Velliza
Velliza ye un conceyu d'España, na provincia de Valladolid, comunidá autónoma de Castiella y Llión. Tien una superficie de 22,67 km² con una población de 126 habitantes (2023)[2][3].
Velliza | |||
---|---|---|---|
| |||
Alministración | |||
País | España | ||
Autonomía | Castiella y Lleón | ||
Provincia | provincia de Valladolid | ||
Partíu xudicial | Valladolid | ||
Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||
Alcalde de Velliza (es) | Luis Ángel Juez García | ||
Nome oficial | Velliza (es)[1] | ||
Códigu postal |
47131 | ||
Xeografía | |||
Coordenaes | 41°34′46″N 4°56′47″W / 41.579444444444°N 4.9463888888889°O | ||
Superficie | 22.67 km² | ||
Altitú | 792 m | ||
Llenda con | Tordesillas, Matilla de los Caños, Velilla, Berceruelo, Torrelobatón, Villán de Tordesillas y Geria | ||
Demografía | |||
Población |
126 hab. (2023) - 74 homes (2019) - 44 muyeres (2019) | ||
Porcentaxe | 0.02% de provincia de Valladolid | ||
Densidá | 5,56 hab/km² | ||
Demografía
editar1991 | 1996 | 2001 | 2004 | 2014 | 2018 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
165 | 161 | 169 | 149 | 114 | 108 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(Fonte: [necesita referencies]) |
1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 |
928 | 822 | 662 | 675 | 642 | 643 | 584 | 303 | 231 | 165 |
Situación
editarVelliza instálase sobre un pequeñu tesu qu'apodera la cercana vega del regueru de les Regueras, pos el pueblu alcontrar na interseición de dalgunos de los pequeños valles que de forma pronunciada baxen de les cuestes próximes. Toles sos redolaes paisaxístiques son de los más bellos y atopadizos d'esta parte de los montes Torozos. Atopar ente los términos municipales de Geria, Velilla, Villán de Tordesillas y Matilla de los Caños.
Historia
editarMagar, dende los primeros años posteriores a la conquista islámica, la monarquía asturiana reaccionó contra'l nuevu poder islámicu, nun foi hasta les aiciones béliques d'Alfonsu I cuando l'intentu de recuperar el terrén usurpáu polos musulmanes adquirió cierta importancia. Entá tuvieron de trescurrir bastantes años por que, llegaos los últimos decenios del sieglu IX, Alfonsu III impulsara la creación d'un sistema defensivu cristianu qu'afitara los territorios que se diben recuperando cola construcción nos mesmos, a lo llargo de diverses fases, de castiellos, castros y otros tipos de fortificaciones. Alfonsu III, tres les victories cristianes nos campos de batalla, llogra apoderar el valle del Duero y tres ellos busca l'afianzamientu de dicha dominación cola construcción de fortaleces, de mayor o menor tamañu, y distinta forma, a lo llargo del llau derechu del ríu Duero. Dientro d'esa actividá enmárcase la llabor de reconstrucción y engrandecimiento de les cortiles militares presistentes en Simancas y Dueñas.
Como zona de reconquista que ye, y ónde s'asitia, nun sería aventuráu pensar que pocos años antes o dempués de la Batalla de Simancas (6 d'agostu del añu 939) creáronse estos pueblos (o bien pasaron a manes cristianes asentamientos, yá presistentes, d'orixe visigóticu o islámicu) de la redolada de Tordesillas, como Velilla (la villa pequeña), Velliza (la villa más pequeña, o, n'otra acepción del diminutivu, el pequeñu mirador o vela: Veliça. Nel Magüetu de les Behetrías de 1350, Velliza figura col nome de VELIÇA, siendo la pronunciación LL una simple consecuencia del falar lleonés de los habitantes de la mesma que tendíen a pronunciar les “L” como “LL”. El mirador qu'esiste na cuesta de Santiago dexa ver los montes de La muyer Muerta, en Segovia, con total nitidez; tola tierra de pinares; Tordesillas al completu; les torres de Serrada o Pozaldez; la contorna de Portillo etc), Villán (villahán o pequeñu conxuntu de cases) etc, como únicu métodu p'afitar el territoriu y afitalo con población cristiana pa evitar que fuera recuperáu polos musulmanes. Dos datos sofiten esta teoría:
