Wikipedia

Gran Mánchester

Gran Mánchester ye unu de los cuarenta y siete condaos d'Inglaterra, Reinu Xuníu. Allugáu na rexón Noroeste llinda al norte con Lancashire, al nordeste con Yorkshire del Oeste, al sureste con Derbyshire, al sur con Cheshire y al oeste con Merseyside.[1][2] Tien una población de 2,56 millones d'habitantes. Alluga una de les mayores árees metropolitanes del Reinu Xuníu y entiende diez conceyos metropolitanos: Bolton, Bury, Oldham, Rochdale, Stockport, Tameside, Trafford, Wigan y les ciudaes de Salford y Mánchester. Foi creáu'l 1 d'abril de 1974 como resultáu de la Llei de Gobiernu Llocal de 1972.[3]

Gran Mánchester
Alministración
PaísBandera del Reinu Xuníu Reinu Xuníu
Nación constitutivaBandera de Inglaterra Inglaterra
Rexón[[Noroeste d'Inglaterra|{{{2}}}
Tipu d'entidá condáu ceremonial d'Inglaterra
Alcalde de Greater Manchester (es) Traducir Andy Burnham
División
Xeografía
Coordenaes 53°30′09″N 2°18′36″W / 53.5025°N 2.31°O / 53.5025; -2.31
Superficie 1275.9821 km²
Llenda con Cheshire, Merseyside, Lancashire, Derbyshire y Yorkshire del Oeste
Demografía
Población 2 867 800 hab. (2021)
Densidá 2247,52 hab/km²
Fundación 1r abril 1974
Cambiar los datos en Wikidata

El Área Urbana del Gran Mánchester ye la tercer conurbación más poblada del Reinu Xuníu y estiéndese pela mayor parte del terrén del condáu. Puesto que se trata d'un condáu ceremonial, el Gran Mánchester tien un Lord Teniente y un Altu Xérif.

El Conceyu Condal del Gran Mánchester foi abolíu en 1986 y los sos distritos (los conceyos metropolitanos) son agora árees d'autoridá unitaria. Sicasí, el condáu metropolitanu, que la so estensión ye d'unos 1.285 km² (496 milles cuadraes),[4] sigue esistiendo no referente a lleis y como marcu de referencia xeográficu.[5] Diversos servicios pa tol condáu son coordinaos al traviés de l'Asociación de les Autoridaes del Gran Mánchester.

Antes de la creación del condáu metropolitanu, el nome de SELNEC usar pa esta área, tomáu de les iniciales n'inglés de Sur-Este de Lanchashire Nor-Este de Chesire (South East Lancashire North East Cheshire). El Gran Mánchester ye una fusión de los antiguos 70 distritos de gobiernu llocal de los antiguos condaos alministrativos de Lancashire, Cheshire y Riding del Oeste de Yorkshire y ocho condaos municipales independientes.[6]

Historia

editar

Oríxenes

editar

Anque'l modernu condáu del Gran Mánchester nun foi creáu hasta 1974, la hestoria de los sos partes y asentamientos que lu componen remóntase cientos d'años tras. Hai pruebes qu'indiquen que yá taba habitáu na Edá del Fierro, particularmente en Mellor,[7] y qu'hubo actividá celta nun pobláu llamáu Chochion. Créese qu'ésti yera una zona de Wigan na que s'asitiaron los brigantes.[8] Stretford tamién formaba parte de la rexón que se cree taba ocupada polos la tribu celta de los Brigantes, y estendía les sos fronteres con Cornovii al sur y col Ríu Mersey.[9] Los restos de los fortines del primer sieglu en Castlefield, en Mánchester,[10] y del fortín romanu de Castleshaw en Saddleworth[11] son evidencies de la ocupación romana. Gran parte de la rexón foi omitida pol Llibru Domesday de 1086; Redhead sostién qu'esto se debe a que namái se realizó una investigación parcial, pola dispersión de la población.[12]

 
Antigua casa de texedores en Wardle. El desenvolvimientu del Gran Mánchester atribuyir a una tradición común de producción artesanal de tela y manufactura testil mientres la Revolución Industrial.

Mientres la Edá Media, gran parte de lo que sería'l Gran Mánchester incluyíase dientro del hundred de Salfordshire – una antigua división del condáu de Lancashire. Salfordshire allugaba delles parroquies y términos municipales, dalgunos de los cualos, como Rochdale, fueron importantes centros comerciales del mercáu lanar d'Inglaterra. El desenvolvimientu de lo que aportaría a el Gran Mánchester atribuyir a la traducción común de la producción artesanal de la franela y de teles fustanas, promoviendo un sistema de mercáu interregional.[13][14][15] La Revolución industrial tresformó'l sistema artesanal local y gran parte del patrimoniu del Gran Mánchester ta rellacionáu a la manufactura testil mientres la Revolución Industrial y l'infraestructura que creció pa soportar esti sector.[15] Los términos municipales dientro y alredor de Mánchester Mánchester empezaron a espandise "a un nivel ablucante" a principios del sieglu XIX como parte d'un procesu d'urbanismu non planiáu causáu por una puxanza nel procesáu testil.[16] Llugares como Bury, Oldham y Bolton desenvolvieron un papel económicu central na nación y pa finales del sieglu XIX convertir en delles de les ciudaes industriales más importantes del mundu.[17] Por cuenta del so ésitu comercial y socioeconómico, la necesidá d'un cambéu nel gobiernu llocal y geo-alministrativu no qu'agora ye'l Gran Mánchester afigurar na propuesta yá na década de 1910.[18]

Yá nel sieglu XIII los comerciantes d'Alemaña acuñaren el nome de Mánchesterthum, que significa "Gran Mánchester", y usar pa denominar a la rexón dientro y alredor de Mánchester.[19] Sicasí, el términu inglés de "Gran Mánchester" (Greater Mánchester) nun apaeció hasta empiezos del sieglu XX. Unu de los primeros usos rexistraos que se conocen foi nun informe de 1914 presentáu en respuesta a lo que se consideraba que fuera la creación esitosa del condáu de Londres en 1889. L'informe suxirió que se debía establecer un condáu pa reconocer al "Mánchester tan popular nel ámbitu comercial" (Mánchester known in commerce), y referíase a les árees que formaben "una parte sustancial de Lancashire del Sur y parte de Cheshire, entendiendo toles llocalidaes municipales y autoridaes menores dientro d'un radiu d'ocho o nueve milles dende Mánchester".[18][20] Nel so llibru de 1915 Ciudaes n'Evolución (Cities In Evolution), l'innovador urbanista Sir Patrick Geddes escribió que más allá de lo qué Lancashire dase cuenta, ta creciendo otru Gran Londres (far more than Lancashire realises, is growing up another Greater London).[21]

 
El Gran Mánchester estender na interseición de los antigües llendes de los condaos de Chesire, Lancashire y el Riding del Oeste de Yorkshire.

Les conurbaciones n'Inglaterra suelen desenvolvese nes llendes del condáu históricu[22] y el Gran Mánchester nun ye una esceición. La mayor parte d'él asitiábase dientro de les fronteres del antiguu condáu de Lancashire; les zones al sur del Mersey y del Tame atópase en Cheshire. L'área de Saddleworth y una pequeña porción de Mossley son históricamente partes de Yorkshire, y (nel sureste) una pequeña porción en Derbyshire. Les rexones que s'incorporaron al Gran Mánchester en 1974 formaren previametne parte de los condaos alministrativos de Cheshire, Lancashire, el Riding del Oeste de Yorkshire y d'ocho conceyos condales independientes.[6] Esti sistema de demarcación foi descritu como "arcaicu" y "desaxeradamente non aparente p'avanzar al mesmu ritmu que l'impautu del tresporte a motor y que les enormes medríes de les responsabilidaes propies d'un gobiernu llocal".[23]

La Crónica Vespertina de Mánchester (Mánchester Evening Chronicle) traxo a encomalo la tema de "unidá rexonal" pa l'área n'abril de 1935 sol titular de "El Gran Mánchester - la Solución de los Contribuyetnes" (Greater Mánchester– The Ratepayers' Salvation). Informaba sobre les "crecientes pidimientos de la esploración de les posibilidaes d'una mayor fusión de los servicios públicos por tou Mánchester y les municipalidaes colindantes".[24] Los líderes cívicos de la zona aldericaron frecuentemente sobr la tema entós daquella, particularmente los de Mánchester y Salford. L'alcalde de Salford prometió'l so sofitu a la idea, afirmando que taba esperando ansiosamente'l día en que "prodúzase una fusión de los servicios esenciales de Mánchester y Salford, y los distritos colindantes constituyendo'l Gran Mánchester."[24] La Segunda Guerra Mundial detuvo les propuestes, a pesar de que nes décades vinientes el ritmu de les propuestes por una reforma del gobiernu llocal na zona aceleráronse.[25] En 1947, el conceyu condal de Lancashire propunxo un sistema de trés "ridings" pa llevar a bon términu les necesidaes cambiantes del condáu de Lancashire, incluyendo les de Mánchester y los distritos colindantes.[25] Otres propuestes incluyíen la creación d'un Conceyu Condal de Mánchester, un cuerpu rexonal electu direutamente. En 1951, el censu del Reinu Xuníu empezó a informar sobre'l sureste de Lanchashire como una conurbación homoxénea.[25]

L'informe de Redcliffe-Maud

editar

La Llei de Gobiernu Llocal de 1958 designó la parte del sureste de Lancashire (la cual, a pesar del so nome, incluyía parte del nordeste de Cheshire) como Área d'Especial Estudiu (Special Review Area). La Comisión del Gobiernu Llocal d'Inglaterra presentó un borrador con una serie d'encamientos n'avientu de 1965, plantegando la novedá d'un nuevu condáu basáu la conurbación, incluyendo a Mánchester con nueve de los conceyos con mayores intenciones correspondiendo a los actuales conceyos del Gran Mánchester (escluyendo a Wigan). L'estudiu foi abolíu a favor de la Real Commisión del Gobiernu Llocal antes de la publicación d'un informe final.[26]

L'informe de la Real Comisión de 1969, conocíu como'l Reporte de Redcliffe-Maud, proponía la eliminación de gran parte de los entós esistentes sistemes de gobiernu llocal. La comisión describía'l sistema d'alministración de los distritos urbanos y rurales de forma separada como obsoleta, señalando que les árees urbanes aprovíen emplegu y servicios a los pobladores rurales, y el campu abierto yera usáu polos urbanitas como distracción. La comisión consideró la interdependencia de les árees a munchos niveles, incluyendo'l desplazamientu al trabayu, suministru de servicios y periódicos llocales, antes de proponer una nueva área metropolitana alministrativa.[27] L'área tenía aproximao la mesma frontera septentrional que'l Gran Mánchester d'anguaño (anque englobaba Rossendale), pero cubría muncho más territoriu de Cheshire (incluyendo Macclesfield, Warrington, Alderley Edge, Northwich, Middlewich, Wilmslow y Lymm), y Derbyshire (les llocalidaes de Nueva Mills, Ponte Whaley, Glossop y Chapel-en--y-Frith– un informe minoritariu suxirió que s'incluyera Buxton).[28] L'área metropolitana túvose qu'estremar en nueve distritos metropolitanos, basaos en Wigan, Bolton, Bury/Rochdale, Warrington, Mánchester (incluyendo Salford y Old Trafford), Oldham, Altrincham, Stockport y Tameside.[28] L'informe señalaba que "la eleición inclusive de la etiqueta de conveniencia pa esta área metropolitana ye difícil".[29] Siete años antes, un informe preparáu pa l'Asociación Británica pa la Meyora de la Ciencia pretendía definir la "conurbación del sureste de Lancashire", remarcáu que'l "Gran Mánchester nun ye [...] Una de los sos principales carauterístiques ye la marcada individualidá de les sos poblaciones, [...] tolos cualos tienen una hestoria industrial y comercial más que significante llocalmente".[30] El términu Selnec (o SELNEC) yá s'atopaba n'usu como abreviación pal sureste de Lancashire y el nordeste de Cheshire; Redcliffe-Maud tomar como "el términu más conveniente disponible", modificándolo al sureste de Lancashire, nordés y centru de Cheshire.[28] Siguiendo la Llei de Tresporte de 1968, en 1969 creóse'l Executivu de Tresporte de Pasaxeros de SELNEC (una autoridá pa coordinar y dirixir el tresporte públicu na rexón), cubriendo una área menor de la propuesta Selnec y distintu de la mesma del final Gran Mánchester. Comparáu cola área de Redcliffe-Maud, escluyía a Macclesfield, Warrington y Knutsford, pero incluyía Glossop y Saddleworth nel Riding del Oeste de Yorkshire. Escluyía a Wigan, que s'atopaba tantu nel área de Redcliffe-Maud como nel eventual Gran Mánchester (pero nun formara parte del área de trabayu de l'acta de 1958).[31]

