Diluviu universal

Diluviu universal ye'l nome d'un supuestu hinchente mundial rellatada en testos de delles antigües cultures. De manera específica suel utilizase pa la narración de dicha catástrofe contenida nel primer llibru de la Biblia, conocíu como Xénesis. Nesti rellatu, Dios castiga a la humanidá pola so mala conducta provocando'l anegamiento de "tola tierra", salvándose nun arca de madera, y por voluntá divina, namái'l patriarca Noé y la so familia, xunto con pareyes d'animales escoyíos pa tal fin. Un rellatu bien similar, pero nel contestu politeísta de la Mesopotamia, ye mentáu nel Poema de Gilgamesh, nel cual l'únicu sobreviviente ye Utnapishtim, según el so nome en Babilonia y Asiria, tamién llamáu Ziusudra en sumeriu o Atrahasis en acadiu.

El Diluviu por Gustave Doré.

L'aceptación de la historia bíblica como'l rellatu d'un fechu real varia ente los exéxetes y les comunidaes relixoses, dende aquellos qu'acepten tola historia lliteralmente, quien la ven como una alegoría, pasando polos que piensen que puede esistir dalguna base histórica que diera orixe al mitu.

Historia

El rellatu d'un diluviu foi parte de delles cultures a lo llargo de la historia de la humanidá, siendo una de les primeres versiones la del diluviu universal de Mesopotamia.

La historia del diluviu en Mesopotamia

La más antigua versión d'una alegoría o historia sobre un diluviu universal atópase escrita na historia d'Uta-na-pistim (dientro del Poema de Gilgamesh) escritu nel sieglu XIV e.C..

Básicamente'l testu mesopotámicu rellata lo siguiente: Enlil decide destruyir a la humanidá porque-y resulten cafiantes y ruidosos. Ea alvierte a Uta-na-pistim por que construya un barcu. El barcu tendrá d'enllenase d'animales y granes. Llega'l día del diluviu y tola humanidá perez, sacante Uta-na-pistim y los sos acompañantes. Uta-na-pistim dase cuenta de que les agües baxen y suelta un cuervu'l cual esnalaba sobre les agües diendo y viniendo hasta que se evaporaron les agües de la tierra. Uta-na-pistim fai una ufrienda a los dioses y éstos queden satisfechos pol sacrificiu. Un rellatu bien similar ye narráu en tablillas sumeries bien antigües de la ciudá d'Ur, nes cualos el protagonista a quien Enki/Ea previén del diluviu ye Ziusudra. Lo mesmo podemos ver nun rellatu d'orixe acadiu, tituláu Atrahasis, poema épicu que rellata dende la creación hasta'l diluviu universal.

Munchos autores, a partir de Friedrich Delitzsch a principios del sieglu XX, coinciden en que la versión del diluviu recoyida nel Xénesis (el primer llibru de la Biblia, escritu nel sieglu VI e.C.) basaríase direutamente nos testos del Poema de Gilgamesh, yá que se repara una rellación obvia al comparar los pasaxes del mitu d'Utanapistim colos del diluviu xudeocristianu, dacuando hasta testual, teniendo en cuenta que los pueblos hebreos na so mayoría tuvieron contautu con Mesopotamia y la so cultura.

La historia del diluviu nel xudaísmu y cristianismu

Na tradición xudeocristiana, el diluviu narrar nel Xénesis, onde se cunta cómo Noé construyó un arca na que salvó a la so familia y tamién tomó siete en siete, el machu y la so fema, y de toa bestia que nun ye llimpia solamente dos, el machu y la fema. (Xénesis 7:2), siendo los únicos sobrevivientes en tol mundu.

Na narración de la Xénesis indícase non yá la duración de l'agua (40 díes) sinón tamién el total de díes hasta que l'arca posar nos montes de Ararat (150 díes), pero deduzse que son 5 meses (de 30 díes). De primeres, en Xénesis 7:11-12 detállase que s'empecipió'l día 17 del 2º mes del añu 600 de Noé y que l'agua tuvo cayendo mientres 40 díes y 40 nueches, y en Xénesis 8:2-4 que, dempués de 150 díes, les agües empezaron a baxar y l'arca posó'l día 17 del 7º mes. Asina, ente'l día 17 del 2º mes y el día 17 del 7º mes van 5 meses, y distribuyéndolos en 150 díes dan a 30 díes cada mes. Y estrémense dos periodos, el primeru de 40 díes d'agua y el segundu de 110 díes hasta que l'arca varó.

