Agave americana

Agave americana; agave
Clasificación científica
Reinu:	Plantae
División:	Magnoliophyta
Clas:	Liliopsida
Subclas:	Liliidae
Orde:	Asparagales
Familia:	Agavaceae
Subfamilia:	Agavoideae
Xéneru:	Agave
Especie:	A. americana; L.
Subespecies
	A. a. ssp. americana; A. a. var. americana L.; A. a. var. expansa (Jacobi) Gentry; A. a. var. latifolia Torr. in Emory; A. a. var. marginata Trel. in L.H.Bailey; A. a. var. mediu-picta Trel. in L.H.Bailey; A. a. var. oaxacensis Gentry; A. a. var. picta (Salm-Dyck) A.Terracc. in A.Terracc.; A. a. ssp. protamericana Gentry; A. a. var. striata Trel. in L.H.Bailey
Consultes
Royal Botanic Gardens, Kew	Royal Botanic Gardens, Kew
World Flora Online	World Flora online
	[editar datos en Wikidata]

L'agave^[1] (Agave americana) ye una planta perenne perteneciente a la familia Agavaceae.

Pa ver otros usos d'esti términu, Agave (dixebra).

Descripción

Ye una planta perenne acaule resistente a terrenes grebos. Les fueyes crecen dende'l suelu, grandes, llanceolaes y carnoses de color blancu-azuláu o blancu-abuxáu, saliendo toes dende'l centru onde permanecen endolcaes a un tarmu central denomináu en Méxicu cayote^[2] (nun confundir cola cucurbitácea).

Les fueyes van formándose dende'l cayote en forma creciente y tienen escayos nel so cantu de cuasi 2 cm, bien agudes y fines. Toles fueyes terminen nel ápiz, una aguya fina d'unos 5 cm de llargor y d'hasta 1 cm d'anchu na so parte menos estrema.

Florece una sola vegada na so vida y muerre tres esti floriamientu, un fenómenu conocíu como monocarpismo. Dexa a la so muerte una bayurosa descendencia (retueyos de raigañu) nun tarmu d'unos ocho o diez metros y un anchor cimero a los 10 cm de diámetru; d'él y dende más de la metá del so llargor van saliendo pequeñes cañes en forma de pirámide, terminando caúna nun grupu de flores de color mariellu-verdosu. Cada flor tien un tamañu d'unos 5 a 10 cm, y son polinizaes davezu por esperteyos. El frutu ye una cápsula trígona y allargada.

Historia

Cristóbal Colón describió nuna ocasión qu'él viera nel Caribe una planta que confundió col aloe. Otros viaxeros europeos, repararíen la so bultable presencia en zones semi- desértiques de Les Amériques (razón del so nome). El botánicu Rudolf Jakob Camerarius escribió nuna de les sos obres que nel xardín botánicu de Pisa floriaba en 1583 un aloe americanu; ésti nun yera otra cosa que agave americana qu'efeutivamente florió per primer vegada n'Europa nel Xardín botánicu de Pisa.

En 1569 los botánicos Pierre Pena y Mathias de Lobel fixeron un viaxe por Inglaterra y en Londres visitaron el xardín botánicu onde s'atoparon con una bona coleición de plantes ensundioses de les Indies Occidentales, ente elles el Agave americana.

Esta planta formó parte de les ilustraciones de la Iconografía Phytanthoza, un guapu llibru de Johann W. Weinmann, primer ilustrador botánicu.

Según investigadores de la Universidá Autónoma de Guadalajara, un compuestu del agave podría ameyorar radicalmente los tratamientos pa enfermedaes del colon.

Sábese qu'hai más de 300 especies d'agave, pero solo unes 200 fueron hasta agora reconocíes.

