Wikipedia

Cártel de Sinaloa

El Cártel de Sinaloa, tamién conocíu como Cártel del Pacíficu,[1] ye una organización criminal mexicana dedicada al narcotráficu. Establecida principalmente en Culiacán, Sinaloa, les sos operaciones atopar en más de la metá de los estaos de Méxicu y en cuasi tola frontera con Estaos Xuníos; sicasí, compite na demanda y movimientu de droga internacional cola facción de los sumíos Zetas "Cartelu del Nordeste" y, a nivel nacional, compite col Cártel Jalisco Nueva Xeneración pol control de places y el tráficu y comercialización de allucinóxenos nestes, causando una guerra ente los dos organizaciones que, a 2017, entá se caltién. En llibrando guerres con otres organizaciones, llogró apoderase de los territorios qu'apoderaben nel pasáu los cartelos de Juárez y Tijuana, agrupaciones que quedaron debilitaes y sumíes col dominiu del Cartelu de Sinaloa. El mandu visible de la organización criminal ye Ismael Zambada, alies "El Mayu", máximu líder dende la captura (per tercer ocasión) y estradición a Estaos Xuníos de Joaquín "El Chapo" Guzmán.

Cártel de Sinaloa
Fundación 1989
Fundador Joaquín Guzmán Loera, Héctor Luis Palma Salazar
Líder Ismael Zambada García
Aliaos Mafia mexicana (Estaos Xuníos)
Cosa Nostra (Italia)
Yakuza (Xapón)
Cartelu de los Soles (Venezuela)
Clan del Golfu (Colombia)
Disidencia del EPL (Colombia)
Enemigos Cártel Jalisco Nueva Xeneración
Cartelu Del Nordeste
Cartelu del Golfu
Cártel de Tijuana.
Actividaes delictives Narcotráficu, homicidiu, fraude, contrabandu, apuestes illegales, terrorismu, usura, prostitución, receptación, blanquéu de capitales, tráficu d'armes.
Operacional 1989-actualidá
Estatus Activu
Tamañu Aproximao 1.500.000 miembros en tol mundu (incluyendo socios y aliaos)
[editar datos en Wikidata]

Magar la competencia col Cartelu del Nordeste y el Cártel Jalisco Nueva Xeneración, el Cartelu de Sinaloa ye consideráu'l cartelu más grande ya importante de Méxicu y una de les organizaciones criminales más influyentes nel mundu por cuenta de los contactos internacionales que tien pa la compra d'armes y narcóticos como metanfetaminas, que merca n'Asia pa ingresales a Estaos Xuníos igual que la cocaína, que merca en Colombia a grupos armaos irregulares como'l Clan del Golfu y disidencies del EPL[2] y de les FARC (concretamente, el Frente Oliver Sinisterra, dirixíu por alies Guacho); en Venezuela, fai negocios de cocaína col llamáu "Cartelu de los Soles", conformáu por miembros corruptos del gobiernu bolivariano y de les fuercies armaes d'esti país. Tien el control cuasi total del tráficu pela frontera con Estaos Xuníos de heroína, cocaína, metanfetaminas y mariguana; d'esta postrera, el so tráficu quedó cuasi desapaecíu pola llegalización, con fines melecinales, en dellos estaos de la unión americana. N'Europa, realiza negocios de narcóticos y armes utilizando rutes pol África Occidental, sofitáu por organizaciones criminales de los dos continentes, coles mires de nun depender dafechu de la demanda de drogues d'Estaos Xuníos.

Tien el control absolutu de los cultivos d'amapola y mariguana nuna de les rexones más peligroses de Méxicu, siendo esta amás l'epicentru del narcotráficu nesti país: El Triangulo Doráu, una rexón qu'abarca los estaos de Sinaloa, Durango y Chihuahua, de mal accesu pola so xeografía montascosa que brinda proteición a los cultivos illegales, según a los traficantes que los curien y procesar en llaboratorios clandestinos.

