Fraxinus

Fraxinus; Fresnu
Clasificación científica
Reinu:	Plantae
Subreinu:	Tracheobionta
División:	Magnoliophyta
Clas:	Magnoliopsida
Subclas:	Asteridae
Orde:	Lamiales
Familia:	Oleaceae
Tribu:	Oleeae
Xéneru:	Fraxinus; Tourn. ex L.
Especies
	Ver el testu.
Sinonimia
	Ornus Boehm., Defin. Xen. Pl.: 476 (1760).; Fraxinoides Medik., Vorles. Churpfälz. Phys.-Okon. Gues. 1: 198 (1791).; Mannaphorus Raf., Amer. Monthly Mag. & Crit. Rev. 1: 175 (1818).; Calycomelia Kostel. Allg. Med.-Pharm. Fl. 3: 1003 (1834).; Leptalix Raf., New Fl. 2: 93 (1837).; Ornanthes Raf., New Fl. 2: 93 (1837).; Samarpses Raf., New Fl. 2: 93 (1837).; Aplilia Raf., New Fl. 3: 93 (1838).; Meliopsis Rchb., Deut. Bot. Herb.-Buch: 135 (1841).; Petlomelia Nieuwl., Amer. Midl. Naturalist 3: 187 (1914).;
Consultes
Royal Botanic Gardens, Kew	Royal Botanic Gardens, Kew
World Flora Online	World Flora online
	[editar datos en Wikidata]

Fraxinus^[2] ye un xéneru d'árboles de la familia de les oleácees, conocíos xeneralmente como fresnos. Contién 45-65 especies d'árboles de porte medianu a grande, de fueya caduco polo xeneral, anque unes poques especies subtropicales son perennes.

Especies escoyíes

Norteamérica oriental

Fraxinus americana - Fresnu blancu
Fraxinus caroliniana
Fraxinus nigra - Fresnu negru
Fraxinus pennsylvanica - Fresnu verde
Fraxinus fonda
- sin.: F. tomentosa

Fraxinus quadrangulata - Fresnu azul

Norteamérica occidental y suroccidental

Paleártica occidental (Europa, Norte d'África y suroeste d'Asia)

Fraxinus angustifolia - Fresnu de fueya estrecho
- Fraxinus angustifolia var. oxycarpa (F. oxycarpa)
Fraxinus excelsior - Fresnu común
Fraxinus holotricha
Fraxinus ornus - Orno, Fresnu floríu
Fraxinus pallisiae

Paleártica oriental (Asia oriental y central)

Fresnu européu floriáu

Caña de fresnu de fueya estrecha (Fraxinus angustifolia) con fueyes

Detalle de granes del fresnu européu

Orno (Fraxinus ornus)

Descripción

Esti árbol algama los 15-20 metros d'altor, de tueru rectu y cilíndricu, y proyeuta muncha solombra. Ye una especie dioica, esto ye, cada sexu nun solu pie. Les fueyes son opuestes, raramente en verticilos de trés, y xeneralmente pinnaticompuestes, anque en delles especies son simples. Les granes tán conteníes nuna sámara.

Amenaces

Antracnosis nun fresnu de Ayrshire del Norte, Escocia.

Biltos inusuales creciendo d'un fresnu cayíu nel monte de Lawthorn, Ayrshire, Escocia.

L'escarabayu Agrilus planipennis, xilófagu, por fuercia introducíu en Norteamérica dende l'este d'Asia con productos de madera de fresnu alredor de 1998, mató a millones d'árboles nel Mediu Oeste de los Estaos Xuníos y el vecín Ontario, y delles árees aisllaes más pequeñes nel este de Norteamérica. Amenaza a unos siete mil millones de fresnos en Norteamérica. Alvertir a la población de que nun tresporte productos de madera inacabaos, como lleña, pa detener la estensión de la plaga d'esti inseutu.

El fresnu úsase tamién como planta alimenticia poles bárabos de delles especies de lepidópteros (caparines diurnes y nocherniegues).

Usos

La madera ye trupa (dientro del 20% de 670 kg/m³ pa Fraxinus americana,^[5] y más alta a 710 kg/m³ pa Fraxinus excelsior^[6]), dura (una madera noble) y bien Resistencia de materiales fuerte pero elástica, llargamente usada pa faer arcos, mangos de ferramientes, bates de críquet de madera calidable, bates de béisbol, hurleys y otros usos qu'esixen gran fuercia y resistencia. Tamién de cutiu úsase como material pa preseos musicales como guitarres.

