Wikipedia

Federico Martín Bahamontes

ciclista español (1928–2023)

Federico Martín Bahamontes (el so verdaderu nome ye Alejandro Martín Bahamontes,[5] nacíu'l 9 de xunetu de 1928 en Santo Domingo-Caudilla, Toledo, España), moteyáu L'Águila de Toledo, foi un ciclista profesional español, activu ente 1954 y 1965, periodu mientres el cual llogró 74 victories. Vencedor del Tour de Francia 1959, foi'l primer corredor español en ganar esta prueba, na qu'amás consiguió en seis causes el Gran Premiu del Monte, categoría cola que tamién s'alzó nel Giro d'Italia[6] (una vegada) y na Vuelta a España (dos veces).

Federico Martín Bahamontes
Vida
Nacimientu Val de Santo Domingo (es) Traducir, 9 de xunetu de 1928
Nacionalidá España
Muerte Valladolid[1], 8 d'agostu de 2023[2] (95 años)
Sepultura Toledo[3]
Estudios
Llingües falaes castellanu
Oficiu
Oficiu ciclista
Trayeutoria
Años Equipu Competiciones
1962-1965 Margnat-Paloma-Inuri
1956-1956 Girardengo
Premios
Cambiar los datos en Wikidata

Escalador superdotado, de cutio a la ofensiva, yera capaz de producir acandilantes aceleraciones nes ramples más dures superando a los sos competidores, como lo demuestren los sos cincuenta y dos pasos en primer llugar por visu de monte, el meyor rexistru total pa un ciclista nel Tour de Francia. Reconocible pola so figura espodada (con una cierta paecencia a la de Fausto Coppi), nun se desendolcaba cola mesma superioridá nos descensos. Dotáu d'un vivu temperamentu, yera capaz d'alternar de forma imprevisible xornaes brilloses con episodios de desmoralización. Caltuvo una encarnizada bracéu col ciclista Jesús Loroño, rivalidá que s'estendió de les carreres a los periódicos y a los despachos federativos, y qu'estremó mientres años a los aficionaos españoles al ciclismu.[7]

Ta consideráu como unu de los meyores escaladores de tolos tiempos.[8]

Biografía

editar
 
Bahamontes nel Tour de Francia 1960

Bahamontes nació en plenu branu de 1928, nun caxellu de peones camineros de la pequeña llocalidá de Val de Santo Domingo (anguaño, conceyu de Santo Domingo-Caudilla, población asitiada unos 30 km al noroeste de Toledo) na que moraben los sos padres, Julián Martín Losana (daquella peón camineru) y Victoria Bahamontes San Cristóbal.[9][10] Federico yera'l fíu mayor, y tuvo trés hermanes: Julia, Luisa y Carmen. Seis meses dempués de la so nacencia, la familia treslladar a Toledo, onde'l so padre había atopáu trabayu como guardés d'un cigarral. Sicasí, col españíu de la Guerra Civil Española, la familia tuvo qu'abelugase en Madrid coincidiendo colos acontecimientos del asediu del Alcázar de Toledo. Col final de la guerra en 1939, pudieron tornar a Toledo, y Federico retornó a la escuela. El so padre asitiar como aprendiz nun taller de carpintería, pero dexar al poco tiempu y empezó a trabayar nel taller de bicicletes del antiguu ídolu del ciclismu local, Moisés Alonso, de la que faía de repartidor pa dellos comerciantes del centru de la ciudá.[11] De llenu nel periodu de penuria económica que siguió a la guerra civil, Bahamontes contribuyía a completar los ingresos de la familia dedicándose al estraperlu, diendo cola so bicicleta a mercar mercancíes en Gálvez y Torrijos, que la so madre revendía na ciudá de Toledo per fora del mercáu, que los sos abastos taben sometíos a racionamientu.[12] Estes frecuentes galopiaes en bicicleta pela carretera de Torrijos, percorriendo 30 km d'ida y otros tantos de vuelta cargáu, más los continuos viaxes como recaderu con una carretilla poles empináu cuestes de Toledo, contribuyeron a moldiar de forma decisiva les sos innates condiciones como ciclista.

Ciclista aficionáu

editar
 
Escudu de la Puerta de Gonciu en Toledo, cola águila bicéfala qu'inspiraría los llamatu de Bahamontes: La Águila de Toledo

Bahamontes empezó a competir de forma cuasi casual con 19 años, cuando s'apuntó a una carrera local entamada por "Educación y Descansu" en Toledo, que ganó[12] con una bicicleta de paséu, bicicleta que mercara a un ferreru por "30 duros".[11][13] Ente los corredores locales yera moteyáu "La Llechuga", llamátigu heredáu del so güelu[10] y que lu encaxar perfectamente pol so trabayu na frutería del mercáu de abastos.[11]

