Todor Zhivkov
Tódor Khrístov Zhívkov (en Cirílicu: Toдор Xpиcтoв Живков) (Pravets, 7 de setiembre de 1911 – Sofía, 5 d'agostu de 1998) foi'l Secretariu Xeneral del Comité Central del Partíu Comunista de Bulgaria dende 1954 hasta 1989, presidiendo al país dende 1962 hasta 1989, primero como xefe de Gobiernu (hasta 1971) y dempués como Presidente del Conseyu d'Estáu. El so mandatu de 35 años ye'l más llargu nun estáu socialista d'Europa, solo superáu pol albanés Enver Hoxha.
.jpg)
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.svg){kind=small}
Zhívkov nació en Pravets nuna familia llabradora. De mozu emigró a Sofía pa trabayar de tipógrafu y foi ellí onde asumió'l marxismo-leninismu. En 1932 ingresó nel Komsomol del Partíu Comunista Búlgaru (PCB), mientres la Segunda Guerra Mundial militó na resistencia contra les tropes nazis (Exércitu Insurxente de Lliberación Popular) y al terminar el conflictu foi xefe de policía na capital. A partir d'ende, foi esguilando puestos na formación y desfíxose de los sos adversarios pol poder. En 1945 convertir en miembru del Comité Central y en 1951 entró nel Politburó.
El 4 de marzu de 1954 foi escoyíu Secretariu Xeneral del PCB, convirtiéndose nel líder más nuevu de los países d'Europa Oriental. En 1962 foi nomáu Presidente del Gobiernu y en 1971 pasó a ocupar la Xefatura del Estáu. Amás, en 1965 superó una intentona golpista de miembros del exércitu allegaos al comunismu chinu.[8] Mientres el so mandatu entamó'l tresformamientu de la economía búlgara escontra la industrialización. Como líder políticu concentró tol poder,[8] nun duldar n'espulsar a cualquier oposición (interna y esterna) pa caltenese al frente y consolidó el so rol gracies a los sofitos de los soviéticos Nikita Khrushchov y Leonid Brézhnev. El so réxime identificar por ser el ideológicamente más allegáu a Moscú, razón pola que recibió la condecoración de "Héroe de la Xunión Soviética" en 1977.
A finales de la década de 1980 viose debilitáu pola falta de continuidá y eficacia na reformes políticu y económicu, según pola crisis de los estaos socialistes previa a la cayida del Muriu de Berlín. El 10 de payares de 1989 foi forzáu a dimitir pola direición comunista búlgara y pocu dempués espulsóse-y del PCB.[9] En xineru de 1990 foi deteníu por malversación de fondos,[10] y anque años dempués quedó llibre d'esa acusación, siguió n'arrestu domiciliariu por delitos contra los derechos humanos. Morrió en 1998, víctima d'una neumonía.
Tres la so cayida, Bulgaria empecipió una transición escontra un estáu democráticu y pluripartidista, consolidáu coles eleiciones de xunu de 1990.
