Arturu (estrella)
Arturu (Alfa Bootis / α Boo / 16 Bootis) ye la tercera estrella más brillosa del cielu nocherniegu con una magnitú visual de -0,04, dempués de Siriu (α Canis Majoris) y Canopus (α Carinae); considerando xuntes los dos componentes principales d'Alfa Centauri, que nun se pueden resolver a simple vista, Arturu pasa a ser la cuarta estrella más brillosa. Trátase, poro, de la estrella más brillosa del hemisferiu celeste norte. La so constelación ye Boötes. Alcuéntrase na Nube Interestelar Local.
 Arturu | ||
|---|---|---|
 Allugamientu d'Arturu na constelación de Boötes. | ||
| Datos d'observación (Dómina J2000.0) | ||
| Constelación | Boötes | |
| Ascensión reuta (α) | 14h 15m 39,67s | |
| Declinación (δ) | +19° 10′ 56,7″ | |
| Mag. aparente (V) | −0,04 | |
| Carauterístiques físiques | ||
| Clasificación estelar | K1.5III | |
| Masa solar | 1 – 1,5 M☉ | |
| Radiu | (25,7 ± 0,3[1] R☉) | |
| Índiz de color |
1,24 (B-V) 1,22 (U-B) | |
| Magnitú absoluta | −0,29 | |
| Lluminosidá | 215[2] L☉ | |
| Temperatura superficial | 4.290 K | |
| Metalicidá | 20 – 50% del Sol | |
| Variabilidá | Posible | |
| Astrometría | ||
| Mov. propiu n'α | −1093,45 mas/añu | |
| Mov. propiu en δ | −1999,40 mas/añu | |
| Velocidá radial | −5,2 km/s | |
| Distancia | 36,7 ± 0,3 años lluz | |
| Paralax | 88,78 ± 0,68 mas | |
| Referencies | ||
| SIMBAD | enllaz | |
| Otres designaciones | ||
| Aramec, Abramech, α Boötis, 16 Boötis, HD 124897, HR 5340, BD+19°2777, GCTP 3242.00, GJ 541, LHS 48, y HIP 69673 | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Etimoloxía y hestoria
editar
El nome de Arturu provién del griegu antiguu Αρκτοῦρος (Arcturus), «el guardián de la osa» y ta rellacionáu cola so proximidá a les constelaciones del sietestrellu (Ursa Major) y la Osa Menor (Ursa Minor). N'árabe recibe'l nome de As-Simak ar-Ramih (السماك الرامح), traducíu pela pierna del que porta la llanza» o «el noble que porta la llanza». Esti nome, romanizáu nel pasáu, dio llugar a los nomes de Aramec y Azimech, güei obsoletos. Otru nome árabe ye Al-Harith as-Sama' (الحارس السماء), «el que guarda los cielos».[3][4]
Nel antiguu Exiptu paez que yera conocida como Smat, «el que reina» o «el que gobierna», según Bau, «el que vien».[5] Un calendariu astronómicu exipciu del sieglu XV e.C. acomuña a Arturu con Antares (α Scorpii) nuna inmensa figura celestial llamada Menat. Pa dellos autores yera unu de los astros de cultu nos templos del Nilu y nel templu de Venus en Ancona (Italia).[6]
En astronomía hindú correspuende a la nakshatra —una de les casones nes que s'estrema'l cielu— de Svātī; ellí tamién-y la llamaba Nishṭyá, «fora», posiblemente pol so llocalización boreal lloñe del zodiacu. En China yera conocida como Ta Kiō, «el gran cuernu», ente que cuatro pequeñes estrelles cercanes yeren Kang Che, «el llagu de la seca».[6]
N'aragonés se la llapada Petarruego, probablemente una denominación formada pol verbu petar y pol antiguu axetivu ruco («colloráu»).
Carauterístiques físiques
editar
Arturu ye una xigante naranxa de tipu espectral K1.5III, distante 36,7 años lluz del Sistema Solar, la segunda estrella xigante más próxima dempués de Pólux (β Geminorum). Con una temperatura superficial de 4290 K, ye visualmente 113 vegaes más lluminosa que'l Sol; pero si considérase la radiación qu'emite nel infrarroxu, la so lluminosidá ye casi'l doble, 215 vegaes mayor que la solar. El so radiu, llográu a partir de la midida del so diámetru angular (0,0210 segundos d'arcu), ye 25,7 vegaes más grande que'l radiu solar. La so masa ye aproximao un 50% mayor que la del Sol y piénsase que nel so nucleu internu yá empezó la fusión nuclear d'heliu en carbonu. Emite rayos X débiles, lo que suxer que tien actividá magnética —pudiendo tener una «corona oculta»—, daqué inusual nuna estrella de les sos carauterístiques.[2] Abarrúntase que pue ser una estrella variable, recibiendo la denominación de NSV 6603.[7]
La velocidá relativa d'Arturu respeutu al Sol, mayor que la d'otres estrelles brilloses, según la so baxa metalicidá —aproximao un 28% de la solar—, suxeren que pue ser una estrella vieya de Población II y un miembru del discu gruesu galácticu.[8][9] Forma parte d'un grupu de 53 estrelles que se mueven conxuntamente al traviés de nuesa galaxa y que recibe'l nome de «Grupu d'Arturu».[10] Una interesante teoría sostién qu'Arturu, según el restu d'estrelles que formen el so grupu, formáronse más allá de les llendes de la Vía Lláctea; la edá de dalgunos de los sos miembros puede remontase hasta los 10.000 - 12.000 millones d'años, lo qu'implicaría que pueden provenir d'una galaxia satélite absorbida nel pasáu por nuesa mesma galaxa.[11]
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ Mozurkewich, D.; Armstrong, J. T.; Hindsley, R. B.; Quirrenbach, A.; Hummel, C. A.; Hutter, D. J.; Johnston, K. J.; Hajian, A. R.; Elias, Nicholas M., II; Buscher, D. F.; Simon, R. S. (2003). «Angular Diameters of Stars from the Mark III Optical Interferometer». The Astronomical Journal 126 (5). páxs. 2502-2520. http://cdsads.u-strasbg.fr/cgi-bin/nph-bib_query?2003AJ....126.2502M&db_key=AST&nosetcookie=1.
- ↑ 2,0 2,1 «Arcturus (Stars, Jim Kaler)». Archiváu dende l'orixinal, el 2007-10-26.
- ↑ List of the 25 brightest stars, website of the Jordanian Astronomical Society, 28 de marzu de 2007.
- ↑ Hans Wehr (J.M. Cowan ed.), A dictionary of modern written Arabic (1994).
- ↑ Arcturus (The Fixed Stars)
- ↑ 6,0 6,1 Allen, Richard Hinckley (1889). «Boötes», Courier Dover Publications: Star Names — Their Lore and Meaning (n'inglés), páx. 563. ISBN 0-486-21079-0. Consultáu'l 27 de setiembre de 2010.
- ↑ HD 124897 - Variable Star (SIMBAD)
- ↑ Soubiran, C.; Bienaymé, O.; Mishenina, T. V.; Kovtyukh, V. V. (2008). «Vertical distribution of Galactic disk stars. IV. AMR and AVR from clump giants». Astronomy and Astrophysics 480 (1). páxs. 91-101 (Tabla consultada en CDS). http://cdsads.u-strasbg.fr/cgi-bin/nph-bib_query?2008A%26A...480...91S&db_key=AST&nosetcookie=1.
- ↑ Arcturus (Solstation)
- ↑ Arcturus Archiváu 2016-03-04 en Wayback Machine (The Bright Star Catalogue)
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Arturu.