1ᵘ) Velilla, Velliza o Villavieja fueron creaos (o a cencielles reforzaos a nivel material y humanu) a lo cimero d'una llomba, como sistema defensivu que facilitara la so proteición frente ataques esternos, y los trés cuntaron con castiellu (nel casu de Velliza, inclusive na actualidá denominar castiellu” a la ilesia, yá que ocupa l'allugamientu onde s'asitió'l vieyu castiellu) de planta ovalada. Esa forma defensiva de construcción ye la típica esplegada pol Reinu de Llión a finales del sieglu IX, buscando llugares con mal accesu, como defensa, y con amplia visibilidá de la llanura. Les edificaciones n'alto buscaben protexese d'eventuales ataques musulmanes y crear puntos fuertes dende onde siguir reconquistar escontra les tierres allende del Duero. Dichu lo cual, tien de reparase que ta demostráu que yá hubo asentamientos anteriores na zona, como'l pobláu visigodu de Simancas, o'l de Gérticos (Wamba). La esistencia de nomes como Geria (que les sos raigaños pueden ser visigodes con significáu de flecha o puñal, o inclusive árabes. Al-Geria na actualidá ye'l nome árabe d'Arxelia, y significa LA ISLA –como la que ta asitiada nel términu de Geria, na confluencia de los ríos Duero y Pisuerga-); el pobláu de Alkamin (claru nome árabe, asitiáu ente Velilla y Velliza, y que s'abandonó nel sieglu XVI); o la mención que fai'l Itinerariu Antonino a la calzada romana que pasaba polos actuales términos de Zamora, Toro, Tiedra, Mota, Torrelobatón, Velliza, Geria y Simancas; abren la puerta a la posibilidá de considerar la idea de que dalgún d'estos pueblos, reconquistaos polos cristianos, funden los sos oríxenes históricos n'asentamientos anteriores al añu 939, anque tuvieren ensin fortificar.
2ᵘ) Sofita tamién la idea de que Velliza, y otros pueblos estremeros, creáronse (o retomaron el so pulsu cristiano) mientres los años inmediatos a la batalla de Simancas, los siguientes datos: Los Llibros de Copies de Patronatu, del Archivu de Simancas, citen que “les huestes de Ramiro II de Llión, xuníes a les de Navarra y Castiella, esbarataron les del califa Abderraman III que, nun gallaríu estraordinariu, llamada del poder supremu, proponíase acabar colos pequeños estaos del norte. Esta memorable victoria atribuyir a la milagrosa intervención de Santiago y San Millán, que la lleenda dicen engarrar a caballu nel campu cristiano, favor que foi correspondíu con donaciones a la ilesia de Santiago y col establecimientu del votu de San Millán pol Conde Fernán González”. Nun tenemos d'escaecer que la cuesta que s'asitia xunto a Velliza ye la de Santiago, y la advocación de Velliza ye la de San Millán. Demasiaes coincidencies pa ser una casualidá.
Velliza foi nos sos oríxenes propiedá del rei de Llión. Ello debe a que foi'l rei quién s'encargó d'entamar la repoblación, d'esta parte del territoriu siquier, asitiando nel centru de cada concreta área a un representante de la so autoridá alministrativa, xudicial y militar. Nel casu que nos ocupa'l centru del área taba en Tordesillas, y el términu del mesmu ocupaba ya incluyía los términos de más de 10 pueblos de la contorna, ente los que s'incluyía Velliza. Taba enclavada nel términu de Tordesillas y perteneció a ella hasta 1270, cuando Alfonsu X otorgar a un caballeru del so enfotu llamáu García Martínez (creo qu'esti García Martínez foi'l deán de la ilesia de Cartaxena de 1270 a 1279). La incorporación o perda d'aldegues, por tar en tierres de realengu, correspondía puramente al rei o a la reina. Nel mentáu añu de 1270, Alfonsu X concede al conceyu de Tordesillas, les aldegues de Villalar, Vega de Valdetronco, Villamarciel y Villán en cuenta de Velliza, por ser ésta muncho más rica y que foi concedida al mentáu García Martínez. La perda d'esta parte del términu tuvo de causar malestar na villa, yá que tamién pidió, y consiguió, otres prebendas al rei pol acabamientu sufiertu ante dicha perda.
Darréu, perteneció a Gutierre Gómez Quixada. (Datu estrayíu del Llibru de les Behetrías de 1350. Llibru mandáu faer pol rei pa la exacción d'impuestos, contenía los nomes de tolos pueblos y aldegues so la so influencia.)(La familia Quijada foi tan importante que, ente otros títulos, fueron señores de Villagarcía, Condes de Peñaflor, Señores de Villanueva de los Caballeros, Condes de Fuensaldaña, Marqueses de Vallehermoso etc. Yera familia tan noble que “hasta'l mesmu Quixote se vanagloriaba de baxar d'ella, vía paterna”). En 1370 yera la señora del llugar Aldonza Quijada, fía de Gutierre González Quixada, vilba de Juan González de Bazán (del llinaxe lleonés de los Bazán -anque tomaron el nome del Valle Navarro de Baztán-). Tuvieron una fía, Juana González de Bazán. Esta casó con Pedro Suarez de Quiñones (paez ser que Velliza fuera vendida a Pedro Díez de Sandoval colos sos vasallos y xurisdicción, y que Pedro Suarez de Quiñones volvió mercalu la villa). Muertos Juana González de Bazán y Pedro Suarez de Quiñones ensin socesión, el señoríu pasó al so sobrín Diego Fernández de Quiñones.