En 1948, Federico foi escoyíu pal campeonatu de "Educación y Descansu" en Madrid. Cayóse cerca de la meta al topetar con un espectador, y tuvo que conformase col quintu puestu. En 1949, llogró'l so primeres grandes ésitos, axudicándose'l Troféu Luis Guijarro y la Vuelta a Ávila, na que s'impunxo na xeneral y foi'l meyor escalador.[14] Col permisu del so padre, decidió dedicase por completu a la bicicleta. En 1950 completó'l so serviciu militar nel Reximientu d'Automóviles de la Reserva Xeneral. Les sos cualidaes deportivu y bon comportamientu valiéron-y l'apreciu de los sos xefes y munchos permisos pa entrenar. Foi mientres esti periodu cuando conoció a la so futura esposa, Fermina Aguilar Sánchez. Al añu siguiente, multiplicáronse los sos ésitos: ganó'l títulu de campeón aficionáu d'España nel circuitu de Mieres (Asturies), y na Vuelta a Ávila ganó de nuevu la xeneral y el premiu al meyor escalador como dos años antes.[15]

Na temporada 1952, presentar a la carrera Madrid-Toledo, na que corríen munchos ciclistes profesionales. Tres dellos problemes cola so llicencia como ciclista independiente, dexóse-y tomar la salida, pero fora de concursu. Crució la llinia de meta de primeres, pero la victoria final axudicóse-y a Julián Berrendero. Na Vuelta a Castiella, amosar al altor de los meyores (solo superó-y l'italianu Giancarlo Astrua), y de siguío ganó la Vuelta a Albacete. En 1953, apoderó la competición na Vuelta a Málaga, imponiéndose en trés de los cinco etapes. Tamién ganó'l campeonatu de Castiella independiente, y participó na Volta a Cataluña, onde se clasificó octavu y foi'l meyor escalador.[16]

Ciclista profesional

editar
Avera del famosu incidente del xeláu nel Tour de 1954, el ciclista y comentarista deportivu Pedro Delgado esplica que:


Na etapa 17ª ente Lyon y Grenoble, nes estribaciones de La Romèyre, [Bahamontes] va escapáu con 2 franceses (Jean Mallejac y Jean -y Guilly) y un suizu, Fritz Schaer. Nos primeros quilómetros de la xubida, el coche de la selección suiza llega escontra'l so ciclista pa dici-y que nun releve y nesi momentu salten unes piedres que van parar a la rueda de Bahamontes, rompiéndo-y dellos radios. Destensó el frenu d'esa rueda pa poder siguir hasta'l visu, y entá asina realizó dos hachaes pa colase en solitariu. Coronó tranquilamente con un par de minutos de ventaya.
Como baxar cola rueda maltrecha y ensin frenos yera una llocura, esperó al coche de sofitu nel visu. Mientres, averar a un vendedor de xelaos qu'había nel visu y con dos deos señaló-y: "deux boules" marmulló'l comerciante, y preparó-y un cucuruchu con 2 boles de xeláu de vainilla, que se tomó Bahamontes nel visu de La Romèyre mientres esperaba a que llegara'l coche de Julián Berrendero (direutor de la selección española).
 La xente y prensa movida ellí, ayenos a l'avería, quedaron impresionaos ante la chulería del español, que se dexaba esperar a los sos rivales tomándose un xeláu. Estrañó-yos y realizaron infinidá de semeyes que daben la impresión de que se tomara la carrera a cachondeo y asina lo ilustró la prensa movida, como una anéudota risondera de la carrera.

Esta xenialidá, aumentó la aureola de excéntrico de Bahamontes.[6]
 
Tour de 1954
 
Julián Berrendero

La so carrera profesional empezó en 1954, cuando se coló a morar en Barcelona, encuadráu nel equipu de Santiago Mostajo.[11] Col maillot de la escuadra Splendid llogró la so primer victoria internacional, venciendo na xubida al Mont Agel en Mónacu, na qu'un inda desconocíu Bahamontes imponer al favoritu, Gilbert Bauvin. Tres una serie de pruebes locales nel sur de Francia nes que destacó como escalador, volvió a España. Julián Berrendero, seleccionador español, viéralu na Vuelta a Asturies, ya incluyir nel equipu español que diba a correr el Tour esi mesmu añu.[17] Centráu na llucha pol premiu del monte, imponer en prestixosos visos como'l Aubisque, faciéndose col títulu de meyor escalador con 95 puntos sobre los 53 de Louison Bobet, ganador de la xeneral, na que Bahamontes ocupó la posición 25. El Tour de 1954 convertir nel escenariu nel qu'empezó a forxase la so lleenda de corredor «excéntrico» na prensa deportiva internacional, col célebre incidente del xeláu nel visu de La Romèyre. Mientres la xubida, Bahamontes sufriera una avería nos radios de la rueda trasera de la so bicicleta, lo que-y obligó a destensar el frenu. Una vegada coronáu'l puertu con dos minutos de ventaya, nun-y quedó más remediu qu'esperar hasta que llegara'l coche d'asistencia por que-y camudara la rueda averiada, circunstancia qu'aprovechó pa tomase un xeláu.[6] Esti fechu foi equivocadamente interpretáu mientres enforma tiempu como un xestu apostáu de Federico pa remarcar la so superioridá nel monte ante los sos rivales.[18][19] En siendo proclamáu «rei del monte» de la ronda francesa, tributóse-y un recibimientu triunfal en Toledo, onde abrió la so tienda de bicicletes coles ganancies atropaes aquella temporada.