Historia

editar

Pedro Avilés Pérez foi un pioneru de la droga nel estáu de Sinaloa a finales de 1960. Él ye consideráu como la primer xeneración de los principales traficantes de drogues mexicanos de mariguana, que marcó la nacencia del tráficu de drogues a gran escala en Méxicu.[3] Tamién foi pioneru nel usu d'aeronaves pal contrabandu de drogues a los Estaos Xuníos.[4]

Década de los 80

editar

La segunda xeneración de traficantes de Sinaloa, como Ernesto Fonseca Carrillo, Miguel Ángel Félix Gallardo y el sobrín d'Avilés Pérez, Joaquín Archivaldo Guzmán Loera (meyor conocíu como Joaquín El Chapo Guzmán),[5] aprendieron tou lo que sabíen sobre'l narcotráficu mientres sirvíen na organización d'Avilés. Miguel Ángel Félix Gallardo, que col tiempu fundó'l Cártel de Guadalajara, foi arrestáu en 1989. Mientres taba encarceláu, siguió siendo unu de los principales traficantes de Méxicu, calteniendo la organización al traviés de teléfonu móvil hasta que foi treslladáu a una prisión de máxima seguridá na década de 1990. Nesi momentu, la so antigua organización estremar en dos facciones: el Cártel de Tijuana empobináu polos sos sobrinos, los hermanos Arellano Félix, y el Cártel de Sinaloa, dirixíu polos ex tenientes Héctor Luis Palma Salazar, Adrián Gómez González y Joaquín Guzmán Loera.

A finales de 1980, El Cartelu de Sinaloa creíase que taba venceyáu al Cartelu de Juárez nuna alianza estratéxica pa compensar la collaboración de los sos rivales, los cartelos del Cartelu del Golfu Golfu y Tijuana.[6] Tres el descubrimientu d'un sistema de túneles utilizaos pal contrabandu de drogues al traviés de la frontera Méxicu - Estaos Xuníos, el grupu acomuñóse con esti mediu de tráficu de drogues.

Década de los 90

editar

Cuando Héctor Luis Palma Salazar (tamién conocíu como El Güero) foi deteníu'l 23 de xunu de 1995 por elementos del Exércitu Mexicanu, el so compañeru, Joaquín Guzmán Loera, tomó'l lideralgu del cártel.[7] Guzmán foi prindáu en Guatemala el 9 de xunu de 1993 y estraditáu a Méxicu, onde foi encarceláu nuna prisión de máxima seguridá, pero'l 19 de xineru de 2001, Guzmán escapóse y recuperó el mandu del Cártel.

Entamu de sieglu

editar
 
Xerarquía del Cártel de Sinaloa a entamos de 2010 (en mariellu)
 

A partir del añu 2001, el cártel recuperó la so influencia nel escenariu criminal de Méxicu. Pa ello collaboró en gran midida Vicente Zambada (El vicentillo), fíu d'Ismael Zambada García (El Mayu), quien, antes del so arrestu, xugó un papel clave nel Cártel de Sinaloa al coordinar les unviaes de delles tonelaes de cocaína dende países de Centro y Suramérica al traviés de Méxicu, y con destín a Estaos Xuníos. Foi deteníu pol Exércitu Mexicanu el 18 de marzu de 2009 y estraditáu el 18 de febreru de 2010 a Chicago pa enfrentar cargos federales.[8]

En 2005, el Cártel de los Beltrán Leyva, que taba alliniáu enantes col Cártel de Sinaloa, biforcar d'esti postreru, yá que llegara a apoderar el tráficu de drogues al traviés de la frontera con Arizona. Pal añu 2006, el Cártel de Sinaloa esaniciara toa competencia del cártel rival na frontera, y abarruntábase que lo llograron sobornando a funcionarios del gobiernu estatal.