Biografía
editarOrixe
editarNació nuna familia llabradora probe de Pravets y cuando yera moza emigró a Sofía pa buscar trabayu, siendo aceptáu nuna escuela secundaria d'artes gráfiques y tipografía.[11] Asumió les tesis marxistes al afiliase en 1930 a la Lliga Xuvenil Comunista Búlgara y dos años dempués xunióse al Komsomol, la organización xuvenil del Partíu Comunista Búlgaru (PCB). Cuando Bulgaria aliar coles fuercies de la Exa mientres la Segunda Guerra Mundial, Zhívkov tuvo na resistencia y participó nos ataques contra les tropes alemanes na revolución del 9 de setiembre de 1944.[12] La monarquía foi reemplazada en 1946 por un réxime de corte socialista, la República Popular de Bulgaria, y el PCB de Georgi Dimitrov convertir na única fuercia dominante.[11]
Considérase que desempeñó un rol relevante na eliminación de la oposición política dende la xefatura de policía de Sofía, llamada "Milicia Popular" sol so mandu.[11] Seis meses dempués, en 1945, ingresó nel Comité Central del PCB. Naquella dómina sofitó un gobiernu pro-soviéticu pal país y foi un convencíu defensor del estalinismu, lo que-y dexó xubir posiciones na organigrama. Ello ye que participó nel interrogatoriu contra Traicho Kostov, miembru históricu del partíu y perteneciente a l'ala nacionalista, nel so xuiciu por traición celebráu en 1949.[11]
En 1951 ingresó nel Politburó, lideráu pol tamién estalinista Vulko Chervénkov.[11]
Ascensu al poder
editarLa muerte d'Josif Stalin motivó cambeos nel comunismu búlgaru. En 1954 Tódor Zhívkov asumió la Secretaría Xeneral del PCB, ente que Chervénkov foi apostráu pero caltener de primer ministru. Naquella dómina interpretóse como un movimientu de Chervénkov pa caltenese nel poder, pos Zhívkov yera una figura pocu conocida dientro del partíu. Siete selmanes dempués de que Nikita Khrushchov fixera'l so "discursu secretu" de 1956 pa denunciar los crímenes de Stalin, el Comité Central Búlgaru aprobó una nueva llinia de gobiernu jruschevista.[12] Asina, depunxo al so antecesor y nomó nuevu primer ministru a Anton Yugov, miembru del serviciu de seguridá búlgaru (Darzhavna Sigurnost).
Foi siempres fiel a los postulaos de Moscú, primero con Khrushchov y dempués con Leonid Brézhnev,[13] fechu pol que se-y condecoró como Héroe de la Xunión Soviética el 31 de mayu de 1977. No que fai a la disidencia, foi reprimida con durez y centenares d'opositores acabaron en prisión, ente qu'otros (como'l dramaturgu Georgi Markov) escapar al estranxeru, non ensin dificultá.[11]
En tomando'l control de tolos órganos de poder búlgaros, el 19 de payares de 1962 compaxinó la Secretaría Xeneral cola xefatura de Gobiernu, espulsando antes a Anton Yugov so acusaciones de traición. D'esta miente, atropó'l control políticu y el gubernamental. Esta serie de midíes motivó que militares d'altu rangu y líderes partisanos como'l xeneral Ivan Todorov-Gorunia, contrarios a les polítiques revisionistes, entamaren un golpe d'estáu pa instaurar un réxime socialista pro-chinu.[8][14] Los servicios secretos desarticular con ayuda del KGB y detectaron a los conspiradores. Poco dempués, el 12 d'abril de 1965, celebróse un xuiciu nel que la mayoría fueron condergaos.[14] De producise fuera'l primer golpe d'estáu de la hestoria nun país comunista.[14]
L'aprobación d'una nueva Constitución en 1971 consolidó'l so poder cola Presidencia del Conseyu d'Estáu, un cargu de nueva creación percima de la xefatura de Gobiernu, vencida a Stanko Todorov. Anque se caltuvo siempres fiel a los postulaos de Moscú, desenvolvió posiciones más lliberales no económico y dexó cobardes reformes de mercáu.[12] El país entamó na década de 1960 el so tresformamientu d'una economía agraria a otra industrial, que motivó de la mesma un masivu plan d'urbanización, y nos años 1980 aprobáronse nueves midíes p'ameyorar la economía, con suerte desemeyada.[12]
Igual qu'otros líderes de países socialistes, Zhívkov convirtió al so llugar de nacencia, Pravets, nuna ciudá modelo.[11] Amás de comunicala cola capital al traviés d'una autopista de cuatro carriles, convirtió la casa onde nació nun muséu y estableció una fábrica d'ordenadores búlgaros, llamaos Pravetz, que se convirtieron nel primer ordenador personal del país.[15]