En febreru de 1970 el Gobiernu controláu entós polos Llaboristes aceptó los encamientos de Redcliffe-Maud.[32] Anque l'Informe de Redcliffe-Maud foi refugáu pol gobiernu conservador tres les eleiciones xenerales de 1970, hubo un compromisu d'una reforma local gubernamental, y la necesidá d'un condáu metropolitanu centráu na conurbación alredor de Mánchester foi aceptada. La propuesta orginal del nuevu gobiernu yera enforma menor que l'Informe de Redcliffe-Maud Report sobre Selnec, reteniendo árees como Warrington, Winsford, Northwich, Knutsford, Macclesfield y Glossop nos sos condaos orixinales p'asegurase de que los sos conceyos condales teníen abondos ingresos como pa permanecer competitivos (el conceyu condal de Cheshire dexaría d'esistir).[32] Otros cambeos posteriores incluyíen la separación de la propuesta autoridá de Bury/Rochdale (retenida pol Informe de Redcliffe-Maud) nel conceyu metropolitanu de Bury y el conceyu metropolitanu de Rochdale. Orixinalmente se plane ó que Bury y Rochdale formaren un únicu distritu (moteyáu "Botchdale" pol llocal Miembru del Parllamentu Michael Fidler),[33] pero fueron estremaos en conceyos separaos. Pa volver permediar los distritos, el conceyu de Rochdale pasu a incorporar a Middleton, de Oldham.[34] Mientres l'aprobación del proyeutu de la llei, les llocalidaes de Whitworth, Wilmslow y Poynton opunxéronse exitosamente a la so incorporación al nuevu condáu.[32]

Dempués de 1974 Antes de 1974
Condáu metropolitanu Conceyu metropolitanu Conceyos condales Conceyos non-condales Distritos urbanos Distritos rurales
 
El Gran Manchester ye una axuntadura de 70 ex-distritos de gobiernu llocal, incluyendo 8 conceyos condales y 16 llocalidaes municipales.[6]
 Bury Bury Prestwich • Radcliffe • Ramsbottom • Tottington • Whitefield
Bolton Bolton Farnworth Blackrod • Horwich • Kearsley • Little Lever • Turton • Westhoughton
Mánchester Mánchester Ringway[35]
Oldham Oldham Chadderton • Crompton • Failsworth • Lees • Royton • Saddleworth
Rochdale Rochdale Middleton • Heywood • Littleborough • Milnrow • Wardle
Salford Salford Eccles • Swinton y Pendlebury Irlam • Worsley
Stockport Stockport Bredbury y Romiley • Cheadle y Gatley • Hazel Grove y Bramhall • Marple
Tameside Ashton-under-Lyne • Dukinfield • Hyde • Mossley • Stalybridge Audenshaw • Denton • Droylsden • Longendale
Trafford Altrincham • Sale • Stretford Bowden • Hale • Urmston Bucklow
Wigan Wigan Leigh Abram • Ashton in Makerfield • Aspull • Atherton • Billinge and Winstanley • Hindley • Ince-in-Makerfield • Golborne • Orrell • Standish-with-Langtree • Tyldesley Wigan

Dempués de 1974

editar
 
El Centru d'Exhibiciones del Gran Mánchester (más conocíu como'l centru G-Mex y agora moteyáu Central Manchester) foi una reconvertida antigua estación ferroviaria nel centru de la ciudá de Mánchester usada p'allugar los eventos culturales del condáu.
 
Estación d'autobuses de Stockport en 1988. Tresporte del Gran Mánchester dirixó servicios d'autobús per tol condáu, dende 1974 hasta 1993.
 
Salón Condal GMC (agora conocíu como Casa Westminster) en Mánchester agospió'l Conceyu Condal del Gran Mánchester hasta la so abolición en 1986.

La Llei de Gobiernu Llocal de 1972 reformó'l gobiernu llocal en England cola creación d'un sistema biescalonado de condaos metropolitanos y non-metropolitanos y distritos por tol país.[36] L'acta estableció formalmente'l Gran Mánchester el 1 d'abril de 1974, a pesar de que'l conceyu condal del Gran Mánchester llevaba funcionando dende les eleiciones de 1973.[37] L'artículu principal en The Times del día en que la Llei de Gobiernu Llocal entró a valir, señaló que'l "nuevu alcuerdu ye un compromisu que busca reconciliar la xeografía familiar qu'ordena una cierta candtidad de ciñu y llealtá, cola escala d'operaciones nes que los métodos de planteamientu modernu pueden funcionar conducentemente".[38] Frangopulo destacó que la creación del Gran Mánchester "yera la unificación oficial d'una rexón que, per mediu de la hestoria y la tradición, forxárase a sigo mesma a lo llargo de los venceyos de munchos sieglos many centuries [...] ente les comunidaes de la ciudá y del pueblu, caúna de les cuales yera la personificación de la carauterística d'esta rexón".[39] El nome de "Gran Mánchester" decidir el Gobiernu de La so Maxestá, siendo partidariu sobre Selnec pola población llocal.[40]

Pal mes de xineru de 1974, un partíu obreru xuníu en representación del Gran Mánchester ellaborara'l so plan estructural condal, llistu pa ser puestu en práutica pol Conceyu Condal del Gran Greater Mánchester. El plan presentaba oxetivos estratéxicos y a llargu términu pal viniente condáu metropolitanu.[41] La mayor prioridá yera amontar la calidá de vida de los sos habitantes por aciu la meyora de la redolada medioambiental del condáu y les instalaciones culturales que sufrieren tres la desindustrialización. Otros oxetivos yeren invertir l'enclín de la despoblación del Gran Mánchester Central, invertir nos parques del campu del condáu, ameyorar la mala reputación de la rexón tocantes a ociu ya instalaciones recreatives, y ameyorar les infraestructures de tresporte del condáu y el trayeutu diariu al trabayu.[42] El Centru d'Exhibición del Gran Mánchester (más conocíu como'l centru G-Mex y agora moteyáu Mánchester Central) yera una antigua reconvertida estación de trenes nel centru de la ciudá de Mánchester usada pa eventos culturales.[43]

A diferencia de la mayoría de los otros modernos condaos (incluyendo Merseyside y Tyne y Wear), el Gran Mánchester nunca adoptó un códigu condal per parte de los Reales Correos (Royal Mail). Un estudiu en 1973 señaló que probablemente'l "Gran Mánchester" nun lo adoptaría pol tracamundiu cola ciudá postal de Mánchester.[44] Y asina les árees que componíen el Gran Mánchester caltuvieron los sos códigos condales d'antes de 1974, hasta 1996, cuando fueron abolíos.[45]

Una década dempués estableciéronse, los conceyos condales metropolitanos mayor controlaos pol Partíu Llaborista (Reinu Xuníu) y el Conceyu Condal del Gran Londres (Great London Council, GLC) teníen dellos importantes puntos de confrontación col gobiernu conservador de Margaret Thatcher, respectu al despifarro y los altos impuestos. La forma d'actuación del gobiernu sobre'l temma reconsiderar mientres tol añu 1982 y el Partíu Conservador fixo una "promesa refugar los conceyos condales metropolitanos" y el GLC, nel so programa eleutoral a les eleiciones xenerales de 1983.[46] El Conceyu Condal del Gran Mánchester foi abolíu'l 3 de marzu de 1986 pol Llei de Gobiernu Llocal de 1985. El fechu de que los conceyos condales metropolitanos tuvieren controlaos pol Partíu Llaborista llevó a acusaciones de qu'esta abolición taba motivada polos políticos del partíu: la secretaría xeneral de l'Asociación Nacional de Delegaos del Gobiernu Llocal describir como una "maniobra complétamente cínica".[47] La mayoría de les funciones del Conceyu Condal del Gran Mánchester pasaron a los diez conceyos de los distritos metropolitanos del Gran Mánchester, anque delles funciones como los servicios d'emerxencia y tresporte públicu fueron controlaos por xuntes mistes y dempués desenvolviéronse sobre la base de tol condáu. Establecióse l'Asociación d'Autoridaes de Gran Mánchester (AGMA) pa prosiguir con gran parte de los servicioes de tol condáu en xunto del conceyu condal.[48] El condáu metropolitanu sigui esistiendo llegalmente y ye un marcu xeográficu de referencia,[5] for example as a NUTS 2 división alministrativa pa los oxetivos estadísticos dientro de la Xunión Europea.[49] A pesar de ser intendencia dende 1974, el Gran Mánchester foi incluyíu como condáu ceremonial pola Llei d'Intendencies de 1997 el 1 de xunetu de 1997.[50]

En 1998, la xente del Gran Londres votó nun referendu a favor del establecimientu d'una nueva Asamblea del Gran Lodnres, con presidente y una cámara electa pal condáu.[51] La Nueva Rede del Gobiernu Llocal propunxo la creación d'una nueva Rexón de la Ciudá de Mánchester basándose nel Gran Mánchester y otros condaos metropolitanos como parte del progresu de los esfuercios de reformes, mientres un informe publicáu pol Centru de Ciudaes del Institutu d'Investigación de Principios Públicu propunxo la creación de dos amplies rexones urbanes basaes en Mánchester y Birmingham. En xunetu de 2007, La Tesorería publicó la so Estudiu del desenvolvimientu económicu subnacional y rexeneración, que afirmó que'l gobiernu dexaría a aquelles rexones urbanes que la deseyaren trabayar conxuntamente pa formar un marcu llaboral estatutariu pa l'actividá rexonal urbana, incluyendo los poderes sobre tresporte, téuniques, proyeutos y desenvolvimientu económicu.[52] En xineru de 2008, AGMA suxirió la creación d'una estructura formal de gobiernu que cubriera tola rexón urbana.[53] La tema reabrir en xunu de 2008 respectu al propuestu conxestión de cobros nel Gran Mánchester; Sir Richard Leese (líder del Conceyu de Mánchester) dixo que "llegué a la conclusión de que [un referendu sobre tendría de realizar una conxestión de los cobros] porque nun tenemos un cuerpu electu direutu o indireutu pal Gran Mánchester que tenga'l poder de faer esta decisión".[54] El 14 de xunetu de 2008, los diez autoridaes llocales del Gran Mánchester alcordaron un alcuerdu estratéxicu ya integráu de multi-área pa tol condáu; una iniciativa voluntaria ocn la intención de faer que los conceyos de los distritos "trabayen xuntos pa desafiar les llendes de les fronteres artificiales" en cuenta de una mayor forma d'autonomía "Whitehall".[55]

Xeografía

editar
 
Una fotografía aérea del Gran Mánchester.
 
El Área Urbana del Gran Mánchester, destacada en colloráu, contra les fronteres del condáu metropolitanu.
 
Una visión sobre'l conceyu de Tameside, escontra'l centru de la ciudá de Mánchester.

El Gran Mánchester ye un condáu interior (nun tien accesu direutu al mar) que toma 1.276km² (492,7 milles cuadraes). Los Peninos alzar a lo llargo del llau oriental del condáu, al traviés de partes d'Oldham, Rochdale y Tameside. Los Pandoriales Occidentales de los Pennine, según un númberu de cuenques mineres (principalmente arenisques y esquistos), atopar nel oeste del condáu. Los ríos Mersey y Tame escurren poles llendes del condáu, esquitando dambos nos Pennines. Otros ríos escurren pol condáu, incluyendo'l Beal, el Douglas y l'Irk. El Black Chew Head el puntu más altu del Gran Mánchester, alzándose 542 metros sobre'l nivel del mar, dientro de la parroquia de Saddleworth.[56] Chat Moss colos sos 27km² entiende l'área más estensa granxes primordiales nel Gran Mánchester y contién la mayor cantidá de monte semi-natural del condáu.[57]

Hai un amiestu d'árees urbanes con alta densidá de población, barrios periféricos y llocalidaes rurales y semi-rurales nel Gran Mánchester, pero l'usu del terrén ye por una aplastante superioridá urbanu.[58] Tien un fuerte distritu central de negocios, formáu pol Centru de la Ciudá de Mánchester y les aprtes axacentes de Salford y Trafford. Sicasí, el Gran Mánchester tamién ye un condáu policéntrico con diez distritos metropolitanos,[58] cada unu de los cualos cunta con un importante centru de ciudá, y en dellos casos más d'unu, y enforma pequeños asentamientos. Podría dicise que'l Gran Mánchester ye l'área urbana de mayor complexidá nes contornes de Londres dientro del Reinu Xuníu,[58] lo cual refléxase na densidá de la so rede de tresporte y na magnitú de les sos necesidaes d'inversión pa llograr les crecientes y diverses demandes de movilidá xeneraes pol patrón de desenvolvimientu.