En xineru de 2008, el cártel supuestamente estremóse en delles facciones en llucha, por cuenta de la epidemia de violencia que Méxicu vio nos últimos años.[9]

Nos últimos años Atlanta foi utilizáu como un centru de distribución importante dientro EE.XX. pal Cártel de Sinaloa, lo que traxo la violencia despiadada a esa zona.[10]

Arrestos y desarticulaciones

editar

El 11 de mayu de 2008, Alfonso Gutiérrez Loera, primu de Joaquín "El Chapo" Guzmán y 5 traficantes de drogues fueron deteníos tres un tirotéu cola Policía Federal en Culiacán, Sinaloa. Xunto colos sospechosos prindaos, 16 fusiles d'asaltu, 3 granaes, 102 cargadores y 3.543 rondes de municiones fueron confiscadas.[11]

El 25 de febreru de 2009, el gobiernu d'EE.XX. anunció l'arrestu de 750 miembros del Cártel de Sinaloa al traviés de los EE.XX.. Tamién anunciaron la prinda de más de $ 359 millones n'efectivu y numberosos vehículos, aviones y barcos.[12][13]

En marzu de 2009, el gobiernu mexicanu anunció l'esplegue de 1.000 oficiales de l'Axencia Federal d'Investigación y 5.000 soldaos del Exércitu Mexicanu pa restablecer l'orde en Ciudad Juárez, estáu que sufrió'l mayor númberu de víctimes nel país.[14]

El 20 d'agostu de 2009, la DEA desarticuló una operación de droga en Chicago, na que se vieron arreyaos dellos miembros importantes del cártel. Esta operación anuló una rede de distribución principal, operada polos hermanos Margarito y Pedro Flores, yá que, supuestamente, introducíen de 1,5 a 2 tonelaes de cocaína per mes a Chicago y millones de dólares yeren unviaos al sur de la frontera.[15]

Nel mes de xunu de 2011, foi alcontráu nel Estáu Jalisco unu de los más grandes narcolaboratorios, mesmu que dirixía Héctor Monory Villalobos, alies "El Ranger". Elementos del exércitu mexicanu realizaron l'afayu d'esti llaboratoriu; asina mesmu, detuvieron a diverses persones que s'atopaben nel interior ellaborando drogues sintétiques.

Aliances

editar

Dende febreru de 2010, los principales cárteles mexicanos alliniárense en dos bandos, unu integráu pol Cartelu de Juárez, Cartelu de Tijuana y los Beltrán Leyva; l'otru, integráu pol Cártel del Golfu, Cartelu de Sinaloa, Los Caballeros Templarios y los drogodependientes, terminando los dos aliances col dominiu, cuasi total, del Cartelu de Sinaloa nos territorios d'influencia de los sos antiguos enemigos y aliaos.[16] N'Estaos Xuníos, el cartelu tien una alianza cola Mafia Mexicana. En Colombia, principal productor de cocaína nel mundu, tien aliances pa merca-y el productu al Clan del Golfu, disidencies del EPL y de les FARC; en Venezuela, axusten cocaína colombiana col Cartelu de los Soles. Tamién tien contactos n'Asia pa la compra de metanfetamines al mercáu d'Estaos Xuníos.

Los Ántrax

editar

Esti grupu foi fundáu y comandado pol Chinu Ántrax hasta'l momentu en que foi atrapáu en Holanda el 30 d'avientu de 2013. Dempués de la captura del Chinu, [[Luis Eduardo Zambada]], alies "El Venado", convertir n'unu de los líderes de Los Ántrax.

Dizse que foi creáu pa protexer a los fíos del Mayu Zambada, y que los sos integrantes viven nel estáu de Jalisco, principalmente en Zapopan y Guadalajara. Lo qu'estrema a los sos miembros ye un aniellu de calavera sobre brillosos, que implica lideralgu, muerte y poder. [17]

Lideralgu

editar

Guzmán cuntaba con dos collaboradores cercanos, Ismael Zambada García y Juan Jose Esparragoza Moreno.[18][19] Enantes, Ignacio Coronel Villarreal (meyor conocíu como Nacho Coronel) foi otru collaborador cercanu, pero foi ablayáu'l 29 de xunetu de 2010 en Zapopan, Jalisco nun tirotéu a manes del Exércitu Mexicanu.[20] Guzmán, Zambada y Esparragoza yeren los capos de la droga más importantes de Méxicu dende 2003, tres la detención del so rival, Osiel Cárdenas, del Cartelu del Golfu. Hasta'l momentu, Zambada y Esparragoza safaron éxitosamente les operaciones na so contra pa prindalos, pero los familiares de Esparragoza manifiesten qu'esti finó en 2014 d'un infartu, lo cual nun se pudo confirmar per parte de les autoridaes mexicanes.