Cayida
editar.jpg)
Nos sos últimos años de gobiernu empecipió una campaña p'asimilar pola fuercia a la minoría turca.[16] Les manifestaciones d'esa comunidá contra eses midíes fueron reprimíes con durez, saldándose inclusive con muertos, y envalórase que 300.000 turcos abandonaron el país pola fuercia, fechu condergáu pola comunidá internacional.[16] Otru problema fueron les crítiques a la falta de continuidá nes sos reformes económicu y políticu, que procedíen tantu de los países occidentales como del so tradicional aliáu, la URSS. Zhívkov fixo llamamientos en favor a la perestroika pa tratar d'acallantales.[17] Pero nun gociaba de la simpatía del mandatariu soviéticu Mikhaíl Gorbachov y esti fechu, xunto al debilitamientu de los rexímenes socialistes a finales de la década de 1980, supunxo'l principiu del fin de la so carrera política.[12]
La gota qu'apinó'l vasu fueron les disputes nel senu del PCB. Zhívkov aseguró la so reelección ensin fisuras al mandu de la presidencia en dos causes, y nun duldar en cesar como miembru del comité a cualquier cargu que se presentara como alternativa política ya inclusive xeneracional.[18] El responsable d'Asuntos Esteriores Petar Mladenov (cercanu a Gorbachov) entamó un alcuentru de la Organización pa la Seguridá y la Cooperación n'Europa y convidó a miembros de la organización ecoloxista Ecoglasnost, consideraos disidentes pol réxime. La dura represión contra los sos miembros nos díes posteriores provocó que'l primer ministru Georgi Atanasov y Mladenov convencieren al ministru de Defensa y home próximu al presidente, Dobri Dzhurov, por que lu convidara a colase.[9]
El 9 de payares de 1989, un día antes de la xunta del Politburó, Dzhurov pidió-y en priváu qu'abandonara la presidencia y amás informó que la mayoría del comité executivu votaría la so salida. Y magar que Zhívkov trató de torgar, nun tuvo tiempu p'axuntar sofitos y dimitió a los 78 años, oficialmente por motivos de salú y edá.[9] Asina mesmu, el PCB estimólu "los servicios privaos" polos 35 años que tuvo al mandu de la formación.[19] Foi sustituyíu por Petar Mladenov, quien el 11 d'avientu anunció que se convocaríen eleiciones llibres antes de xunu del añu siguiente.[19]
Anque la so cayida nun supunxo'l final del comunismu en Bulgaria, foi un puntu d'inflexón pa la transición a un estáu democráticu, en sintonía col restu d'Europa del Este tres la cayida del Muriu de Berlín.[20] Dos díes depués del anunciu d'eleiciones, Zhívkov y el so fíu fueron espulsaos del Partíu Comunista Búlgaru y retiróse-yos cualquier reconocencia pasada.[19]
Últimos años
editarEn xineru de 1990 foi arrestáu so acusaciones de corrupción y nepotismu,[10] y dos años tarde foi condergáu a siete años de prisión per esviadura de capitales públicos.[11] Nun trió la cárcel pol so estáu de salú y la so avanzada edá, pero cumplió la pena so arrestu domiciliariu.[11] En febreru de 1996 el Tribunal Supremu de Bulgaria absolvió-y de los cargos de malversación, anque permaneció so acusación per violación de los derechos humanos.[11]
La so figura quedó apostrada al ostracismu nos primeros años democráticos, pero l'empeoramientu de la economía sirvió por que fuera recordáu por dellos señardosos de la era comunista ya inclusive pola so antigua formación política. Ello ye qu'en 1998 el Partíu Socialista Búlgaru (socesor democráticu del PCB) -y readmitió nes sos files como reconocencia.[11]
Tódor Zhívkov finó'l 5 d'agostu de 1998, con 86 años, víctima d'una neumonía.[11][12]
Polítiques
editarNos sos 35 años al mandu de la Secretaría Xeneral del PCB, a la que llegó en 1954, Zhívkov carauterizar pola concentración máxima del poder, tanto económicu como políticu, hasta tal puntu que yera difícil dixebrar al Gobiernu del partíu. Asumió la presidencia del Conseyu de Ministros (cargu equivalente al de primer ministru) en 1962 y darréu ocupó la xefatura del Estáu, reforzada cola creación en 1971 del cargu de Presidente del Conseyu del Estáu Búlgaru (equivalente a la presidencia).