L'añu 1955 nun foi especialmente brillosu: repitió victoria na xubida al Monte Agel y na Vuelta a Asturies. La so primer participación na Vuelta a España, na que venció'l francés Jean Dotto, saldar con un modestu puestu 21 na xeneral. Una misteriosa enfermedá que'l mesmu Bahamontes denominó'l «limaquillo» (depués súpose que se trataba d'una antigua mancadura de rodía[11]) torgó-y correr esi añu'l Tour.

Ye na temporada 1956 cuando les fazañes de Bahamontes nel monte empiecen a ser oxetu d'atención masiva, y cuando se fixeron evidentes les rocees ente Bahamontes y Jesús Loroño. Dambos tuvieron graves disensiones na Vuelta, acentuaes poles órdenes del xefe del equipu español, Luis Puig, que nun pudo consiguir que soterraren les sos reñedielles.[20] A pesar d'una Vuelta a España que nun apinó la so ambición (acabó cuartu de la xeneral, con Jesús Loroño en segunda posición y l'italianu Angelo Conterno no más alto del podiu), y un Giro que nun pudo rematar tres una dramática ascensión al Bondone metanes una descomanada nevada,[6] nel Tour tuvo una actuación destacada. Aquella edición ganar el francés Roger Walkowiak, col monte pal luxemburgués Charly Gaul. Bahamontes terminaría cuartu na xeneral.

L'añu 1957 vio una de les ediciones de la Vuelta con una llucha más zarrada, na que de nuevu enfrentáronse Jesús Loroño (que ganaría aquella edición) y Bahamontes (segundu, axudicándose'l premiu del monte), envolubraos nes disputes dientro del equipu español, que de nuevu Luis Puig nun pudo reconducir.[6] Nel Tour, al qu'allegó con grandes mires, volvieron los sos problemes con Loroño. Ente que el llamatu de "Águila de Toledo" faíase popular en Francia al traviés de les páxines del diariu L'Équipe, Bahamontes retirar na novena etapa, debíu al dolor que lu producía nun brazu una inyeición de calciu alministrada por Luis Puig. Siendo competencia esclusiva de los médicos d'equipu alministrar estes inyeiciones, Luis Puig viose obligáu a abandonar la direición del equipu al añu siguiente.[21] Esta edición de 1957 foi ganada pol francés Jacques Anquetil.

Na Vuelta de 1958 siguió'l so encarnizada bracéu con Loroño dientro del equipu español. Repitir la hestoria del añu anterior, pero esta vegada llevará la prueba'l francés Jean Stablinski, con Bahamontes (que s'axudicó'l monte) sestu y Loroño octavu. Nel so segundu Giro, consigue una etapa, pero lastrado por una cayida nun puede rellumar nel monte, llogrando un discretu puestu 17 na clasificación xeneral.[22] Nel Tour d'aquel añu, de la mano de Dalmacio Langarica, tien un pésimu entamu, quedando apostráu nes primeres etapes al puestu 63 de la xeneral, a cuasi 30 minutos de la cabeza. Sicasí, empecipia una espectacular remontada nos Pirineos, que-y dexará ganar dos etapes, faese col premiu del monte y cola octava plaza en París. Nesta edición, Charly Gaul fixo valir la so categoría como escalador pa llograr el primer puestu de la xeneral. Esi mesmu añu de 1958 tamién consiguió imponese en dos Campeonatos d'España: la prueba de 100 km en llinia (batiendo'l récor establecíu en 1928 por Telmo García) y la carrera de monte apostáu en Bermeo.[11]

Plantía:Retayar Imaxe

 
Tour de 1959
 
Bahamontes, en venciendo nel Tour de 1959

En 1959 foi dirixíu pol célebre ciclista italianu Fausto Coppi, con quien había estáu aconceyáu unos meses antes, esfrutando d'una xornada de caza en Toledo. Coppi propúnxolu que fichara pol equipu que taba formando (el "Tricofilina-Coppi", patrocináu por una marca de brillantina pal pelo). La intervención de Coppi, según reconoz el mesmu Bahamontes, foi fundamental pa convence-y de que tenía de lluchar pola clasificación xeneral del Tour, escaeciéndose del gran premiu del monte.[12]

