Alfonsu VIII de Castiella
Alfonso VIII de Castiella, llamáu «el de Las Navas» o «el Noble» (Soria, 11 de payares de 1155 - Gutierre-Muñoz, del domingu 5 al llunes 6 d'ochobre de 1214[5]), foi rei de Castiella[lower-alpha 1] ente 1158 y 1214. Fíu de Sancho III y Blanca Garcés de Pamplona, ganó a los almohades na batalla de Las Navas de Tolosa, llibrada en 1212, y foi asocedíu nel tronu pol so fíu Enrique.
Alfonsu VIII de Castiella | |||
|---|---|---|---|
 | |||
1158 - 1214 | |||
| Vida | |||
| Nacimientu | Soria, 11 de payares de 1155[1] | ||
| Nacionalidá | Reinu de Castiella | ||
| Muerte | Gutierre-Muñoz, 5 d'ochobre de 1214[2] (58 años) | ||
| Sepultura |
monasterio de Santa María la Real de Las Huelgas (es)  | ||
| Familia | |||
| Padre | Sancho III de Castilla | ||
| Madre | Blanca Garcés de Pamplona | ||
| Casáu con |
Leonor Plantagenet (es) (1170 (Gregorianu) – )[3] | ||
| Pareyes | Rahel la Fermosa | ||
| Fíos/es | |||
| Familia |
ver
| ||
| Pueblu |
Casa de Borgoña (es) | ||
| Estudios | |||
| Llingües falaes | castellanu | ||
| Oficiu | gobernante, guerreru | ||
| Llugares de trabayu | Castiella | ||
| Serviciu militar | |||
| Lluchó en | batalla de Las Navas de Tolosa | ||
| Creencies | |||
| Relixón | catolicismu | ||
 | |||
.svg){kind=small}
Oríxenes familiares
editarPer parte de padre yera descendiente de los reis de la Casa de Borgoña y del Condáu de Barcelona, y per parte de madre, de los reis de Pamplona y de Rodrigo Díaz de Vivar.
Biografía
editarMinoría d'edá
editarFíu de Sancho III «el Deseyáu», rei de Castiella, y de Blanca Garcés de Pamplona, a la muerte del so padre namái cuntaba trés años d'edá, polo que se designó como tutor a Gutierre Fernández de Castro y como rexente a Manrique Pérez de Lara, pa permediar a les poderoses families Castro y Lara. Sicasí, anicióse una sangrienta rivalidá ente los dos families nobiliaries. Los Lara llograron apoderase del nuevu rei al que treslladaron a Haza, dientro de la so zona d'influyencia.
Esta rivalidá derivó nuna guerra civil y nun periodu d'incertidume que foi aprovecháu polos reinos vecinos y asina, en 1159, el rei navarru Sancho VI apoderar de Logroño y d'amplies zones de La Rioxa, ente que'l tíu del mozu Alfonso, el rei lleonés Fernandu II, apoderar de la ciudá de Burgos.
En 1160, los partidarios de la Casa de Lara, encabezaos por Nuño Pérez de Lara, fueron ganaos polos miembros de la Casa de Castro, dirixíos por Fernando Rodríguez de Castro'l Castellán, na Batalla de Lobregal, llibrada nes cercaníes de la llocalidá de Villabrágima, na provincia de Valladolid.
La proximidá de Fernandu II, aliáu de los Castro, al llugar onde los Lara curien a Alfonso VIII fai qu'éstos-y treslladen a Soria onde va permanecer hasta 1162 cuando los Lara, acosaos por Fernando que conquistó les ciudaes de Segovia y Toledo, deciden apurrí-ylo al so tíu, anque lo torgar la intervención d'un fidalgu, quien sacó al pequeñu del palaciu real, poniéndolo so la custodia de les villes lleales del norte de Castiella, primero nel castiellu de San Esteban de Gormaz y dempués en Atienza y Ávila, ciudá que dende entós recibe'l títulu honoríficu de «Ávila del Rei» o «Ávila de los Lleales» pola defensa que fizo del nuevu monarca. Asina mesmu, la estancia d'Alfonso en Atienza dio orixe a la nacencia de la popular celebración de La Caballada, que se celebra tolos años nesta villa'l Domingo de Pentecostés.