Economía
editarLa República Popular de Bulgaria asumió una economía planiada al traviés de planes quinquenales y los medios de producción yeren de propiedá estatal o cooperativa, xestionaos al traviés del Estáu y con financiamientu y ayudes de la Xunión Soviética. Cuando Zhívkov llegó al poder, los indicadores reflexaben que s'algamara'l nivel de vida previu al españíu de la Segunda Guerra Mundial.[21] Los salarios reales crecieron un 75%; aumentara'l consumu de frutes, verdures y carne; establecióse un sistema sanitariu accesible y en 1957 los emplegaos de les granxes coleutives beneficiar del primer fondu de pensiones agrícoles n'Europa del Este.[21]
En 1959 el PCB tomó emprestáu'l conceutu chinu de Reblincón Alantre y aplicar nel tercer plan quinquenal (1958 a 1962), que'l so planteamientu inicial yera más conservador. El nuevu oxetivu foi doblar la producción industrial y triplicar la producción agrícola nel plazu marcáu. Pa ello hubo una nueva coleutivización del campu, fuertes inversiones en industria llixero y desenvolvimientu del comerciu esterior, nos que s'arreyó a tola población al traviés de propaganda y metes a cumplir.[21] Na práutica nun s'algamar los oxetivos, pero supunxo'l tresformamientu d'una economía rural a otra industrial; envalórase que más de 678.000 llabradores, un 20% de la fuercia de trabayu, pasaron a desempeñar emplegos nel nuevu sector.[22]
Otra midida importante foi'l "Nuevu Sistema d'Alministración" desenvueltu ente 1964 y 1968, que daba mayor llibertá a los centros de producción en tomar de decisiones y dexaba alcuerdos col esterior. Sicasí, el so algame foi bien llindáu porque l'Estáu y la burocracia siguíen xugando un rol principal. Según datos del Gobiernu de la dómina, la renta nacional en 1972 foi siete veces cimera a la de 1939, el 70% de la mesma destinábase al consumu y los recursos procedíen na so mayoría de la industria (51%) y de l'agricultura (22,2%).[23] Amás empezóse a invertir en turismu, investigación científica y teunolóxica. Magar la economía búlgara amosóse bien estable nesi tiempu, tenía los mesmos defectos qu'otros países del bloque oriental: la mayoría de los sos alcuerdos comerciales yeren cola Xunión Soviética y hubo escesu de producción en dellos sectores.
Los planes quinquenales funcionaron hasta la década de 1970. La delda esterna aumentó por causa de la industrialización acelerada, y la decisión d'esportar bona parte de la producción agrícola ya industrial pa desaniciala provocó un escenariu d'economía de penuria. Amás, munchos sectores nun podíen aportar a les meyores teunolóxiques d'Europa Occidental por falta de dineru. El Gobiernu de Zhívkov aprobó en 1981 el "Nuevu Modelu Económicu", un paquete de midíes reformistes col enfotu de ameyorar la distribución de bienes de consumu nel país.[24] Sicasí, probóse insuficiente: el productu nacional brutu creció solo un 2,9% ente 1981 y 1982, unu de los niveles más baxos dende'l final de la guerra.[25] Los problemes agravar a partir de 1984 con fallos nel suministru llétricu porque la seca amenorgó la capacidá de les plantes hidroeléctriques (construyíes en tiempos de Chervénkov) y la central nuclear de Kozloduy demostró ser pocu fiable.
Bulgaria esperimentó importantes meyores n'investigación científica. El 10 d'abril de 1979 llanzó al so primer astronauta, Georgi Ivanov, gracies al programa soviéticu Intercosmos. Y a nivel teunolóxicu, suministraba'l 70% de tolos productos electrónicos nel bloque comunista como calculadores electróniques (ELKA), relós dixitales (Elektrónika) y ordenadores personales (Pravetz).[26] L'otru puntal yera'l turismu: les sableres de la Mariña búlgara del mar Negru convertir nun curiosu nacional.
