Altoxermánicu cimeru

El grupu altoxermánicu superior tamién llamáu alto alemán superior (n'alemán: Oberdeutsch (?·i)) ye un grupu de variedaes llingüístiques altoxermániques que se falen n'Alemaña, Austria, Liechtenstein, Suiza, Francia ya Italia.

Altu alemán superior
'Oberdeutsch'

Faláu en Alemaña
Suiza
Liechtenstein
Austria
Francia
Italia

Familia

Indoeuropéu

  Xermánicu
    Xermánicu occidental
      Llingües altoxermániques         Alto alemán superior

Dialeutos

Alemánicu
Bávaru

Estatus oficial

Oficial en nengún país

Reguláu por Nun ta reguláu

Códigos

ISO 639-1 nengún

ISO 639-2

ISO 639-3

Alto alemán superior

1: Franconio oriental 2: Franconio meridional 3: Suabu 4: Baxu alemánicu, alsacianu 5: Altu alemánicu y alemánicu cimeru

6: Austrobávaru septentrional 7: Austrobávaru central 8: Austrobávaru meridional

A diferencia del baxu alemán, les variedaes del alemán cimeru (y central) esperimentaron la segunda mutación consonántica. Como resultancia, delles consonantes qu'en baxu alemán son plosives, n'alemán cimeru son fricatives o africaes. La llinia de Speyer dixebra la rexón del alemán central, al norte, de la del alemán cimeru, al sur.

Clasificación

L'altu alemán cimeru suelse estremar en dos bloques, l'alemánicu y el austrobávaru. Sicasí, los dialeutos del alto franconio, falaos hasta la isoglosa marcada pola llinia de Speyer, tamién suelen incluyise dientro del alemán cimeru. Esiste alderique sobre si tendríen d'incluyise nel alemán cimeru o nel central, yá que presenten traces de dambos y suélse-yos considerar como fales de transición ente dambos grupos. L'antiguu idioma lombardu, anguaño estinguíu, tamién presentaba la segunda mutación consonántica, polo que se-y considera una forma primitiva del alemán cimeru.

Alto franconio
- Altu franconio oriental
- Altu franconio meridional
Alemánicu (alemán: Alemannisch)
- Suabu (alemán: Schwäbisch, faláu en Suabia)
- Baxu alemánicu (alemán: Niederalemannisch)
  - Alsacianu (alemánicu y alemán: Elsässisch, faláu en Alsacia, Francia)
  - Alemán coloniero (faláu en Venezuela)
  - Alemán de Basilea (alemán de Basilea: Baslerdüütsch, Alemán: Baseldeutsch)
- Altu alemánicu (alemánicu y alemán: Hochalemannisch)
  - Alemán de Berna (bernés: Bärndütsch, alemán: Berndeutsch)
  - Alemán de Zürich (alemán: Zürichdeutsch, alemán de Zürich: Züritüütsch)
- Alemánicu cimeru (alemánicu y alemán: Höchstalemannisch)
  - Alemán de Valais (alemán: Walliserdeutsch, alemán de Valais: Wallisertitsch, faláu nel Cantón del Valais, Suiza)
    - Alemán de Walser (alemán: Walserdeutsch)
Austrobávaru (bávaru: Boarische Språch, alemán: Bairisch, faláu n'Austria, Tirol del Sur (Italia) y en Baviera, Alemaña)
- Austrobávaru septentrional (bávaru: Nordboarisch, alemán: Nordbairisch, faláu en Alto Palatináu, Baviera)
- Austrobávaru central (bávaru: Mittelboarisch, alemán: Mittelbairisch, faláu en Baviera y Austria)
  - Alemán de Viena (alemán: Wienerisch, faláu en Viena y otres partes d'Austria)
  - Alemán de Múnich (alemán: Münchnerisch, faláu en Múnich, Baviera)
- Austrobávaru meridional (bávaru: Südboarisch, alemán Südbairisch, faláu n'Austria y el Tirol de Sur, Italia)
  - Surtirolés (bávaru: Südtiroulerisch, alemán Südtirolerisch)
- Cimbriano (alemán: Tzimbrisch, italianu: lingua cimbla, faláu n'Italia nororiental)
- Mócheno (italianu: lingua mòchena, faláu en Trentín, Italia)
- Alemán huterita (alemán: Hutterisch, faláu en por comuidades huterites en Canadá y Estaos Xuníos)

Carauterístiques

Les llingües altoxermániques cimeres estremar de les altoxermániques centrales en que les primeres esperimentaron dafechu la mutación consonántica p > pf (Apfel en cuenta de Appel y Pfund en cuenta de Pund). La isoglosa que marca la llende septentrional de les llingües altoxermániques superiores acordies con esta definición denominar llinia de Speyer. Amás, hai otres carauterístiques morfosintácticu y fonolóxicu que se consideren típiques del altoxermánicu cimeru, anque non necesariamente danse en tolos sos dialeutos nin son esclusives d'ellos:

La perda del tiempu pretéritu y l'usu nel so llugar del perfectu como tiempu narrativu *Pa formar

el perfectu, utilízase l'auxiliar sein en llugar de haben colos verbos stehen, sitzen y liegen

La síncope del prefixu gue- a g- (p.ej. Gschenk por Geschenk)
Los sufixos de diminutivu nun deriven de -chen, sinón de -lein (--y, -la, -li, -el, -l, etc.)
La estinción de la ch en nicht (net, nit, nöt, etc.)
El caltenimientu de los diptongos crecientes del altu alemán mediu ie, ue y üe (p.ej. liebe guete Brüeder)
L'amenorgamientu del pronome personal ich a i
L'apócope de la -n na sílaba átona final -en (p.ej. singe por singen)
La pronunciación sorda de la s al entamu de pallabra

Referencies

Enllaces esternos

Deutscher Sprachatlas, uni-marburg.de
Upper German, ethnologue.com