La tabla equí embaxo resume munchos de los asentamientos del condáu, y ta formáu acordies col so conceyu metropolitanu.

Condáu metropolitanu Conceyu metropolitanu Centru d'alministración Otros componentes
El Gran Mánchester Bury   Bury Prestwich, Radcliffe, Ramsbottom, Tottington, Whitefield
Bolton   Bolton Blackrod, Farnworth, Horwich, Kearsley, Little Lever, Turton del Sur, Westhoughton
Mánchester   Mánchester Blackley, Cheetham Hill, Chorlton-cum-Hardy, Didsbury, Ringway, Withington, Wythenshawe
Oldham   Oldham Chadderton, Shaw and Crompton, Failsworth, Lees, Royton, Saddleworth
Rochdale   Rochdale Heywood, Littleborough, Middleton, Milnrow, Newhey, Wardle
Salford   Swinton Eccles, Walkden, Worsley, Salford, Irlam, Pendlebury, Cadishead
Stockport   Stockport Bramhall, Bredbury, Cheadle, Gatley, Hazel Grove, Marple, Romiley
Tameside   Ashton-under-Lyne Audenshaw, Denton, Droylsden, Dukinfield, Hyde, Longdendale, Mossley, Stalybridge
Trafford   Stretford Altrincham, Bowdon, Hale, Sale, Urmston
Wigan   Wigan Abram, Ashton-in-Makerfield, Aspull, Astley, Atherton, Bryn, Golborne, Higher End, Hindley, Ince-in-Makerfield, Leigh, Orrell, Shevington, Standish, Tyldesley, Winstanley

El Área Urbana del Gran Mánchester ye una área definida pola Oficina d'Estadístiques Nacionales que consiste nuna gran conurbación qu'arrodia ya inclúi a la ciudá de Mánchester. El so territoriu toma gran parte, pero non tol condáu metropolitanu del Gran Mánchester. Esclúi asentamietnos como Wigan y Marple de les fronteres del condáu del Gran Mánchester (el mesmu Wigan conforma'l Área Urbana de Wigan), pero inclúi dellos asentamientos que s'alcuentren fora de les llendes condales, como Wilmslow y Alderley Edge en Cheshire, y Whitworth en Lancashire. Anque nin el condáu del Gran Mánchester nin el Área Urbana del Gran Mánchester recibieron l'estatus de ciudá nel Reinu Xuníu, la documentación de la Xunión Europea suxer que la conurbación qu'arrodia Mánchester constitúi una rexón de ciudá urbana homoxénea.[59]

 
Una vista del Gran Mánchester. El condáu ta descomanadamente urbanizáu y consiste en vastes árees urbanizaes y munchos asentamientos.

Clima

editar

El Gran Mánchester tien un clima oceánicu templáu, como la mayoría de les islles britániques, con branos relativamente frescos ya iviernos nidios. La media de precipitaciones ye de 806,6 mm[60] en comparanza cola media de 1125,0 mm nel Reinu Xuníu,[61] y la so media de díes d'agua ye de 140.4 per añu,[60] en comparanza cola media de 154.4 del Reinu Xuníu.[61] La temperatura medio ye llixeramente cimera a la del Reinu Xuníu.[62] El Gran Mánchester tamién tien un nivel de mugor relativamente alto, que empréstase a la manufacturación texil optimizada y anti-ropturas qu'hubo alredor del condáu. La nieve nun ye un fechu corriente nes árees urbanizaes, debíu al efeuto del calentamientu urbanu. Sicasí, los Peninos y les llombes del Monte Rossendale alredor de les llendes oriental y septentrional del condáu yá nieva más, y les carreteres que salen del condáu pueden ser cerraes por causa de les fuertes nieves,[63] notablemente na carretera A62 por Standedge, l'A57 (Pasu de Culiebra, Snake Pass n'inglés) escontra Sheffield,[64] y la M62 sobre Saddleworth Moor.

Gobiernu

editar
 
Escudu d'armes del antiguu Conceyu Condal del Gran Mánchester, que foi abolíu en 1986.
 
Edificios del gobiernu del Conceyu de Stockport y funciones alministratives pal conceyu metropolitanu de Stockport.
 
El Centru Cívicu de Oldham ye onde se desenvuelven les funciones del gobiernu del conceyu metropolitanu de Oldham.

El Gran Mánchester estremar en 28 circunscripciones parllamentaries: 18 circunscripciones eleutorales municipales y 10 circunscripciones eleutorales condales. La mayor parte del Gran Mánchester ta controláu pol Partíu Labosrista, considerándolo xeneralmente como una bastión llaborista,[65][66] con namái cuatro circunscripciones eleutorales (dende les eleiciones xenerales de 2005) que pertenecen a los lliberales demócrates y una circunscripción eleutoral a los conservadores. El gobierno local nel Gran Mánchester ta anguaño provistu de los conceyos de diez distritos, conocíos como conceyos metropolitanos: Bolton, Bury, la ciudá de Mánchester, Oldham, Rochdale, la ciudá de Salford, Stockport, Tameside, Trafford y Wigan.

A ocho de los diez conceyos metropolitanos del Gran Mánchester nomar según los ocho antiguos conceyos condales qu'agora componen los mayores centros de población y de grandiosa importancia histórica y política.[67] Como exemplu, el conceyu metropolitanu de Stockport ta centráu na ciudá de Stockport, un antiguu conceyu condal, pero qu'inclúi otres llocalidaes menores como Cheadle, Gatley y Bramhall.[67] A dos de los conceyos metropolitanos diéronse-yos nomes neutros porque cuando fueron creaos nun hubo alcuerdo sobre qué ciudá tenía de ser el centru alministrativu y tampoco teníen un conceyu condal Estos conceyos son Tameside y Trafford, que los sos nucleos son Ashton-under-Lyne y Stretford respeutivamente, y nomar en referencia a los sos oríxenes xeográficos y históricos.[67]

Nos dolce primeros años tres la creación del condáu en 1974, ésti tenía un sistema biescalonado de gobierno local y los conceyos municipales metropolitanos compartíen el poder col Conceyu Condal del Gran Mánchester.[68] El Conceyu Condal del Gran Mánchester, una aturoidad estratéxica al cargu de los servicios rexonales como'l tresporte, la planificación estratéxica, los servicios d'emerxencia y el suministru d'agua, entendía 106 miembros d'ente los diez conceyos metropolitanos del Gran Mánchester.[69] Sicasí en 1986, el Conceyu Condal de Mánchester foi abolíu xunto colos otros cinco conceyos de los condaos metropolitanos y el Conceyu del Gran Londres, y la mayoría de los sos poderes pasaron a ser dirixíos polos conceyos.[68] Esisten delles parroquies civiles en ciertes partes del Gran Mánchester.

A pesar de que'l conceyu condal abolióse (el cual taba encontáu no qu'agora ye la Casa Westminster frente a los Xardinos Piccadilly), ciertu númberu de funciones del gobiernu llocal tienen llugar a nivel condal. Los diez autoridaes del Gran Mánchester cooperen per mediu de l'Asociación d'Autoridaes del Gran Mánchester (AGMA, Association of Greater Manchester Authorities), que pretende crear una aproxímación coordianda de tol condáu escontra munches temes. La AMGA financia dellos cuerpos conxuntos pa tol condáu como la Oficina d'Archivos del Condáu del Gran Mánchester. Al traviés del AGMA, los diez auatoridades del Gran Mánchester cooperen en munchos asuntos, incluyendo planes de tresporte local pa tol condáu.[70] Dellos servicios llocales facilitar pal condáu nel so conxuntu, alministraos por xuntes mistes estatutaries. Estos son el Executivu de Tresporte de Pasaxeros del Gran Mánchester, (GMPTE, Greater Manchester Passenger Transport Executive) responsable de la planificación y coordinación del tresporte públicu nel condáu; la Policía del Gran Mánchester, controlada por una autoridá policial mista; el Serviciu de Rescate y de Quemes del Gran Mánchester, alministráu por una "Autoridá de Rescate y Fueu" mista; y l'Autoridá d'Agües Residuales del Gran Mánchester. Estes xuntes mistes tán formaes por conceyales designaos de cada unu de los diez conceyos (sacante l'Autoridá d'Agües Residuales, que nun inclúi'l conceyu metropolitanu de Wigan). Los diez conceyos tienen conxuntamente el Grupu d'Aeropuertu de Mánchester, que controla'l Aeropuertu de Mánchester y trés otros aeropuertos del Reinu Xuníu. Otros servicios tán financiaos direutamente y empobinaos polos conceyos llocales.[71]

El Gran Mánchester ye un condáu ceremonial col so propiu lod-teniente, quien ye la representación personal del monarca. La Llei de Gobiernu Llocal de 1972 axustó que tola área cubierta pol condáu metropolitanu del Gran Mánchester tamién s'incluyiría nel Ducáu de Lancashire, estendiendo'l ducáu pa incluyir rexones que taben d'antiguo nos condaos del Riding del Oeste de Yorkshire. Hasta'l 31 de marzu de 2005, el Guardián de los Archivos foi designáu pol Canciller del Ducáu de Lancaster; agora son nomaos po el Lord Gran Canciller de Gran Bretaña.[72] El primer lord-teniente del Gran Mánchester foi Sir William Downward, qu'ostentó'l títulu dende 1974 hasta 1988.[73] L'actual lord teniente ye Warren James Smith. Como condáu xeográficu, el gobiernu usa'l Gran Mánchester (al traviés de la Oficina d'Estadístiques Nacionales) pa la xunta de toles estadístiques del condáu nel so conxuntu y p'entamar y oldear materiales de rexistros xenerales y censos.[74]

Demografía

editar
Artículu principal: Demografía del Gran Mánchester
 
La población del Gran Mánchester aumentó d'alredor 328.000 en 1801 hasta 2,5 millones en 2001. El so picu foi en 1971, con 2,7 millones.
 
Gran parte de les viviendes del Gran Mánchester consiste en cases adosaes en filera construyíes a baxos costos pa la población de les zones industriales llocales. Esta cai en Salford foi anovada pola compañía Urban Splash (Chapoteo Urbanu

El Gran Mánchester tien una población de 2.553.800 habitantes (nel añu 2006), convirtiéndolo nel llista de condaos ceremoniales n'Inglaterra por población tercer condáu más pobláu nel Reinu Xuníu, dempués del Gran Londres y de Midlands del Oeste.[75] Ye'l séptimu condáu más pobláu d'Inglaterra. El xentiliciu del Gran Mánchester ye "Gran Mancuniano" (Greater Mancunian).[76]

El Gran Mánchester ye'l llar d'una población diversa y ye una aglomeración multicultural con una significante minoría étnica qu'abarca'l 8,49% del total de la población.[77][78] Anguaño hai sobre 66 nacionalidaes abellugaes nel condáu.[79] Según el censu de 2001 del Reinu Xuníu, el 74,2% de los residentes del Gran Mánchester son cristianos, el 5,0% musulmanes, el 0,9% xudíos, el 0,7% hinduístas, el 0,2% buidstas y el 0,1% del cultu sij. El 11,4% nun tener una relixón, el 0,2% identificar con una relixón alternativa y el 7,4% nun definió la so relixón. Esto ye similar al restu del condáu, anque les proporciones de musulmanes y xudíos son casi'l doble que la media nacional.[80] El Gran Mánchester ta cubiertu poles diócesis católiques de Salford y Shrewsbury,[81][82] y l'Archdiócesis de Liverpool. La mayor parte del Gran Mánchester forma parte de la Diócesis Anglicana de Mánchester,[83] amás de Wigan, que s'asitia dientro de la Diócesis de Liverpool.[84]

Siguiendo a la desindustrialización del Gran Mánchester a mediaos del sieglu XX, producióse un cayente significante de la economía y de la población na rexón, particularmente en Mánchester y Salford.[85][86]