En 1985, Mikhaíl Gorbachov pidió en visita oficial nueves reformes pa convertir a Bulgaria nun país competitivu, polo que Zhívkov desenvolvió una versión propia de la perestroika, más conservadora que la orixinal. En xineru de 1989 el partíu publicó'l Decretu Númberu 56, nel que se dexaba la creación de cuatro tipos d'empreses, ente otres midíes liberalizadoras.[25] Amás, les persones ayenes al estáu podíen contratar hasta diez emplegaos de forma indefinida y un númberu ilimitáu con calter temporal. Les cifres oficiales reflexaron una crecedera nesi periodu pero les reformes nun supunxeron un cambéu real de les condiciones económiques, asina que'l descontentu ente la población amontóse.[25]
Social
editar
Na segunda metá del sieglu XX, Bulgaria desempeñó midíes p'ameyorar les condiciones de la sociedá. La esperanza de vida aumentó hasta los 68 años nos homes y a los 74 nes muyeres. El mayor llogru consiguir nel amenorgamientu de la tasa de mortalidá infantil, que pasó de 139 por cada 1.000 neños en 1939 a un 14 por 1.000 en 1990, la más baxa n'Europa del Este.[27] El nivel de vida yera considerablemente meyor nes ciudaes que nos pueblos y rexones rurales.[27] Los ingresos reales de l'agricultura y de la industria amontar mientres el so mandatu y l'índiz de desigualdá rebaxar a niveles europeos na década de 1970, anque repicó cuando la economía nacional enllancóse.[28]
Zhívkov llevó a cabu un aceleráu procesu d'urbanización que coincidió col desarrollismo industrial, una y bones la xente del campu emigró a les ciudaes. La vivienda taba garantizada pol Estáu y el llar mediu tenía unes midíes de 65 metros cuadraos, con dos a tres habitaciones. En munchos casos siguió un modelu d'edificios prefabricaos (Khrushchovka) y bloques d'apartamentos pa dir más rápidu. Sicasí, los planes quinquenales nun pudieron satisfaer les necesidaes de la ciudadanía y había llistes d'espera p'adquirir vivienda.[29]
Sofía vio doblada la so población respeuto a la fin de la guerra y superó el millón d'habitantes en 1975, asina que yera la zona con más demanda; hasta diez años d'espera nel peor de los casos.[28] L'arribación de trabayadores d'otres partes del país fíxose tan intensa que foi impuesta una política de restricción. Morar na capital yera namái posible si llográbase un certificáu de ciudadanía.[30]
Tocantes a la educación, permaneció ensin demasiaos cambeos respeuto al entamu de la era comunista y siguíase un ideariu marxista. En 1979 impulsóse una reforma de la educación cimera pola que se crearon les "Escueles Politéuniques Secundaries Unificaes" (ESPU, nes sos sigles en búlgaru), onde los alumnos recibiríen un temariu téunicu común en cuenta de los antiguos programes especializaos. El plan non pudo implementase bien porque había qu'afaer por completu tolos programes d'enseñanza, asina qu'en 1985 recuperóse'l sistema anterior.[31]
No que fai a la sanidá, en 1988 había 27.750 médicos en tol país y 257 hospitales xenerales. Les principales causes de morrina yeren enfermedaes cardiovasculares, respiratories y cáncer.[27]
A finales de la década de 1980, Zhívkov desenvolvió midíes p'asimilar a encomalo a les minoríes nacionales, especialmente la comunidá turca. Munchos ciudadanos d'esi orixe fueron obligaos a adoptar apellíos búlgaros y prohibióse l'usu de la so llingua. Envalórase que 300.000 turcos abandonaron el país pola fuercia, fechu condergáu pola comunidá internacional.[16]
Rellaciones internacionales
editar
Zhívkov foi un fiel aliáu de la Xunión Soviética y sofitó a los sos mandatarios. De primeres de la so carrera yera estalinista, dempués foi favorable a Nikita Khrushchov y les sos polítiques de desestalinización y depués caltuvo una estrecha rellación con Leonid Brézhnev, al que sofitó na invasión de Checoslovaquia de 1968. Aguantó los socesivos cambeos na cúpula soviética hasta la llegada de Mikhaíl Gorbachov, quien terminó forzando la so salida en 1989 al sofitar a Petar Mladenov.[32]