En Matéu 24:37-39, Jesús fala colos sos discípulos y cita el Diluviu como un sucesu real, por qu'estrayigan una lleición pal futuru. Nes sos cartes, el Apóstol Pedro tamién lo menta (1 Pedro 3:20 y 2 Pedro 2:5,6; 3:5-7). El Apóstol Pablo incluyir como exemplu de fe n'Hebreos 11:7. Dios mesmu citar n'Isaías 54:9 como garantía de que nun s'indignará col so pueblu.

Ver tamién: Arca de Noé

El diluviu n'otros testos xudeocristianos

Igualmente, n'otros testos xudeocristianos consideraos apócrifos, tales como'l Llibru de Enoc, amuésase que la historia del diluviu non yá foi un castigu escontra los homes qu'obraron mal, sinón principalmente en contra d'un grupu d'ánxeles llamaos vixilantes, y los fíos xigantes d'éstos llamaos nefilim. Estos seres, según estos testos, seríen los causantes d'un gran dañu y desequilibriu ente los homes, polo que Dios decidiría castigalos y llimpiar la tierra del mal producíu por ellos, mandando esti diluviu.

D'esta forma xuniríen les histories d'estos seres nomaos na biblia|Genesis|6|Xénesis}} col diluviu qu'empieza na biblia|Genesis|7|Xénesis}}. Esta versión del diluviu bíblicu veríase sofitada por un pasaxe de la Biblia nel Llibru de la Sabiduría (un llibru Deuterocanónico), que cunta que al empiezu, cuando morrieron los arguyosos xigantes, la esperanza del mundu abellugar nuna balsa (l'Arca); y nella tuvo la grana d'una nueva humanidá (Sabiduría 14:6).

Analís del testu del diluviu bíblicu

Rollu de Torah, abiertu nel Éxodu: British Library Add. MS. 4,707.

Según la Hipótesis documentaria, los cinco llibros del Pentateucu —Xénesis, Éxodu, Levíticu, Númberos y Deuteronomiu— fueron editaos conxuntamente nel sieglu V antes de Cristu de cuatro fuentes independientes. La narración de l'Arca créese que foi fecha a partir de la fonte sacerdotal y de la Yavista. La Yavista ye la más antigua de los dos, redactada nel reinu de Xudá de testos y tradiciones inclusive más antiguos, pocu dempués de la separación de Xudá d'Israel nel añu 920 e.C. La narración yavista ye muncho más simple que la historia sacerdotal: el so Dios únicu unvia'l so diluviu (por 40 díes), Noé y la so familia y los animales sálvense (siete de cada animal llimpiu), Noé alza un altar y fai sacrificios, y Yahveh decide que nunca más va matar a los seres vivientes per agua. La fonte Yavista nun menta un pactu ente Yahveh y Noé.

Créese que'l testu sacerdotal foi redactáu en dalgún momentu ente la cayida del reinu nortizu d'Israel en 722 e.C. y la cayida del reinu sureñu de Xudá, alredor de 586 e.C. El material de fonte sacerdotal contién munchos más detalles que la Yavista— por casu, les instrucciones pa la construcción de l'Arca, y la cronoloxía detallada— y tamién suministra'l centru teolóxicu vital de la historia, el pactu ente Yahweh Sabaoth y Noé en Xen 9:1–17, qu'introduz el métodu peculiarmente xudíu del ritual del sacrificiu, y que forma'l do ut des pa la promesa d'esi dios de nun destruyir al mundu otra vegada. Ye la fonte sacerdotal la que nos da'l cuervu (la Yavista tien el palombu) y el arcu iris, y la qu'introduz los tabayones del cielu (la Yavista a cencielles diz que llovió). Como la fonte Yavista, l'autor del testu sacerdotal (que se cree sería un solu autor, un miembru del sacerdociu aaraonita de Xerusalén) tendría accesu a los testos y tradiciones antiguos y qu'agora tán perdíos.

La tema de la historia de l'Arca, de la roxura de Yahveh Elohim pola maldá del home, la so decisión d'embarcase nuna tarrecible vengación y el so posterior arrepentimientu, son típicos del autor o autores Yavistas, quien traten al so dios como una figura humana qu'apaez en persona na narración bíblica. En contraste, la fonte sacerdotal de normal presenta al so dios como distante y inaccesible, sacante al traviés del sacerdociu aaronita. Asina, por casu, la fonte Yavista rique siete de cada animal llimpiu pa dexar los sacrificios de Noé, ente que la fonte sacerdotal amenorga esto a una simple pareya, yá que non pueden faese sacrificios so les regles sacerdotales hasta que se crea'l primer sacerdote (Aarón) nos tiempos del Éxodu.

