Vigna radiata
El poroto chinu o lǜ dòu (en chinu mandarín) loctao (en dialeutu chinu cantonés) (Vigna radiata), tamién conocida como xudía mungo (mal tomada del inglés mung beans: Vigna mungo que ye de color negru) o tamién soya verde (anque nun tien de confundir se cola soya (Glycine max)).
Vigna radiata  | ||
|---|---|---|
.jpg) | ||
| Clasificación científica | ||
| Reinu: | Plantae | |
| Subreinu: | Tracheobionta | |
| División: | Magnoliophyta (Anxospermes) | |
| Clas: | Magnoliopsida (Eudicotiledóneas) | |
| Subclas: | Rosidae | |
| Orde: | Fabales | |
| Familia: | Fabaceae | |
| Subfamilia: | Faboideae | |
| Tribu: | Phaseoleae | |
| Subtribu: | Phaseolinae | |
| Xéneru: | Vigna | |
| Especie: |
Vigna radiata (L.) R.Wilczek | |
| Consultes | ||
| Royal Botanic Gardens, Kew | Royal Botanic Gardens, Kew | |
| World Flora Online | World Flora online | |
| [editar datos en Wikidata] | ||
| poroto chinu | ||
|---|---|---|
| Tamañu de porción | ||
| Enerxía 347 kcal 1452 kJ | ||
| Carbohidratos | 62.62 g | |
| • Zucres | 6.6 g | |
| • Fibra alimentaria | 16.3 g | |
| Grases | 1.15 g | |
| Proteínes | 23.86 g | |
| Tiamina (vit. B1) | 0.621 mg (48%) | |
| Riboflavina (vit. B2) | 0.233 mg (16%) | |
| Niacina (vit. B3) | 2.251 mg (15%) | |
| Ácidu pantoténicu (vit. B5) | 1.91 mg (38%) | |
| Vitamina B6 | 0.382 mg (29%) | |
| Vitamina C | 4.8 mg (8%) | |
| Vitamina E | 0.51 mg (3%) | |
| Vitamina K | 9 μg (9%) | |
| Calciu | 132 mg (13%) | |
| Fierro | 6.74 mg (54%) | |
| Magnesiu | 189 mg (51%) | |
| Manganesu | 1.035 mg (52%) | |
| Fósforu | 367 mg (52%) | |
| Potasiu | 1246 mg (27%) | |
| Cinc | 2.68 mg (27%) | |
| % de la cantidá diaria encamentada p'adultos. | ||
| Fonte: poroto chinu na base de datos de nutrientes del USDA. | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Descripción editar
Ye una planta erecta que tien flores marielles y llegumes de forma cilíndriques de pequeñu tamañu, les granes son daqué pequeñes y los granos cayen fácilmente de les vaines yá seques; esta ye una de les lleguminoses de mayor conteníu proteínico de la so familia y con meyor rendimientu que'l restu de les xudíes.
Biltos de soya editar
Los biltos de soya (tamién llamaos "dientes de dragón" o "frijolitos chinos") son los tarmos, cotiledones, y raigaños tienres de la xudía mungo, granaes (tamién conocida popularmente col nome de soya verde, que nun hai que confundir cola soya (Glycine max) n'estáu verde. Los biltos de soya son pos la denominación del frutu d'una guañada d'una llegume oriental denomada soya (Glycine max) y la xudía verde (Vigna radiata) que s'introducieron en diversos países d'Occidente gracies a los restoranes de comida oriental. El términu "dientes de dragón" ye'l nome que-y dieron los antiguos chinos de la Corte Imperial.
Cultivu editar
Cultívase en climes d'ente 20 °C a 30 °C de media. El suelu emplegáu nel cultivu nun tien de tener problemes de salín (La conductividá llétrica nel suelu nun tien de ser mayor de 2 mmhos/cm).
Usos editar
Les xudíes mungo empléguense comúnmente en Cocina china onde se denomina lǜ dòu (绿豆 / 綠豆), o kacang hijau en malayu (dambes pallabres signifiquen lliteralmente "faba verde") según nes cocines de Myanmar, Sri Lanka, Tailandia, Xapón, Taiwán, Corea, Filipines, Bangladex, Paquistán, India, Irán, Iraq, Indonesia, Vietnam y otres rexones del Sureste Asiáticu.
Na cocina india suelse emplegar la grana pelada que se denomina Urad y úsase fundamentalmente na ellaboración de [[dal (alimentu)|Dal]]. En delles rexones utilizar pa la preparación de Dosa, especie de panqueque que se consume como almuerzu.
Tamién usa'l so almidón pa la ellaboración del fidéu celofán.