Amplies árees de cases adosaes de baxa calidá construyíes mientres tola dómina victoriana atópase en probe estáu y desaparentes pa les necesidaes modernes; munchos distritos del interior de la ciudá sufrieron privaciones sociales cróniques y altos niveles de desemplegu.[86][87] La evacuación de barriaes y el creciente escesu de población cola construcción de viviendes sociales per parte de los conceyos Salford y Mánchester llevó al amenorgamientu de la población nel centru del Gran Mánchester.[88] Mientres la década de 1970, 1980 y 1990, la población del Gran Mánchester amenorgóse sobre 8.000 habitantes per añu.[86] Mientres la población de la Ciudá de Mánchester encongió sobre un 40% nesti periodu (de 766.311 habitantes en 1931 a 452.000 en 2006), la población total del Gran Mánchester namái s'amenorgó un 8%.[86]

Totales de población del Gran Mánchester
Ali Población Añu Población
1801
328.609
1871
1.590.102
1941
2.693.775
1811
409.464
1881
1.866.649
1951
2.688.987
1821
526.230
1891
2.125.318
1961
2.699.711
1831
700.486
1901
2.357.150
1971
2.729.741
1841
860.413
1911
2.617.598
1981
2.575.441
1851
1.037.001
1921
2.660.088
1991
2.569.700
1861
1.313.550
1931
2.707.070
2001
2.482.352
Les estadístiques d'antes de 1974 recoyer poles árees del gobiernu llocal qu'agora entiende'l Gran Mánchester
Fonte: Históricu de Gran Bretaña.[89]

La disposición de cases del Gran Mánchester entiende una variedá de tipos. El centru de la ciudá de Mánchester carauterizar polos sos grandes edificios con munches plantes,[90] mientres Salford tien dalgunos de los bloques de mayor altor y ye unu de los estaos más densamente poblaos n'Europa.[91] Por tol Gran Mánchester, son comunes les files de cases adosaes, la mayoría de les cualos construyíes mientres la dómina victoriana y el periodu eduardino. La Iniciativa de Renovación del Mercáu Inmobiliariu identificó a Mánchester, Salford, Rochdale y Oldham como áras de cases adosaes non aptes pa les necesidaes d'anguaño. A pesar de que'l Gran Mánchester ye famosu pola so espansión desafranada, el condáu nun tien zones verdes. Dizse que Altrincham, colos sos barrios Bowdon y Hale, constitúi un "barriu de corredores de bolsa, con cases bien promocionaes nun área de opulencia silvática".[92]

Educación

editar

El Gran Mánchester tien cuatro universidaes: la Universidá de Bolton, la Universidá de Mánchester, la Universidá Metropolitana de Mánchester y la Universidá de Salford. Xunto col Real Colexu de Música del Norte, tienen una combinada población d'estudiantes d'educación cimera de 101.165 en 2007 (el tercer númberu más altu n'Inglaterra, por detrás del Gran Londres con 360.890 y el Midlands del Oeste con 140.980),[93] y el decimoterceru más altu per cabeza n'Inglaterra per cabeza.[94] La mayoría de los estudiantes concentrar na cai Oxford en Mánchester, la cortil urbana d'educación cimera más estensu d'Europa.[95]

La educación primaria, secundaria y posterior dientro del Gran Mánchester son responsabilidá de los conceyos constituentes que formen les autoridad llocales d'educación y alministren escueles y colexos d'educación de niveles más altos. El condáu tamién ye'l llar d'un númberu d'escueles independientes como'l St. Bede's College, la Escuela de Gramática de Mánchester, la Escuela de Bolton y la Escuela de Gramática de Bury.

Economía

editar
 
Oldham, pintáu mientres la Revolución industrial. Munches ciudaes del Gran Mánchester construyéronse alredor d'estes zones.
 
Los Muelles de Salford ye'l principal distritu de negocios de la ciudá de Salford.
 
El centru de Trafford ye unu de los liasta de los centros comerciales del Reinu Xuníu por tamañu mayores centros comerciales nel Reinu Xuníu.

Gran parte de la riqueza del Gran Mánchester xenerar mientres la Revolución Industrial. La primera fábrica algodonera del mundu construyir na ciudá de Royton,[96][97] y el condáu alluga delles antigües zones industriales. Una publicación de l'Asociación pa l'Arqueoloxía Industrial describe'l Gran Mánchester como "unu de les árees clásiques de crecedera industrial y urbanu en Gran Bretaña, la resultancia d'una combinación de fuercies que llegaron al empar nos sieglos XVIII y XIX: un aumentu espectacular de la población, l'apaición de zones industriales especializaes, una revolución nel tresporte, y débil señoríu local".[15] Gran parte del condáu tuvo a la vanguardia de la manufactura testil mientres la Revolución Industrial y nel sieglu XX, representáu poles antigües fábriques testiles fundaes por tol condáu.[15]

El territoriu que forma'l Gran Mánchester experimetnó un rápidu cayente nos sectores traduccionales, en parte mientres la escasez de llana de Lancashire causada pola Guerra de Secesión, pero principalmente pola depresión económica de la posguerra y la deindustrialización de Gran Bretaña qu'asocedió mientres el sieglu XX.[86] Una considerable reestructuración industrial ayudó a la recuperación de la rexón.[98] Históricamente, los muelles de los Muelles de Salford yeren un puertu industrial, anque agora son (siguíu por un periodu de desusu) una área comercial y residencial qu'inclúi'l Muséu Imperiar de Guerra del Norte y el teatru El Lowry y el centru d'exhibiciones. Tamién se preve l'apertura d'un importante centru de la BBC nel añu 2010.[99]

Anguaño, el Gran Mánchester ye'l centru económicu de la rexón Noroeste d'Inglaterra y ye la mayor economía subrexonal nel Reinu Xuníu, dempués de Londres ya Inglaterra del Sureste.[100] El Gran Mánchester representa más de 42 billones de llibres del GVA rexonal del Reinu Xuníu, más que Gales, Irlanda del Norte o Inglaterra del Nordés.[101] El centru de la ciudá de Mánchester, el distritu central de negocios del Gran Mánchester, ye un gran centru de negocios y de comerciu y suministra una identidá global al Gran Mánchester, actividaes especializaes y oportunidaes d'emplegu. Otramiente, la economía del centru de la ciudá depende percima del restu del condáu por cuenta de la so población como conorcio d'emplegu y fuercia de trabayu especializada, y pol so poder adquisitivu.[102] El Mánchester de güei ye un centru pa les artes, los mediu sde comunicación, la educación cimera y el comerciu. Nun sondéu sobre los xefes de negocios de Gran Bretaña publicáu en 2006, ver a Mánchester como'l meyor llugar del país p'asitiar el negociu.[103] Un reporte encargáu por Sociedá de Mánchester (Mánchester Partnership) publicáu nel añu 2007 amosó a Mánchester como la "ciudá de crecedera más rápida", económicamente falando.[104] Ye la tercer ciudá más visitada del Reinu Xuníu por visitantes estranxeros[105] y yá se considera de cutiu como la segunda ciudá del Reinu Xuníu.[106] El Centru de Trafford ye unu de los llista de los centros comerciales nel Reinu Xuníu por tamañu mayores centros comerciales del país y asítiase dientro del conceyu metropolitanu de Trafford.

Según el censu británicu de 2001, hai 1.805.315 residentes nel Gran Mánchester entendíos ente los 16 y 74 años. L'actividá económica d'esta xente yera un emplegu a xornada completa pal 40,3%, a media xornada pal 11,3%, autónomos el 6,7%, en paru'l 3,5%, estudiantes ensin trabayu pal 5,1%, estudiantes con trabayu pal 2,6%, xubilaos el 13,0%, buscando un nuevu llar o familia pal 6,1%, permanentemente enfermos o minusválidos el 7,8%, y económicamente inactivos por otros motivos el 3,5%. Les cifres asemeyar col enclín nacional, anque'l porcentaxe d'autónomos asitiar por debaxo de la media nacional (8,3%).[107] La proporción de desemplegu nel condáu varia, siendo nel conceyu metropolitanu de Stockport de 2,0% frente al 7,9% de la ciudá de Mánchester.[108] En 2001, de los 1.093.385 residentes con emplegu del Gran Mánchester, la industria llaboral era: el 18,4% venta al per menor y al per mayor, 16,7% manufacturación, 11,8% servicios de propiedá y de negocios, 11,6% trabayos sanitarios y sociales, 8,0% educación, 7,3% tresporte y comunicaciones, 6,7% construcción, 4,9% alministración pública y defensa, 4,7% hoteles y restoranes, 4,1% finances, 0,8% suministru d'eletricidá, gas y agua, 0,5% agricultura, y 4,5% otros. Esto atopábase grosso modo asemeyáu a les cifres nacionales, sacante pola proporción d'emplegos n'agricultura, namái una terciu de la media nacional (1,5%) por cuenta de aplastante usu urbanu.[98][109]

Valor rexonal brutu agregu, pol condáu metropolitanu del Gran Mánchester sobre los precios básicos actuales. Les cifres tán en millones de llibres esterlines britániques.[110]
Añu Valor Rexonal Brutu Agregu[n. 1] Agricultura[n. 2] Industria[n. 3] Servicios[n. 4]
1995 25.368 59 8.344 16.966
2000 32.995 38 8.817 24.140
2003 38.300 48 8.973 29.279
2005[111] 42.082 — —— ——–
  1. ↑ Los componentes nun tienen de sumar se a los totales debíu al arredondio
  2. ↑ Inclúi caza y silvicultura
  3. ↑ Inclúi enerxía y construcción
  4. ↑ Inclúi servicios intermediarios financieros indireutamente midíos

Tresporte

editar
 
L'autopista M60 al so pasu por Failsworth; tratar d'una autopista circular del Gran Mánchester.
 
Una tranvía del Mánchester Metrolink averándose a Radcliffe, parte del sistema de tresporte públicu llixeru sobre raíles del Gran Mánchester.
 
Servicios d'autobús de la compañía First Mánchester en serviciu nel norte del condáu.

Los servicios públicos de tresporte nel Gran Mánchester son coordinaos pol Executivu de Tresporte de Pasaxeros del Gran Mánchester (Greater Manchester Passenger Transport Executive, GMPTE), un cuerpu públicu establecíu como SELNEC PTE en 1969 d'acordies cola Llei de Tresporte de 1968.[112] La orixinal Autoridá de Tresporte de Pasaxeros SELNEC foi trespasada al Conceyu Condal del Gran Mánchester el 1 d'abril de 1974 col enfotu de coordinar autobuses y trenes nel nuevu condáu.[112] El conceyu tenía total responsabilidá sobre la planificación estratéxica y les decisiones d'actuación en tresporte públicu y carreteres. La intención del GMPTE yera llograr el suministru d'un sistema dafechu integráu y eficiente de tresporte de pasaxeros pa llograr satisfaer les necesidaes del área en cuestión.[112] En 1977 señalar como la mayor autoridá de tresporte públicu nel Reinu Xuníu dempués del tresporte londinense.[112]

El Gran Mánchester estender nel corazón de la rede de tresporte de noroeste. Gran parte de les infraestructures centrar na ciudá de Mánchester col petrina de ronda interior de Mánchester que circula pel centru urbanu, una fusión de delles carrteras más importantes. El condáu ye l'únicu llugar del Reinu Xuníu que tien una autopista circular:[113] la M60, que traviesa tolos conceyos sacante Bolton y Wigan. El Gran Mánchester tien un porcentaxe más altu de rede d'autopistes que cualesquier otru condáu nel país,[114] y según el llibru Guinness de los récores tien la mayor cantidá de carriles de tráficu a cada llau (17), que s'estienden al traviés de delles calzaes paraleles (M61 en Linnyshaw en Walkden, cerca del encruz cola M60).[115] Los 137 km (85 milles) de rede d'autopistes del Gran Mánchester vieron 5,8 billones de quilómetros de vehículos en 2002, sobre'l 6% del total nacional, o 89.000 vehículos cada diarios.[113] La carretera "Lancs del Este" A580 ye una carretra A primaria que coneuta Mánchester y Salford con Liverpool. Foi la primer carretera construyida pa coneutar ciudaes y foi oficialmente inaugurada pol rei Xurde V el 18 de xunetu de 1934.[116] Hai propuestes tarifes de conxestión nel Gran Mánchester.[117][118] A diferencia de l'actual versión del proyeutu de Londres, van usase dos gordones, unu cubriendo'l principal nucleu urbanu del Área Urbana del Gran Mánchester y otru cubriendo'l centru de la ciudá de Mánchester.[119]

Hai una amplia rede d'autobuses que parten del centru de la ciudá de Mánchester. Los principales provisores d'esti serviciu son First Mánchester nel norte del condáu, y Stagecoach Machester nel sur. Amás de la rede de rutes d'autobús, uns sistema de tranvía llixeru empezó a operar en 1992, llamáu Mánchester Metrolink. Los sistemes de tranvía cubren la ciudá de Mánchester, la ciudá de Salford, Bury y Trafford. Prevese una estensión del sistema a empiezos de 2008, que va ver el funcionamientu del sistema en tolos conceyos sacante Bolton y Wigan. El Gran Mánchester tien una rede ferroviaria de 229 km (142 milles) con 98 estaciones, foramando un cubu central al noroeste de la rede de ferrocarril.[120] Los servicios de tren son suministraos por compañíes privaes y funcionen sobre la rede ferroviaria nacional que ye propiedá y caltenida por Network Rail (Raíl de Redes). Tamién permanez una amplia rede de canales de la Revolución Industrial. L'Aeropuertu de Mánchester, que ye'l cuartu más grande del Reinu Xuníu, dota al condáu con vuelos a más destinos que nengún otru aeropuertu nel país:[121] dende xunu de 2007 suministró 225 rutes.[122]

Los trés formes de tresporte públicu na zona utilícense realmente enforma. Fixéronse 19,7 millones de viaxes sobre raíl nel área sostenida pol GMPTE nel añu financial 2005/2006, una medría del 9,4% con respectu de 2004/2005; hubo 19,9 millones deviajes en Metrolink; y el sistema d'autobús tresportó a 219,4 millones de pasaxeros.[121]

Deportes

editar
 
La tribuna este del Old Trafford.
 