Estudiu científicu sobre'l diluviu de la xénesis bíblicu-mesopotámicu

Anque la mayor parte de les opiniones referentes al diluviu de la xénesis bíblicu-mesopotámicu inclinar a pensar que tien un orixe míticu, l'estudiu científicu nun ta totalmente d'alcuerdu de qu'absolutamente tolos aspeutos nun sían reales. Nesti sentíu, los rexistros caldéu y bíblicu son los únicos rexistros qu'especifica llugares y periodos bien definíos que pueden utilizase pa un analís científicu. Un exemplu d'ello ye que, según la historia descrita na Biblia, la zona onde se posó'l arca de Noé sería la rexón montascosa de Urartu (actual Armenia y Anatolia), según el rellatu caldéu nel monte Nisir del cordal de los montes Zargos (anque la tradición cristiana posterior convirtió arbitrariamente la rexón de Ararat nel monte Ararat).

Sicasí, la mayoría de científicos nun creen qu'asocediera un diluviu o hinchente mundial que tomara tol planeta. Dalgunos d'ellos teorizan sobre un posible diluviu o gran hinchente nel pasáu, pero asocedíu namái nuna zona xeográfica específica del planeta. Por cuenta de ello hai delles hipótesis que, n'efeutu, indiquen que nun periodu tempranu de la esistencia del ser humanu, cuando yá esistía los llinguaxe, asocedió posiblemente dalguna clase de catástrofe natural que puede acomuñar a un hinchente o diluviu que, anque nun tomó tol planeta, sí pudo ser l'orixe del mitu. Ente estes hipótesis podríen incluyise:

• Na ciudá de Shurupak producióse un gran hinchente fluvial que s'atopa probada arqueológicamente y que foi datada por aciu el métodu del radiocarbono escontra 2900 e.C. La cerámica polícroma de los niveles arqueolóxicos darréu anteriores al hinchente foi datada como perteneciente al periodu de Jemdet Nasr el cual ye'l predecesor inmediatu del periodu Dinásticu Arcaicu I. Cabo señalar a esti respectu que la frase "antes del diluviu" foi una frase bien común nel llinguaxe acadiu.
• La propuesta polos xeólogos William Ryan y Walter Pitman, de la Universidá de Columbia, sobre la hinchente del mar Negru, que mientres la postrera era glacial pudo ser un llagu d'agua duce que'l so nivel baxó considerablemente. Al terminar la era glacial, col aumentu del nivel de los océanos, la estrecha franxa de tierra que la dixebraba del mar Mediterraneu habríase erosionado causando un hinchente catastróficu en tola cuenca del mar Negru, qu'aumentaría los so nivel y anubiertu grandes estensiones de superficie en seique unes poques selmanes. Esisten pruebes convincentes de qu'esti hinchente del mar Negru asocedió, pero'l que seya l'alcordanza d'esti fechu'l que dio orixe a les histories del Diluviu ye muncho más revesosu. Sicasí, el Rellatu de Gilgamesh Poema de Gilgamesh ye compatible con esta interpretación pos nél indícase "La vasta tierra fíxose añicos como una perola. Mientres un día la nube del sur sopló, atropando velocidá a midida que bufaba somorguiando los montes, atrapando a la xente como una batalla" (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).. Los habitantes de la rexón del Mar Negru veríen, por tanto, llegar l'hinchente procedente del sur somorguiando montes y atrapando a la xente. Los sobrevivientes de dicha hinchente podríen habese tremáu al so alredor dando llugar a la parte d'inflúi del idioma indoeuropéu, xunto colos sos mitos. Ello ye que nel Poema de Gilgamesh rellátase que l'únicu sobreviviente, Utnapishtim, "va morar lloñe, na boca de los ríos!", esto ye, probablemente na baxa Mesopotamia: na desaguada de los ríos Éufrates y Tigris. La propuesta de Ryan y Pitman ye tamién compatible cola descripción del diluviu presentada por Ovidio na so famosa obra "Metamorfosis". Nesta obra clásica descríbese'l diluviu de la siguiente manera: "Él mesmu cutió la tierra cola so tridente, y ella tremeció y col so movimientu abrió caminos a les agües. Los ríos fora de los sos calces bastiar polos campos ensin fronteres y colos semaos abasnen al empar arbolees, ganaos, homes y cases, y santuarios coles sos ufriendes sagraes. Si dalguna casa quedó de pies y pudo ufiertar resistencia a tanta desgracia ensin ser baltada, con tou una fola bien elevada cubrió la so cubrición, y les torres despíntense prindaes sol remolín; y yá nun había nenguna diferencia ente mar y tierra: tou yera mar, inclusive falten al mar les sos mariñes".