Primer periodu del reináu
editarAl algamar la mayoría d'edá en 1170, Alfonso VIII foi proclamáu rei de Castiella nes Cortes que se convocaron en Burgos, dempués de lo qu'alcordóse'l so matrimoniu con Leonor de Plantagenet, fía d'Enrique II d'Inglaterra y de Leonor d'Aquitania, qu'apurrió como dote'l condáu de Gascuña. L'enllaz real celebrar na ciudá aragonesa de Tarazona.
El so primer oxetivu como monarca foi recuperar los territorios perdíos mientres la so minoría d'edá. Pa ello s'alía col rei Alfonso II el Castu. Xunto al monarca aragonés, Alfonso VIII atacó al navarru Sancho VI en 1173, llogrando arrampuña-y los territorios qu'esti tomara mientres la so minoría d'edá. Tres ello reforzó la so alianza con Alfonso II al alcordar el matrimoniu d'ésti cola so tía, Sancha de Castiella.
Primíu polos ataques almohades, dende 1174 tuvo que vencer a les órdenes militares dellos territorios hasta entós de realengu pa la so meyor proteición, como les villes de Maqueda y Zorita de los Canes a la Orde de Calatrava, o la villa d'Uclés a la Orde de Santiago, siendo dende entós Uclés la casa principal d'esta última orde militar. Dende esta plaza empecipia una ofensiva contra los musulmanes, que remata con reconquistar de Cuenca en 1177. La ciudá rindió'l 21 de setiembre, festividá de San Mateo, celebrada dende entós polos conquenses.
Alfonso VIII foi'l fundador del primer estudiu xeneral español, el Studium generale de Palencia (xerme de la universidá), que decayó tres el so fallecimientu. Amás, la so corte sería un importante preséu cultural, qu'acoyería trovadores y sabios, especialmente pola influyencia de la so esposa gascona Leonor (hermana de Ricardo Corazón de Lleón).
En 1179 firma col so aliáu'l rei aragonés el Tratáu de Cazola, pol que dambos monarques parten sobre'l papel, yá que nun tuvo resultaos reales, los territorios del reinu navarru y amás afiten les zones de conquista de los territorios musulmanes que cada monarca puede entamar variando l'hasta entós vixente Tratáu de Tudilén que roblaren Alfonso VII de Lleón y Ramón Berenguer IV de Barcelona. Pol nuevu Tratáu de Cazola, el reinu de Murcia —que la so conquista correspondía a Aragón— pasaba a Castiella y a cambéu'l rei aragonés Alfonso II viose llibre del vasallaxe que debía a Alfonso VIII.
El 12 de xineru de 1180, el rei atópase en Carrión de los Condes, roblando'l Fueru de Villasila y Villamelendro tres el pidimientu efectuáu polos clérigos[lower-alpha 2] de les citaes villes.[lower-alpha 3]
En fundando Plasencia en 1186, y con mires de unificar a la nobleza castellana, rellanza la Reconquista, recupera parte de La Rioxa que taba en manes navarres y la reintegra al so reinu. Establez una alianza con tolos reinos peninsulares cristianos –coles mesmes, Portugal, Lleón, Castiella, Navarra y Aragón– pa prosiguir ordenadamente conquistando les tierres ocupaes polos almohades.
En 1188 axuntar en Carrión de los Condes col so primu Alfonso IX, qu'acababa d'asoceder al so padre Fernandu II como rei de Lleón. Dambos monarques roblen un pactu de bona voluntá qu'Alfonso VIII llueu va romper pa, aprovechando la debilidá del nuevu rei lleonés nel so propiu reinu, invadir Lleón y faese con delles poblaciones, ente les que destaquen Valencia de Don Juan y Valderas, y qu'empecipió un periodu d'hostilidaes que remataría'l 20 d'abril de 1194 cola firma del Tratáu de Tordehumos, nel que'l rei castellanu comprometer a devolver los territorios conquistaos y el lleonés comprometer a contraer matrimoniu cola fía d'Alfonso VIII, Berenguela y, si'l lleonés Alfonso IX morría ensin descendencia, apautóse que'l reinu de Lleón pasaría a ser anexonáu per Castiella.