El so primer gran oxetivu de la temporada, la Vuelta, acabó en fiascu. Abandonó na etapa 11 por un ántrax nuna pierna,[7] aldericando dempués con Coppi, que cuntaba que tenía de recurrir a la ciruxía pa curar la so mancadura. En reponiéndose, participó na Vuelta a Suiza, na que se clasificó terceru, ameyorando progresivamente a midida que avanzaba la prueba, lo que-y dio enfotu pa encetar el Tour con garantíes. Sicasí, poco primero de empezar la ronda francesa, tuvo que salvar una nueva torga: la carrera siguía corriéndose por equipos nacionales, y el seleccionador Dalmacio Langarica escoyó como xefes de files a Antonio Suárez y a Bahamontes (primeru y segundu respeutivamente nel acabante apostar campeonatu d'España), lo que provocó que Jesús Loroño (el sempiternu rival de Bahamontes ente los aficionaos de la dómina) arrenunciara a formar parte del equipu, col consiguiente escándalu.[7]

Consagráu como un especialista del monte, Bahamontes venció nel Tour de Francia 1959, anque primeramente nun partía como favoritu. Una llarga escapada nos Pirineos y la so victoria na cronoescalada del Puy-de-Dôme supunxéron-y una importante ventaya. Nos Alpes, acomuñar col tamién escalador Charly Gaul y anque tantu Henri Anglade como Jacques Anquetil retayáron-y tiempu, nun supunxeron una amenaza pal corredor español, qu'aventayaría a Anglade, segundu clasificáu, en más de cuatro minutos a la fin del Tour. El 18 de xunetu de 1959, entraba vistíu de mariellu en París, onde-y esperaba'l so esposa Fermina, a quien apurrió'l ramu de vencedor de la prueba.[7] Tres una serie de criterium posteriores al Tour, Bahamontes foi recibíu'l 20 de setiembre por un ensame enfervorecida, que -y vitoreaba mientres percorría nun coche afayáu la ciudá de Toledo.[11]

Tres el so prestixosu trunfu de 1959, la temporada de 1960 empezó mal pa Bahamontes, que se quebró'l fémur na Vuelta a Llevante. Inda afeutáu pola mancadura, negar a participar na Vuelta, pero la insistencia de la organización y un arrogante contratu fixeron que tomara la salida. Sicasí, retirar a dos etapes del final, pa protestar pola inxusta esclusión del so gregariu Julio Santu Medero, acusando a la organización de dar un tratu de favor a Loroño (que per otru llau, solo pudo ser novenu na xeneral). La prensa acometió contra Bahamontes, y el diariu Enriba llegó a publicar que «La águila perdió les sos ales».[23] El discutiniu siguió cola so inscripción nel Tour. Magar el so precariu estáu de forma, primióse-y por que defendiera el so títulu na ronda francesa, pero tuvo qu'abandonar na segunda etapa, aumentando'l clamor de la prensa na so contra.

L'añu 1961 tampoco ameyoró enforma la so situación. Trunfó de nuevu nes xubíes a Mont Agel y a Arrate, pero nel Tour de Romandía nun pasó de la décimu segunda posición, y nel Giro retirar na etapa 17 por cuenta de un problema muscular. El Tour de Francia nun-y vio tomar la salida.

La temporada 1962 vivió la esperada torna de la Águila de Toledo. Los equipos nacionales dieron pasu a les escuadres comerciales, y Bahamontes fichó pol equipu francés Margnat-Paloma, dirixíu por Raoul Rémy, que tenía depositaes grandes esperances nel español de cara al Tour. Nuna edición apoderada finalmente por Anquetil, Bahamontes facer de nuevu cola clasificación del monte, ganó una etapa, y clasificóse cuartu de la xeneral.

 
Bahamontes con André Darrigade y Jacques Gestraud nel Tour de 1964

Tres una serie de bones resultaos en carreres apostaes nel sur de Francia, en 1963 Bahamontes viose apostráu por Anquetil a la segunda plaza nel Tour. Bien igualaos tantu nos Alpes como nos Pirineos, Anquetil daría los golpe d'efeutu na contrarreló, consiguiendo la so, entós daquella, 4ᵘ Tour, siguíu por Bahamontes a más de tres minutos y mediu. Un añu más tarde, en 1964, Bahamontes terminaría 3ᵘ por detrás de Anquetil y Raymond Poulidor, a más de cuatro minutos del ganador. Axudicóse'l so sestu títulu del monte, ganó dos etapes y protagonizó sonaes escapaes de la mano d'otru gran escalador español, el abulense Julio Jiménez.