• Les hipótesis qu'acomuñen esti mitu a les crecíes de los ríos nos que se desenvolvieron les primeres civilizaciones y l'alcordanza que les crecíes de tipu catastróficu tuvieron de dexar nes primeres comunidaes urbanes del Tigris y el Éufrates. Nesti sentíu esiste una amplia tradición llocal, anque al igual que la hipótesis del mar Negru, acomuñar estes hipótesis col diluviu de la Xénesis bíblicu-mesopotámicu ye un fechu tamién polémicu. ^{[ensin referencies]}

• Según otra corriente d'opinión, el diluviu universal pudo responder, nel so orixe, namái a la necesidá d'esplicar ciertes observaciones y evidencies xeolóxiques y paleontolóxiques, nun contestu cultural previu al actual analís científicu; analís que refuga estes observaciones como prueba d'un diluviu universal, al probar que tienen otru orixe científicu. Estes observaciones que equivocadamente pudieron dar orixe a esti mitu seríen, por casu, les siguientes: l'afayu de fósiles d'animales y plantes, en grandes acumuladures (estinción masiva); fósiles d'orixe marín (pexes, equinodermos, moluscos...) atopaos a muncha distancia de l'agua o a gran altitú sobre'l nivel del mar; fósiles de seres estinguíos; icnitas, esto ye, buelgues de pisaes sobre folla fresco; ondulitas (ripple-marks); estratos de roques sedimentaries que denotan o bien un procesu lentu incompatible cola creencia nuna Creación recién, o bien un procesu catastróficu bien rápido y la esistencia de conglomeraos (ver roca detrítica) con cantos rodaos similares a los d'orixe fluvial. Esta hipótesis postularía qu'esti orixe del mitu sería reforzada pola supuesta universalidá del mitu del diluviu, común a munches civilizaciones ensin rellacionar cola judeomesopotámica.

• Haise teorizado que'l Diluviu pudo ser en realidá un tsunami mediterraneu producíu pol españíu del volcán Etna na ribera oriental de Sicilia. Una investigación publicada en 2006 suxer qu'esto asocedió alredor del añu 6000 e.C. y causó un enorme tsunami que dexó la so marca en dellos llugares del mar Mediterraneu oriental, por casu, nel asentamientu d'Atlit Yam (Israel), güei día sol nivel del mar, que foi abandonáu de secute alredor d'esa dómina. ^{[ensin referencies]}

• Per otru llau, suxúrese que'l mitu del diluviu universal taría rellacionáu cola Teoría de la catástrofe de Toba, pola cual fai 70.000 años la población humana amenorgar a unos 10.000 individuos, tres un iviernu volcánicu de 6 años de duración carauterizáu por una baxada de les temperatures d'hasta 15 graos y agües xeneralizaes.^{[ensin referencies]} La tresmisión oral d'esta catástrofe al traviés del tiempu esplicaría por qué'l mitu del diluviu universal ye común a diverses cultures a lo llargo del mundu como, por casu, nos indios Innu de Canadá.

==== Investigaciones sobre la esistencia de l'Arca Referente a la esistencia de l'Arca, esiste la versión ensin comprobar de que «nel sieglu XX fueron atopaes nel cume del monte Ararat pruebes fehacientes de restos d'una embarcación aceptaes pola arqueoloxía».^{[ensin referencies]} Les presuntes pruebes sofitaes por grupos creacionistes seríen les siguientes: nos últimos cincuenta años, tres l'apaición d'unes polémiques fotografíes nes que, según dellos investigadores, apreciar nes estribaciones d'esti monte formaciones naturales qu'ellos creen que podría ser restos de madera que perteneceríen a dicha Arca, que nun fueron consideraes concluyentes arqueológicamente. En 1950, l'alpinista francés Fernand Navarra atopó restos de madera que'l so analís por aciu carbonu 14 en distintos llaboratorios allugó la edá de los cachos de madera ente 650 y 760 DC, con un marxe d'error de 100 años. Sicasí, amás de ser un cachu de madera, nun hai nenguna prueba científica que demuestre que fuera usada na construcción d'una Arca. De la mesma, na parte más elevada del Monte Ararat, na zona este de Turquía, postúlase qu'esisten imáxenes que s'atribúin a una gran “anomalía” que podría ser l'Arca de Noé, d'alcuerdu a les investigaciones que Porcher Taylor vieno realizando con imáxenes satelitales dende hai 13 años. El tamañu de la formación, según les imáxenes del satélite, 309 metros, equivaldría a los 300 por 50 coldos que midía l'Arca de Noé, como esplica'l llibru de la Xénesis. Sicasí, tampoco foi acotáu arqueológicamente, y xeolóxicamente señalóse que ye solo una formación natural.