Batalla de Alarcos (1195)
editarL'alcuerdu col reinu de Lleón dexa a Alfonso VIII romper la tregua que caltenía colos almohades dende 1190 y empecipia incursiones que, de la mano del arzobispu de Toledo Martín López de Pisuerga, lleguen hasta Sevilla.
El califa almohade Abu Yaqub Yusuf al-Mansur, que s'atopaba nel norte d'África, crucia'l Estrechu de Xibraltar y desembarca en Tarifa al mandu de un poderosu exércitu col que se dirixe escontra tierres castellanes. Alfonso VIII recibe la noticia y axunta al so exércitu en Toledo y anque consiguió'l sofitu de los reis de Lleón, Navarra y Aragón pa faer frente a l'amenaza almohade, nun espera la llegada de diches tropes y diríxese escontra Alarcos, una ciudá fortaleza en construcción asitiada a pocos quilómetros de l'actual Ciudá Real, xunto al ríu Guadiana, onde'l 19 de xunetu de 1195 sufre una estruendosa derrota que supunxo una importante perda de territoriu y la fixación de la nueva frontera ente Castiella y l'Imperiu almohade nos Montes de Toledo. Los almohades inclusive invadieron el valle del Tajo y asediarían Toledo, Madrid y Guadalaxara nel branu de 1197.
Batalla de las Navas de Tolosa
editarAlfonso VIII atopar nuna peligrosa situación que lu llevó a la posibilidá de perder Toledo y tol valle del Tajo, polo que'l rei solicitó dende 1211 al papa Inocencio III la predicación d'una cruzada a la que non solo respondieron los sos súbditos castellanos, sinón tamién l'aragoneses col so rei, Pedro II el Católicu, los navarros empobinaos por Sancho VII el Fuerte, les órdenes militares, como les de Calatrava, del Temple, de Santiago y de Malta, amás de caballeros cruzaos franceses, occitanos y de tola Cristiandá.
Con toos ellos y tres la recuperación d'enclaves del valle del Guadiana (como'l castiellu de Calatrava) algamó la esperada victoria sobre'l califa almohade Muhammad an-Nasir (llamáu nes cróniques Miramamolín, que quier dicir Comendador de los creyentes) na batalla de las Navas de Tolosa, llibrada'l 16 de xunetu na redoma de Santa Elena (Provincia de Xaén). Un añu más tarde, llograba lo propio na plaza d'Alcaraz, consolidando'l poder castellano en toa'l pandu manchegu.
Muerte y sepultura
editar
Alfonso VIII finó del domingu 5 al llunes 6 d'ochobre de 1214[5] nun pequeñu pueblu del alfoz de la Comunidá de Villa y Tierra de Arévalo, Gutierre-Muñoz,[6] dexando constancia d'ello l'arzobispu Rodrigo Jiménez de Rada na so obra De rebus Hispaniae:
Habiendo cumplíu LIII años nel Reyno el noble Rei Alfonso, llamó al Rei de Portugal el so xenru pa trate con él; y empezando el so camín empobináu a Plasencia, última ciudá del so dominiu, empezó a carecer gravemente en cierta aldega de Arévalo que se llama Gutierre Muñoz, onde últimamente, agraváu d'una fiebre, terminó la vida y soterró consigo la gloria de Castiella, confesándose antes col arzobispu Rodrigo, y recibíu el sumu Sacramentu del Viátigu, asistiéndo-y Tello, obispu de Palencia, y Domingo, de Plasencia.[7]
El rei y la so esposa Leonor recibieron sepultura nel Monesteriu de Santa María la Real de Les Fuelgues en Burgos qu'él mesmu fundara.