La entrada principal del Campu de Criket Old Trafford.
 
L'Estadiu Ciudad de Mánchester, el principal llugar de xunta de los xuegos de la Mancomunidá de 2002 y sede del Mánchester City F.C.
 
El Bolton Wanderers F.C. tienen el so centru nel Estadiu Reebok, en Horwich.

Mánchester allugó los Xuegos de la Mancomunidá de 2002, con un costu de 200 millones de llibres esterlines por causa de les insatalciones deportives y otros 470 millones pa les estructures llocales, y foi con muncho el mayor y más caru eventu deportivu del Reinu Xuníu y el primeru en ser una parte integral de rexeneración urbana.[123] Utilizóse un amiestu d'instalaciones nueves y yá esistentes. Los nuevos servicios incluyíen el Centru Acuáticu de Mánchester, l'Estadiu Bolton, el Centru Nacional de Squash y l'Estadiu Ciudad de Mánchester. El Velódromu de Mánchester construyóse com parte de la puya p'allugar los Xuegos Olímpicos de 2000.[124] Tres los Xuegos de la Mancomunidá, l'Estadiu Ciudá de Mánchester afacer pal usu futbolísticu y la pista axacente de calentamientu ameyorar pa convertise na Pista Rexonal d'Atletismu.[125] Otres instalaciones siguen siendo utilizaes polos atletes d'élite.[123] Nun ye fácil de cuantificar la cantidá neta de rexeneración del área. Los asesores de la Policía de Cambridge envaloren unos 4,500 trabayos a xornada completa de resultes direuta, y Grattan señala otros beneficios al llargu plazu que s'atropen pola publicidá y la meyora de la imaxe de la zona.[123]

En fútbol, cuatro equipos del Gran Mánchester jugarón na Premier League 2011-2012. El Mánchester United F.C. ye unu de los equipos de fútbol más conocíos, y n'abril de 2008 Forbes envaloró que tamién yera'l más ricu.[126] Ganó'l campeonatu de lliga diecinueve veces, la Copa FA once veces y fueron los campeones europeos en trés causes.[127] El so campu Old Trafford allugó la Copa Final FA y partíos internacionales. El Mánchester City F.C. treslladar de la Cai Maine al Estadiu Ciudá de Mánchester tres los Xuegos de la Mancomunidá de 2002. Ganaron el campeonatu de liga cuatro vegaes y la Copa FA cuatro veces.[128][129] El Bolton Wanderers F.C. ganó la Copa FA cuatro veces.[128] El Wigan Athletic F.C. ye unu de los equipos de lliga más nueves y que yá foi campeón de la Copa FA en 2012-2013 frente al Manchester City .[130] Amás, el Oldham Athletic A.F.C. y el Stockport County F.C. van xugar na Lliga Unu; el Bury F.C. (ganador en dos causes de la Copa FA) y el Rochdale A.F.C. van xugar na Lliga Dos.

Na unión de rugby, los Sale Sharks de Stockport compiten nel Guinness Premiership y ganaron la lliga en 2006.[131] Whitefield centró la competición Sedgley Park RUFC na División Nacional Unu, el Mánchester RUFC en División Nacional Dos y l'equipu de Wigan Orrell RUFC na División Nacional Trés Norte. Nel Rugby League, los Wigan Warriors compiten na Super League; ganaron la Superliga/Campeonatu diecisiete veces, la Copa Retu diecisiete veces y el Retu Mundial de Clubes en trés causes.[132] Los Leigh Centurions, los Rochdale Hornets y los Salford City Reds participaron na Lliga Nacional Unu colos rivales llocales Oldham Roughyeds de Swinton Lions na Lliga Nacional Dos.

El Club de Cricket del Condáu de Lancashire empezó como Club de Cricket de Mánchester y representa al (histrórico) condáu de Lancashire. Lancashire lluchó polos xuegos orixinales de Campeonatu del Condáu en 1890. L'equipu ganó'l Campeonatu del Condáu n'ocho causes y en 2007 quedó terceru, alloñar adulces del so primer títulu en 1950.[133] El so campu n'Old Trafford, cerca del estadiu de fútbol col mesmu nome, alluga regularmente partíos test. Posiblemente, el más famosu tuvo llugar en 1956, cuando Jim Laker llogró un total de diecinueve palos nel cuartu test contra Australia.[134] El Club de Criket del Condáu de Cheshire ye un club d'un condáu menore que dacuando xuega nel sur del condáu.[135]

L'estadiu Kirkmanshulme en Belle Vue ye'l corazón del equipu de top-flight Belle Vue Aces y de carreres de galgos. L'h.oquei de xelu profesional volvió al área a principios de 2007 cola apertura d'una pista diseñada n'esclusiva en Altrincham, la Cúpula de Xelu de Altrincham, p'allugar al Mánchester Phoenix. El so predecesor, Mánchester Storm, foise cesó en 2002 por cuenta de problemes económicos, faciéndo-y imposible poder pagar los salarios de los xugadores y l'arriendu pola Estáu de les Noticies Vespertines de Mánchester (Manchester Evening News Arena) nel que xugaben.[136][137]

Les carreres de caballos celebráronse en dellos llugares del condáu. Les dos carreres mayores fueron dambes conocíes como Hipódromu de Mánchester, a pesar de que nenguna s'atopaba dientro de les llendes de Mánchester. Los dos funcionaron dende'l sieglu XVII hasta 1963. Les carreres celebrar en Kersal Moor hasta 1847, cuando s'inauguró l'hipódromu en Castiellu d'Irwell. En 1867 treslladar a Nueva Barnes, Weaste, hasta que'l llugar desallugóse (por cuenta de una considerable multa) en 1901, dexando una espansión escontra los Muelles de Mánchester. El terrén agospia anguaño'l Muelle 9 de los re nomaos Salford Quays. Les carreres volvieron entós a Castillo Irwell, siendo entamada darréu una clásica, la San Leger de 1941, y allugó a los Lancashire Oaks (anguaño entrenen nel Parque Haydock) y nel November Handicap, que tradicionalmente foi la postrera mayor carrera de la temporada continua. A finales de los años 50 y principios de los 60, na pista tenía llugar l'añal llucha nos actos cierre del títulu jockey ente Scobie Breasley y Lester Piggott hasta que les carreres cesaron el 7 de payares de 1963.[138]

L'atletismu tien llugar na Pista Rexonal d'Atletismu (Rexonal Athletics Arena) na Ciudá Deportiva de Mánchester, que allugó numberoses competiciones nacionales, el Parque Robin en Wigan, el Parque Longford en Stretford (sede del Club d'Atletismu de Trafford), l'Estadiu de Woodbank en Stockport (sede de los Stockport Harriers) y la Pista Cleavleys en Winton (sede de los Salford Harriers). En 2008, tánse constuyendo nueves instalaciones deportives incluyendo un estadiu con capacidá pa 10.000 espectadores y un local d'atletismu en Leigh Sports Village.[139]

Cultura

editar
 
El centru d'esposiciones Urbis en Mánchester.
 
El Muséu Imperial de Guerra del Norte nel Parque Trafford foi diseñáu por Daniel Libeskind, y ye una de los cinco cañes de los Museos Imperiales de Guerra.

Arte, turismu, cultura y deportes representen el 16% del emplegu nel Gran Mánchester. La proporción ye inda mayor en Mánchester.[140]

El Gran Mánchester tien el mayor númberu de places de teatru per persona dempués de Londres. La mayoría, si non toos, de los mayores teatros son subvencionaos por autoridaes llocales o pola Xunta Rexonal d'Artes del Noroeste (North West Rexonal Arts Board).[141] El Real Teatru Intercambiador formó na década de 1970 d'un grupu peripatéticu poniendo n'escena obres teatrales en llocales como'l Teatru de la Universidá [de Mánchester] y el Teatru Apollo. Una sesión nun escenariu temporal nel antiguu Real Intercambiu, Mánchester siguió col financiamientu pa un teatru en pista, qu'abrió en 1976.[142] Los edificios de los dos teatros the Lowry yeren usaos por grupos itinerantes en toles artes representaes.[140][143] La Casa de la Ópera ye un llocal con 1.900 places qu'alluga a producciones itinerantes, de cutiu músicos del noroeste.[144] El so ximielgu, l'el Palaciu, albega xeneralmente actuaciones similares. La Sala Oldham, unu de los teatros más antiguos na rexón, contribuyó a llanzar a la fama les trayectories de Stan Laurel y Charlie Chaplin. Les sos obres tán descrites pola guía CityLife ('VidaUrbana') 2007 como 'incondicionalmente populistes', y populares.[144] Hai munchos otros llocales dispeross por tol condáu, de tolos tipu y tamaños.[144]

Ente les galeríes d'arte del condáu atópense: la Galería Oldham, que contién dalguna de les últimes obres de Pablo Picasso;[145] El Lowry nos Muelles de Salford, que tien una esposición cambiante de les obres de L. S. Lowry al llau d'exhibiciones itinerantes; La Galería d'Arte de Mánchester, una gran galería provincial d'arte destacao pola so coleición d'arte pre-rafaeliano y guardáu nun edificiu llistáu de Grau I por Charles Barry;[146] el Muséu y Galería d'Arte de Salford, un muséu llocal con una cai victoriana recreada;[147] y la Galería d'Arte de Whitworth, una maxestosa galería empobinada anguaño pola Universidá de Mánchester.