La temporada de 1965 foi la postrera de Bahamontes como corredor profesional. Décimu na Vuelta,[24] participó nel so postreru Tour mientres el que nun pudo caltener el ritmu de la competición. Na etapa de monte ente Dax y Bagnères-de-Bigorre llegó penúltimu, a más de 50 minutos de Julio Jiménez. Abandonó a otru día.[18] La última victoria de la so carrera consiguir el 12 d'ochobre de 1965, na Esguilada Ciclista a Montjuïc.[25]

Balance deportivu

editar

Mientres los sos 12 temporaes de profesional, amás de la so victoria de 1959, Bahamontes xubió al podiu del Tour de Francia n'otros dos causes (segundu en 1963 y terceru en 1964) y una vegada al podiu de la Vuelta a España (segundu en 1957). Cuenta con once victories d'etapa en Grandes Vueltes: siete nel Tour de Francia, trés na Vuelta a España y una nel Giro d'Italia; faciéndose col Campeonatu d'España de Ciclismu en Ruta en 1958.

Como'l gran escalador que yera, ganó'l Gran Premiu del monte dos veces na Vuelta a España, una nel Giro d'Italia y seis nel Tour de Francia, récor que compartió col belga Lucien van Impe mientres décades hasta qu'en 2004 el francés Richard Virenque superó a dambos al ganar el so séptimu entorcháu.

Vida posterior

editar
 
Bahamontes en 2005

Dempués de la so retirada, Bahamontes fíxose cargu de la xestión de la so tienda de bicicletes y ciclomotores en Toledo a partir de 1966 y convirtióse n'organizador d'una carrera ciclista, la Vuelta a Toledo.[26] Bahamontes afirma que nun volvió xubise de nuevu nuna bicicleta dempués del final de la so carrera, sacante nun homenaxe aciagu a Luis Ocaña, ganador del Tour de Francia 1973 que se suicidó en 1994. Sicasí, esta actitú atestigua un fondu compromisu col ciclismu. Sobre la so carrera, dixo en 2009: "Sigo les carreres d'anguaño, pa ver onde tuvi, pónseme la piel de pita y soi feliz."[26]

Al traviés del Club Peña Bahamontes impulsó y dirixó un equipu ciclista profesional, La Casera-Peña Bahamontes y dirixó la Vuelta Ciclista a Toledo mientres 50 años, hasta 2015.[27][28] Amás, apadrina al Club Ciclista de Navalcarnero.[ensin referencies]

Nel añu 2004 cerró la so tienda de bicicletes de la plaza de la Madalena de Toledo, dempués de 45 años abierta al públicu.[29]

Permaneció xuníu dende'l 3 de payares de 1956 con Fermina Aguilar Sánchez, fecha na que se celebró la so boda na catedral de Toledo.[11][30] La pareya nun tuvo fíos.

Homenaxe del Tour

editar

Nel 50ᵘ aniversariu de la so victoria nel Tour de Francia (cuando se convirtió nel primer ciclista español en ganar la clasificación xeneral de la ronda gala), Federico Martín Bahamontes, La Águila de Toledo, foi homenaxáu pola organización al entamu de la 6ª etapa (Girona-Barcelona), celebrada'l día que cumplía 81 años.[31]

Díes antes, l'embaxador de Francia apurrió-y una placa conmemorativa en nome de la República Francesa.[32]

Na edición númberu 100 del Tour de Francia recibió un homenaxe nel que se-y nomaba oficialmente'l meyor escalador de la hestoria de dicha competición.[8]

La so escultura en Toledo

editar
 
Escultura de Federico Martín Bahamontes en Toledo, obra de Javier Molina y financiada pola Fundación Soliss

El 6 de mayu de 2018 foi inaugurada la so escultura en Toledo nun actu d'homenaxe nel que la ciudá castellana entornar col ciclista. Al actu allegaron Miguel Induráin, Pedro Delgado y Carlos Sastre p'arropar al "Águila de Toledo" nun día tan señaláu. El monumentu en bronce ye una escepcional representación de Bahamontes na so posición carauterística de gran escalador. L'autor ye l'escultor valencianu Javier Molina Gil y la obra foi costeada íntegramente pola Fundación Soliss nel so premiu d'escultura "Julio Pascual".[33]

Estilu, personalidá y carauterístiques

editar
 
Charly Gaul (esquierda) y Bahamontes, dos de los más grandes escaladores del Tour.

Corredor altu y delgáu (en Francia comparábase-y con Don Quixote),[34] Bahamontes ye consideráu unu de los más grandes escaladores de la historia del ciclismu, quiciabes solo comparable col so contemporaneu'l luxemburgués Charly Gaul. Secu como un sarmiento de viña, en pallabres del periodista René Latour,[35] pesaba 62 quilos con una estatura de 1,74 m cuando ganó'l Tour de Francia 1959,[36] una constitución física comparable cola de Fausto Coppi, incluyendo un pulsu bien per debaxo de los sesenta llatíos per minutu en reposu.[37]

Tamién se-y describió como un escalador dotáu, elegante, dacuando imprevisible.[38] Brillante nel monte, sicasí nun destacar xeneralmente nos descensos, lo que faía que fora atrapáu nes baxaes polos corredores que coronaben por detrás d'él.[9] Corredor bien combativu, estremar pola so mentalidá ofensiva y los sos ataques sistemáticos nel monte.[39] Acordies con el columnista francés Alain Rémond, Bahamontes identificar con ¡el garbu, l'arguyu y la valentía![40]