Bulgaria non solo caltuvo rellaciones diplomátiques con estaos de corte socialista, sinón que pudo desenvolveles con otres naciones de los Balcanes. En 1964 selló un alcuerdu con Grecia que punxo fin al desencuentro producíu pol ingresu helénicu na OTAN y que normalizó la rellación ente dambos países.[33] L'entendimientu col bloque occidental ameyoró a partir de la década de 1970 y sirvió p'atraer a inversores europeos, anque s'esfrezo años dempués pol sofitu de Zhívkov a la invasión soviética d'Afganistán.[33] Les principales tensiones asocedieron colos sos vecinos: Turquía, especialmente tres la represión a la minoría turca que terminó con más de 300.000 refuxaos, y Yugoslavia, a raigañu del conflictu en Macedonia.[33]
Otru aspeutu destacáu fueron les rellaciones con estaos del Tercer Mundu, siguiendo l'exemplu de la URSS, que se vendieron como un xestu d'hermandá coles "víctimes del imperialismu d'Occidente".[33] Desenvolviéronse planes d'intercambiu con países amigos y munchos estudiantes, téunicos y personal médico pudieron viaxar a África, Asia y América Llatina a partir de los años 1960. Ello ye que yera una de les poques oportunidaes de salir al estranxeru que teníen los ciudadanos búlgaros, pos los sos viaxes taben acutaos al bloque comunista. Amás, Bulgaria dio sofitu militar a organizaciones guerrilleres insurxentes de corte comunista al traviés de la venta d'armes y toa clase de sofitu loxísticu, llegando inclusive a conflictos diplomáticos con Sudán y Exiptu.[33]
Familia y vida privada
editarTódor Zhívkov tuvo casáu con Mara Maléeva-Zhívkova (1911-1971), llicenciada en Medicina. Tuvieron dos fíos, dambos con cargos nel partíu:
- Lyudmila Zhívkova (1942-1981)
- Vladímir Zhívkov (1952)
Discutiniu
editar
La figura de Zhívkov ye revesosa por ser unu de los dirixentes más destacaos de la República Popular de Bulgaria. En 1990 foi depuestu de tolos sos cargos, pasó al ostracismu y dempués foi condergáu a siete años de cárcel per malversación de fondos, anque foi absueltu d'esi delitu en 1996.[11]
Mientres el so mandatu carauterizar por castigar la disidencia y esixir llealtá incondicional, como nuna dictadura. Los servicios secretos (Darzhavna Sigurnost) encargar de vigiliar y reprimir cualquier oposición al réxime, asina que los disidentes permanecieron na solombra hasta finales de la década de 1980. Munchos intelectuales censuraos tuvieron que exiliase n'Occidente, a pesar de les dificultaes pa viaxar, y ellí tamién fueron escorríos. En 1978, el dramaturgu Georgi Markov foi asesináu en Londres por un axente que-y pinchó la pantorría cola punta d'un paragües, cubierta de venenosa ricina.[34] Sicasí, foi particularmente intolerante cola disidencia interna nel PCB; trató d'asegurase siempres la so reelección por apolmonante mayoría y cuando tomó les riendes de la Secretaría Xeneral espulsó a cualquier voz discordante.[11]
Foi acusáu tamién de nepotismu por querer impulsar les carreres polítiques de los sos familiares. La so fía Lyudmila Zhivkova foi quien llegó más lloñe; ingresó nel Comité d'Arte y Cultura en 1972 y exerció la presidencia (cargu equivalente a un ministeriu) dende 1975 hasta la so muerte en 1981 por un tumor cerebral.[35] Y el otru fíu, Vladímir Zhívkov, foi miembru destacáu del PCB. El xenru Ivan Slavkov asumió primero la direición de la Televisión Nacional de Bulgaria y dempués foi presidente del Comité Olímpicu de Bulgaria, cargu que caltuvo hasta la so espulsión en 2005 por un casu de corrupción.[36] Los miembros de la nomenklatura teníen privilexos respeuto al restu de la población, como viaxar al estranxeru con llibertá y mercar con divises fuertes nos negocios de la cadena Corecom.
