Sufismu

Sufismu
	movimientu relixosu, way of life (en) y estilu de vida
Historia
Fundador	Mahoma
Participación empresarial
Formáu por	Wird (en) ; Warid (en) ; ḥāl (en) ; maqam (en) ; Lataif-e-sitta (en)
Bolsa de valores	worship in Islam (en)

El sufismu (n'idioma árabe, صوفية ṣūfiyya o تصوف taṣawwuf) ye una de les denominaciones que se dieron al aspeutu esotérico del islam.

Esti artículu forma parte de la serie
Islam

Creencies

Alá
Tawhid
Profetes del Islam
Corán

Práutiques

Xaḥada
Salat · Ramadán
Zakat · Ḥajj

Testos y lleis

Corán · Sunna · Ḥadiz
Fiqh · Xaria · Calam

Hestoria

Hestoria del Islam
Espardimientu del Islam
Revolución agrícola del islam medieval

Cañes del Islam

Sunismu · Chiísmu
Kharijismu · Sufismu

Cultura y sociedá

Arte · Estudios islámicos
Filosofía · Calendariu
Fiestes · Mezquita

Contestu

El términu sufismo ye usáu n'Occidente pa referise, per un sitiu a la espiritualidá islámica denominada tasawwuf, qu'inclúi distintos movimientos ortodoxos y heterodoxos del islam. Tamién ye usáu pa definir grupos esotéricos desvenceyaos del islam, como delles formes de sincretismo Nueva Era. Nel ámbitu de delles universidaes islámiques fai referencia a la psicoloxía islámica (la conocencia de l'alma y la so purificación, onde tamién se denomina tazkiyyat al-nafs) y n'ocasiones confundir col ajlāq, que se suel entender como moral, pero que na so concepción clásica indica la nobleza de calter.

Nel ámbitu tradicional islámicu'l tasawwuf al-islami denominó la espiritualidá islámica, esto ye, aquella faceta, conocencies, métodos, formes y ritos que, dientro del contestu del islam, dedicáronse a les cuestiones del espíritu, la purificación de l'alma, a la metafísica, a la interpretación interior de los preceptos islámicos, a la rellación de Dios col Cosmos.

Ente que la filosofía islámica centróse n'envises paecíos dende'l puntu de vista d'una conocencia especulativa y racional, el tasawwuf incide na práutica y la esperiencia intuitiva, p'asina consiguir una conocencia direuta de les realidaes espirituales (tahqīq) al traviés del develamiento (kashf) y l'inspiración (ilham).

Per otru llau, el tema principal del sufismo ye'l consiguimientu (o realización) de la proximidá a Dios (qurba) o la santidá (walaya), lo cual estrémalo d'otres formes d'espiritualidá islámico.La descripción del sufismo como'l métodu pa llograr la santidá y les descripción de les bases del so desenvolvimientu, foi descrita de manera sistemático apartir del segundu sieglu de la Hégira, sobremanera por autores como al-Hakim al-Tirmidhi.

Definiciones

Dende l'apaición del términu nel sieglu segundu de la Hégira sirvió pa denominar distintes formes d'espiritualidá dientro del islam de distinta índole, como ciertes formes d'ascetismu (zuhd), de fervor relixoso (ubbād), ciertos movimientos de caballería espiritual (futuwa) o militares como les rábitas (ribāt), y tamién formes como la gnosis ('irfan), tamién como sufismo popular y veneración polos santos (morabitismo), o como espiritualidá ensin nenguna manifestación esterna (malamiyya).

Tamién aportó a consideráu una más de les ciencies tradicionales islámiques, coles que tuvo importantes rellaciones, como cola filosofía islámica (falsafa), la xurisprudencia (fiqh), la teoloxía (kalām), la cosmovisión ('aqida) o la exégesis coránica (tafsir). Esto fai que les definiciones sobro lo que ye'l sufismo sían bien variaes ya imperfecto.

El famosu sufí arxelín Mustafa al-'Alawi dixo sobro'l tema: «El tawhid (la realización de la Unicidad Divina, o l'envís últimu del sufismo), nun ye lo que ta escritu nes fueyes de papel o lo que pronuncien los charlatanes. El tawhid son les buelgues que dexen nos amantes y lo que relluma de la so lluz nos horizontes»; o tamién «El sufismo nun ye daqué que se pueda espresar con pallabres, sinón una certidumbre absoluta y realización. Cuanto ignorante se regocija na so inorancia y cuanto conocedor sufre pola so conocencia».

