Sanliurfa
Sanliurfa (en turcu: Şanlıurfa /ʃanˈlɯoɾfa/, ‘la gloriosa Urfa') d'antiguo Edesa, ye una ciudá asitiada na rexón d'Anatolia Suroriental, en Turquía, y la capital de la provincia de Sanliurfa. Cuenta con una población de 472.238 habitantes[2] (2007).
 Sanliurfa | |
|---|---|
 | |
| Alministración | |
| Provincia | provincia de Şanlıurfa |
| Tipu d'entidá |
municipio metropolitano de Turquía (es)  |
| Nome oficial |
Şanlıurfa (tr) Riha (ku) Ուռհա (hy) |
| Nome llocal | Şanlıurfa (tr) |
| Códigu postal |
63 000 |
| Xeografía | |
| Coordenaes | 37°09′30″N 38°47′30″E / 37.1583°N 38.7917°E |
  Sanliurfa Sanliurfa (Turquía) | |
| Superficie | 3668.76 km² |
| Altitú | 515 m[1] |
| Demografía | |
| Población | 1 985 753 hab. (2017) |
| Porcentaxe | 100% de provincia de Şanlıurfa |
| Densidá | 541,26 hab/km² |
| Más información | |
| Estaya horaria | UTC+03:00 |
| Llocalidaes hermaniaes | Bremerhaven |
| sanliurfa.bel.tr | |
 | |
Urfa atopar nuna llanura, a alredor de 80 km al este del ríu Éufrates. Destaca'l so clima de branos calorosos y secos, y d'iviernos fríos y húmedos. La población urbana de Sanliurfa ye principalmente curda, ente que nes zones circundantes, tratar d'un amiestu de curdos y turcos y, en menor midida, árabes.
Etimoloxía
editar
Conocióse a la ciudá por numberosos nomes a lo llargo de la historia: Ուռհա, Urhai n'armeniu; ܐܘܪܗܝ, Urhāy n'araméu; ܐܘܪܗܝ, Riha en siríacu; الرها, Ar-Ruha n'árabe; Ορρα, Orrha en griegu (tamién Ορροα, Orrhoa). Mientres un tiempu, conocióse como Callirrhoe o Antiochia de Callirhoe (en griegu, Αντιόχεια η επί Καλλιρρόης). Mientres la dominación bizantina, llamóse Justinópolis. Sicasí, antes de la dominación turca, conocer col nome que-y dieron los seléucidas: Εδεσσα, Edessa.
«Şanlı» significa grande, gloriosu en turcu. Camudóse oficialmente'l nome a Urfa pol de Sanliurfa na Gran Asamblea Nacional de Turquía en 1984 por cuenta de la resistencia local que protagonizó la ciudá na Guerra d'Independencia Turca. Llogróse que se concediera'l títulu gracies a les repitíes solicitúes de los diputaos de la ciudá, que deseyaben dar a Urfa un tratu similar al de ciudaes como «Gazi» (veterana) Antep y «Kahraman» (heroica) Maraş.
Historia
editarLa historia de Sanliurfa empieza nel sieglu IV e. C., anque ye posible que se remonte al sieglu VIII e. C., yá que esisten evidencies nos asentamientos cercanos de Duru, Harrán y Nevalı Çori.[3] Foi una de les munches ciudaes de la cuenca de los ríos Éufrates-Tigris, el trubiecu de la civilización mesopotámica. Según la tradición turcu-musulmana, Urfa (el so nome dende la dómina bizantina) ye la ciudá bíblica d'Ur, por cuenta de la so cercanía al pueblu de Harrán. Sicasí, Iraq tamién reclama que la ciudá de Ur atopar al sur del país, según numberosos historiadores y arqueólogos.
Urfa tamién se considera'l llugar de nacencia d'Abraham, que se conmemora nuna mezquita de la ciudá, y el de Job.
Urfa foi conquistada de forma repitida a lo llargo de la historia, y tuvo apoderada por numberoses civilizaciones, incluyíos Ebla, l'Imperiu acadiu, Sumeria, Babilonia, los hitites, los hurritas, el reinu d'Armenia, Mitani, Asiria, Caldea, Media, l'Imperiu persa, el reinu de Macedonia (baxu Alexandru Magnu), l'Imperiu seléucida, los arameos, Osroene, l'Antigua Roma, l'Imperiu sasánida, l'Imperiu bizantín y los cruciaos.