Usos

De xuru el so usu más conocíu ye la producción d'un llicor destiláu llamáu Mezcal, del qu'esisten numberoses variedaes,^[3] ente les que figura un mezcal conocíu en tol mundu, el Tequila. El zusmiu azucaráu estrayíu de la cazumbre del tarmu floral enantes del floriamientu lleldar pa producir una bébora alcohólico, llamada pulque, que de la mesma se destila pa llograr el mezcal

L'agave cultívase entá pola fibra testil de les sos fueyes, llamada pita, pa producir cuerda, redes y otros oxetos. La so ellaboración consiste en machucar les fueyes de la planta hasta faer que s'esprenda la so parte verde y húmeda. Asina se llogren les fibres qu'hai nel so interior. Depués s'encordan éstes hasta fabricase cuerdes de testura aspra de delles groseces y d'un color cuasi blancu. Anguaño empléguense medios mecánicos y el so usu ye más escasu.

L'aguamiel que s'estrayi del Agave americana L na rexón de Comitan de Dominguez, estáu de Chiapas, Méxicu lléldase utilizando p'arriquecer los azucres del mostiu, delles arrobes de panela de la rexón, qu'al destilar llógrase la bébora comiteco.

Ente los usos interesaos d'esta planta destaca'l d'una provincia española Almería, onde l'espigón de les flores ye utilizáu pa faer escaleres.

Delles variedaes utilizar en xardinería, especialmente la marginata (col cantu de les fueyes de color blancu amarellentáu) y la mediu-picta (con una banda metanes la fueya en vegada del estremu).

"Les fructanas son unos compuestos -carbohidratos- que nun son dixeríos pol estómagu por cuenta de les sos carauterístiques químiques", afirma'l doctor Guillermo Toriz. Los investigadores sabíen que ciertes plantes, como l'achicoria, les alcachofes y la cebolla, contienen fructanes

Sicasí, namái bien poques plantes, como'l agave, contienen fructanes nuna proporción abondo grande.

"El 80% del pesu de la piña de agave son estos carbohidratos que nun se degraden nel estómagu", diz l'investigador. "Polo que pensamos que per mediu d'un cambéu químicu podríamos utilizalos pa encapsular fármacos que puedan llegar virtualmente intactos al colon".

Amás, esplica'l científicu, ta'l valor amestáu de que les fructanes por sigo mesmes son bien beneficioses pa tol ambiente de la flora -o microbiota- intestinal. "Les fructanas son un compuestu probiótico, un alimentu que contién microorganismos vivos que permanecen activos nel intestín y tienen un efeutu bien beneficiosu na microbiota intestinal", esplica Toriz, "Asina que les fructanas tienen un doble beneficio: pueden tresportar un fármacu específico al colon y fomenten la crecedera de bacteries beneficioses nel intestín", amiesta.

Especie invasora

Foi introducida en munches rexones d'Europa, Sudáfrica, la India y Australia.^[4]

N'España

Por cuenta del so potencial colonizador y constitúyese una amenaza grave pa les especies autóctones, los hábitats o los ecosistemes, foi catalogada nel Catálogu Español d'Especies exótiques Invasores, aprobáu por Real Decretu 1628/2011, de 14 de payares, tando prohibida n'España la so introducción nel mediu natural, posesión, tresporte, tráficu y comerciu.

Taxonomía

Agave americana describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 1: 323. 1753.^[5]

Etimoloxía

Agave: nome xenéricu que foi dau a conocer científicamente en 1753 pol naturalista suecu Carlos Linneo, quien lo tomó del griegu Agavos. Na mitoloxía griega, Ágave yera una ménade fía de Cadmo, rei de [[Tebas (Grecia)|Tebas ] que, al mandu d'un ensame de bacantes, asesinó al so fíu Penteo, socesor de Cadmo nel tronu. La pallabra agave alude, pos, a daqué almirable o noble.^[6]

americana: epítetu xeográficu que se refier a la so llocalización n'América.