Para Al-Ghazali na so autobiografía, ye'l cume de toles ciencies islámiques, porque'l so envís ye Dios Mesmu, ye un camín de Conocencia y ye primero de too una vía práutica y esperimental, onde les conocencies y los estaos de l'alma tienen de ser saborguiaos (dawq) y esperimentaos pa conocer a Dios en toles sos manifestaciones: nel universu, nes criatures, nos seres humanos y sobremanera na mesma alma (nafs), depositaria del secretu (sirr) del Espíritu (ruh).

Tamién se diz que'l sufismo ye'l «camín que pretende purificar el corazón», que ye l'órganu onde se concentra l'espíritu, siguiendo'l dichu proféticu que diz «nel ser humanu hai un cachu de carne que si ta sanu, tou él ta sanu, y si ta corruptu, tou él ta corruptu, y esi órganu ye'l corazón». Ye'l camín del amor fondo a Dios.

Un maestru actual, Shaij Nazim al-Qubrusi, dixo «ye otorgar a cada cosa la so realidá», o como dicen otros, «vistise coles más nobles carauterístiques (makarim al-ajlaq)».

Etimoloxía

El términu taṣawwuf, deriváu del raigañu ṣ/w/f, dende la so apaición acomuñáronse-y delles etimoloxíes.

La primer d'elles paez rellacionase cola 'llana' (ṣūf), por cuenta de que los primeros en ser descritos como sufíes vistíen namái prindes simples de llana, que yera consideráu un texíu humilde y baratu.

Otra de les etimoloxíes acomúñalo a pureza (ṣafā), pos consideren qu'esi ye l'elementu distintivu del sufí.

Entá otra rellaciona sufí cola «xente del sofá» (ahl al-ṣufa), que yeren los collacios del Profeta que se aposentaban nuna estructura allegada a la so casa mezquita en Medina, onde permanecíen n'adoración dixebrar del mundu mientres llargos periodos.

Xermandíes o cofradías (turuq)

El sufismo y los sos prauticantes tán arrexuntaos en distintes xermandíes (tariqa, pl. turūq) qu'escuerren la purificación de l'alma humana (nafs), el consiguimientu de la Conocencia divina (ma'arifa) y la realización de la Realidá Divina (haqīqa), al traviés de les enseñances espirituales que brinda la Revelación (el Corán y la sunna, principalmente), de manera secundario a los dichos y esperiencies d'otros profetes y los santos, y la práutica d'un camín espiritual al traviés de la guía d'un maestru autorizáu (que tien una cadena iniciática, silsila). Les diferencies ente elles deben más qu'a una cuestión de principios a les carauterístiques especiales que -yos infunden los grandes maestros de cada cadena iniciática.

Desenvolvimientu históricu

Siguiendo les etapes que propón M. SellsM. Sells: Early Islamic Mysticism (páx. 17-24). Nueva York: Pulist Press, 1996. los periodos históricos del islam pueden estremase en:

La fase pre-sufí, qu'inclúi la espiritualidá inicial, basada nel Corán, los elementos esenciales del islam y el viaxe nocherniegu del profeta (miraŷ);
el periodu tempranu, qu'inclúi les narraciones de les primeres xeneraciones como Hasan al-Basrī (m. 728), Dhu l-Nun l'Exiciu (m. 864), Rabia al-Adawiyya (m 801), Abu Yazid al-Bistami, al-Muhasibi, Yunayd, Abu Talib al-Makki, al-Hakim al-Tirmidhi (nun confundir col transmisor de hadices). Les sos pallabres y los sos testos fueron tresmitíos de manera masivo al traviés de referencies en testos posteriores. Pa Sells esti periodu inclúi dende Hasan al-Basra hasta Niffari (m. 965);
depués sígue-y la dómina formativa de la lliteratura y la ciencia sufíes, que toma dende al-Sarrāŷ (m. 1273) hasta Ibn 'Arabī (m. 1240), que marca'l final del periodu clásicu o de formación, y qu'abre les puertes al
periodu modernu, nel cual se estructuran les distintes escueles o xermandíes (turuq).
periodu contemporaneu, dende'l fin de la formación de los turuq mayores hasta l'actualidá.