La ciudá d'Edesa
editarTres la desintegración del imperiu macedoniu Edesa quedó so dominiu del xeneral macedoniu Seleuco I. Darréu integróse nel imperiu parto hasta que'l renacíu imperiu persa de la dinastía sasánida apoderóse de too l'este d'Anatolia. Los conflictivos, trémboles y volátiles llendes de los imperios romanu (y bizantín d'equí p'arriba) y persa sasánida dieron pie a la batalla d'Edesa onde l'imperiu romanu sufrió una contundente derrota a manes perses. Nesa batalla l'emperador Valerio foi prindáu polos perses sol mandu de Sapur I. Los romanos viéronse obligaos a realizar toa una serie de contrapartidas pa llograr la so lliberación, como l'atélite sistema de regación en Sushtar (actual Irán). Mientres el periodu bizantín, Edesa tuvo una gran relevancia a nivel rexonal. La ciudá cuntaba con ilesies, escueles y monesterios.
La llegada del Islam
editarL'Islam llegó hacia l'añu 639, cuando l'exércitu omeya conquistó la rexón ensin emplegar les armes. L'Islam establecer de forma permanente en Urfa gracies a los imperios de los ayubíes, los selyúcides y los otomanos. Tres la Primer Cruzada, la ciudá convertir nel centru del Condáu d'Edesa hasta 1144, cuando foi prindada de nuevu pol turcu Zengi. La mayor parte de la población foi asesinada, xunto col arzobispu. Mientres los siguientes diez años, Urfa foi'l centru de la historia europea, yá que la so reconquista foi la razón de la Segunda Cruzada. Anque empezó con una masacre de xudíos n'Europa Occidental y la presencia d'un Emperador y un rei de Francia fixéron-y ganar importancia, nun consiguió llevar a cabu'l so cometíu. L'únicu ésitu foi la conquista de la ciudá de Lisboa per parte d'una flota inglesa a los árabes y la so entrega al que darréu sería rei de Portugal.[4]
So la dominación otomana, Urfa foi una importante ciudá onde destacó'l algodón, el cueru y la xoyería. Había tres comunidaes cristianes: la siria, l'armenia y la llatina. Los postreros cristianos sirios abandonaron la ciudá en 1924, treslladándose a Alepo (onde s'asitiaron nuna zona a la que se llamó Hai al-Suryan, el barriu siríacu).[5]
Primer Guerra Mundial y posguerra
editarEn 1914, calculábase que Urfa cuntaba con 75.000 habitantes: 45.000 curdos y turcos, 25.000 armenios y 5.000 cristianos sirios. Tamién había xudíos.
A la fin de la Primer Guerra Mundial, una vegada ganáu l'Imperiu otomanu, los exércitos europeos intentaron partise Anatolia; primero los británicos y depués los franceses ocuparon Urfa. La ocupación británica de la ciudá empezó de facto el 7 de marzu de 1919 y oficialmente'l 24 de marzu de 1919, y duró hasta'l 30 d'ochobre de 1919. Les fuercies francés ocupáronlo a partir del día siguiente hasta'l 11 d'abril de 1920, cuando fueron ganaes poles fuercies locales (col nuevu gobiernu turcu d'Ankara ensin establecer y l'Asamblea Nacional aprobada'l 23 d'abril de 1920.
La retirada francesa de Urfa alcordar ente les fuercies ocupantes y los representantes de les fuercies locales, dirixíes pol capitán Ali Saip Bey, designáu pol gobiernu de Ankara. Anque la retirada diba producise de forma pacífica, el plan viose alteriáu por una emboscada de fuercies irregulares a los franceses nel pasu de Şebeke escontra Siria, y que provocó 296 muertos ente les tropes franceses y más ente los rebeldes.
Sanliurfa na actualidá
editar
La Sanliurfa moderna presenta grandes contrastes ente los barrios antiguos y los recién. El cascu antiguu ye unu de los más evocadores y románticos de Turquía, con un antiguu bazar que sigue usando la población pa mercar fruta y verdura, onde siguen allegando habitantes árabes y curdos pa vender los sos productos. Gran parte del cascu antiguu cuenta con cases tradicionales d'Oriente Mediu construyíes alredor de patios a los que munches vegaes nun puede aportase con vehículos de motor.