Condecoraciones
editarEn Bulgaria
editar- Héroe de la República Popular de Bulgaria (1971, 1981)[37]
- Héroe del Trabayu Socialista (1961)[37]
- Orde de Georgi Dimitrov (1961, 1971, 1981)[37]
- Premiu Dimitrov (1976)[37]
- Orde "13 Sieglos" (1981)[37]
D'otros Estaos y organizaciones
editar- Héroe de la Xunión Soviética (1977)[37]
- Orde de Lenin (1971, 1981)[37]
- Gran collar de la Orde del Infante Don Enrique (1979, Portugal)[38]
- Orde Nacional José Martí (1979, Cuba)[39]
- Orde de Klement Gottwald (1981, Checoslovaquia)[37]
- Orde Olímpica (1987, Comité Olímpicu Internacional)[40]
Referencies
editar- ↑ 1,0 1,1 Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Identificador GND: 118637134. Data de consulta: 12 agostu 2015. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 30 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ Afirmao en: Find a Grave. Data de consulta: 10 xunu 2024. Llingua de la obra o nome: inglés.
- ↑ Biblioteca Nacional de Francia. «autoridaes BNF» (francés). Consultáu'l 10 ochobre 2015.
- ↑ URL de la referencia: http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=154.
- ↑ 6,0 6,1 Afirmao en: Gran Enciclopedia Soviética (1969–1978). Editorial: Большая Российская энциклопедия. Llingua de la obra o nome: rusu. Data d'espublización: 1969.
- ↑ Identificador de atleta en Olympedia: 1200066.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 El País (ed.): «L'últimu fíu de Stalin» (castellanu) (11 de payares de 1989). Consultáu'l 18 de marzu de 2014.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 El País (ed.): «Yivkov nun dimitió, sinón que foi práuticamente destituyíu pola direición comunista búlgara» (castellanu) (12 de payares de 1989). Consultáu'l 18 de marzu de 2014.
- ↑ 10,0 10,1 El País (ed.): «Deteníu por corrupción l'ex xefe del Estáu búlgaru Todor Yivkov» (castellanu) (19 de xineru de 1990). Consultáu'l 18 de marzu de 2014.
- ↑ 11,00 11,01 11,02 11,03 11,04 11,05 11,06 11,07 11,08 11,09 11,10 11,11 11,12 11,13 The New York Times (ed.): «Todor Zhivkov Dies at 86; Ruled Bulgaria for 35 Years» (inglés) (7 d'agostu de 1998). Consultáu'l 18 de marzu de 2014.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 Biografíes y Vides (ed.): «Todor Zhivkov» (castellanu). Consultáu'l 18 de marzu de 2014.
- ↑ El Mundo (ed.): «Col comunismu y Rusia, nel corazón» (castellanu) (7 d'agostu de 1998). Consultáu'l 19 de marzu de 2014.
- ↑ 14,0 14,1 14,2 Time (ed.): «Bulgaria: The Black Sheep» (inglés) (30 d'abril de 1965). Consultáu'l 18 de marzu de 2014.
- ↑ Radio Nacional de Bulgaria (ed.): «primer-ordenador-porttil-blgaro-vuelve-la lleenda-pravets El primer ordenador portátil búlgaru, vuelve la lleenda “Pravets”» (castellanu) (21 d'ochobre de 2013). Consultáu'l 18 de marzu de 2014.
- ↑ 16,0 16,1 16,2 The Sofia Echo (ed.): «The exodus of Bulgaria's Turkish minority - 20 years on» (inglés) (21 de setiembre de 2009). Consultáu'l 18 de marzu de 2014.
- ↑ El País (ed.): «Yivkov llapada a "reformes radicales" en Bulgaria» (castellanu) (15 d'avientu de 1988). Consultáu'l 18 de marzu de 2014.
- ↑ El País (ed.): «Todor Yivkov unvia al ostracismu a los sos rivales más nuevos en Bulgaria» (castellanu) (16 d'avientu de 1988). Consultáu'l 18 de marzu de 2014.
- ↑ 19,0 19,1 19,2 El País (ed.): «El Partíu Comunista de Bulgaria espulsa a Yivkov y al so fíu» (castellanu) (14 d'avientu de 1989). Consultáu'l 18 de marzu de 2014.
- ↑ Radio Nacional de Bulgaria (ed.): «Bulgaria 20 años dempués del 10 de payares de 1989» (castellanu) (17 de payares de 2009). Consultáu'l 18 de marzu de 2014.
- ↑ 21,0 21,1 21,2 Biblioteca del Congresu d'Estaos Xuníos (ed.): «Domestic Policy and Its Results» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 10 de xunetu de 2012. Consultáu'l 19 de marzu de 2014.