Esta clasificación de les distintes etapes coinciden coles qu'esponen otros autores como D. Gril y E. Geoffroy,Veanse los dos primeros capítulos (páx. 57-86) d'A. Popovic y G. Veinstein (eds.): Les siendes de Alá. Barcelona: Bellaterra, 2000. que fai más fincapié nel periodu de formación de los turuq, o Annemarie Schimmel.Annemarie Schimmel: Dimensiones místiques del islam. Madrid: Trotta, 2000 Pero siempres esti tipu de clasificaciones son inexactes, y nun deben ser más qu'un guión o ferramienta pa entender l'escurrir históricu del sufismo.

1. Etapa de pre-desenvolvimientu

El términu árabe taṣawwuf apaeció nel sieglu segundu de la Hégira, coincidiendo cola formación del restu de ciencies islámiques. Hasta esi momentu si ye ciertu qu'esistieran ciertu númberu de persones que siguieran una serie de práutiques dientro del senu del islam, ensin recibir denominación dalguna, onde destacaben l'ascesis (zuhd), la intensidá de los actos y oración ('ubbād), que n'ocasiones s'entamaron en ciertos llugares, como fondas (funduq) o rábitas (o rábida n'árabe ribāt). Nesta dómina de pre-formación los exemplos d'espiritualidá presente nun son pocos: el Corán y les pallabres del Profeta aproven d'un llargu conteníu de temes espirituales. Como destaca M. Sells, los exemplos de aleyas y de narraciones con una estrictu sentíu espiritual son numberoses, y l'enclín de munchos de los componentes de les primeres xeneraciones pola busca espiritual, que fueron consideraos los prototipos de sufíes poles xeneraciones posteriores, como'l imám Ali y los sos fíos Hasan y Husain -a que les sos autoridaes unviar les cadenes iniciáticas (silsila) de la mayoría de los turuq-, Abu Bakr o Uways al-Qarani.

Anque dientro del estudiu del sufismo polos orientalistas europeos del sieglu XIX y XX siempres hubo l'enclín a considerar l'elementu del sufismo como daqué importáu al islam dende otres tradiciones relixoses d'Oriente medio —sobremanera baxu la opinión de qu'una relixón basada nun llibru como l'islam nun podía dar llugar a nada espiritual—, colos estudios de L. Massignon demuéstrase cómo'l sufismo ye un desenvolvimientu genuinamente islámicu, pos nel llinguaxe coránico y la tradición arabo-islámica tán los elementos qu'enconten y espliquen el so desenvolvimientu percima d'influyencies esternes.

Nos dos primeros sieglos de la historia del islam estremáronse progresivamente les distintes ciencies islámiques; coles crisis política del conflictu de socesión del califatu y la tresformación nun imperiu, el que creyeron que l'espíritu orixinal del islam víase traicionáu tendieron a xenerar movimientos que pretendíen caltener los valores espirituales de la revelación. Asina, de manera paralelo al desenvolvimientu de toles ciencies relixoses, que tendíen a caltener el legáu y a enfrentase a les nueves cuestiones que se presentaben cola espansión del islam, munchos d'aquellos de les primeres xeneraciones que se caracterizaran pol so gran espiritualidá tresmitieron les sos enseñances xunto con otres ciencies accesories como'l hadiz y el Corán. D'ende que les primeres llinies iniciáticas tengan como eslabones a personaxes célebres n'otres ciencies.Alrodiu de esti discutiniu del orientalismo modernu, vease la introducción que fai a la cuestión A. Schimmel, Les dimensiones místiques del islam (páx. 19-38). Madrid: Trotta, 2002.

2. El periodu tempranu

Con Hasan al-Basri, considérase que'l sufismo empieza a tener un calter diferencial dientro del restu de ciencies islámiques, anque nesi momentu nun esistir designación pa esi movimientu. Nestes xeneraciones, dientro del sufismo, considérase qu'esistíen toles posibilidaes del sufismo de manera realizao, ensin necesidá d'una esistencia estremada de les práutiques islámiques comúnmente entendíes.

Asina, al par de la formación de les distintes ciencies islámiques, empezó a apaecer una ciencia dedicada al estudiu y conocencia de los estaos espirituales y les realidaes conteníes na revelación, el papel de los Profetes y el conceutu de santidá (walāyá) nel islam. Autores como Ŷa'far al-Siddīq (m. 765), consideráu como imám polos shiíes, va ser unu de los primeros en dexar constancia escrita d'una interpretación espiritual del Corán nel so hermenéutica coránica. Otra delas figures crucial va ser una muyer, Rabia al-Adawiyya (m. 801), qu'en cierta manera tesciende'l conceutu d'ascesis que marca más al-Basri, y qu'incide nel camín del Amor (mahabba y išq) y la Sinceridad (ijlāṣ) con Dios, como principales motores del camín espiritual, al faer más fincapié en dellos aspeutos del Corán y les narraciones profétiques.