Anguaño l'usu más común d'estes "fabes verdes" consiste na so guañada, dando como resultáu los llamaos diente de dragón, granáu de soya, biltos de soya, sprouts de soya o a cencielles soya, comúnmente usaos en platos orientales. L'usu d'estos biltos foise popularizando, al grau de podelos atopar práuticamente en cualquier mercáu a nivel mundial.
Los biltos de soya contienen proteínes, carbohidratos y fibra, anque en menor cantidá que les granes. Tamién son más probes en fósforu, potasiu, calciu, magnesiu, fierro, cinc, yodu, flúor y cobre que les granes. Sicasí, el so conteníu en sodiu ye más altu.[1]
Tienen un importante papel na cocina oriental, onde se combinen con carnes en reemplazu de carbohidratos con almidón y cocínense salteaos o llixeramente cocinaos, col fin de caltener la so testura.
Taxonomía editar
El poroto moong ye una de les munches especies qu'apocayá se treslladaron del xéneru Phaseolus al Vigna, y entá ye común velo equivocadamente citáu como Phaseolus aureus o Phaseolus radiatus.
Vigna radiata describióse por (L.) R.Wilczek y espublizóse en Flore du Congo Belge et du Ruanda-Urundi 6: 386. 1954.[2]
Vigna: nome xenéricu que foi dau n'honor del botánicu italianu Dominicu Vigna que lo afayó nel sieglu XVII.
radiata: epítetu llatín que significa "irradiando"[3]
- Variedaes
- Vigna radiata var. grandiflora (Prain) Niyomdham
- Vigna radiata var. setulosa (Dalzell) Ohwi & Ohashi
- Vigna radiata var. sublobata (Roxb.) Verdc.
- Sinonimia
- Azukia radiata (L.) Ohwi
- Phaseolus abyssinicus Savi
- Phaseolus aureus Roxb.
- Phaseolus aureus Zuccagni
- Phaseolus aureus Wall.
- Phaseolus chanetii (H.Lev.) H.Lev.
- Phaseolus hirtus Retz.
- Phaseolus mungo sensu auct.fl.As.Med.
- Phaseolus radiatus L.
- Phaseolus radiatus var. typicus Prain
- Pueraria chanetii H.Lev.
- Rudua aurea (Roxb.) F.Maek.
- Rudua aurea (Roxb.) Maekawa[4]
Ver tamién editar
Referencies editar
- ↑ Analís nutricional de les diverses formes de presentación se la soya y los sos derivaos.
- ↑ «Vigna radiata». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 29 de xunetu de 2014.
- ↑ N'Epítetos Botánicos
- ↑ «Vigna radiata». The Plant List. Consultáu'l 29 de xunetu de 2014.
Bibliografía editar
- AFPD. 2008. African Flowering Plants Database - Base de Donnees des Plantes a Fleurs D'Afrique.
- Brako, L. & J. L. Zarucchi. (eds.) 1993. Catalogue of the Flowering Plants and Gymnosperms of Peru. Monogr. Syst. Bot. Missouri Bot. Gard. 45: i–xl, 1–1286.
- CONABIO. 2009. Catálogo taxonómico de especies de México. 1. In Capital Nat. Méxicu. CONABIO, Mexico City.
- Isely, D. 1990. Leguminosae (Fabaceae). 3(2): xix, 1–258. In Vasc. Fl. S.E. U. S.. The University of North Carolina Press, Chapel Hill.
- MARECHAL, R., J. M. Mascherpa & F. Stainier. 1978. Etude taxonomique d'un groupe complexe d'especes... Phaseolus et Vigna (Papilionaceae) sur... informatique. Boissiera 28: 1–273.
- Nasir, E. & S. I. Ali (eds). 1980-2005. Fl. Pakistan Univ. of Karachi, Karachi.
- Zamora Villalobos, N. 2010. Fabaceae. 119(5): 395–775. In B. E. Hammel, M. H. Grayum, C. Herrera & N. Zamora Villalobos (eds.) Man. Pl. Costa Rica. Missouri Botanical Garden, St. Louis.
- Flora of China Editorial Committee. 2010. Flora of China (Fabaceae). 10: 1–642. In C. Y. Wu, P. H. Raven & D. Y. Hong (eds.) Fl. China. Science Press & Missouri Botanical Garden Press, Beijing & St. Louis.
Enllaces esternos editar
| Wikispecies tien un artículu sobre Vigna radiata. |
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Vigna radiata 
.- Variedaes de soya
- Biltos de soya
Datos: Q484447- Multimedia: Vigna radiata
Especies: Vigna radiata