Corredor nerviosu ya imprevisible, los sos ésitos o fracasos dependíen de la so moral que de cutiu nun llograba apoderar.[41] Una bona parte de la so carrera tuvo marcada pola so rivalidá col so compañeru Jesús Loroño. Esta rivalidá llegó al so puntu culminante na Vuelta a España 1957, na que Bahamontes tuvo d'arrenunciar a defender el xerséi de líder a pidimientu del entrenador Luis Puig, que favoreció una escapada de Loroño.[42][43] Estos problemes llevaron a que cada unu negar a ayudar a los demás miembros del equipu, y el conflictu ente los dos campeones d'España debilitó a tol equipu, como asocedió na Vuelta a España 1958, na que'l francés Jean Stablinski beneficiar de la situación. Acordies colos comentarios de Jesús Galdeano, compañeru de Bahamontes y de Loroño, la rivalidá ente dambos yera tan fuerte como la qu'esistía ente los campeonísimos italianos Fausto Coppi y Gino Bartali.[42]

 
Bahamontes nel Tour 1964.
 
Sello d'Ajman cola imaxe de Bahamontes (1972).

Numberosos fechos remarcables a lo llargo de la so vida y de la so carrera ciclista dan una idea de la so personalidá, xenial pa unos, daqué escéntrica para otros. Deportista fechu a sigo mesmu, posesor d'un fuerte calter, siempres defendió ensin complexos los sos llogros, manifestando con una inusual sinceridá les sos opiniones, lo que-y creó non pocos problemes cola prensa a lo llargo de la so carrera. Esta forma de ser individualista y daqué anárquica, convertir nun arquetipu de la imaxe romántica que se tenía del español nel estranxeru, la d'un personaxe de calter tan aportunante como desorganizado:

  • El so verdaderu nome ye Alejandro, pero un hermanu del so padre empeñar en que tenía de llamase Federico como él, y a la fin la so insistencia convertir en vezu. Col so apellíu, pasó daqué similar. El mesmu ciclista potenció l'usu del so apellíu maternu, porque cuntaba que "Martín había munchos, pero Bahamontes solu yo".[5]
  • Bahamontes pidió dineru por correr el Campeonatu d'España de 1955, pero como nun lo dieron, nun se presentó. Punxéron-y una multa de 5.000 pesetes y retiráron-y la llicencia, y entós amenació con nacionalizarse francés. Paez que la so esposa Fermina pagó la multa ensin que'l so home saber.[44]
  • Nel Tour de 1959, el que ganó, la organización quixo favorecer a Anquetil na quinta etapa, una cotrarreloj. Magar que Bahamontes yera'l 13 na xeneral, y Anquetil el 31, dispúnxose que'l francés saliera dos minutos dempués que l'español, "pa dar espectacularidá". Sicasí, el toledanu fixo gala del so sangre frío, acutar na primer parte del percorríu, y cuando foi algamáu por Anquetil, púnxose a correr cuasi en paralelu detrás d'él, batiéndo-y inclusive nel sprint al llegar a meta. Resultáu: la diferencia quedó amenorgada a tan solu dos minutos, lo que finalmente beneficiaría al español.[7]
  • Bahamontes siempres defendió que de disponer d'un equipu que-y sofitara, podría ganar «trés, cuatro o cinco» veces el Tour de Francia, acusando a los franceses de «faer trampes» pa beneficiar a Jacques Anquetil, del que dixo que tomaba una sustancia prohibida llamada «chopi». Tamién afirma que Anquetil foi xubíu a un coche na etapa ente Andorra y Toulouse del Tour de 1964, tres un ataque del toledanu nel monte al que'l francés nun pudo responder.[8]
  • Nel Giro d'Italia recuerda que los corredores italianos dicíen: "Dejale andare, que va'l pabardu que nos fa morrer a tutti" (Dexái-y avanzar, que va'l pabardu que nos va a faer morrer a toos).[17]
  • La so manera de retirase del que sería los so postreru Tour tamién foi singular. El 1 de xunetu de 1965, n'habiendo perdíu más de 50 minutos na etapa anterior, demarró con fuercia nes primeres ramples del Aspet, dexando rápido tras al pelotón. Al poco d'escapase, evitando que los sos rivales viérenlu, salió de la carretera y escondióse ente unes carbes. Dexó pasar el pelotón, y xubióse al coche escoba, dando per terminada la so andadura nes grandes vueltes. Esta argucia provocó que supliera la incertidume ente los sos competidores mientres una ratada, pos al nun ver al toledanu per delantre al rodar per zones estenes, llegaron a pensar que podía recupera-yos un tiempu considerable. Esisten fotografíes que recueyen esti momentu.[18]
  • Nel añu 2013 foi nomáu como'l "Meyor escalador de la historia del Tour", escoyíu por siete de los nueve miembros d'un xuráu aconceyáu pol diariu «L'Équipe». Preguntáu Bahamontes avera de la resultancia de la votación, consideraba "merecíu" la so reconocencia, pero disentía del restu de la clasificación, afirmando que'l segundu tendría que ser el luxemburgués Charly Gaul, y non Richard Virenque. «Si él ye un escalador, yo soi Napoleón», declaró al diariu francés.[8]
  • Taba casáu con Fermina Aguilar Sánchez (1927-2018)[45]