Otres histories sobre diluvios universales

Les histories sobre un diluviu bíblicu, o la so versión de Mesopotamia, nun son les úniques histories sobre esta temática. Asina, igualmente esisten otres histories de diluvios n'otres cultures del mundu. Nes histories griega ya hindú apaez tamién l'ayuda divina y un barcu o arca.

Estes histories son les siguientes:

China

Artículu principal: Yu el Grande

La Gran Enllena de Gun-Yu, tamién conocida como'l mitu Gun-Yu, foi un gran hinchente que s'enllargó mientres siquier dos generación, lo cual anició grandes migraciones ente otros desastres, como nubes y fames. La xente abandonó los sos llares pa vivir na parte alta de los montes. Según les fontes mitolóxiques ya históriques, féchase tradicionalmente nel tercer mileniu e.C., mientres el reináu del emperador Yao. Fecháronse nel añu 1920 e.C. evidencies arqueolóxiques d'un gran diluviu que destruyó'l xacimientu de Lajia nes partes altes del gargüelu del ríu Mariellu. La fecha de datación ye poco primero de l'apaición de la cultura de Erlitou nel valle mediu del ríu Mariellu y de la cultura de Yueshi en Shandong, tres el cayente de la cultura de Longshan na Llanura del Norte de China. Los autores suxeren qu'esti hinchente podría ser la base pal mitu posterior, y contribuyir a la transición de cultures. Coinciden amás que la temporización ye una evidencia más pa la identificación de la dinastía Xia cola cultura de Erlitou.

Hindú

Artículu principal: Manu

Nes Escritures védiques de la India atopamos a un rei llamáu Svayambhuva Manu, que foi avisáu del diluviu por una encarnación de Visnú en forma d'un xigantescu pexe (Matsya Avatar). Matsya abasnó'l barcu de Manu y salvar de la destrucción. El diluviu hindú foi muncho más devastador, una y bones l'agua nun provenía de les nubes d'esti planeta, sinón que se trataba d'una creciente del océanu que s'atopa no fondero del universu.

Griega

Artículu principal: Deucalión

La mitoloxía griega rellata la historia d'un gran diluviu producíu por Zeus, quien decidiera poner fin a la esistencia humana, por aceptar el fueu que Prometeo robara del Monte Olimpu. Deucalión y la so esposa Pirra fueron los únicos sobrevivientes. Prometeo díxo-y a los so fíu Deucalión que construyera una embarcación, na cual dispunxeron tou lo necesario, y asina sobrevivieron. El mitu menta que'l diluviu foi causáu pol vientu Austru (del sur): "namái se dio salida al Austru, que bastióse a la Tierra cargáu d'agua" [1]. Al terminar el diluviu, y una vegada que s'ensugó la tierra y les agües recularon al mar, l'arca de Deucalión posóse sobre'l monte Parnasu, onde taba l'oráculu de Temis (Apolo entá nun naciera). Deucalión y Pirra entraron nel templu por que el oráculu dixéra-yos qué teníen de faer pa volver poblar la Tierra, y la diosa namái-yos dixo: «Vuélvanse escontra tras y refundien los güesos de la so madre.» Deucalión y la so muyer aldovinaron que l'oráculu referir a les roques. D'esa forma, les piedres refundiaes por Deucalión convertir n'homes, y les refundiaes por Pirra en muyeres.

