Wikipedia

Solanum betaceum

especie de planta

Solanum betaceum (tomate de yuca, tomate d'árbol, sachatomate, chilto, tomate andín o tamarillo) ye un arbustu de 3 a 4 m d'altor, con corteza abuxada y xamasca perenne, les primeres descripciones históriques facer probablemente autóctonu del norte de Chile y Arxentina en zones d'antiguos montes húmedos sub-cordilleranos Andes y costeros anguaño estinguíos, cultivar nel Perú y Colombia,[1] Ecuador, Bolivia y Arxentina.

Solanum betaceum
Estáu de caltenimientu
Vulnerable (VU)
Vulnerable (IUCN)
Clasificación científica
Reinu: Plantae
División: Angiospermae
Clas: Magnoliopsida
Subclas: Asteridae
Orde: Solanales
Familia: Solanaceae
Xéneru: Solanum
Subxéneru: Cyphomandra
Seición: Pachyphylla
Especie: Solanum betaceum
Cav. Añales Hist. Nat. 1: 44. 1799.
Consultes
Royal Botanic Gardens, Kew Royal Botanic Gardens, Kew
World Flora Online World Flora online
[editar datos en Wikidata]
Vista de la planta
Frutos
Vista de la planta
Fueyes
Flor

El so rangu nativu nun ta resueltu. Les subpoblaciones putatives monteses son pequeñes, n'árees acutaes de Chile, Arxentina y Bolivia. Ta cultiváu nos Andes, sur d'Europa, África, Nueva Zelanda. Ye imprescindible disponer de especímenes monteses pal so caltenimientu, meyoramientu y estudiu.[2]

Descripción

editar

Tien fueyes alternes, enteres, nos estremos de les cañes, con peciolu robezu de 4 a 8 cm de llargor. El llimbu presenta de 15 a 30 cm de llargor, con forma ovalada, acumináu, de color verde escuru, un pocu aspru al tactu. Les fueyes nueves tienen una fina pubescencia en dambes cares. La nerviación ye marcada y sobresaliente. Les flores son pequeñes, de 1,3 a 1,5 cm de diámetru, de color blancu-arrosáu, dispuestes en pequeños recímanos terminales. Tienen 5 pétalos y 5 estames mariellos. Floria en mayu-xunu. El Frutu ye una baga ovoide de 4 a 8 cm x 3 a 5 cm, con un llargu pedúnculu nel que persiste'l mota de la flor. La piel ye llisa, de color coloráu o anaranxáu nel maduror, con estríes de color más claru. La magaya ye jugosa, daqué aceda, de color naranxa, a colorada, con numberoses granes. Los frutos son comestibles, pudiendo comese crudos direutamente o n'ensalaes o preferiblemente cocinar pa preparar zusmios, duces y postres. Apurren fierro, potasiu, magnesiu, fósforu y vitamines A, C y Y.

Adautaciones y requerimientos climáticos

editar

Crez en climes propios del monte húmedu montascosu con temperatures que s'atopen ente los 13 y 24 °C, n'ambientes onde la precipitación ronde los 600 y 1500 mm añales; Asina mesmu n'altitúes que s'atope ente los 800 a 2800 msnm. Ye bien sensible a les baxes temperatures, vientos de gran intensidá y seques. Rique suelos francos arenosos, con bon drenaxe, ricos en materia orgánico y vese beneficiada pol abonu.

Usos

editar

Los usos melecinales que se-y atribúin en Colombia y Ecuador tán rellacionaos coles afecciones de gargüelu y gripe. El frutu o les fueyes, primeramente calecíes, aplicar mientres la inflamación de amígdalas o anxines. Pa la gripe, consúmese'l frutu frescu n'ayunes. Sábese que'l frutu tien altu conteníu d'acedu ascórbico. Otra propiedá atribuyida ye como remediu pa los problemes hepáticos en Xamaica y Bolivia.[3] puede utilizase cocináu o non. Suel realizase mueyu de ají d'igual manera con esti frutu.

Multiplicación y cultivu

editar

Multiplicar por granes, que granen con muncha facilidá. Presenta crecedera bien rápido, dando frutos al añu de semáu y de cutio mientres 48 meses. Encamienta cultiváselo en clima fríu a 1400-2400msnm.

Los principales productores son Portugal, Colombia, Brasil, Nueva Zelanda, Kenia, Sudáfrica, California, India y Sri Lanka.