Sicasí, los nuevos distritos de Sanliurfa son grandes estensiones de modernos bloques de cementu, con grandes aveníes, restoranes y polideportivos.
Política
editarAnque munchos de los habitantes son curdos y fálase curdu de forma xeneralizada, la población llocal ta bien integrada na sociedá turca, polo que nun esiste sofitu relevante al nacionalismu curdo. Tamién destaca la población turcomana. Dientro de Turquía, considérase que Urfa ye, tres Konya, la ciudá más devota del país. Ye, amás, una plaza fuerte del Partíu de la Xusticia y el Desenvolvimientu.
Gastronomía
editarLa cocina ye típica del sureste de Turquía; destaquen el pan y la carne en forma de kebab, döner o kavurma (carne o fégadu fritu), la berenxena, el tomate y la guindilla, incluyíu'l pimientu coloráu local conocíu como isot. Otros platos inclúin: el picante çiğ köfte (en Urfa, inclusive más picante); duces como'l künefe de mantega caliente y sirope, o'l postre de nueces sillik; l'amargosu café d'estilu árabe mırra y la bébora asemeyao al café fecha con terebinto, menengiç kahvesi.
Urfa nun ye una gran metrópolis, polo qu'en munchos aspeutos demuestra que se trata d'una ciudá conservadora. Nun se suel sirvir bébores alcohóliques cola comida; inclusive los xardinos de té (únicu llugar d'entretenimientu social qu'ufierta Urfa) namái se destinen a families o a homes (al contrariu que nel oeste de Turquía). Una tradición llocal ye'l sıra gecesi, onde s'axunten grupos d'homes en casa, especialmente pel hibiernu, pa tocar el llaúd (el llaúd árabe o'l bağlama) y cantar cantares tradicionales.
Economía
editarDende principios de los años 1990, Sanliurfa viose beneficiada, según el gobiernu central turcu del Proyeutu del Sureste d'Anatolia, qu'apurrió agua a los llabradores locales y fomentó un boom na producción, incluyida la d'algodón, tou ello a pesar de les condiciones climatolóxiques. Esti fechu benefició tamién a la industria llixero de la ciudá. A pesar de tratase d'auténticos problemes, amenorgar el desemplegu y la probeza al respective de otres ciudaes del sureste de Turquía.
Ver tamién
editarReferencies
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Sanliurfa.
- ↑ URL de la referencia: https://it-ch.topographic-map.com/map-k2k7t6/%C5%9Eanl%C4%B1urfa/?zoom=19¢er=37.16157%2C38.7958&popup=37.16172%2C38.7957.
- ↑ World Gazetteer Censu de Sanliurfa. Consultáu'l 19 d'ochobre de 2008
- ↑ Segal, J. B. (2001). «I. The Beginnings», Edessa:The Blessed City, 2 (n'inglés), Piscataway, Nueva Jersey, Estaos Xuníos: Gorgias Press, páx. 5. ISBN 0-9713097-1-X. «It is certainly surprising that non obvious reference to Orhay has been found so far in the early historical texts dealing with the region, and that, unlike Harran, its name does not occur in cuneiform itineraries. This may be accidental, or Orhay may be alluded to under a different name which has not been identified. Perhaps it was not fortified, and therefore at this time a place of non great military significance. With the Seleucid period, however, we are on firm historical ground. Seleucus I founded—or rather re-founded—a number of cities in the region. Among them, probably in 303 or 302 B.C., was Orhay.»
- ↑ Roberts, J. M. (1996). «II/4. Frontiers and neighbours», The Penguin History of Europe (n'inglés). Londres: Penguin Books, páx. 162-163. ISBN 978-0-140-26561-3.
- ↑ Joseph, John (1983). Muslim-Christian Relations and Inter-Christian Rivalries in the Middle East: The Case of the Jacobites in an Age of Transition. Estaos Xuníos: State University of New York Press, páx. 150. ISBN 0873956125.
Enllaces esternos
editar- Imáxenes de Sanliurfa Archiváu 2006-07-21 en Wayback Machine
- Noticies sobre Sanliurfa Archiváu 2019-11-08 en Wayback Machine
- Urhoy Archiváu 2011-11-21 en Wayback Machine
- Información turística sobre'l sureste d'Anatolia Archiváu 2009-03-21 en Wayback Machine (n'inglés).