Islámica

El Corán tamién menta un diluviu como una agua enchente (Corán 54.11) unviada al pueblu de Nuh (Noé) como castigu. La razón foi que'l pueblu de Nuh practicaba'l politeísmu dando cultu a dellos dioses como Wadd, Suwaa, Yagut, Yauq y Nasr (71.23). El mesmu Noé píde-y a Alláh que non dexe con vida a nengún infiel (71.26). A l'arca mentar como embarcación o nave. Alláh abre les puertes del cielu y fai esquitar fontes na tierra (54.11), una escena bien asemeyada a la de la Xénesis 7.11, anque unu de los detalles qu'estrema a dambos rellatos ye que mientres la Xénesis cunta que la muyer de Noé entró con él na arca y salvóse, nel Corán dizse que nun se salvó pos traicionó a Nuh (a quien Alláh consideraba siervu xustu) y que por eso Alláh considerar exemplu pa los infieles (66.10). Alláh da la orde d'entamu del hinchente y diz-y a Noé que meta a la so familia na nave salvu a aquel que la so suerte yá foi echada (11.40). Tamién unu de los fíos de Noé aguantar a xubir a la nave argumentando que va poder abellugase nun monte, pero termina afogándose (11.43). Cuando la tierra tragó l'agua y el cielu abocanó, la embarcación posar nel Chudi (11.44), lo qu'en Xénesis se llama “los montes de Ararat” (Gén 8:4). Entós Alláh amenó otra xeneración (23.31).

América

Chibcha o Muisca

L'alma de los homes viose invadida pola cobicia, l'ambición, l'egoísmu, la fame y la sede de poder pa torar a los sos asemeyaos y asina concentrar en poques manes toles riqueces.

La llucha despiadada ente unos y otros empezó a crecer colos díes y los meses, a tal puntu que se foi xenerando un clima de violencia ente hermanos, colo cual les sabies prédiques de Bochica fuéronse escaeciendo.

Entós Chibchacún, dios del bien y el mal, tiñó primeramente los cielos con nubarrones negros. Depués fixo retumbar rescamplos y truenos qu'enllenaben de plasmu a los habitantes de la contorna.

Cuando los indíxenes vieron cautivos de la nube, decidieron nun salir de los sos cabanos.

Entós, un orbayu monótonu como lletaníes d'agua, empezó a acegarar l'horizonte. Esti orbayu tresformar n'agua franco que desaguó nuna riega interminable d'agües buries qu'amenació con anubrir la Sabana. A los pocos díes bastiárase un violentu bastiu, acompañáu de rayos y truenos incesantes. La roxura de Chibchacún sentir polos cuatro puntos cardinales. Faía enforma tiempu que Bochica sumiera del panorama.

Los ríos y les llagunes del altiplanu empezaron a enchise y el volume de l'agua a xubir amenazadoramente.

En poques selmanes el diluviu abasnara viviendes, árboles, cultivos y animales. La fuercia de l'agua emburriar hasta los cuetos orientales. Los homes y les muyeres algamaron a fuxir colos sos fíos cargaos y delles pertenencies hasta los visos de dellos montes, mientres imploraban a los cielos el perdón poles sos falcatrúes y debilidaes.

Millares de criatures trémboles, tomaes de les manes, asustaes y represes, contemplaben dende los cumes de los montes qu'arrodiaben la Sabana'l enor me llagu que minutu a minutu crecía sol cielu anegrazáu pola nube. En coru unánime, rogaben a los dioses que cesara la umbada. D'un momentu a otru acolumbraron un rayu de lluz nel horizonte. La figura inconfundible de Bochica, cola so túnica, melota y barbes blanques, apaeció sosteniendo na so mano derecha una vara que blandía escontra'l cielu.

Al intre l'agua cesó, los truenos acallantáronse, el cielu estenóse y foise tornando azul.

Bochica dirixir escontra una inmensa roca xunto al visu del cuetu y mientres atatexaba delles pallabres, tocaba les enormes piedres cola so cayado, en mediu del silenciu apolmonante de la comunidá.

La colosal roca, al contautu con varar de Bochica, foise abriendo pola metá hasta formar un estrueldu ensordador. Aína, fueron cayendo al llau opuestu del llagu millares de piedres hasta formar un xigantescu furu que conducía a un abismu. Les agües de momentu bastiáronse escontra l'infinitu como si fueren un potru d'agües negres chiscaes de ruxíos y esplumes. La Sabana volvió ser la d'antes, agora más verde y más fresca. Pol oriente renació'l sol brengoso y dorao y les xentes empezaron a glayar y a saltar, dando muestres d'allegría y gratitud.

Bochica fíxo-yos una señal col cayado, indicándo-yos la mediación ente los terrestres y los dioses y como prueba d'ello apaeció nel horizonte l'arcu iris.

Pol abismu salvador brotó lo que güei conocemos como'l Saltu de Tequendama. Los muiscas volvieron a los sos llabores y a les sos actividaes normales, desaposiaos de maldaes y cobicies, preparaos nel so interior pa enfrentar más palantre otres nubes invasores.