Tamién Al-Muhasibi (m. 857) va desenvolver otros de los elementos del sufismo más importante: la vixilancia de los actos y movimientos de l'alma humana nel so famosu al-Ri'ayya li-huquq Allah, La vixilancia de los derechos divinos, que define los conceutos y los métodos d'estaos espirituales tan importantes como la muhasaba o l'exame de los mesmos actos, pensamientos y estáu, o la muraqaba, l'atención interior, que consiste na concencia de la vixilancia divina sobro'l siervu.

Amás d'estes figures destaca Sahl al-Tustari (m 896), famosu sufí iraquín que marcó los desarrollos posteriores del la hermenéutica sufí del Corán, y qu'influyó n'autores posteriores, como la escuela salimiyya -que'l so principal representante va ser Abu Talib Al-Makki (m. 998), autor del 'Qut al-Qulub', 'L'alimentu de los corazones', unu de los trataos sufíes más antiguos- o'l más famosu de los sufíes de les primeres xeneraciones al-Yunayd (m. 910). Al-Yunayd, xuntos con otros sufíes de la llamada Escuela de Bagdag —como Abu Yazid al-Bistami, Abu Hasan al-Nuri y otros— son los qu'empiecen a desenvolver unos elementos y un llinguaxe téunicu estremáu.

Coincidiendo, amás, col periodu de desenvolvimientu de la teoloxía especulativa nel islam y los anicios de la filosofía islámica, el sufismo empieza'l so desenvolvimientu d'una teoloxía, cosmovisión ya interpretación más estremada de los testos islámicos. Ye'l periodu nel que'l tawhid ye definíu dende una perspeutiva sufí, non yá como un conceutu teolóxicu, sinón tamién como una estación o meta de realización espiritual (que toma como exemplu'l hadiz que diz: «Cuando'l mio siervu avérase a Mi al traviés de les práutiques obligaes y voluntaries... Yo soi l'oyíu col qu'oye...»). Ye tamién el periodu de la incorporación de distintes práutiques como la recitación d'alcordances (aḏkār) específicos, o de sesiones d'audición espiritual.

Ye tamién el momentu nel que nel Jorasán (ente Irán y Afganistán), desenvuélvese otru movimientu sufí, que se suel remontar a Abu Yazid al-Bistami (m. 875), nel que se compensa la formalidad de la escuela de Bagdag, qu'incide na Unicidad absoluta, que devasa les clasificaciones, y que pretende amenorgar cualquier manifestación de alteridad (ente elles l'alma), al mínimu. Esto va dar llugar a un movimientu dientro del sufismo que se va conocer como la malamiyya o malamatiyya, que va aportunar na realización interior d'esta Unicidad ensin que'l so esterior sía percibíu, o que se-yos consideres como creyentes vulgares, ensin que s'aprecie nada nel so esterior. Darréu Huŷwiri o Ibn 'Arabi van considerar qu'estos son los más altos estadios de la xerarquía iniciática del islamVease EI2, Abdal

Otru autor influyente nesti periodu va ser al-Topaŷ (m., conocíu por haber muertu mártir (vease les obres que dedicó L. Massignon a esti autor, al qu'amás d'estudiar aprecia, pos pola so intermediación espiritual» salvóse de la pena de muerte en Siria). Los sos poemes y testos son conocíos pol so efusión del amor divino y la xunión col amáu.

Tamién ye al-Niffari (m. 965), que les sos sentencies recoyíes nel K. Al-Mawaqif (el Llibru de les poses), influyeron notablemente en munchos autores, y que definieron al par d'otros aforismos el vocabulariu téunicu del islam.

al-Hakim al-Tirmiḏi (m. 942), en munchos aspeutos va ser un precursor de la mayoría conceutos desenvueltos por Ibn 'Arabi, ente los que destaquen el conceutu de santidá (walaya) -ye célebre'l so famosu K. Jatm al-walaya, el Llibru del Sellu de la Santidá-, los rangos de la santidá o les distintes rellaciones ente conocencia humano, divín y los órganos que los perciben, qu'espón nel so K. Bayan al-farq bayna al-qalb..., el Llibru sobro la diferencia ente'l corazón, el pechu, el secretu...Vease bibliografía

