997). Consultáu'l 24 de xineru de 2013.
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 «50th Anniversary of Mauna Loa's Most Spectacular Eruption». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey (17 de setiembre de 2004). Archiváu dende l'orixinal, el 2013-01-30. Consultáu'l 24 de xineru de 2013.
  47. ↑ 47,0 47,1 «The Mauna Loa Eruption of 1926». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey (26 de marzu de 1998). Consultáu'l 26 de xineru de 2013.
  48. ↑ «Llava diversion in Hawai'i?». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey. Consultáu'l 24 de xineru de 2013.
  49. ↑ «Shhh! Don't tell there is an eruption - Eruption of 1942». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey (27 d'abril de 1998). Consultáu'l 24 de xineru de 2013.
  50. ↑ «The 1950 eruption of Mauna Loa: a nightmare that could reoccur». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey (14 de mayu de 2001). Consultáu'l 24 de xineru de 2013.
  51. ↑ «The Mauna Loa Eruption of 1984». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey (26 de marzu de 1998). Consultáu'l 24 de xineru de 2013.
  52. ↑ «1984 Eruption: March 25 - April 15». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey (17 de setiembre de 2004). Archiváu dende l'orixinal, el 2013-01-31. Consultáu'l 24 de xineru de 2013.
  53. ↑ Gordon A. Macdonald & Douglass H. Hubbard (24 de marzu de 2006). «Volcanoes of the National Parks of Hawaii». National Park Service. Archiváu dende l'orixinal, el 4 de payares de 2012. Consultáu'l 24 de xineru de 2013.
  54. ↑ International Association of Volcanology and Chemistry of the Earth's Interior. «Decade Volcanoes». Cascades Volcano Observatory. United States Geological Survey. Consultáu'l 25 de xineru de 2013.
  55. ↑ Nick Varley. «Decade Volcano Program IDNDR - IAVCEI - 1990/2000». Société Volcanologique Européenne. Consultáu'l 25 de xineru de 2013.
  56. ↑ John Watson (18 de xunetu de 1997). «Volcanic and seismic hazards on the island of Hawaii». United States Geological Survey. Archiváu dende l'orixinal, el 15 de xineru de 2013. Consultáu'l 25 de xineru de 2013.
  57. ↑ «How Volcanoes Work: Hawaiian Eruptions». San Diego State University. Consultáu'l 25 de xineru de 2013.
  58. ↑ «Llava flow hazards on Mauna Loa volcano». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey (2 de febreru de 2006). Consultáu'l 25 de xineru de 2013.
  59. ↑ Robert & Barbara Decker (1997). Volcanoes, 3, New York: W.H. Freeman & Co, Ltd. ISBN 0-7167-3174-6.
  60. ↑ Eric C. Cannon, Roland Bürgmann, & Susan Y. Owen (2001). «Shallow Normal Faulting and Block Rotation Associated with the 1975 Kalapana Earthquake, Kilauea'». Bulletin of the Seismological Society of America (Seismological Society of America) 91 (6):  páxs. 1553-1562. doi:10.1785/0120000072. 
  61. ↑ Russell A. Apple (4 de xineru de 2005). «Thomas A. Jaggar, Jr., and the Hawaiian Volcano Observatory». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey. Consultáu'l 26 de xineru de 2013.
  62. ↑ «HVO Seismic Network». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey (18 de xunu de 2001). Consultáu'l 26 de xineru de 2013.
  63. ↑ 63,0 63,1 «Long-term Monitoring Data». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey. Archiváu dende l'orixinal, el 2013-02-17. Consultáu'l 26 de xineru de 2013.
  64. ↑ «Mauna Loa Volcano, Hawai'i : Current Monitoring». Hawaiian Volcano Observatory—United States Geological Survey. Archiváu dende l'orixinal, el 2013-02-17. Consultáu'l 26 de xineru de 2013.
  65. ↑ «Final Environmental Statement for the Outrigger Telescopes Project: Volume II» páx. C-9. NASA (febreru de 2005). Archiváu dende l'orixinal, el 21 d'abril de 2009. Consultáu'l 4 de setiembre de 2012.