Mapuche

Artículu principal: Trentren Vilu y Caicai Vilu

Nes tradiciones del pueblu amerindiu mapuche, igualmente esiste una lleenda sobre l'hinchente del llar d'esti pueblu o del planeta al lluchar ente sigo dos serpiente, llamaes Tren tren vilu y Caicai Vilu. El pueblu mapuche cuenta ente los sos mitos cola fantástica lleenda del diluviu universal que reviste cierta analoxía col diluviu bíblicu. Encarnen la lleenda dos serpiente, la llamada Tren tren vilu, proteutora de los homes, y Caicai vilu, enemiga del xéneru humanu.

Un día fueron Alvertíos pola culiebra amiga Tren tren vilu que la culiebra enemiga preparába-yos un estermín por aciu una tarrecible salida del mar y encamentó-yos a abellugase nel cuetu sagráu qu'ella habitaba, onde namái unos pocos allegaron. Producida l'hinchente, a midida que les agües xubíen Tren tren vilu alzaba'l cuetu hasta averase al sol. Los refuxaos salváronse y los que fueron algamaos peles agües quedaron convertíos en pexes, cetáceos y roques. Asina foi cómo se salvó la humanidá al baxar estos pocos homes dende'l cuetu nel que s'abellugaren.

Maya

Artículu principal: Furacán

Pa los k'iche's, por casu, l'hinchente foi producida por Uk'o'x Kaj (“Corazón del Cielu”) o Jurakan, Madre y Padre de los dioses, con cuenta de destruyir a la raza d'homes de madera (Recinos 1984: 94-98; Christenson, 2003: 85-90). Frai Bartolomé de las Casas (1967, II:507) refier tamién qu'ente los q'ekchi's de Verapaz “había noticia d'un diluviu y del fin del mundu, y llámanle Butic, que significa diluviu de munches agües y quier dicir xuiciu, y asina creen que ta por venir otru Butic, que ye otru diluviu y xuiciu, non d'agua, sinón de fueu, que dicen qu'hai de ser el fin del mundu, nel cual han de reñer toles criatures.”

Asemeyáu al anterior ye un pasaxe conteníu na Rellación de la ciudá de Mérida (De la Garza, 1983, I: 72), mesmu que confirma la creencia en diluvios socesivos d'agua y fueu, como tamién nun caimán que simbolizaba l'hinchente y la tierra.

Na obra "Historia de l'América Central" d'Enrique Gómez Carrillo, de 1906, onde l'autor arrexunta documentos de la conquista y la colonia, principalmente del frai Francisco Ximénez, descríbese cómo, a la llegada de los primeros misioneros cristianos, atoparon paralelos nes temes de la torre de Babel, les tribus perdíes, la cayida de Lucifer, los viaxes d'evanxelización de los apóstoles y, poques gracies, el diluviu universal. Nun fragmentu describir de cómo'l cacique de Nicaragua, sosteniendo un diálogu con Gil Gonzáles d'Ávila, preguntó si ellos nes sos histories, tamién teníen noticia del diluviu que destruyera'l mundu antiguu.

Mexica

Artículu principal: Chalchitlicue

Nel manuscritu mexica denomináu Códiz Borgia (Códiz Vaticanu), recuéyese la historia del mundu estremáu n'edaes, de les cualos la postrera terminó con un gran diluviu a manes de la diosa Chalchitlicue.

Inca

En mitoloxía incaica, Viracocha destruyó a los xigantes con un gran hinchente, y dos persones repoblaron la Tierra: Mancu Cápac y Mama Ocllo. Namái sobrevivieron en cueves sellaes.

Uros

Nel llagu Titicaca, onde habita un grupu d'indíxenes conocíos pol nome d'uros o urus, esiste una lleenda local que diz que, dempués del diluviu universal, foi nel llagu Titicaca onde se vieron los primeros rayos del Sol.

Kawésqar

Pa los Kawesqar, o Alacalufes, de Tierra del Fueu, un gran hinchente tuvo llugar nel mundu cuando un mozu cazó, pa regala-y una bona comida a la so novia, a una llondra (o coipo, según otra versión) que por tabú nun podía ser cazada. Ésta yera una criatura protexida pol espíritu de les agües, quien, dolíu por esta falta, fixo xubir el mar pa vengase de tola humanidá. A la fin del rellatu, el mozu y la so novia salvar al xubir a elevaos cuetos. Depués son ellos los encargaos de repoblar la tierra.

Taíno

Según una tradición de los taínos del Caribe, Yukiyu o Yukahua,"dios", creó un gran hinchente. Dizse que se salvaron gracies a que s'allugaron nel monte fluvial de la Incla.