El Gran Mánchester tien cuatro orquestes profesionales y toes elles tienen la so sede en Mánchester. La Orquesta Hallé ye la orquestes simfónica más antigua del Reinu Xuníu (y la cuarta nel mundu).[148] Consiste nun coru y una orquesta nueva y publica les sos grabaciones so la so propia etiqueta comercial.[149] Topar atopar nel Salón Bridgwater pero de cutiu efectúa xires, efeutuando de normal 70 representaciones "en casa" y 40 na xira.[149] La Orquesta Filarmónica de la BBC, una de los cinco orquestes de la BBC, remonta los sos oríxenes a los primeros díes de la emisión radiofónica en 1926.[150] Alcontrar nos estudios de la Cai Oxford de la BBC,[151] pero espérase que se tresllade a mediacity:uk en Salford.[152] La Camerata de Mánchester y la Orquesta de Cámara del Norte son yá organizaciones menores, anque profesionales.[153] El llocal clásicu más importante ye'l sitiu 2.341 nel Salón Bridgewater en Mánchester, inauguráu en 1996 con un costu de 42 millones de llibres.[154] Mánchester tamién ye un centru d'educación musical per mediu del Real Colexu del Norte de Música y de la Escuela de Música de Chetham.[155]

El llocal más importante de música popular ye la Pista de les Noticies Vespertines de Mánchester, xunto a la estación Victoria. Tien una capacidá pa unos 21.000 sitios, siendo la mayor pista cubierta n'Europa, y foi escoyíu como Local Internacional del Añu, y mientres dellos años foi'l local más popular del mundu.[156] Los campos deportivos del condáu tamién alluguen dalgunos de los mayores conciertos de pop.[157]

Dalgunos de los museos del Gran Mánchester reflexen el patrimoniu industrial y social del condáu. El Hat Works en Stockport ye l'únicu muséu del Reinu Xuníu dedicáu a la industria del sombreru; el muséu pasó nel añu 2000 a grau II llistáu como fábrica victoriana, allugando primeramente una fábrica de sombreros.[158] El Muséu de Ciencia ya Industria de Mánchester, ente otres esposiciones, traza la puxanza de la ciencia y la industria y especialmente la parte que xugó Mánchester nel so desenvolvimientu; el Conceyu de Museos, Biblioteques y Archivos describió la esposición como "coleición pre-eminente d'importancia nacional ya internacional".[159] Urbis ye un muséu de la moderna ciudá qu'intenta esplicar los efeutos y les esperiencies de la vida na urbe. Resultó ser un ésitu dende la so apertura en 2002, siendo'l so meyor añu'l 2006.[160] El muséu d'Abellugos contra Ataques Aéreos en Stockport usa una milla de túneles soterraños, construyíos p'afaer a 6.500 persones, p'amosar la vida nos abellugos de la Segunda Guerra Mundial.[161] El Muséu Imperial de Guerra del Norte nel Parque Trafford ye unu de los cinco cañes de los museos imperiales de guerra. Ente les exhibiciones de maquinaria de guerra topen esposiciones que describen cómo afectaba la guerra a la vida de la xente.[162] El Muséu de Tresporte en Mánchester, abiertu en 1979, tien una de les más estenses coleiciones de vehículos nel país.[163] El Muséu d'Historia de la Xente ye "el centru nacional pa la coleición, caltenimientu, interpretación y estudiu del material rellacionáu cola hestoria de la xente obrero en Gran Bretaña". El muséu permanez zarráu por rehabilitación y va abrir les sos puertes de nuevu en 2009.[164] El Muséu Pankhurst centrar na antigua casa de la primerísima feminista Emmeline Pankhurst ya inclúi un recibidor decoráu nel estilu contemporaneu.[165] Mánchester United, Mánchester City y Lancashire CCC tienen museos dedicaos qu'enseñen la so propia hestoria. El Cai Wigan, conocíu pol llibru de George Orwell El Camín a Wigan,[166] foi'l nome d'un muelle na Canal de Leeds y Liverpool en Wigan. El nome reutilizóse pa describir una atraición pa visitantes basada na industria, con partes zarraes por rehabilitación nel añu 2008.[167]