3. El periodu formativu y de desenvolvimientu lliterario

Con al-Sarraŷ (m. 988) y el so K. Al-Luma, un tratáu de sufismo, ábrese una nueva fase dientro del desenvolvimientu del sufismo: revísase'l desenvolvimientu del sufismo nos dos sieglos anteriores, se sistematiza, investígase nes fontes les distintes enseñances, y trátase d'harmonizar québresles producíes pol periodu anterior, contextualizando les pallabres de los sufíes n'estáu d'éxtasis, y apurriendo una base a tales visiones y alusiones. Tamién intenta conciliar les aparentes diverxencies que surdieron ente realidá espiritual y llei relixosa, anque esi llabor nun se va ver completada hasta la llegada d'al-Ghazali.

Otros de los continuadores d'esta llinia va ser Abd al-Rahman al-Sulami (m. 1021), onde realiza la síntesis de les distintes narraciones sobro espiritualidá (l'ascetismu, la futuwa, la sabencia y la malamiyya), qu'encabeza genéricamente como sufismo, integrándoles dientro d'una vía que pretende algamar el modelu proféticu -nun hai qu'escaecer que pa tresmitir les pallabres de los sufíes va allegar a utilizar les mesmes téuniques de narración que se fai colos hadices proféticos).

Dientro d'esta mesmu enclín destaca al-Isfajani (m. 1038), qu'arrexuntó la vida y exemplu de numberosos sufíes nel so Hilyat al-awliya, la Vida de los Santos.

Otru de los socesores d'Al-Sulami foi al-Qušayri (m. 1072), que constitúi unu de los manuales de sufismo esenciales, que se sigue estudiando na actualidá, y qu'apurre les definiciones téuniques del sufismo. Nesti periodu tamién s'escribieron otros manuales, como'l Kašf al-mahŷub, el Develamiento de lo tapecío d'Al-Huŷwiri (m. 1076), onde amás d'una completa historia del sufismo, de les sos corrientes na so dómina, de la vida de los primeros maestros, tamién esplica la terminología y conceutos básicos.

Tamién na zona del Jorasán establecióse Abd Allah al-Ansari, qu'escribió los sos Manazil al-sairin, Les estaciones de los caminantes, una manual onde se narren les distintes etapes del camín sufí.

Pero quiciabes la figura que marca un puntu d'inflexón sía Abu Hamid al-Ghazali (m. 1111) y el so hermanu Ahmad (m. 1126). Con Abu Hamid va consiguise la reconciliación del sufismo y la llei relixosa. La so obra más monumental, la Revivificación de les Ciencies del islam, nun ye namái una tratáu de les distintes ciencies islámiques; ye la legitimación del sufismo como ciencia islámica y como parte carauterística del legáu proféticu. Ye la «ciencia de la profecía» tocantes a les sos carauterístiques interiores. Con al-Gazali el sufismo empieza'l so sistematización y la so organización en corrientes o cañes, que van recibir la denominación de jirqa, el mantu, que simboliza la tresmisión d'una influyencia o modelu proféticu.

Tres al-Gazali tien llugar el fenómenu de la socesiva organización alredor de figures y maestros concretos. El primer periodu ye'l de la jirqa, onde la tresmisión de la influyencia espiritual d'una determinada llinia o socesión realícense al traviés d'unes determinaes llinies de socesión, que progresivamente van llindar a les más importantes.

Iraq

Les distintes cadenes que se formen fáense alredor de Yunayd. Una de les más influyentes, y que sobrevivió como una tariqa ye la que vien de Abdul Qadir al-Yilani (m. 1166). Esti gran santu musulmán, conocíu como al-Gawz, el intercesor divín, ye unu de los más reputaos maestros del sufismo oriental. A él únviense la mayor parte de les cadenes iniciáticas, y les sos enseñances, recoyíes polos sos discípulos, entá son estudiaes.Esisten obres traducíes al inglés por M. Holland, y n'español hai dos obres: Los secretos de los secretos (ed. Sufi), y Los senderos de la eternidá (ed. Almuzara).

Alredor de Ahmad al-Rifai entamóse otra d'estes cadenes, que se consolido aína y que ye la primer tariqa en formase. Estendióse aína por Oriente Mediu, y entá güei día pervive.