Palmarés

editar

1954

1955

1956

1957

1958

1959

1960

1961

1962

1963

1964

1965

Resultaos en Grandes Vueltes y Campeonatu del Mundu

editar

Plantía:Retayar Imaxe

Carrera 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965
Giro d'Italia - - Ab. - 17ᵘ - - Ab. - - - -
Tour de Francia 25ᵘ - 4ᵘ Ab. 8ᵘ 1ᵘ Ab. - 14ᵘ 2ᵘ 3ᵘ Ab.
Vuelta a España - 21ᵘ 4ᵘ 2ᵘ 6ᵘ Ab. Ab. - - - - 10ᵘ
Mundial en Ruta   - - - - - - - 17ᵘ - - - -

Premios, reconocencies y distinciones

editar

Referencies

editar
  1. ↑ «Federico Martín Bahamontes ha muerto en Valladolid y será trasladado a Toledo». El Norte de Castilla (8 agostu 2023).
  2. ↑ «Legendary Spanish Cyclist Federico Bahamontes Dies». EuroWeekly News (8 agostu 2023).
  3. ↑ «Cimetière de France et d' ailleures». Consultáu'l 16 agostu 2023.
  4. ↑ URL de la referencia: https://elpais.com/diario/2002/03/19/agenda/1016492408_850215.html. Data de consulta: 7 ochobre 2017.
  5. ↑ 5,0 5,1 Garai, Josu (26 de xunu de 2009). «Bahamontes: "Llámome Alejandro"». Diariu Marca. Consultáu'l 6 de xunetu de 2009.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 «Anécdotes sobre Bahamontes» (castellanu). Consultáu'l 24 de xunetu de 2017. «Na edición del Giro d'Italia 1956 hubo dos xenerales del monte: nos Apeninos (na que s'impunxo Bahamontes) y nos Dolomites. Esti fechu non siempres ye recoyíu nel so palmarés.»
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 «18 de xunetu: paga y Tour de Bahamontes» (castellanu). El País. Blogues deportes (27 de xunetu de 2014). Consultáu'l 19 de xunetu de 2017.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 «Bahamontes, meyor escalador de la historia del Tour» (castellanu). ABC actualidá. Axencia EFE (29 de xunu de 2013). Consultáu'l 19 de xunetu de 2017.
  9. ↑ 9,0 9,1 Christian Laborde (2010). Le Tour de France dans les Pyrénées (De 1910 à Lance Armstrong) (en francés). Le Cherche midi, páx. 97-101. ISBN 978-2-7491-1387-6.
  10. ↑ 10,0 10,1 «Bahamontes: «Pasé fame y comí gatos, por eso fui ciclista»» (castellanu). ABC Deportes (20 de febreru de 2017). Consultáu'l 19 de xunetu de 2017.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 11,7 «Bahamontes, la Águila de Toledo». Tarrezas Toledanos (49):  páxs. 68. 1987. ISBN 84-00-06544-1. http://realacademiatoledo.es/wp-content/uploads/2014/03/files_temastoledanos_49.%20Bahamontes,%20El%20aguila%20de%20Toledo,%20por%20angel%20Friginal%20Sanchez.pdf. Consultáu'l 19 de xunetu de 2017. 
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 «Bahamontes, el pioneru» (castellanu). MARCA (25 de xunu de 2009). Consultáu'l 24 de xunetu de 2017.
  13. ↑ «Entrevista a Federico Martín Bahamontes. Primer español en ganar el Tour» (castellanu). Rick's Magacín (16 de mayu de 2014). Archiváu dende l'orixinal, el 2017-01-17. Consultáu'l 24 de xunetu de 2017. «"La primer bici mercar nun ferreru y tener tirada ensin cubiertes, ensin cámares y ensin cadena porque nun había. Yo merqué la bici cola llanta namái "»
  14. ↑ Ollivier 2000, p. 16
  15. ↑ Ollivier 2000, p. 16-19.
  16. ↑ Ollivier 2000, p. 20-21.
  17. ↑ 17,0 17,1 . MARCA (28 de xunu de 2013). Consultáu'l 24 de xunetu de 2017.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 «ente-les carbes.html Bahamontes esconder ente les carbes» (castellanu). El País. Blogues Deportes (21 de xunetu de 2013). Consultáu'l 24 de xunetu de 2017.