Referencies

editar

Notes

editar
  1. ↑ Office for National Statistics. «United Kingdom: Counties and Unitary Authorities» (inglés). Consultáu'l 24 de febreru de 2013.
  2. ↑ Office for National Statistics. «Counties, Non-metropolitan Districts and Unitary Authorities» (inglés). Consultáu'l 24 de febreru de 2013.
  3. ↑ Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes LGFSE16
  4. ↑ Conceyu Municipal Metropolitanu de Stockport. «Serviciu de Bomberos del Gran Mánchester». stockport.gov.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 29 de mayu de 2005. Recuperáu'l 6 de marzu de 2008.
  5. ↑ 5,0 5,1 Oficina d'Estadístiques Nacionales. «Gazetteer de l'antigua y nueva xeografía del Reinu Xuníu» páx. 48. statistics.gov.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 23 d'avientu de 2003. Recuperáu'l 6 de marzu de 2008.
    •Oficina d'Estadístiques Nacionales (17 September 2004). «Guía de la xeografía del Reinu Xuníu pa primerizos: Condaos y distritos metropolitanos». statistics.gov.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 6 de xunu de 2002. Recuperáu'l 6 de marzu de 2008.
    •«Comisión Eleutoral del Noroeste editorial=La Comisión Eleutoral». Recuperáu'l 7 de xunetu de 2008.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Anónimu (31 de xunetu de 2003). «Un gazetteer de les árees de gobiernu llocal, el condáu del Gran Mánchester». Oficina d'Archivos del Condáu del Gran Mánchester. Archiváu dende l'orixinal, el 28 de setiembre de 2007. Recuperáu'l 17 de xunu de 2008.
  7. ↑ Nevell y Redhead (2005), p. 20.
  8. ↑ Adrian Morris. «Roman Wigan». Sociedá Arqueolóxica de Wigan. 10 de xunetu de 2008.
  9. ↑ Bayliss (1996), p. 6.
  10. ↑ «Fortín Romanu de Mamucium». Pastscape.org.uk. 29 d'avientu de 2007.
  11. ↑ «Castillo Shaw». Pastscape.org.uk. 29 avientu de 2007.
  12. ↑ Redhead, Norman, en: Hartwell, Hyde y Pevsner (2004), p. 18.
  13. ↑ Frangopulo (1977), p. ix.
  14. ↑ Frangopulo (1977), pp. 24–25.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 McNeil y Nevell (2000), pp. 1–3.
  16. ↑ Aspin (1981), p. 3.
  17. ↑ Cowhig (1976), pp. 7–9.
  18. ↑ 18,0 18,1 Frangopulo (1977), p. 226.
  19. ↑ Frangopulo (1977), p. 268.
  20. ↑ Swarbrick, J., (febreru de 1914), Greater Mánchester: The Future Municipal Government of Large Cities, pp. 12–15.
  21. ↑ Frangopulo (1977), p. 229.
  22. ↑ Dearlove, John (1979). The reorganisation of British local government: old orthodoxies and a political perspective. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-29456-8.
  23. ↑ Clark 1973, p. 1.
  24. ↑ 24,0 24,1 Frangopulo (1977), p. 227.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Frangopulo (1977), p. 228.
  26. ↑ Frangopulo (1977), p. 231.
  27. ↑ Frangopulo (1977), p. 234.
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 Redcliffe-Maud et al (xunu de 1969), pp. 219–235.
  29. ↑ Frangopulo (1977), p. 233.
  30. ↑ Frangopulo (1977), p. 264.
  31. ↑ The SELNEC Sociedá Preservativa. «La Formación del SELNEC PTE». selnec.org.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 2008-08-20. 6 de xunetu de 2008.
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 Redcliffe-Maud and Wood (1975), pp. 46–7, 56, 157.
  33. ↑ «Lancashire salváu de 'Botchdale'». The Times. 7 July 1972. 
  34. ↑ «La filosofía nos conceyos inda tien que surdir». The Times. 8 July 1972. 
  35. ↑ El 31 de marzu de 1974, Ringway yera una parroquia (civil) nel Distritu Rural de Bucklow.
  36. ↑ HMSO. Llei de Gobiernu Llocal de 1972. 1972 c.70
  37. ↑ «Base de Datos d'Eleiciones Llocales Britániques, 1889-2003». AHDS – Serviciu de Datos d'Artes y Humanidaes (28 xunu de 2006). 5 de marzu de 2008.
  38. ↑ «All change in local affairs». The Times. 1 abril de 1974. 
  39. ↑ Frangopulo (1977), p. xii.
  40. ↑ Clark 1973, p. 101.
  41. ↑ Frangopulo (1977), p. 246.
  42. ↑ Frangopulo (1977), pp. 246–255.
  43. ↑ Parkinson-Bailey (2000), pp. 214–5.
  44. ↑ «Los cambeos nes unidaes del gobiernu llocal pueden faer sumir nomes famosos». The Times. 2 de xineru de 1973. 
    •«La oficina postal va ignorar dellos nuevos condaos tocantes a les sos direiciones». The Times. 26 de payares de 1973. 
  45. ↑ (2004) Guía del Usu de Direiciones. Royal Mail.
  46. ↑ Walker, David (15 de xineru de 1983). «Tory entama abolir el GLC y los conceyos metropolitanos, pero les tases se mantienenbut». The Times. 
    •Haviland, Julian (5 de mayu de 1983). «Tories podría abolir apondera conceyos condales si gana les eleiciones». The Times. 
    •Tendler, Stewart (16 de xunu de 1983). «Les grandes ciudaes griespes cola policía». The Times. 
  47. ↑ «Reacción furiosa al llibru en blancu de los conceyos». The Times. 8 d'ochobre de 1983. 
  48. ↑ Asociaión d'Autoridaes del Gran Mánchester. «Sobre'l AGMA». agma.gov.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 7 de payares de 2007. 5 de marzu de 2008.
  49. ↑ BISER Europe Regions Domain Reporting (2003). «Retrato regioanl del Gran Mánchester - 5.1 Spacial Sturcture». biser-eu.com. 17 de febreru de 2007.
  50. ↑ HMSO. Lieutenancies Act 1997. 1997 c.23.
  51. ↑ Wood, Edward (11 d'avientu de 1998). Research Paper 98/115 –The Greater London Authority Bill: A Mayor and Assembly for London – Bill 7 of 1998-99. London: House of Commons Library.
  52. ↑ HM Treasury (17 de xunetu de 2007). «Sub-national economic development and regeneration review». hm-treasury.gov.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 29 de xunu de 2012. 28 de febreru de 2008.
  53. ↑ Fairley, Peter (18 January 2008). «Comment – A faster track for the city-regions». publicfinance.co.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 5 de xineru de 2009. 28 de febreru de 2008.
  54. ↑ «Now YOU can vote on congestion charge», Mánchester Evening News, 25 de xunu de 2008 
  55. ↑ «More than the sum of their parts - partnerships seal deal to increase economic growth». communities.gov.uk (14 July 2008). Archiváu dende l'orixinal, el 3 d'agostu de 2008. 16 de xunetu de 2008.
  56. ↑ Dawson (1992), Chapter 6: The County Tops.
  57. ↑ Salford City Council (2007). «Chat Moss». salford.gov.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 28 de setiembre de 2008. 13 payares de 2007.
    •«Agricultural Land Classification». Department for Environment, Food and Rural Affairs (xunetu de 2003). Archiváu dende l'orixinal, el 9 d'avientu de 2006. 12 de xunetu de 2008.
  58. ↑ 58,0 58,1 58,2 Greater Mánchester Passenger Transport Authority. «The Greater Mánchester Area and its Rexonal Context». gmltp.co.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 5 de febreru de 2012. 11 d'abril de 2007.
  59. ↑ State of the English Cities: Volume 1 Producíu pola Oficina del Vice-Primer Ministru, (2006). Accesu al informe na rede'l 17 d'avientu de 2006.
  60. ↑ 60,0 60,1 «Mánchester Airport 1971–2000 weather averages». Met Office. Archiváu dende l'orixinal, el 20 d'agostu de 2003. 15 de xunetu de 2007.
  61. ↑ 61,0 61,1 «UK 1971–2000 averages». Met Office. 15 de xunetu de 2007.
  62. ↑ Met Office (2007). «tiempu atmosféricu mediu añal nel Reinu Xuníu». Met Office. 23 d'abril de 2007.
  63. ↑ «Caos nes carreteres a midida que avanza la nieve en Mánchester». Noticies Vespertines de Mánchester. 15 de xunetu de 2007.
  64. ↑ «Peak District sightseer's guide – Snake Pass». Picu altu. Archiváu dende l'orixinal, el 2011-01-12. 6 de xunetu de 2007.
  65. ↑ «Demócrates Lliberales averar a Mánchester». Noticies Vespertines de Mánchester (11 xunu de 2004). 26 de febreru de 2006.
  66. ↑ «El partíu llaborista vuelve a Mánchester». timeout.com (2006). Archiváu dende l'orixinal, el 13 de xineru de 2008. 26 d febreru de 2008.
  67. ↑ 67,0 67,1 67,2 Frangopulo (1977), p. 138.
  68. ↑ 68,0 68,1 Barlow, Max (1995). «El Gran Mánchester: complexidá de la conurbación y estructura del gobiernu llocal». Xeografía Política (Political Geography) 14 (4):  páxs. 379–400. doi:10.1016/0962-6298(95)95720-I. 
  69. ↑ Rochdale Metropolitan Borough Council (N.D.), p. 65.
  70. ↑ «Plan de Tresporte Llocal del Gran Mánchester». páxina web del Plan de Tresporte Llocal del Gran Mánchester. Archiváu dende l'orixinal, el 23 de payares de 2006. 12 d'avientu de 2006.
  71. ↑ Hebbert, Michael; Iain Des (2000). «Greater Manchester – 'up and going'?». Policy & Politics 28 (1):  páxs. 79–92. ISSN 5736 0305 5736. 
  72. ↑ Canciller del Ducáu de Lancaster. «Guardián de los Archivos». duchyoflancaster.co.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 29 de xineru de 2008. 8 de xunetu de 2008.
  73. ↑ The Lord-Lieutenants Order 1973 (1973/1754)
  74. ↑ Una Visión de Gran Bretaña pol Tiempu, A Vision of Britain through Time. «Greater Manchester Met. C». 6 d'abril de 2007.
  75. ↑ «T 09: Quinary age groups and sex for local authorities in the UK; estimated resident population Mid-2006 Population Estimates». National Statistics (30 de mayu de 2008). 8 de xunetu de 2008.
  76. ↑ Clark 1973, p. 93.
  77. ↑ «Rexonal Portrait of Greater Manchester - 5.3 Population Structure/Migration (demography)». BISER Europe Regions Domain Reporting. Archiváu dende l'orixinal, el 8 de xunetu de 2011. 18 de febreru de 2008.
  78. ↑ «Warren Smith te da la bienvendia a la intendencia del Gran Mánchester». Mánchesterlieutenancy.org. 8 de xunetu de 2008.
  79. ↑ «Exodus: The Facts». can.uk.com (2003). Archiváu dende l'orixinal, el 4 de xunetu de 2012. 27 de febreru de 2008.
  80. ↑ «Relixón nel Gran Mánchester (autoridá sanitaria)». Statistics.gov.uk. 1 de febreru de 2008.
  81. ↑ «Diócesis Católica de Shrewsbury». Dioceseofshrewsbury.org. 7 de mayu de 2007.
  82. ↑ «Parroquies de la diócesis editorial=Salforddiocese.org.uk». Archiváu dende l'orixinal, el 2 de mayu de 2007. 7 de mayu de 2007.
  83. ↑ «Diócesis de la Ilesia d'Inglaterra en Mánchester». Mánchester.anglican.org. Archiváu dende l'orixinal, el 27 d'avientu de 2007. 17 de xineru de 2008.
  84. ↑ «Bienveníu a la Diócesis de Liverpool». Liverpool.anglican.org. Archiváu dende l'orixinal, el 2008-02-24. 1 de febreru de 2008.
  85. ↑ «Mercáu Renewal: Manchester Salford Pathfinder». Audit Commission (2003). 22 de febreru de 2008.
  86. ↑ 86,0 86,1 86,2 86,3 86,4 «Shrinking Cities: Mánchester/Liverpool II» páx. 36. shrinkingcities.com (marzu de 2004). 4 de marzu de 2008.
  87. ↑ Cooper (2005), p. 47.
  88. ↑ Shapely, Peter (2002–3). escritu en Mánchester. «La prensa y los desarrollos construyíos por sistema nel centru de la ciudá de Mánchester». Estudio Históricu de la Rexón de Mánchester (Manchester Centre for Rexonal History) 16:  páxs. 30–39. ISSN 0952-4320. Archivado del original el 2007-12-01. https://web.archive.org/web/20071201012030/http://www.mcrh.mmu.ac.uk/pubs/pdf/mrhr_16_shapely.pdf. Consultáu'l 2018-01-29.  22 de payares de 2007.
  89. ↑ A Vision of Britain through time. «Greater Manchester Met. C: Total Population». 6 d'abril de 2007.
  90. ↑ Yakub Qureshi (24 de payares de 2004). «Manchester – Features – A cut above: high rise living is back». bbc.co.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 30 d'avientu de 2004. 25 de febreru de 2008.
  91. ↑ Cunningham, John (28 de febreru de 2001). «Bloques de torres pa faer un retruque». The Guardian (Guardian News and Media Limited). http://www.guardian.co.uk/society/2001/feb/28/housingpolicy.keyworkerhousing.  26 de febreru de 2008.
  92. ↑ Frangopulo (1977), p. 224.
  93. ↑ «Table 0a – Tolos estudiantes por instituciones, modadlidad d'estudios, nivel d'estudios, xéneru y casa 2006/07». Axencia d'Estadístiques d'Educación CimeraStudents and Qualifiers Data Tables. 21 de marzu de 2008.
  94. ↑ Tight, Malcolm (xunetu 2007). «La (Re)Locación de la Educación Cimera n'Inglaterra (Revisitado)». Higher Education Quarterly 61 (3):  páxs. 250–265. doi:10.1111/j.1468-2273.2007.00354.x. 
  95. ↑ Hartwell (2001), p. 105.
  96. ↑ «Perfil Económicu de Oldham, Innovación y Teunoloxía». Conceyu de OldhamOldham MBC web pages. Archiváu dende l'orixinal, el 12 d'ochobre de 2004. 27 d'ochobre de 2006.
  97. ↑ «NW Cotton Towns Learning Journey». Mánchester City CouncilSpinning the web. Archiváu dende l'orixinal, el 2007-09-10. 27 d'ochobre de 2006.
  98. ↑ 98,0 98,1 «Retrato Rexonal del Gran Mánchester - 6 Factores Económicos». BISER Europe Regions Domain Reporting. 17 de febreru de 2007.
  99. ↑ Ian Wylie. «La puya por Salford consigue'l desplazamientu de la BBC al norte». Noticies Vespertines de Mánchester. 5 de marzu de 2008.
  100. ↑ «Mánchester city region – Economic Overview». investinMánchester.com. Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'avientu de 2015. 30 de mayu de 2008.
  101. ↑ «Dato Económicos del Gran Mánchester». Midas Manchester. Archiváu dende l'orixinal, el 13 d'agostu de 2007. Archiváu de the original el 13 d'agostu de 2007. 10 de xunetu de 2008.
  102. ↑ «La Estratexa del Gran Mánchester, The Greater Manchester Strategy: Foreword». gmep.org.uk (2004). Archiváu dende l'orixinal, el 22 d'abril de 2008. 9 de xunetu de 2008.
  103. ↑ «Resumen del Executivu de les Meyores Ciudaes de Gran Bretaña 2005-2006, Britain's Best Cities 2005–2006 Executive Summary». OMIS Research. Archiváu dende l'orixinal, el 17 de mayu de 2006. Archiváu dende'l 17 de mayu de 2006. El 17 de xunetu de 2008.
  104. ↑ 30 de mayu de 2008.«Manchester – The State of the City». Mánchester City Council. 11 de setiembre de 2007.
  105. ↑ Los Visitantes Internacionales nel Atopadizu Mánchester Aumenten el 10%, International Visitors To Friendly Mánchester Up 10%. Marketing Manchester. 17 de setiembre de 2007. http://www.marketingmanchester.com/news/newsdetails.xsql?id=258.  17 de xunetu de 2008.
  106. ↑ «Manchester 'England's second city'». BBC. 2 de mayu de 2007.
    • «Mánchester 'England's Second City'». Ipsos MORI. 30 de mayu de 2008.
    • Riley, Catherine. «Can Birmingham halt its torne?». The Times. Archiváu dende l'orixinal, el 2011-08-11. 1 d'agostu de 2007.
    • «Mánchester 'close to second city'». BBC. 2 mayu de 2006.
    • «Manchester tops second city poll». BBC. 18 de xunu de 2007.
    • «Birmingham loses out to Manchester in second city face off». BBC. 18 de xunu de 2007.
  107. ↑ «actividá económica del Gran Mánchester (autoridá sanitaria)». Statistics.gov.uk. 3 de febreru de 2008.
  108. ↑ «Promoviendo una Economía Dinámica». Greater Manchester y-Government Partnership. Archiváu dende l'orixinal, el 12 de xineru de 2008. 12 d'avientu de 2007.
  109. ↑ «Greater Manchester (health authority) industry of employment». Statistics.gov.uk. 3 de febreru de 2008.
  110. ↑ «Valor Rexonal Brutu Agregu (pp. 240–253)». Oficina d'Estadístiques Nacionales (21 d'avientu de 2005). Archiváu dende l'orixinal, el 3 de marzu de 2005. 5 de marzu de 2008.
  111. ↑ «Rexonal GVA December 2007». statistics.gov.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 8 de xineru de 2008. 3 de febreru de 2008.
  112. ↑ 112,0 112,1 112,2 112,3 Frangopulo (1977), p. 187.
  113. ↑ 113,0 113,1 Hyde, O'Rourke y Portland (2004) p. 141.
  114. ↑ The Oldham College. «Información local: sobre Oldham». oldham.ac.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 9 d'ochobre de 2006. «El Condáu Metropolitanu del Gran Mánchester tien la rede d'autopistes más estensa nel Reinu Xuníu» 6 de marzu de 2008.
  115. ↑ «Base de Datos de les Carreteres Britániques». cbrd.co.uk. 6 de marzu de 2008.
    •«The number's up for Britain's roads». Telegraph.co.uk (Telegraph Media Group Limited). Ochobre de 2002. http://www.telegraph.co.uk/motoring/main.jhtml?xml=/motoring/2002/10/04/emfnum05.xml. «El sector oeste de Mánchester ta notoriamente congestionado y ostenta el récor por tener la seición d'autopista más amplia, 17 impresionantes carriles onde la M61 y la M60 crúciense».  7 xunetu de 2007.
    •Matthews, Peter (ed) (1992). El Llibru Guinnes de los Récores de 1993. Enfield: Guinness World Records Limited, páx.  121. ISGN 0-85112-978-1.
  116. ↑ Conceyu Condal de Lancashire. «Early Highways Liverpool-East Lancashire Road A580». lancashire.gov.ukHistoric Highways. Archiváu dende l'orixinal, el 29 d'avientu de 2007. 19 de xineru de 2008.
  117. ↑ Salter, Alan (5 de mayu de 2007). «C-charge details revealed». Noticies Vespertines de Mánchester (M.Y.N. Media Ltd). http://www.mánchestereveningnews.co.uk/news/s/1007/1007736_ccharge_details_revealed.html.  25 payares de 2007.
  118. ↑ «Manchester makes move towards congestion charge». The Guardian (Guardian News and Media Limited). 27 de xunetu de 2007. http://www.guardian.co.uk/society/2007/jul/27/communities.environment.  25 de payares de 2007.
  119. ↑ «Traffic Congestion charging: FAQs». BBC Mánchester. Archiváu dende l'orixinal, el 18 de febreru de 2007. 26 de payares de 2007.
  120. ↑ GMPTE (N.D.). «GMPTE – Trains». gmpte.com. Archiváu dende l'orixinal, el 16 de payares de 2008. 13 setiembre de 2007.
  121. ↑ 121,0 121,1 «State of the City Report 2006/2007». Manchester.gov.uk (September 2007). Archiváu dende l'orixinal, el 7 de febreru de 2012. 26 de febreru de 2008.
  122. ↑ «L'Aeropuertu de Mánchester ufierta más destinos que'l de Heathorw y el de Gatwick». TMC LtdUK Airport News (3 June 2006). Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'avientu de 2008. 10 de xunetu de 2008.
  123. ↑ 123,0 123,1 123,2 Gratton, Chris; Simon Shibli; Richard Coleman (2005). «Sport and Economic Regeneration in Cities». Urban Studies (Urban Studies Journal Limited) 42 (5–6):  páxs. 985–999. doi:10.1080/00420980500107045. 
  124. ↑ Parkinson-Bailey (2000), pp. 249–250.
  125. ↑ «City enjoys £600m windfall». BBC.Online (16 Xunu de 2006). 14 de setiembre de 2007.
    •«Sporting Legacy». Commonwealth Games LegacyCommonwealth Games Legacy Mánchester 2002. Archiváu dende l'orixinal, el 24 d'ochobre de 2008. Retrieved on 23 September 2007.
  126. ↑ «Soccer Team Valuations #1 Mánchester United». forbes.com (Forbes.com LLC). 30 April 2008. http://www.forbes.com/business/lists/2008/34/biz_soccer08_Mánchester-United_340001.html.  2 de mayu de 2008.
  127. ↑ «Glory, Glory, Man United». The website of dreams. 2 de xunu de 2008.
  128. ↑ 128,0 128,1 «Cup Final Statistics». The Football AssociationTheFA.com. 2 de mayu de 2008.
  129. ↑ «roll of honour». Mánchester City Football Club official website. Mánchester City FC. Archiváu dende l'orixinal, el 17 de xunu de 2009. 2 de mayu de 2008.
  130. ↑ «Brief history of Wigan Athletic». Wigan Athletic Football ClubWigan Athletic the official website (11 June 2007). Archiváu dende l'orixinal, el 9 de marzu de 2008. 2 de mayu 2008.
  131. ↑ BBC Rugby Union – English – Sale 45-20 Leicester. BBC. 27 May 2006. http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/rugby_union/english/5009064.stm.  28 de febreru de 2008.
  132. ↑ «Honours». Wigan Warriorswiganwarriors.com. Archiváu dende l'orixinal, el 12 d'abril de 2008. 3 de mayu de 2008.
  133. ↑ «Lancashire County Cricket Club – Origins». LCCC.co.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 14 d'ochobre de 2007. 5 de marzu de 2008.
    •«El Campeonatu del Condáu». Cricinfo. 5 de marzu de 2008.
    •«Lancs bid falls agonisingly short». BBC Online (22 September 2007). Retrieved on 13 avientu de 2007.
    •«Lancashire honours». Cricinfo. 13 d'avientu de 2007.
  134. ↑ «Jim Laker». Cricinfo. 2 de mayu de 2008.
  135. ↑ «Minor County Grounds». CricinfoAsociación de Condaos Menores de Criket. 2 de mayu de 2008.
  136. ↑ Stuart Hughes (5 de payares de 2002). «D-day for Storm». BBC Online. 9 de xunetu de 2008.
  137. ↑ Stuart Hughes (12 de payares de 2002). «Storm sink as cash bid fails». BBC Online. 9 de xunetu de 2008.
  138. ↑ Ramsden, Caroline (1966). Farewell Mánchester: history of Mánchester Racecourse. London: J A Allen & Co.
    •Salford Metropolitan Borough Council. «Transcript of Kersal Dale Videu». Salford.gov.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 27 de mayu de 2008. 5 de marzu de 2008.
    •Farrer, William; Brownbill, John (2003–2006). «Townships: Broughton», The Victoria history of the county of Lancaster. - Lancashire. 4. University of London & History of Parliament Trust, páx. pp. 217–222. 25 de febreru de 2008.
  139. ↑ «leighsportsvillage». Leigh Sports VillageLeigh Sports Village web pages. Archiváu dende l'orixinal, el 24 d'abril de 2008. 2 de mayu de 2008.
  140. ↑ 140,0 140,1 Robson, Brian (2004). «Culture and the City: A View from the 'Athens of the North'». Built Environment 30 (3):  páxs. 246–255. doi:10.2148/benv.30.3.246.54298. 
  141. ↑ Conway, Tony; Whitelock, Jeryl (2007). «Relationship marketing in the subsidised arts: the key to a strategic marketing focus». European Journal of Marketing (Emerald Group Publishing Limited) 41 (1/2):  páxs. 199–222. doi:10.1108/03090560710718184. ISSN 0309-0566. 
  142. ↑ Murray, Braham (2007). Lo peor que puede ser ye un desastre. London: Methuen Drama, A & C Black Publishers. ISBN 978-0-7136-8490-2.
  143. ↑ «About The Lowry». The Lowry web pages. Archiváu dende l'orixinal, el 9 de mayu de 2008. 2 de mayu de 2008.
  144. ↑ 144,0 144,1 144,2 Schofield, Jonathan (ed) (2007). Mánchester: la guía completa de 2007. Mánchester: City Life.
  145. ↑ «El Pasáu exhibir na Galería Oldham». GalleryOldham.org.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 9 d'ochobre de 2007. 9 de xineru de 2008.
  146. ↑ «Galería d'Arte de la Ciudá». Images of England. Archiváu dende l'orixinal, el 2007-12-01. 14 d'avientu de 2007.
    •«Galería d'Arte de Mánchester; alrodiu de nós». Mánchestergalleries.org. 9 de xineru de 2008.
  147. ↑ «Lark Hill Place Shops». Salford City Councilpágina web del conceyu de Salford. Archiváu dende l'orixinal, el 6 d'agostu de 2007. 2 de mayu de 2008.
  148. ↑ Parkinson-Bailey (2000), p. 77.
  149. ↑ 149,0 149,1 «The Topé – HISTORY». The Topé Concerts Society 2002Topé web pages. Archiváu dende l'orixinal, el 17 de setiembre de 2008. 2 de mayu de 2008.
  150. ↑ BBC Orchestras. BBC. febreru de 2006. https://www.bbc.co.uk/pressoffice/keyfacts/stories/orchestras.shtml.  10 de xunetu de 2008.
  151. ↑ «Historia de la Filarmónica de la BBC». BBCbbc.co.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 3 de setiembre de 2007. 2 de mayu de 2008.
  152. ↑ Puesta en funcionamientu de l'Asociación Coneuta y Crea de la BBC, discursu dau na Universidá de Huddersfield. BBC. 11 de xineru de 2008. https://www.bbc.co.uk/pressoffice/speeches/stories/thomsoncaroline_huddersfield.shtml.  10 de xunetu de 2008.
  153. ↑ «Camerata de Mánchester». Mánchester CamerataMánchester Camerata web pages. 2 de mayu de 2008.
    •«Sobre'l NCO». Northern Chamber Orchestra web pages. Archiváu dende l'orixinal, el 4 d'ochobre de 2011. 2 de mayu de 2008.
  154. ↑ «Bridgewater Sucesos del salón y cifres». Bridgewater-hall.co.uk. Retrieved on 17 January 2008.
    •«Good Venue Guide; 28 – Bridgewater Hall, Mánchester.». Independent on Sunday. 12 d'abril de 1998. 
  155. ↑ Redhead (1993), pp. 60–61.
  156. ↑ «Pollstar Concert Industry Awards Winners Archives». Pollstar Online. Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'avientu de 2015. 24 de xunu de 2007.
    •Brown, Rachel. «M.Y.N Arena's world's top venue». Manchester Evening News (M.Y.N Media). http://www.mánchestereveningnews.co.uk/entertainment/s/1013/1013264_sables_worlds_top_venue.html. «The M.Y.N. Sable is the top-selling venue in the world.».  12 d'agostu de 2007.
    •«Manchester Evening News arena». smg-europe.com. Archiváu dende l'orixinal, el 1 d'avientu de 2015. 28 de marzu de 2008.
  157. ↑ «Historia del estadiu de la ciudá de Mánchester». MCFC.co.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 8 de febreru de 2008. 11 de xineru de 2008.
    •«Vote for Old Trafford Cricket Ground». LCCC.co.uk (17 d'ochobre de 2007). 11 de xineru de 2008.
    • Arctic Monkeys confirm festival plans. NME. 26 de xineru de 2007. http://www.nme.com/news/arctic-monkeys/26053.  5 de febreru de 2007.
  158. ↑ «About Stockport Hat Works». Hatworks.org.uk. Retrieved on 10 January 2008.
  159. ↑ «Muséu de Ciencia ya Industria». 24hourmuseum.org.ukThe National Virtual Museum. 10 de xineru de 2008.
  160. ↑ «Los visitantes de Urbis amóntense un 550%». BBC Online (12 d'abril de 2004). Archiváu dende l'orixinal, el 10 de mayu de 2004. 10 de xineru de 2008.
    •«Visitors flock to Urbis as revamp pays off». Manchester Evening News (6 d'avientu de 2006). 10 de xineru de 2008.
  161. ↑ «About Stockport air raid shelters». Airraidshelters.org.uk. Retrieved on 10 January 2008.
  162. ↑ «Muséu Imperial de Guerra del Norte». north.iwm.org.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 31 de xineru de 2005. 10 de xineru de 2008.
  163. ↑ «Introducción al Muséu del Tresporte». gmts.co.uk. Archiváu dende l'orixinal, el 21 de xineru de 2008. 10 de xineru de 2008.
  164. ↑ «Introducción al Muséu de la Historia de la Xente». phm.org.uk. 10 de xineru de 2008.
  165. ↑ «El Centru Pankhurst». 24 Hour MuseumThe National Virtual Museum. 8 de xunetu de 2008.
  166. ↑ Vallely, Paul (30 d'abril de 2004). «En camín otra vegada». The Independent. Archiváu dende l'orixinal, el 11 de mayu de 2008. 17 de xineru de 2008.
  167. ↑ «Mensaxe de Zarru Definitivu del Cai Wigan». Wigan Leisure and Culture TrustWigan Leisure and Culture Trust web pages. Archiváu dende l'orixinal, el 13 de xineru de 2011. 8 de xunetu de 2008.