Foi a partir de 1409 (1402 según otres fontes), cuando pasó a tar en manes de la familia Quiñones. Mencía de Quiñones; fía de Diego Fernández de Quiñones, merín mayor d'Asturies y señor de la casa de Quiñones y estáu de Lluna; casóse con Pedro González de Bazán (lo habitual ente los nobles yera casase ente ellos, por esi motivu volvemos atopanos col apellíu Bazán).
Juan de Bazán, segundu vizconde de Palacios y señor de La Bañeza, ye fíu de Mencía de Quiñones. Casó con María Zapata, dama de la Reina Isabel de Castiella, que morrió en 1498. Tuvieron un fíu, Pedro de Bazán, que casó con Juana de Ulloa, fía de los señores de la Mota (l'actual Mota del Marqués). Juan de Ulloa, alcalde de Toro, mercó les rentes (los derechos sobre los impuestos que la villa debía de pagar añu tres d'añu) de la villa de Velliza al Conde Lluna.
Nel añu 1535 Claudio Fernández de Quiñones, conde de Lluna, vendió la villa a Francisco de los Cobos (1477-1547, secretariu personal del Emperador Carlos I y dueñu de les concesiones de les mines de plata de Perú. Quiciabes a ello debe que les xoyes de la ilesia de Velliza sían de plata, y la mayoría d'entamos del sieglu XVI). Cuando él yá cuntaba cuarenta años y la so futura esposa tan solo catorce, casóse cola so prima María de Mendoza y Sarmiento. El so fíu Diego de los Cobos y Mendoza foi'l primer Marqués de Camarasa, señores de Velliza hasta los nuesos díes, títulu que por descendencia s'atopa na actualidá en posesión de la Duquesa de Feria (Victoria Eugenia Fernández de Córdoba y Fernández de Henestrosa, muyer del duque de Medinaceli, Rafael de Medina y Vilallonga).
Monumentos
editar- Ilesia de San Millán: apoderando'l cascu urbanu de la villa, pos s'instala sobre una pequeña llomba, alcuéntrase la ilesia parroquial de San Millán de Velliza. Sobeyosu edificiu de piedra de sillería de tres naves construyíu ente los sieglos XVI y XVIII. Les naves tán dixebraes por pilastres de seición cruciforme y cúbrense; la central, con cañón con lunetos y les llaterales, con bóvedes d'aresta, toes de lladriyu y decoraes con yeserías de formes quebraes y llabores vexetales resaltaes. La capiya mayor tien una planta poligonal con cinco lienzos de muriu y cúbrese con una bóveda de crucería de nervios planos. El retablu mayor, del primer cuartu del sieglu XVII, ye un retablu de pintura que tien dos cuerpos, trés calles, dos entrecalles y áticu, con superposición d'ordes toscanu y corintiu. L'áticu ye una caxa rematada con un frontón, con aletones llaterales decoraos con puntes de diamante y flanqueados por boles. Los frisos del cuerpu cimeru decorar con roleos vexetales.
- Ermita de La nuesa Señora de les Perales.
- Ermita del Cristu del Humilladero.
Fiestes patronales
editar- Festividá del Corpus Christi.
- Festividá de La nuesa Señora de les Perales, 8 de setiembre, patrona del conceyu, fecha que se la procesiona.
Intereses
editarLa banda vallisoletana Celtes Curtios tien dedicada una plaza nel conceyu dende 1998; Alberto García, violinista del grupu, tien ascendencia nesta llocalidá. El videoclip de la so tema «Salieron les estrelles», del so discu Contratiempos, ta grabáu nuna gran parte nesti conceyu.
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ Afirmao en: Llista de Conceyos y los sos Códigos por Provincies a 1 de xineru de 2019. Data d'espublización: 8 febreru 2019. Editorial: Institutu Nacional d'Estadística.
- ↑ Afirmao en: Padrón municipal d'España de 2023. Autor: Institutu Nacional d'Estadística. Data d'espublización: 13 avientu 2023.
- ↑ oficina de rexistru
Enllaces esternos
editar