Shihab al-Din al-Suhrawardi (m. 1234) foi unu de los maestros del sieglu XIII que más asitió'l sufismo, apurriendo metodoloxía y un equilibriu ente Llei y realidá. El so awarif al-ma'arif sigue siendo un manual dafechu vixente. Al recibu de ser publicáu n'inglés por Fons Vitae Amás xugó un importante papel políticu al ayudar al califa abbasí al fortalecimiento de la caballería espiritual o futuwa.

Asia central

N'Asia central la mayoría de les llinies iniciáticas únviense a Abu Yazid al-Bistami. Ente estos hubo célebre maestros que restauraron la vía malamiyya, como Abu Said Abi-lJayr, Abd al-Jaliq al-Guydawani, que son los cimientos de la orde Naqshbandi. D'esta caña surdieron dellos movimientos, como los qalandaríes, o delles cañes yasavíes, bien influyíes por ritos budistes ya inclusive chamánicos del Turkestán.

Otra caña importante ye la kubrawiyya, que parte de Nay al-Din al-Kubra (m. 1221), baxu que la so tutela allumáronse maestros como Baha al-Din al-Walad, padre de Rumi. Desenvolvió la perceición de fenómenos suprasensibles, de los centros sutiles del cuerpu humanu y la so rellación colos colores.

India

La jirqa principal provién de Muin al-Din al-Shisti (m. 1236). Al so alredor formáronse la mayoría de les turuq del subcontinente indiu.

Mausoleo del santu sufí Shah Rukn-y-Alam, en Multen (Paquistán).

Al-Andalus y el Magreb

Nesta rexón nun apaecieran nin los turuq nin les jirqa-s, anque si esistíen modelos nos que se siguía a un maestru, anque nun había un ritu iniciático. Nun había una tresmisión formal, y en poques ocasiones denominábense sufíes. La mayoría de los siguidores faíenlo a títulu individual.

A pesar ye conocida la presencia de santos y de maestros notables n'Al-Andalus y el Magreb dende tiempu bien ceo. Una de les primeres escueles que se creen que se formaron foi alredor d'Ibn al-'Arif, un sufí almeriense m. en 1141. Les sos enseñances y discípulos estendiéronse ya influyeron en numberosos maestros.

El primer maestru con una resonancia real como nucleu d'una serie de cadenes iniciáticas ye Abu Madyan de Cantiliana (m 1198). Tuvo tanto maestros occidentales como orientales, y el so sufismo ye «una síntesis del sufismo marroquín, andalusí y oriental».D. Gril: La Risala de Safi al-Din Ibn Zafir (páx. 27). El Cairu: IFAO, 1986. La so influyencia foi notable, tanto en Ibn 'Arabi, como nos iniciadores de la Shadhiliyya.

Cola emigración de los hispanu-andalusíes llego a Oriente una rabasera de maestros d'Occidente. N'Exiptu facilitóse la confluencia tanto d'alumnos d'Abu Madyan, de Ibn al-Arif. Pero especialmente d'ente estos destaca la figura del gran maestru revivificador del islam (Muhyi al-Din) Ibn 'Arabi (m. 1240). Ésti, anque nun formó una tariqa, dexó un calquier nel llinguaxe, la espresión y pensamientu del sufismo posterior a la so obra, tanto nos sos defensores como ente los sos detractores.

Otros sufíes importantes d'esta dómina fueron Ibn Sabi'n (m. 1270), nacíu nel valle del Ricote, y unu de los sos socesores, al-Shushtari, famosu poeta andalusí, que les sos obres perduraron hasta l'actualidá nel cancionero popular magrebí.

4. Periodu modernu o de les turuq

Dende finales del sieglu XIII a principios del XIV fuéronse formando estremaos focos iniciáticos, que yeren una anovación de les distintes jirqa-s que s'aniciaran nel sieglu anterior. Amás, munches d'elles víense influneciadas polos movimientos demográficos causaos tanto pola entrada de los mogoles por Oriente, como l'emburrie de los reinos cristianos n'Al-Andalus.