Bibliografía

editar
  • Aspin, Chris (1981). The Cotton Industry. Aylesbury: Shire Publications. ISBN 0-85263-545-1.
  • Bayliss, Don (1996). Historical Atlas of Trafford. Hale: Don Bayliss. isbn=0-9529300-0-5.
  • Cooper, Glynis (2005). Salford: An Illustrated History. Derby: The Breedon Books Publishing Company. ISBN 1-85983-455-8.
  • Greater Manchester Votes: A Guide to the New Metropolitan Authorities, Redrose, 1973, ISBN 
  • Clarke, John (1976). It Happened Round Greater Manchester; Railways. Conceyu Condal del Gran Mánchester.
  • Cowhig, W.T. (1976). It Happened Round Greater Manchester; Testiles. Conceyu Condal del Gran Mánchester.
  • Dawson, Alan (1992). Relative hills of Britain. Milnthorpe: Cicerone Press. ISBN 1-85284-068-4.
  • Dearlove, John (1979). The reorganisation of British local government: old orthodoxies and a political perspective. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-29456-8.
  • Frangopulo, Nicholas Joseph (1977). Tradition in action: the historical evolution of the Greater Manchester County. Wakefield: EP Publishing. ISBN 0-7158-1203-3.
  • Gibb, Robert (2005). Greater Manchester: A panorama of people and places in Manchester and its surrounding towns. Myriad. ISBN 1-904736-86-6.
  • Hardy, Clive (2005). Francis Frith's Greater Manchester. Frith Book Company. ISBN 978-1-85937-266-1.
  • Hartwell, Clare (2001). Pevsner Architectural Guides: Manchester. London: Penguin Books. ISBN 0-14-071131-7.
  • Hartwell, Clare; Matthew Hyde and Nikolaus Pevsner (2004). Lancashire : Manchester and the South-East. New Haven, Conn.; London: Yale University Press. ISBN 0-300-10583-5.
  • Hyde, M.; A. O'Rourke and P. Portland (2004). Around the M60: Manchester's Orbital Motorway. Altrincham: AMCD. ISBN 1-897762-30-5.
  • Matthews, Peter (ed) (1992). The Guinness Book of Records 1993. Enfield: Guinness World Records Limited. ISBN 0-85112-978-1.
  • McNeil, Robina; Michael Nevell (2000). A Guide to the Industrial Archaeology of Greater Manchester. Asociación pa l'Arqueoloxía Industrial. ISBN 0-9528930-3-7.
  • Murray, Braham (2007). The worst it can be is a disaster. London: Methuen Drama, A & C Black Publishers. ISBN 978-0-7136-8490-2.
  • Nevell, Mike and Redhead, Norman (eds) (2005). Mellor: Living on the Edge. A Rexonal Study of an Iron Age and Romanu-British Upland Settlement. Unidá Arqueolóxica de la Universidá de Manchester, Greater Manchester Archaeological Unit, and the Mellor Archaeological Trust. ISBN 0-9527813-6-0.
  • Parkinson-Bailey, John J (2000). Manchester: an Architectural History. Manchester: Manchester University Press. ISBN 0-7190-5606-3.
  • Ramsden, Caroline (1966). Farewell Manchester: history of Manchester Racecourse. London: J A Allen & Co.
  • Redcliffe-Maud, John Primatt; Bruce Wood (1975). English local government reformed. London: OUP. ISBN 0-19-885091-3.
  • Redcliffe-Maud et al (June de 1969). Royal Commission on Local Government in England 1966-1969, Volume I: Report (Cmnd. 4040). London: HMSO.
  • Redhead, Brian (1993). Manchester: a Celebration. London: Andre Deutsch Ltd. ISBN 0-233-98816-5.
  • Rochdale Metropolitan Borough Council (N.D.). Metropolitan Rochdale Official Guide. London: Ed. J. Burrow & Co. Limited. ISBN.
  • Schofield, Jonathan (ed) (2007). Manchester: the complete guide 2007. Manchester: City Life. ISBN.

Enllaces esternos

editar


Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Gran_Mánchester&oldid=4290340»