- ↑ Biblioteca del Congresu d'Estaos Xuníos (ed.): «The First Five-Year Plans» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 13 d'avientu de 2012. Consultáu'l 19 de marzu de 2014.
- ↑ Nadra, Rodolfo (1974). ¿Conoz usté Bulgaria?, 1ª (en castellanu), Buenos Aires, Arxentina: Ediciones Mundu Contemporaneu.
- ↑ Biblioteca del Congresu d'Estaos Xuníos (ed.): «The New Economic Model» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 13 d'avientu de 2012. Consultáu'l 19 de marzu de 2014.
- ↑ 25,0 25,1 25,2 Biblioteca del Congresu d'Estaos Xuníos (ed.): «The Last Round of Zhivkov Reforms» (inglés) (14 d'avientu de 1989). Archiváu dende l'orixinal, el 13 d'avientu de 2012. Consultáu'l 18 de marzu de 2014.
- ↑ Der Spiegel (ed.): «40 Milliarden Dollar Schulden in Moskau» (alemán) (15 de payares de 1982). Consultáu'l 19 de marzu de 2014.
- ↑ 27,0 27,1 27,2 Biblioteca del Congresu d'Estaos Xuníos (ed.): «Health» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 13 d'avientu de 2012. Consultáu'l 20 de marzu de 2014.
- ↑ 28,0 28,1 Biblioteca del Congresu d'Estaos Xuníos (ed.): «Standard of Living» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 13 d'avientu de 2012. Consultáu'l 20 de marzu de 2014.
- ↑ Biblioteca del Congresu d'Estaos Xuníos (ed.): «Housing» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 13 d'avientu de 2012. Consultáu'l 20 de marzu de 2014.
- ↑ The Sofia Echo (ed.): «The capital's changing face» (inglés) (16 de setiembre de 2014). Consultáu'l 20 de marzu de 2014.
- ↑ Biblioteca del Congresu d'Estaos Xuníos (ed.): «Education» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 13 d'avientu de 2012. Consultáu'l 20 de marzu de 2014.
- ↑ Biblioteca del Congresu d'Estaos Xuníos (ed.): «Foreign Policy» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 12 d'avientu de 2012. Consultáu'l 20 de marzu de 2014.
- ↑ 33,0 33,1 33,2 33,3 33,4 Biblioteca del Congresu d'Estaos Xuníos (ed.): «Foreign Affairs in the 1960s and 1970s» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 5 d'avientu de 2012. Consultáu'l 20 de marzu de 2014.
- ↑ Libertad Digital (ed.): «trés selmanes-1276293357/ Muerre en Londres Alexander Litvinenko, el ex espía rusu envelenáu va trés selmanes» (castellanu) (24 de payares de 2006). Consultáu'l 20 de marzu de 2014.
- ↑ The Sofia Echo (ed.): «"Think of m'as fire"» (inglés) (4 de febreru de 2011). Consultáu'l 18 de marzu de 2014.
- ↑ Novinite (ed.): «Bulgaria Bids Farewell to Ivan Slavkov 'Bateto'» (inglés) (4 de febreru de 2011). Consultáu'l 18 de marzu de 2014.
- ↑ 37,0 37,1 37,2 37,3 37,4 37,5 37,6 37,7 Warheroes.ru (ed.): «Zhivkov Todor Khristov» (rusu). Consultáu'l 19 de marzu de 2014.
- ↑ Presidencia.pt (ed.): «Cidadãvos Estrangeiros Engraciaos com Ordens Portugueses» (portugués). Consultáu'l 19 de marzu de 2014.
- ↑ Partíu Comunista de Cuba (ed.): «partíu-ii-congresu Congresos del PCC» (castellanu). Consultáu'l 19 de marzu de 2014.
- ↑ Comité Olímpicu Internacional (ed.): «In Sofia: Golden Olympic Order and ENOC Meeting» (inglés). Consultáu'l 19 de marzu de 2014.
| Predecesor: Georgi Traikov |
Xefe del Conseyu del Estáu Búlgaru 1971– 1989 |
Socesor: Petar Mladenov |
Datos: Q28517
Multimedia: Todor Zhivkov