N'España'l fresnu ye l'árbol que davezu acompaña al prau y a la cabaña pasiega. Amás de dar solombra se fradadura pa usu forraxero del ganáu.

Aspeutos culturales

Na mitoloxía noruega, l'Árbol del Mundu (Yggdrasil) considérase de normal que ye un fresnu, pero, munchos entendíos agora cunten que fíxose un error d'interpretación de les escritures antigües, y que'l Yggdrasil más probablemente sería un texu común européu (Taxus baccata). Esto tendría'l so orixe nun nome alternativu pal texu en noruegu antiguu, «texu d'aguya» (barraskr). Amás, fontes antigües, incluyendo les Eddas, escriben sobre un vetgrønster viviente, un árbol eternamente verde». Un fresnu pierde les sos fueyes pel hibiernu, mientres los texos caltienen les sos fueyes. El primer home, Ask, formar a partir d'un fresnu, mientres Embla, la muyer, podría retrotrayese al Alm (Llamera).

Por tolos llugares d'Europa, les culiebres dizse que yeren repelidas poles fueyes de fresnu o un círculu dibuxáu por una caña de fresnu. El folclor irlandés sostién que les solombres d'un fresnu estropiaríen les colleches. En Cheshire, dicíase que'l fresnu podía usase pa curar les verrugues o'l raquitismu. Ver tamién la lletra ash («fresnu» n'inglés). En Sussex el fresnu y el llamera conocíense como los «Facedores de Vilbes» porque los sos grandes cañes de cutiu cayen d'improviso.

Na mitoloxía griega, les Melíades yeren ninfes del fresnu, quiciabes específicamente del orno o fresnu floríu (Fraxinus ornus), de la mesma manera que les dríades yeren ninfes del carbayu. Munchos ecos d'arcaicos ritos helenos y mitos implicaben a los fresnos.

El fresnu exuda una sustancia azucarada que, suxirióse, yera lleldada pa crear l'aguamiel de la poesía nórdica (skáldskapar mjaðar; n'islandés modernu, skáldskaparmjöður).^[7] Nel inglés antiguu la lletra æ tien el mesmu nome æsc como l'árbol de fresnu (ash n'inglés modernu).

Exemplares de fresnu européu siendo podados (España)
Fresnos viltaos una temporada dempués de ser podados

Referencies

↑ «Fraxinus». Royal Botanic Gardens, Kew: World Checklist of Selected Plant Families. Archiváu dende l'orixinal, el 2013-05-17. Consultáu'l 7 de mayu de 2010.
↑ Sunset Western Garden Book, 1995:606–607
↑ «Species Records of Fraxinus». Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. Consultáu'l 22 de febreru de 2010.
↑ «Fraxinus L.». ITIS Standard Reports. Integrated Taxonomic Information System. Consultáu'l 22 de febreru de 2010.
↑ «White Ash». Niche Timbers. Consultáu'l 22 de febreru de 2010.
↑ «Ash». Niche Timbers. Consultáu'l 22 de febreru de 2010.
↑ Dumont, Darl J. (Summer de 1992). «The Ash Tree In Indo-European Culture». Mankind Quarterly 32 (4): páxs. 323–336. http://www.musaios.com/ash.htm.

Enllaces esternos

El xéneru Fraxinus n'Árboles Ibéricos

[Kew-1] «Fraxinus». Royal Botanic Gardens, Kew: World Checklist of Selected Plant Families. Archiváu dende l'orixinal, el 2013-05-17. Consultáu'l 7 de mayu de 2010.

[2] Sunset Western Garden Book, 1995:606–607

[GRINspecies-3] «Species Records of Fraxinus». Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. Consultáu'l 22 de febreru de 2010.

[ITIS-4] «Fraxinus L.». ITIS Standard Reports. Integrated Taxonomic Information System. Consultáu'l 22 de febreru de 2010.

[NicheTimbersWhite-5] «White Ash». Niche Timbers. Consultáu'l 22 de febreru de 2010.

[NicheTimbersEuropean-6] «Ash». Niche Timbers. Consultáu'l 22 de febreru de 2010.

[7] Dumont, Darl J. (Summer de 1992). «The Ash Tree In Indo-European Culture». Mankind Quarterly 32 (4): páxs. 323–336. http://www.musaios.com/ash.htm.

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]