El Cártel de Colima, el Cártel de Sonora, el Cártel del Mileniu y el Cartelu Del Centru fueron cañes del Cártel de Sinaloa hasta los sos esmantelamientos, per parte de les autoridaes mexicanes.[21]

Operaciones

editar

El Cartelu de Sinaloa tien presencia en 17 estaos, con centros importantes en Tepic, Guadalajara, y la mayor parte del estáu de Sinaloa.[22] El cártel ta principalmente arreyáu nel tráficu y la distribución de cocaína procedente de Colombia, metanfetaminas del Sureste Asiáticu, y mariguana y heroína procedente del Triangulo Doráu (Sinaloa, Durango y Chihuahua), pal so ingresu illegal a Estaos Xuníos.[23][24] Créese qu'un grupu conocíu como la Organización Herrera tresporta múltiples tonelaes de cocaína dende Suramérica a Guatemala en nome del Cartelu de Sinaloa. La droga introducir a Méxicu por contrabandu escontra'l norte del país y, d'ende, escontra Estaos Xuníos.[25] Otres unviaes de cocaína créese que provienen de Colombia dende Bogotá, Medellín y Cali, onde ye unviada por organizaciones locales que trabayen pal Cártel de Sinaloa, que encárgase de tresportar la droga pela frontera con Estaos Xuníos escontra les célules de distribución en Arizona, California, Texas, Chicago y Nueva York.[26][23][27] Pal contrabandu de drogues utilicen tolos medios disponibles: Aviones de carga Boeing 747, submarinos, buques contenedores, llanches rápides, buques de pesca, autobuses, vagones de ferrocarril, remolques de tractor, automóviles y inclusive, túneles que constrúin debaxo de la superficie fronteriza y que tamién son utilizaos por inmigrantes pa cruciar illegalmente a Estaos Xuníos.

Sobre la base d'informes sobre prindes, el Cártel de Sinaloa paez ser el más activu contrabandista de cocaína. Demostró la so capacidá pa establecer centros d'operaciones en rexones fora del país como Centroamérica y Suramérica. Tamién demuestra ser el más activu na diversificación de los sos mercaos d'esportación pa nun confiar namái nos consumidores d'Estaos Xuníos; inclusive, fixo un esfuerciu pa suministrar el alcaloide a los distribuidores d'América Llatina y Europa.[18]

Tocantes a la violencia, el cártel de cutiu inclúi decapitaciones o cuerpos disueltos en barriles d'ácidu como forma d'amedranar a los sos enemigos.[28] Según información arrexuntada poles autoridaes de Colombia depués del arrestu de dellos ciudadanos de nacionalidá mexicana nesti país, debíu al constante incumplimientu de los grupos illegales colombianos cola cocaína riquida pol Cártel de Sinaloa p'abastecer los sos mercaos, productu de los operativos realizaos contra estos grupos que terminen con tonelaes de droga prindada, la organización mexicana empezó a adquirir en Colombia plantíos de fueya de coca pa procesales ellos mesmos, unviando personal dende Méxicu pal trabayu de tresporte y unviada. Tamién financia a Grupos Armaos Entamaos (GAO´S) como'l Frente Oliver Sinisterra, grupu disidente de la FARC comandado por alies Guacho, que encárguense d'abastecer la droga n'embarcaciones que salen de la mariña del Pacíficu colombianu escontra Centroamérica.[29]

Detenciones del Chapo

editar

El Chapo Guzmán con cases xuníes por túneles soterraños pa los sos planes de fuxida esos túneles que conectaben col sistema d'agua de Sinaloa ende realizóse un operativu pa prindalo pero yá que tenía esos túneles foi imposible la so captura y el día 13 de Febreru, fuercies de seguridá mexicana empecipiaron un fuerte ya ininterrumpíu operativu en Culiacán, capital de Sinaloa, que tenía como oxetivu la captura de "El Chapo" y del so sociu Ismael 'Mayu' Zambada, unu de los principales líderes del cártel de Sinaloa. Frutu del operativu, el vienres foi deteníu Jesús Peña González, unu de los xefes de seguridá de 'Mayu' Zambada.[30] El capo del Cártel de Sinaloa del narcotráficu mexicanu, Joaquín "El Chapo" Guzmán, foi deteníu mientres la mañana del 22 de febreru de 2014, nun edificiu de condominios de Mazatlán, en Méxicu, por autoridaes mexicanes. [31]