Exiptu

Una de les zones onde esti desenvolvimientu tuvo mayor importancia foi Exiptu, onde les distintes jirqa-s dieron llugar a numberosos maestros que dexaron la so buelga imborrable en forma d'estremaes turuq. Este ye'l casu de Abu Hasan al-Shadhili (m. 1258), maestru fundador de la orde shadhilí.Veanse les numberoses obres qu'hai sobro esti maestru, especialmente la biografía que lu dedica Ibn Arreya Allah, denominada Llata'if al-Mina —na bibliografía estendida apúntense les traducciones d'esta obra—, o la de Ibn Sabbah, traducida como tesis doctoral inédita na Universidá de Sevilla (vease bibliografía) y n'inglés como The Mystical Teachings of Al-Shadhili: Including His Life, Prayers, Letters, and Follower, traducción parcial de Elmer H. Douglas, SUNY Press, 1993. Miguel Asín Palacios tamién dedicó a esta tariqa la so Shadhilíes y allumaos, onde narra la so rellación cola mística española. Al traviés de los sos socesores, como Abu al-Abbas al-Mursi (m. 1287), d'aniciu andalusí, y sobremanera d'Ahmad Ibn Arreya'Illah (m. 1309), va establecese un prototipu de turuq que mandó hasta los nuesos díes.

Egito tamién dio llugar a otres turuq, ente elles la hanafiyya y la wafaiyya (cañes de la shadhiliyya), anque tamién apaecieron otres d'anicios distintos, como la ahmadiyya (caña de la rifaiyya) o la Burhaniyya, que s'anicia en Burhan al-Din al-Dasuqi (m. 1288).

Anatolia

Quiciabes el maestru que más trescendencia tuvo ye Yalal al-Din Rumi (m. 1273).Pa saber más avera del pensamientu de Rumi, consultar les numberoses obres dedicaes a la so vida, y les traducciones de los sos poemes y conseyos espirituales. Ver tamién l'escelente llibru de W. Chittick, The Sufi Path of Love (Nueva Xersé: SUNY). La so escuela, conocida por ser la de los derviches giróvagos (Mevleví), ye bien conocida n'Occidente, y los poemes de Rumi siguen amenando gran interés.

Cáucasu

N'El Cáucasu formáronse dos turq principalmente, la Safawiyya y la Jalwatiyya.

Jorasán

De la Kubrawiyya surdieron la Simnaniya y la Hamadaniyya. La Simnaniyya parte d'Ala Dawla al-Simnani (m. 1336).

La Hamadaniya parte d'Ali al-Hamdani (m. 1385). Esta orde persa dio llugar a la Nurbajshia, una caña que s'estendió nel ámbitu shií a partir de Muhammad Nurbajsh (m. 1464), y qu'anguaño ta presente nel mundu Occidental.

Otra de les órdenes perses foi la Nimatullahiyya, que s'anicia en Shah Nimatullah Wali (m. 1431). Nacíu en Alepo, foi un estudioso de les ciencies islámiques qu'entró en contautu con estremaes turuq, ente elles la Qadiriyya y la Shadhiliyya. Pero sobremanera la so conexón foi con Abd Allah al-Yafi (m. 1367). La so gran influyencia en persa ayudo al contautu ente les idees de Ibn Arabi (de que al-Yafi ye transmisor) col pensamientu del shiismo gnóstico.

Otra de les turuq del Jorasán foi la Naqshbandiyya, que recibe'l so nome por baha al-Din Naqshband (m. 1389), anque los cimientos y principios yá los estableció Abd al-Jaliq al-Guydawani (m. 1389)

Occidente islámicu

Templo sufí en Katwijk (Países Baxos).

Les distintes cañes de la Madyaniyya estendiéronse rápido pol Magreb, pero colapsáronse cola mesma rapidez. Sicasí la influyencia de los morabitos siguió siendo notable nes zones rurales. Nes ciudaes desenvolvióse un movimientu, ensin un lideralgu claru, que correspondía a les influyencies de la escuela d'Abu Madyan y contenía elementos de los principios de la Shadhilía. Foi Ibn Abbad (m. 1390) que estructuro estes enseñances shadhilíes col so comentariu a les hikam o sentencies de Ibn Arreya Allah.

Ye nel sieglu viniente cuando la shadhiliyya fíxose más patente y empezó a dar llugar a figures como al-Yazuli (m. circa 1465), onde s'establez una unión ente la guía espiritual y el linaje proféticu (los shurfa). El so movimientu foi una espansión xeneralizada, onde la influyencia espiritual diba más allá d'una rellación ente maestru y discípulu, sinón qu'establecía una rellación de cada discípulu con una bendición (baraka) d'aniciu profético. El viniente amestro importante ye Ahmad al-Zarruq (m. 1494), conocíu por ser unu de los impulsores del movimientu usuli.

Nel Magreb apaecieron tamién, darréu, turuq como la Tiyaaniyya, que dempués s'estendieron más llargamente pol África prieta.