Subespecies

Agave americana subsp. americana
Agave americana var. expansa (Jacobi) Gentry

Sinonimia

Agave complicata Trel. ex Ochot.
Agave felina Trel.
Agave melliflua Trel.
Agave spectabilis Salisb.
Aloe americana (L.) Crantz^[7]

Nomes vernáculos

Castellán: acíbara, agave, alcibara, alcibarón, alcimara, alcimarón, aloe, aloe americana, aloe americanu, alzabara, alzavara, arroqueño, arzabara, arzabarón, atzahara, atzavara, azabara, azabarón, cabuyá, cardón, cimbara, donarda, figarasa, ágave, javila, magüey, maguey, metl, pita, pitaca, pitacón, pitaco, pita común, pitera, pitón, sábila, zabilla, zábila.^[8]pita, cardal, champagra de Perú, maguey mariellu, galime, tepehuán

Imáxenes

Variedá marginata
Variedá mediu-picta
Floriamientu
Escayos al estremu d'una fueya

Ver tamién

Referencies

↑ URL de la referencia: http://www.sabencia.net/nomenclator.php.
↑ https://www.rtve.es/alacarta/videos/documentales-culturales/planeta-gastronomico-mejico/2281695/
↑ http://www.m-x.com.mx/2013-08-18/les batalles-por-el-mezcal/
↑ Irish, Gary (2000). Agaves, Yuccas, and Related Plants: A Gardener's Guide. Timber Press, páx. 94–97. ISBN 978-0-88192-442-8.
↑ «Agave americana». Tropicos.org. Xardín Botánicu de Missouri. Consultáu'l 16 d'ochobre de 2012.
↑ García-Mendoza, A. J. (2012). Méxicu, país de magueyes. Suplementu "La Jornada del campo". La Jornada, sábadu 18 de febreru del 2012, non. 53, p. 4. Versión electrónica: Artículu sobre los distintos tipos de magueyes o mezcales o agaves
↑ Agave americana en PlantList
↑ «Agave americana». Real Xardín Botánicu: Proyeutu Anthos. Consultáu'l 27 de payares de 2009.

Bibliografía

Ceballos Jiménez, Andrés (1986). Diccionariu Ilustráu de los Nomes Vernáculos de les Plantes n'España. I.C.O.N.A..
Sanjuán, Rubén. González, J. M. Huerta, M. (2000). Fuente y arte del piteáu. Universidá de Guadalajara. ISBN 968-895-930-8.

Enllaces esternos

Hoseito: Agave americana
Descripción
El Mundo de les pites: aprovechamientu ecolóxicu de la madera de pita

El conteníu d'esti artículu incorpora material d'una entrada de la Enciclopedia Libre Universal, espublizada en castellán baxo la llicencia Creative Commons Compartir-Igual 3.0.

[25371c05886d508f0bd3b89319c1e188ec3c8883-1] URL de la referencia: http://www.sabencia.net/nomenclator.php.

[2] ttps://www.rtve.es/alacarta/videos/documentales-culturales/planeta-gastronomico-mejico/2281695/

[3] ttp://www.m-x.com.mx/2013-08-18/les batalles-por-el-mezcal/

[Irish-4] Irish, Gary (2000). Agaves, Yuccas, and Related Plants: A Gardener's Guide. Timber Press, páx. 94–97. ISBN 978-0-88192-442-8.

[Trop-5] «Agave americana». Tropicos.org. Xardín Botánicu de Missouri. Consultáu'l 16 d'ochobre de 2012.

[6] García-Mendoza, A. J. (2012). Méxicu, país de magueyes. Suplementu "La Jornada del campo". La Jornada, sábadu 18 de febreru del 2012, non. 53, p. 4. Versión electrónica: Artículu sobre los distintos tipos de magueyes o mezcales o agaves

[7] Agave americana en PlantList

[RJB-8] «Agave americana». Real Xardín Botánicu: Proyeutu Anthos. Consultáu'l 27 de payares de 2009.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]