El 11 de xunetu de 2015 “Chapo” Guzmán fugar del penal de máxima seguridá d'El Altiplanu, allugáu en Almoloya.La Comisión Nacional de Seguridá (CNS) confirmó, que per segunda ocasión, el líder del Cártel de Sinaloa llogró safase d'una prisión federal. El 8 de xineru de 2016 el presidente Enrique Peña Nieto anuncia vía Twitter la recaptura de Guzmán Loera, por elementos de la Policía Federal n'escapando d'un operativu de fuercies especiales de la Secretaría de Marina na ciudá de Los Mochis, Sinaloa.[32][33]

Otres aprehensiones

editar

La Secretaría de la Defensa Nacional (Sedena) informó la detención de Jesús Alfredo Salazar Ramírez, alies “El Moñecu” o “El Pelos”, a quien identificó como presuntu llugarteniente del Cártel del Pacíficu nel estáu de Sonora. D'alcuerdu a la Sedena, “El Moñecu” desempeñábase como unu de los operadores de Joaquín "El Chapo" Guzmán y yera señaláu como responsable de la muerte del activista Nepomuceno Moreno. D'esta forma, el gobiernu federal solmenó un golpe a la organización criminal qu'encabeza'l que fuera l'home más buscáu poles autoridaes. Según cifres de la Procuradoría Xeneral de la República (PGR), de 2007 a 2011 fueron deteníes 596 persones del Cártel del Pacíficu. Los escoltes del presuntu criminal fueron deteníos por autoridaes federales, quien aseguraron 40 kilogramos de cristal, 30 gramos de cocaína, cuatro armes curties, cuatro armes llargues, cuatro aditamentos lanzagranaes, cinco granaes, 14 cargadores pa distintes armes, mil 441 cartuchos de diversos calibres, 9 mil 485 dólares americanos y 31 mil 550 pesos, ente otros artículos.

José Rodrigo Aréchiga Gamboa (nacíu'l 15 de xunu de 1980), comúnmente conocíu pol so alies El Chinu Ántrax, yera un narcotraficante mexicanu y alto dirixente del Cártel de Sinaloa, una organización de tráficu de drogues. Él foi unu de los líderes y el fundador de Los Ántrax, un escuadrón armáu que protexía a Ismael "El Mayu" Zambada García, líder máximu del cártel. Foi arrestáu'l 30 d'avientu de 2013 nel Aeropuertu d'Ámsterdam-Schiphol nos Países Baxos, a pidimientu de los Estaos Xuníos, qu'en contautu cola Interpol detener por cargos rellacionaos col tráficu de drogues.

Presumir la muerte de Juan José Esparraoza Moreno, alies l'Azul, d'un infartu cuando convalecía d'un accidente. La información trescendió de fontes policiaques estraoficiales y foi confirmada por persones cercanes a la familia del narcotraficante. Los informes recibíos establecen que l'Azul tuvo un accidente hai aproximao 15 díes y que salió mancáu de la columna vertebral. Unes fontes aseguren que finó nel Distritu Federal y otres qu'en Guadalajara, Jalisco. Señálase que Esparragoza Moreno quixo llevantase de la so cama y que foi, nesi momentu, que sufrió un infartu. La información del decesu caltúvose en completu hermetismu por familiares y amigos, pero trescendió que los restos del capo de Badiraguato fueron cremados y que les sos cenices fueron treslladaes a Culiacán. L'Azul, orixinariu de Huixiopa, Badiraguato, tenía 65 años cumplíos —pos nació'l 3 de febreru de 1949— y caltúvose mientres más de 40 años nel mundu del narcotráficu, ocupando dende hai llustros un papel preponderante nos destinos del Cártel de Sinaloa.