5. El desenvolvimientu de les órdenes

A partir de los grandes maestros de los sieglos XII, XIII y XIV el sufismo foi pasu ente pasu entamándose en redol a estes figures y constituyendo les turuq o cofradías. Los fundadores dexaben un legáu que los sos discípulos perfilaben, lo que dio llugar a distintos métodos d'enseñanza, de práutiques o d'especializaciones que son les que constitúin les traces diferenciadores de caúna d'elles.

Práutiques sufíes

Práutiques comunes

Un sufí cai en trance en Khartum (Sudán).

Les práutiques de los sufíes nun s'estremen en munchos aspeutos de la del restu de los musulmanes, yá que bones en casi tolos turuq faise fincapié nes práutiques comunes a tolos musulmanes como son la plegaria ritual, la llimosna, l'ayunu o la pelegrinación ente los ritos obligaos, anque tamién s'aportuna n'otru aspeutos que son consideraos como beneficiosos, como son la recitación del Corán, l'alcordanza de Dios (dhikr), el conseyu espiritual, la solidaridá, la compañía espiritual, la enseñanza de los principios de la relixón, ente otros.

Nesti sentíu la diferencia ye en tolos casos una diferencia de grau, tanto cualitativo como cuantitativu. Anque esisten diferencies según la tariqa, lo que caracteriza a los sufíes son, por casu, la insistencia nos actos d'adoración obligáu (fara'díi) y la práutica y la insistencia n'aquellos que son voluntarios (nawa'fil).

Asina se prodigen nes plegaries voluntaries, como son les oraciones nocherniegues (qiyam al-layl), l'alcordanza de Dios en tou estáu, los ayunos voluntarios, la busca de conocencia, etc. Pero, al par de ello tien tamién importancia que talos actos fáiganse con una sinceridad absoluta (ijlas) y que se correspuendan con un trabayu interior d'atención (muraqaba), d'entrega a Dios (tawakkul), de contentamiento (rida), de presencia (hudur), que conduza a estaos interiores de progresiva purificación de l'alma (nafs) y de conocencia de la Realidá divina (haqiqa).

Práutiques específiques

Keşküls (grandes cuencos). Los derviches usen estos cuencos cuando pedimien, procesu pol cual intenten superar la so vanidá personal y arrogancia, una de les práutiques más comunes del sufismo.

Dientro d'estes práutiques hai unes que son de calter individual, como pueden ser la recitación d'una determinada letanía o modelu d'alcordanza de Dios carauterístico, denomináu wird, que ye la base de la mayoría de los turuq y unu de los elementos más importantes de les práutiques de los empecipiaos. Per otru llau esisten práutiques comuñales qu'inclúin a los miembros d'una mesma tariqa. Ente les práutiques que caractericen a les órdenes sufíes tán les sesiones d'alcordanza (dhikr), les d'audición espiritual (sama') y les de danza espiritual (hadra o imara).

Les sesiones d'alcordanza o dhikr, tamién conocíes como maylis, son xuntes nes que la comunidá d'empecipiaos recuerden mutuamente a Dios de distintos métodos que pueden variar, anque básicamente inclúin la recitación del Corán, la invocación d'estremaos nomes divinos, una esposición o enseñanza sobro dalgún aspeutu relixosu o espiritual o inclusive la llectura compartida de dalgún testu, como, por casu, la historia de Mushkil Gusha.

Otru tipu de práutica ye l'audición espiritual (sama'), qu'en munches ocasiones incluyir na anterior. Consiste, na mayoría de les ocasiones, na recitación de poesía de temática espiritual o sagrada, que tien como ánimu dexa-y a l'alma un grau d'apertura a los significaos sutiles (llata'if). Estes práutiques suelen faer usu de poesía sufí tanto n'árabe como n'otros idiomes como'l persa o'l turcu, d'autores como Hafiz, Sanai, Ibn al-Farid, Rumi, Shushtari, Abu Madyan, Mustafa al-'Alawi,etc. Dependiendo de la tariqa inclúi o non preseos de música, o simplemente percusión, anque l'elementu más importante nun dexa de ser nunca la voz humana.

Sama sufí.

La danza espiritual, conocida como hadra o imara ye un tipu de danza ritual. Anque varia de manera según la tariqa, dende una recitación del Nome con movimientu ente los qadiríes, la danza con respiración fondo y rítmica, les dances rituales d'África o la conocida danza de los derviches giróvagos de la tariqa mevleví.