  66. ↑ «Culture: The First Arrivals: Native Hawaiian Uses». Mauna Kea Mountain Reserve Master Plan. University of Hawaii. Archiváu dende l'orixinal, el 11 d'ochobre de 2012. Consultáu'l 2 de setiembre de 2012.
  67. ↑ Kirch, Patrick V. (xineru de 1982). «The Impact of the Prehistoric Polynesians on the Hawaiian Ecosystem». Pacific Science (University of Hawai'i Press) 36 (1):  páxs. 1-14. http://scholarspace.manoa.hawaii.edu/handle/10125/406. Consultáu'l 2 de setiembre de 2012. 
  68. ↑ Athens, Stephen; Tuggle, H. David; Ward, Jerome V.; Welch, David J. (2002). «Avifaunal Extinctions, Vegetation Change and Polynesian Impacts in Prehistoric Hawai'i». Archaeology in Oceania 37 (2):  páxs. 57. http://www.questia.com/googleScholar.qst;jsessionid=C6A3Y763540A70D4D8429AF57BF5D92C.inst1_1a?docId=5002488775. Consultáu'l 4 de setiembre de 2012. 
  69. ↑ Caitlin Kelly. «Information on the Mauna Loa Volcano in Hawaii». USA Today. Consultáu'l 27 de xineru de 2013.
  70. ↑ Ken Hon. «Hawaiian Oral History related to Geology». University of Hawaii at Filo. Consultáu'l 27 de xineru de 2013.
  71. ↑ Various authors (1987). R. W. Decker et al.: Volcanism in Hawaii: papers to commemorate the 75th anniversary of the founding of the Hawaii Volcano Observatory 1. United States Geological Survey. Consultáu'l 2 de setiembre de 2012.:154-155
  72. ↑ 72,0 72,1 Russell A. Apple (20 d'agostu de 1974). «National Register Of Historic Places Inventory - Nomination Form for Federal Properties - Ainapo Trail». National Parks Service. Archiváu dende l'orixinal, el 29 de setiembre de 2012. Consultáu'l 27 de xineru de 2013.
  73. ↑ Rick Warshauer (ochobre de 2005). «The Proposed Mauka Trails System: The Roles and History of Trails on the Big Island». The Nature Conservancy. Consultáu'l 27 de xineru de 2013.
  74. ↑ 74,0 74,1 74,2 74,3 Walther M. Barnard (1991). «Earliest Ascents of Mauna Loa Volcano, Hawai'i». Hawaiian Journal of History (Hawaiian Historical Society, Honolulu) 25. hdl: 10524/599. http://evols.library.manoa.hawaii.edu/bitstream/handle/10524/599/JL25059.pdf?sequence=2. 
  75. ↑ 75,0 75,1 75,2 75,3 Roberta A. Sprague (1991). «Measuring the Mountain: the United States Exploring Expedition on Mauna Loa, 1840-1841». Hawaiian Journal of History (Hawaiian Historical Society) 25. hdl: 10524/359. http://evols.library.manoa.hawaii.edu/bitstream/handle/10524/359/JL25077.pdf?sequence=2. 
  76. ↑ Charles Wilkes (1849). Narrative of the United States Exploring Expedition Volume IV. G. P. Putnam, páx. Pages 111-162.
  77. ↑ 77,0 77,1 77,2 Russell A. Apple. «Wilkes Campsite Nomination form». National Register of Historic Places. National Park Service.
  78. ↑ . National Register of Historic Places. National Park Service. Consultáu'l 13 de marzu de 2009.
  79. ↑ Historic Places in Hawaii County nel sitiu estatal oficial
  80. ↑ «NOAA Mauna Loa Observatory». National Oceanic and Atmospheric Administration web site. Consultáu'l 4 de xunetu de 2009.
  81. ↑ Rubin, Ken; Rochelle Minicola. «Mauna Loa Flora and Climate». Hawaii Center for Volcanology. Consultáu'l 28 de xunetu de 2007.
  82. ↑ «Period of Record Xeneral Climate Summary - Temperature». MAUNA LOA SLOPE OBS, HAWAII. NOAA. Consultáu'l 5 de xunu de 2012.
  83. ↑ «Period of récord Monthly Climate Summary». MAUNA LOA SLOPE OBS. HAWAII. NOAA. Consultáu'l 5 de xunu de 2012.
  84. ↑ Rhodes, J.M. & Lockwood, J. P. (editors), (1995) Mauna Loa Revealed: Structure, Composition, History, and Hazards, Washington D.C., American Geophysical Union Monograph 92, page 95

Enllaces esternos

editar



Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Mauna_Loa&oldid=4272424»