Matrimoniu y descendencia
editar
El rei casóse en setiembre de 1170 en Tarazona con Leonor Plantagenet, fía d'Enrique II d'Inglaterra y de Leonor d'Aquitania. El matrimoniu efectuóse cuando los contrayentes teníen 14 y 10 años, respeutivamente.[8] La influyencia político y cultural de la reina foi notable.
La pareya tuvo diez fíos de los que quede constancia documental, anque ye probable la esistencia d'otros fíos non documentaos sobremanera yá qu'hai años nos que nun se recueye nenguna nacencia teniendo en cuenta que les nacencies de la pareya produz cada pocu tiempu.[9][10]L'apaición de restos óseos nes tumbes reales pueden responder por esa tesis, en concretu siquier dos.[11]
- Berenguela (Segovia, 1 de xunu de 1179 - Monesteriu de les Fuelgues, 8 de payares de 1246), reina de Castiella y esposa d'Alfonso IX de Lleón;[12]
- Sancho (5 d'abril de 1181 - 9 de xunetu de 1181), el primer fíu varón que finó con tres meses d'edá;[13]
- Sancha (1182-1184). La so última apaición na documentación foi nel añu 1184. Ta soterrada nel panteón familiar nel Monesteriu de les Fuelgues.[14][15]
- Urraca (1186 - 2 de payares de 1220), reina consorte de Portugal pol so matrimoniu en 1211 con Alfonso II de Portugal;[16]
- Blanca (Palencia, 1188 - Melun, 1252), reina consorte de Francia pol so matrimoniu en 1200 con Lluis VIII y fundadora del monesteriu de monxes cistercienses de Maubuisson.[17]
- Fernando (Cuenca, 29 de payares de 1189 - Madrid, 14 d'ochobre de 1211), herederu;[18]
- Mafalda de Castiella (Plasencia, 1191 - Salamanca 1204);[19]
- Leonor (c. 1190-1244), reina consorte d'Aragón pol so matrimoniu en 1221 con Xaime I d'Aragón;[20]
- Constanza de Castiella (m. 2 de xineru de 1243), señora del monesteriu cisterciense de Santa María la Real de Les Fuelgues en Burgos;[21]
- Enrique (14 d'abril de 1204 - Palencia, 1217), socesor d'Alfonso VIII, col nome de Enrique I.[22]
Ancestros
editarAlfonso VIII na lliteratura
editar- Lope de Vega (1617). Les paces de los Reis y Xudía de Toledo
- Antonio Mira de Amescua (1625). La desgraciada Raquel
- Luis de Ulloa y Pereira (1650). Alfonso Octavu, rei de Castiella. Príncipe perfectu, deteníu en Toledo polos amores de Formosa ó Raquel, hebrea muerta pol raxón de los vasallos (poema narrativu)
- Juan Bautista Diamante (1667). La xudía de Toledo
- Pedro Francisco Lanini Sagráu (1675). El rei don Alfonso'l Bonu
- Vicente García de la Huerta (1778). Raquel, Traxedia española en tres xornaes (teatru)
- Jacques Cazotte (1790). Rachel ou la belle juive. Nouvelle historique espagnole
- Franz Grillparzer (1851). Die Jüdin von Toledo
- Lion Feuchtwanger (1955). La xudía de Toledo
- José Luis Velasco (1990). Fernando'l Temerariu. Editorial Casals, S.A. 160 páxs. ISBN 978-84-8343-032-3
- Jesús Sánchez Adalid (2007). L'alma de la ciudá. Editorial Planeta, S.A. 656 páxs. ISBN 978-84-08-07295-9
- Gonzalo Giner (2008). El sanador de caballos. Temes de Güei.
- Abraham S. Marrache (2009). La Historia de Fermosa: l'amante d'Alfonso VIII
- Kristo Šagor (2012). Die Jüdin von Toledo, (drama detrás de Feuchtwanger), estrenu 5 de mayu de 2012
| Predecesor: Sancho III |
Rei de Castiella 1158-1214 |
Socesor: Enrique I |
Ver tamién
editarNotes
editar- ↑ La titulación completa yera Rex Castelle et Toleti (Rei de Castiella y Toledo).