  19. ↑ NOTA: Curiosamente, el prestixosu periodista Alfredo Relaño asitia l'incidente del xeláu nel añu 1956 (ente-les carbes.html Bahamontes esconder ente les carbes), pero pa fechar correutamente esti fechu basta con comprobar que la col de La Romeyère xubir por primer vegada nel Tour de 1954 y que nun volvió apaecer na carrera francesa hasta 1985. Amás de Pedro Delgado, otros dos fontes fiables asitien esti fechu en 1954: el monográficu dedicáu a Bahamontes pola coleición Tarrezas Toledanos (ver "Enllaces esternos"), y la web del médicu francés Jean Pierre de Mondenard. El "gazapu" de Relaño foi reproducíu por otres munches fontes d'internet que citen el so blogue.
  20. ↑ «Bahamontes y Loroño estremaron a España» (castellanu). El País. Blogue Deportes (8 de setiembre de 2013). Consultáu'l 24 de xunetu de 2017.
  21. ↑ Ollivier 2000, p. 73-80.
  22. ↑ «1958 Giro d'Italia» (inglés). Bike Race Info. Consultáu'l 24 de xunetu de 2017.
  23. ↑ Ollivier 2000, p. 165.
  24. ↑ Ollivier 2000, p. 207-2015
  25. ↑ Ollivier 2000, p. 201-203
  26. ↑ 26,0 26,1 Jean-Louis Aragon (15 d'agostu de 2009). Le Monde (ed.): «Un géant en roue llibre». lemonde.fr..
  27. ↑ . El Mundo. El Tour de Bahamontes cumple 50 años. 
  28. ↑ Bahamontes: “España precisa tener más Bahamontes”. As. https://as.com/ciclismo/2015/08/07/mas_ciclismo/1438912815_259135.html. 
  29. ↑ «sos-comercios-mas-emblematicos_231847.html El Toledo Viejo diz adiós a otru de los sos comercios más emblemáticos.» (castellanu). ABC.es. Consultáu'l 24 de xunetu de 2017.
  30. ↑ «BODA DE BAHAMONTES Toledo, 04/11/1956.» (castellanu). Europeana Collections. Consultáu'l 24 de xunetu de 2017.
  31. ↑ Europa Press (ed.): «Bahamontes, homenaxáu pol Tour nel so 81 aniversariu» (9 de xunetu de 2009). Consultáu'l 29 de xunetu de 2009.
  32. ↑ Eurosport (ed.): «Homenaxe a Bahamontes 50 años dempués de ganar el Tour» (1 de xunetu de 2009). Consultáu'l 29 de xunetu de 2009.
  33. ↑ «Toledo va rindir homenaxe a Bahamontes con una escultura cuasi a tamañu real» (castellanu). ABC. Consultáu'l 18 de mayu de 2018.
  34. ↑ Philippe Bardonnaud. France Inter (ed.): «Quelques vainqueurs des 50's». franceinter.fr. Consultáu'l 25 de mayu de 2013.
  35. ↑ Ollivier 2000, p. 66
  36. ↑ Ollivier 2000, p. 135
  37. ↑ Ollivier 2000, p. 204
  38. ↑ Jacques Augendre (2015). Petites histoires secrètes du Tour.... Solar, páx. 58-59. ISBN 978-2-263-06987-1.
  39. ↑ Ollivier 2000, p. 96-97
  40. ↑ Alain Rémond. «Charly Gaul, Robic, Bahamontes...toute ma jeunesse !», Éditions du Seuil: Le Cintre était sur la banquette arrière. ISBN 2021117332.
  41. ↑ Ollivier 2000, p. 205
  42. ↑ 42,0 42,1 Óscar Fornet (25 d'avientu de 2008). El Mundo (ed.): «Convivir con un xeniu» (castellanu). elmundo.es.
  43. ↑ Ollivier 2000, p. 63-66.
  44. ↑ «Na cuesta de don Federico» (castellanu). El Correo.com (4 de setiembre de 2008). Consultáu'l 24 de xunetu de 2017.
  45. ↑ Redaición (12 d'agostu de 2018). Muerre la esposa de Federico Martín Bahamontes a los 91 años d'edá. Toledo: ABC. https://www.abc.es/espana/castilla-la-mancha/toledo/abci-muerre-91-ano-esposa-federico-martin-bahamontes-201808122039_noticia.html. Consultáu'l 13 d'agostu de 2018. 
  46. ↑ Cycling Hall of Fame TOP 100 (Consultáu'l 25/07/2017. N'inglés)
  47. ↑ Cycling Hall of Fame (Biografía de Bahamontes. Consultáu'l 25/07/2017. N'inglés)

Bibliografía

editar
  • Ollivier, Jean-Paul (2000). Federico Bahamontes. Éditions Glénat, páx. 217. ISBN 978-2723432122.

Enllaces esternos

editar
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Federico_Martín_Bahamontes&oldid=4250330»