L'Azul tuvo baxu tutelar de Juan José Quintero Payán, foi contemporaneu d'Ernesto Fonseca Carrillo, alíes Don Neto, presu nun penal de mediana seguridá de Jalisco, y yá conocía los negociu de les drogues cuando s'incorporaron a esta actividá colos sos socios Miguel Ángel Félix Gallardo y Rafael Caro Quintero. Tamién trabayó xunto a Pedro Avilés, alies el Lleón de la Sierra, asesináu pola estinguida Direición Federal de Seguridá'l 15 de setiembre de 1979 cerca de Tepuche, Culiacán. Decanu de los capos mexicanos, Juan José Esparragoza Moreno fuera hasta agora unu de los personaxes más discretos nel mundu del narcotráficu en Méxicu. Mientres un tiempu foi consideráu pol Buró Federal d'Investigaciones (FBI), como'l segundu criminal internacional más buscáu en 2005, solamente detrás del terrorista Osama Bin Laden, anque depués dexó de ser mentáu nos círculos policiacos americanos cuando'l nome de Joaquin Guzman Loera empezó a cobrar importancia nel narcotráficu mexicanu. Tiempu dempués l'Azul volvió ser blancu de les midíes financieres, policiaques y mediátiques de los Estaos Xuníos, yá que reportaron decenes d'empreses y persones que, supuestamente, llavaben dineru de la so organización criminal.

Daniel Loera Beltran yera conocíu como un home sele, senciellu y de familia, estudiu en Tuxtla Gutierrez, Chiapas, onde conoció a la persona que se convirtió na madre de la so primer fía Sofia Loera, fía d'él y Silvia Gabriela, de quien se desconocen cares y apellíos. Daniel, alies El Fíu o L'Afiáu, foi deteníu a finales del 2013 na frontera de Chiapas. Tenía un espediente abiertu y les autoridaes d'Estaos Xuníos teníen-y preciu a la so cabeza al traviés de la Drug Enforcement Administration (DEA), quien ufiertaba, dende va años, 5 millones de dólares pela so cabeza.