- ↑ «Alli en esse dia -y dio à los Clérigos Cíe, Villa-Silo, y Villa-Melendo. (i) Son estes Villes cerca de Carrion; y fus Clérigo acaso fueron los primeres que...» Cfr. López Agurleta, José, Vida del venerable fundador de la Orde de Santiago y de les primeres cases de redempción de cautivos.. capítulu 35, páx.163.
- ↑ El documentu orixinal caltener nel Archivu Históricu Nacional (Órdenes Militares. Santiago-Uclés, Carpeta 325, nᵘ 1). Cfr. Narganes Quijano, F. y González Díez, Y. (2004): Historia embrivida nel cursu mediu de Valdavia: Villabasta, Villaeles, Villanuño, Arenuces de Nuño Pérez, Villasila y Villamelendro. Conceyu de Villaeles de Valdavia. 284 páxs. Palencia ISBN 84-606-3616-X
Referencies
editar- ↑ Afirmao en: The Peerage. Identificador de persona en The Peerage: p10217.htm#i102162. Apaez como: Alfonso VIII, Rey de Castilla. Data de consulta: 9 ochobre 2017. Autor: Darryl Lundy. Llingua de la obra o nome: inglés.
- ↑ Afirmao en: autoridaes BNF. Identificador BnF: 14504388m. Data de consulta: 20 payares 2021. Autor: Biblioteca Nacional de Francia. Llingua de la obra o nome: francés.
- ↑ 3,0 3,1 Afirmao en: Kindred Britain.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 Afirmao en: The Peerage. Llingua de la obra o nome: inglés. Autor: Darryl Lundy.
- ↑ 5,0 5,1 González, 1960, páxs. 212-217.
- ↑ Martínez Díez, 2007, p. 242.
- ↑ Arco y Garay, 1954, p. 246.
- ↑ Martínez Díez, 2007, páxs. 41-42.
- ↑ González, 1960, páxs. 194-212.
- ↑ Martínez Díez, 2007, páxs. 43-53.
- ↑ Martínez Díez, 2007, páxs. 53-55.
- ↑ Martínez Díez, 2007, páxs. 46-47.
- ↑ Martínez Díez, 2007, páxs. 47-48.
- ↑ González González, 1960, p. 203.
- ↑ Martínez Díez, 2007, p. 48.
- ↑ Martínez Díez, 2007, páxs. 48-49.
- ↑ Martínez Díez, 2007, p. 49.
- ↑ Martínez Díez, 2007, páxs. 49-50.
- ↑ Martínez Díez, 2007, páxs. 50-51.
- ↑ Martínez Díez, 2007, páxs. 51-52.
- ↑ Martínez Díez, 2007, p. 52.
- ↑ Martínez Díez, 2007, páxs. 52-53.
- ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 Shadis, 2010, p. xix.
Bibliografía
editar- Arco y Garay, Ricardo del (1954). Institutu Jerónimo Zurita. Conseyu Cimeru d'Investigaciones Científiques: Sepulcro de la Casa Real de Castiella.
- González González, Julio (1960). El reinu de Castiella na dómina d'Alfonso VIII 3 vol.. Madrid: CSIC, páx. 1080.
- Martínez Díez, Gonzalo (2007). Alfonso VIII, rei de Castiella y Toledo (1158-1214). Xixón: Ediciones Trea, S.L.. ISBN 978-84-9704-327-4.
- Pérez Monzón, Olga (2002). «Iconografía y poder real en Castiella: les imáxenes d'Alfonso VIII». Anuariu del Departamentu d'Historia y Teoría del Arte (Universidá Autónoma de Madrid) XIV: páxs. 19-41. ISSN 1130-5517.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Alfonsu VIII de Castiella.- «Alfonsu VIII de Castiella». en Find a Grave. (n'inglés)
Datos: Q295268- Multimedia: Alfonso VIII of Castile