Taxonomía

editar

Solanum betaceum describióse por Antonio José de Cavanilles y espublizóse en Añales d'Historia Natural 1: 44–45. 1799.[4]

Etimoloxía

Solanum: nome xenéricu que remanez del vocablu Llatín equivalente al Griegu στρνχνος (strychnos) pa designar el Solanum nigrum (la "Yerba moro") —y probablemente otres especies del xéneru, incluyida la berenxena[5]—, yá emplegáu por Pliniu'l Vieyu nel so Historia naturalis (21, 177 y 27, 132) y, enantes, por Aulus Cornelius Celsus en De Re Melecina (II, 33).[6] Podría ser rellacionáu col Llatín sol. -is, "el sol", por cuenta de que la planta sería mesma de sitios daqué soleyeros.[7]

betaceum: epítetu llatín que significa "como remolacha".[8]

Sinonimia

Los siguientes nomes considérense sinónimos de Solanum betaceum (apróvese cita orixinal y llocalización del exemplar tipu).[9]

  • Solanum crassifolium Ortega; Hort. Matr. Dec. 9: 117. 1800. non Solanum crassifolium Lam. (1794), nec Salisb. (1796). Tipu: España, cultiváu en Madrid
  • Pionandra betacea (Cav.) Miers; London J. Bot. 4: 358. 1845 Tipu: Basáu en Solanum betaceum Cav.
  • Cyphomandra betacea (Cav.) Sendtn.; Flora 28: 172, tab. 6, figs. 1-6. 1845 Anon., Bull. Misc. Inform. 2. 1887; J. D. Hook., Bot. Mag., ser. 3, 60, Tab. 7682. 1899
  • Cyphomandra procera Wawra; Oesterr. Bot. Zeitschr. 7: 221. 1863 Tipu: Austria, cultiváu en güerta Schönbrunn
  • Solanum insigne Lowe; Man. Fl. Madeira 2(1): 84. 1868. Lowe, J. Roy. Hort. Soc. N. S. 1(4): 178. 1867. Tipu: Madeira, cultiváu en Caminho do Torriao, Funchal, mayu 1871 (st), Lowe s.n. (lectotipo, BM, designáu por Bohs, 1994)
  • Cyphomandra crassifolia (Ortega) Kuntze; Revis. Xen. Pl. 3(2): 220. 1898. Tipu: Basáu en Solanum crassifolium Ortega
  • Cyphomandra crassifolia (Ortega) J.F.Macbr.; Publ. Field Mus. Nat. Hist., Bot Ser. 8: 112. 1930. Tipu: Basáu en Solanum crassifolium Ortega

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. ↑ Tomate d'árbol o Chilto. (Solanum betaceum) , ente otru llugares
  2. ↑ Solanum betaceum (Tamarillo, Tree Tomato)
  3. ↑ N'Ecuador y otros países utilizar al frutu pa realizar zusmios de fruta, Zusmiu de Tomate d'Árbol, [1]
  4. ↑ «Solanum betaceum». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 10 de febreru de 2015.
  5. ↑ Mélongène en Lécluse F., Léxique français-grec avec l'explication latine, à l'usage des classes de..., Paris, 1844
  6. ↑ F. Gafiot, Dictionnaire Latin-Français, p. 1452 y 1485, Hachette, Paris, 1934.
  7. ↑ Solanum en Flora Ibérica, RJB/CSIC, Madrid
  8. ↑ N'Epítetos Botánicos
  9. ↑ Solanum betaceum, Synonyms. Solanaceasource. [2]

Bibliografía

editar
  1. CONABIO. 2009. Catálogo taxonómico de especies de México. 1. In Capital Nat. Méxicu. CONABIO, Mexico City.
  2. Forzza, R. C. 2010. Llista de espécies Flora do Brasil http://floradobrasil.jbrj.gov.br/2010. Jardim Botânico do Rio de Janeiro, Rio de Janeiro.
  3. Idárraga-Piedrahita, A., R. D. C. Ortiz, R. Callejas Posada & M. Merello. (eds.) 2011. Fl. Antioquia: Cat. 2: 9–939. Universidá d'Antioquia, Medellín.
  4. Jørgensen, P. M. & S. León-Yánez. (eds.) 1999. Cat. Vasc. Pl. Ecuador. Monogr. Syst. Bot. Missouri Bot. Gard. 75: i–viii, 1–1181.
  5. Jørgensen, P. M., M. H. Nee & S. G. Beck. 2014. Catálogu de les plantes vasculares de Bolivia. 127(1–2): i–viii, 1–1744. In P. M. Jørgensen, M. H. Nee & S. G. Beck (eds.) Cat. Pl. Vasc. Bolivia, Monogr. Syst. Bot. Missouri Bot. Gard.. Missouri Botanical Garden Press, St. Louis.
  6. Knapp. 2007. Lectotypification of Cavanilles' names in Solanum (Solanaceae). Añales Jard. Bot. Madrid 64(2): 195–203.
  7. Terán Aguilar, J. 2012. Estruc. Compos. Parq. Nac. Carrasco 1–72. Tesis, Universidá Mayor de San Simón, Cochabamba.
  8. Zuloaga, F. O., O. Morrone, M. J. Belgrano, C. Marticorena & E. Marchesi. (eds.) 2008. Catálogo de las plantas vasculares del Cono Sur. Monogr. Syst. Bot. Missouri Bot. Gard. 107(1–3): i–xcvi, 1–3348.

Enllaces esternos

editar
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Solanum_betaceum&oldid=4159461»