Ver tamién

editar

Referencies

editar
  1. ↑ Animal políticu (2017). «Cártel de Sinaloa/Cártel del Pacíficu». Consultáu'l 22 de xunetu de 2017.
  2. ↑ https://www.elespectador.com/noticias/judicial/los negocios-del xefe-del cartelu-de-sinaloa-con narcos colombianos-articulo-724602
  3. ↑ Mrical Text Archive, Patricia B.. Muhlenberg College - Department of Political Science. http://historicaltextarchive.com/sections.php?op=viewarticle&artid=456. Consultáu'l 20 d'agostu de 2009. 
  4. ↑ Pedro Avilés y Félix Gallardo, el primer ´zar de la cocaína https://www.levante-emv.com/
  5. ↑ Mexico's Master of Elusion
  6. ↑ A Line in the Sand: Confronting the Threat at the Southwest Border. Majority Staff of the House Committee on Homeland Security. 9 de xineru de 2008.  páxs. 12, 13. http://www.house.gov/mccaul/pdf/Investigaions-Border-Report.pdf. 
  7. ↑ Oppenheimer, Andres (1996). Bordering on Chaos: Guerrilles, Stockbrokers, Politicians, and Mexico's Road to Prosperity. Little Brown & Co, páx. 298, 202, 300. ISBN 0316650951.
  8. ↑ Beith, Malcolm (2010). The Last Narcu. Grove Press. ISBN 978-0-8021-1952-0.
  9. ↑ BBC News - Mexican drug gang killings surde
  10. ↑ «Mexican cartels plague Atlanta». USA Today. 9 de marzu de 2009. http://www.usatoday.com/news/nation/2009-03-08-mex-cartels_N.htm. Consultáu'l 23 de mayu de 2010. 
  11. ↑ Esmas.com
  12. ↑ Hundreds arrested in cross-country campaign against cartelu
  13. ↑ DEA arrests 750
  14. ↑ Ellingwood, Ken (3 de marzu de 2009). Mexico sending moes to Ciudad Juárez. Los Angeles Times. http://www.latimes.com/news/printedition/asection/la-fg-mexico-juarez-police3-2009mar03,0,2706565.story. Consultáu'l 3 de marzu de 2009. 
  15. ↑ «Chicago-Based Cell». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-11-29.
  16. ↑ Violence the result of fractured arrangement between Zetas and Gulf Cartelu, authorities say. The Brownsville Herald. 9 de marzu de 2010. Archivado del original el 2010-03-13. https://web.archive.org/web/20100313174618/http://www.brownsvilleherald.com/news/say-109525-arrangement-violence.html. Consultáu'l 23 d'ochobre de 2010. 
  17. ↑ Cervantes, Jesusa (2015). Los "narcojuniors"sinaloenses, poderosos y exhibicionistes. Méxicu, D. F.: Procesu.  p. 82. 
  18. ↑ 18,0 18,1 «Mexican Drug Cartels: Government Progress and Growing Violence». STRATFOR Global Intelligence. 11 d'avientu de 2008. http://www.stratfor.com/analysis/20081209_mexican_drug_cartels_government_progress_and_growing_violence. Consultáu'l 25 d'agostu de 2009. 
  19. ↑ Crosthwaite, Luis Humberto (2002). Puru Border: Dispatches, Snapshots & Graffiti from La Frontera editorial=Cinco puntos Press, páx. 115. ISBN 0938317598.
  20. ↑ «Mexican drug lord killed in raid, officials say». CNN. 29 de xunetu de 2010. http://edition.cnn.com/2010/CRIME/07/29/mexico.cartelu.leader.killed/?hpt=T2#fbid=9jirxTl1jL5. Consultáu'l 30 de xunetu de 2010. 
  21. ↑ «Mexico and the Drug Cartels». Foreign Policy Research Institute. agostu de 2007. Archivado del original el 2010-07-10. https://web.archive.org/web/20100710083037/http://www.fpri.org//enotes/200708.grayson.mexicodrugcartels.html. Consultáu'l 19 de setiembre de 2010. 
  22. ↑ Plantía:Cita documentu
  23. ↑ 23,0 23,1 Green, Eric (19 de febreru de 2004). U.S. Arrests Alleged Mastermind of Mexico-Arizona Drug Tunnel. U.S. Department of State. 
  24. ↑ Mallory, Stephen L (2007). Understanding Organized Crime. Jones & Bartlett Publishers, páx. 67. ISBN 0763741086.
  25. ↑ «International Narcotics Control Strategy Report - 2008». Bureau of International Narcotics and Law Enforcement Affairs (marzu de 2008). Archiváu dende l'orixinal, el 6 de marzu de 2008. Consultáu'l 11 d'abril de 2008.
  26. ↑ Error de cita: La etiqueta <ref> nun ye válida; nun se conseñó testu pa les referencies nomaes Wilson
  27. ↑ «Joaquin Guzman-Loera». Bureau of International Narcotics and Law Enforcement Affairs. Archiváu dende l'orixinal, el 15 de marzu de 2008. Consultáu'l 11 d'abril de 2008.
  28. ↑ «U.S. Says Threat of Mexican Drug Cartels Approaching 'Crisis Proportions'». Fox News. 3 de marzu de 2009. http://www.foxnews.com/story/0,2933,504139,00.html. 
  29. ↑ https://www.proceso.com.mx/526666/colombia-retaguardia-estrategica-del cartelu-de-sinaloa
  30. ↑ Cai 'El 20', otru xefe de seguridá de 'El Mayu' Zambada. http://www.excelsior.com.mx/nacional/2014/02/21/944849. Consultáu'l 21 de febreru de 2014. 
  31. ↑ Cai "El Chapo": funcionariu d'EU. Mileniu. http://www.milenio.com/policia/Arresten-Chapo-Mazatlan_0_250175068.html. Consultáu'l 22 de febreru de 2014. 
  32. ↑ «‘El Chapo' Guzmán foi deteníu en Los Mochis, Sinaloa». CNN Espansión (8 de xineru de 2016). Consultáu'l 15 de xineru de 2016.
  33. ↑ «Nun foi suerte prinda de “El Chapo”: Enrique Galindo».



Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Cártel_de_Sinaloa&oldid=4277122»