Guaraní

La mitoloxía guaraní de los nativos d'América del Sur sostién que mientres el tiempu conocíu como "Yvy tenonde" (primer tierra), los homes y los dioses convivíen llibremente nésta a esgaya y nun esistíen enfermedaes o penuries...

Hasta qu'un home llamáu Jeupié transgredió el tabú máximu: l'incestu, al copular cola hermana del so padre. Esti fechu foi castigáu ejemplarmente con un diluviu (Mba'y-megua guasu) que destruyó aquella tierra primera y produció la partida de los dioses escontra la so morada celestial.

Ñamandú, dios principal de los guaraníes, decide crear entós una segunda tierra, anque imperfecta. Solicita entós l'ayuda de Jakairá quien espardi una gurriana vivificante sobre la nueva tierra. Los sobrevivientes del diluviu pasen a habitar esta tierra onde agora esisten la enfermedá, los sufrimientos y la muerte.

Dende entós los homes habitantes de la "nueva tierra" conocida como Yvy Pyahu tán condergaos a la eterna busca d'aquella primer tierra perdida que llamen: "Yvymara'neỹ" (Tierra Ensin Mal).

Pascuense

Artículu principal: Hiva

La tradición del pueblu d'Isla de Pascua diz que los sos ancestros llegaron a la isla escapando del hinchente d'un míticu continente o isla llamada Hiva.

Moussaye

Na nación africana de Chad, la tribu moussaye na so mitoloxía cunta la historia de qu'una vegada una familia vivía nun llugar remotu, y que ciertu día, la madre quixo preparar una comida opípara pa la so familia; asina que tomó'l morteru col so majador pa moler el granu y faelo farina. (Naquel tiempu'l cielu taba muncho más cerca qu'agora. N'efeutu, si allargaba la mano, podía tocase.) Mayó'l granu con toles sos fuercies; sí, machucó'l miyu y facer llueu farina. Pero al moler, la muyer desdexóse y alzó el majador tan alto que fizo un furacu nel cielu. Nel actu empezó a cayer a la tierra muncha agua. Nun yera una agua normal. Llovió mientres siete díes y siete nueches hasta que tola tierra quedó anubierta. Conforme cayía l'agua, el cielu diba llevantándose, hasta que llegó al altor inalcanzable qu'agora tien. Dende entós perdimos el privilexu de tocar el cielu cola mano.

Brasil

La Pedra do Ingá. asitiada nel conceyu de Ingá, nel Estáu de Paraiba, en Brasil. Na Pedra do Ingá hai más de 400 grabaos, dellos zoomorfos, otros que representen signos astractos y otros que representen estrelles.

Unu de los investigadores más notables que la estudió foi'l brasilanu d'orixe italianu Gabriele D'Annunzio Baraldi, Na so opinión, la roca sería los rellatu del diluviu universal escritu nun idioma bien similar al hitita, faláu nel II mileniu antes de Cristu na actual Turquía. Según apunta l'investigador Yuri Leveratto, la hipótesis de Baraldi podría ser considerada real.

Ver tamién

• Arca de Noé
• Catastrofismo
• Hinchente
• Xénesis
• Noé
• Reyes antediluvianos
• Atrahasis
• 36 xustos
• Matusalén
• Pedra de Ingá

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Diluviu universal.
• Oxeciones xeolóxiques p'aceptar el diluviu universal Archiváu 2019-02-28 en Wayback Machine
• Artículos sobre'l Diluviu Universal
• Mitos sobre'l Diluviu Universal (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
• El mitu indiu del diluviu na so rellación colos cuentos clásicu y próximo-orientales (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
• El Diluviu, tolos diluvios (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
• Ziusudra contra los fíos de Anac
• Sorprendentes Visiones del Diluviu por Ana Catalina Emmerick Archiváu 2009-07-22 en Wayback Machine
• mitu-del diluviu universal.html Últimes Noticies Avera del Diluviu Universal (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'mitu-del diluviu universal.html historial y la mitu-del diluviu universal.html última versión). en La historia con mapes.
• El diluviu en Les metamorfosis, d'Ovidio: Llibru I, 253 - 312. Testu español en Wikisource.
• Les metamorfosis. Llibru I: testu llatín en Wikisource.
• estudios/el diluviu La posibilidá científica d'un Diluviu Universal (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).: Perspeutiva catastrofista.

• Datos: Q134052
• Multimedia: Deluge (mythology)